Państwo Środka - Chiny

Chińska Republika Ludowa jest trzecim pod względem wielkości powierzchni państwem świata. Terytorium Chin zajmuje 9,5 mln km2. Stolicą jest Pekin (Beijing), a kraj podzielony jest na 21 prowincji i 5 regionów autonomicznych (Mongolia Wewnętrzna, Ningxia, Xinjiang, Tybet oraz Guangxi). Istnieją 4 specjalne okręgi miejskie, które bezpośrednio podlegają administracji centralnej stolicy. W ostatnich latach do Chin wrócił Hongkong oraz Makau.

Dwie trzecie powierzchni kraju zajmują góry, pustynie, zbiorniki wodne i rzeki oraz tereny, na których z różnych powodów nie można prowadzić produkcji rolniczej. Nieurodzajne są również znaczne powierzchnie Mongolii Wewnętrznej, Wyżyny Tybetańskiej i Qinghai oraz Xinjiangu. Z całej powierzchni Chin produkcja rolnicza może być prowadzona na jedynie 15-20 % terytorium.

Zachodnią część kraju ograniczają wyżyny: Wyżyna Tybetańska (4 500 m n.p.m) oraz Qinghai. Na południowym zachodzie rozciągają się Himalaje, których najwyższy szczyt Mt.Everest (8848 m n.p.m.) wznosi się na granicy chińsko-nepalskiej. Od północy terytorium Chin ogranicza pustynia. Na terenie regionu autonomicznego Xinjiang znajduje się największe bezodpływowe słone jezioro Lop Nur oraz największa chińska pustynia Takla Makan.

Miejscem o najwyższych temperaturach jest najniższa depresja Chin położona na wschód od gór Tien Szan - Kotlina Turfańska. Najważniejsze tereny rolnicze rozciągają się w dolinie rzeki Jangcy. Region ten jest również ojczyzną ludu Han, narodowości dominującej w Chinach, jak również stanowi najgęściej zaludnioną część Państwa Środka. Od wschodu Chiny graniczą z Morzem Żółtym, Morzem Wschodnio-Chińskim i Morzem Południowo-Chińskim.

Ze względu na ukształtowania powierzchni kraju do dnia dzisiejszego głównym szlakiem komunikacyjnym pozostają szlaki wodne. Najdłuższa rzeka Chin - Jangcy - płynie z zachodu na wschód, ma 6 300 km długości. Jest trzecią co do wielkości rzeką świata (po Nilu i Amazonce). Rzeka Żółta, która jest kolebką cywilizacji chińskiej ma 5460 km, jest druga pod względem długości rzeką kraju. Ważną funkcję komunikacyjną spełnia także największa hydrologiczna budowla świata - Wielki Kanał, który połączył południe (Hangzhou) z północą (Pekin). Ciągnie się na długości prawie 1800 km.

Chiny zajmują pierwsze miejsce pod względem liczby ludności. Według oficjalnych danych liczba mieszkańców wynosi ok. 1,3 mld., z czego tylko około 30% stanowią mieszkańcy miast. W celu ograniczenia wzrostu populacji rząd wprowadził ogólnonarodową kontrolę urodzin, której zasady zezwalają rodzinie na posiadanie tylko jednego dziecka.

Około 93% całej populacji stanowią Hanowie, a mniejszości narodowe stanowią jedynie 7%. Oficjalnie uznawanych jest 55 mniejszości narodowych, które zamieszkują najczęściej na terenach przygranicznych.

Trzy silne nurty myśli ludzkiej - taoizm, konfucjanizm i buddyzm - miały wpływ na kształtowanie religijnej postawy mieszkańców Państwa Środka.

Taoizm zapoczątkowany został przez mistrza Laozi, żyjącego w szóstym wieku przez nasza erą. W swoim dziele zatytułowanym „Droga cnoty” zawarł on swoje idee. Według nauk mistrza siłą sprawcza całej natury, porządkiem stojącym ponad całym życiem i duchem jest Dao - droga wszechświata. W swoim życiu ludzie powinni dążyć do życia uporządkowanego, w zgodzie z naturalnym ładem wszechświata.

Konfucjonizm był raczej systemem filozoficznym, niż religią, ale na przestrzeni wieków przekształcił się w system filozoficzno-religijny. Jego twórca był Konfucjusz. Urodził się około roku 551 p.n.e., pochodził z ubogiej rodziny. Do ukończenia 50 roku życia pracował jako urzędnik państwowy niższej rangi, a następnie rozpoczął misję mającą na celu doskonalenie rządów w kraju. Przez 13 lat odwiedzał kolejne państwa, gdzie starł się doradzać poszczególnym władcom, jak należy rządzić krajem. W czasie swoich wędrówek poszukiwał on, niestety bezowocnie, możliwości wcielenia swoich idei w życie. Ostanie lata przed śmiercią (479 r p.n.e.) spędził w rodzinnych stronach, poświęcając się nauczaniu i studiując literaturę.

Konfucjańska myśl została rozpropagowana i wywarła silny wpływ na świadomość narodową Chińczyków dopiero po śmierci Konfucjusza. Żyjący w latach 372 - 289 p.n.e. uczony Mengzi wydał zbiór nauk Konfucjusza, co przyczyniło się do spopularyzowania nauk mistrza. Z biegiem czasu filozofia konfucjańska przeniknęła do wszystkich warstw społeczeństwa, stając się nawet obowiązkowym przedmiotem dla kandydatów na urzędników państwowych, a następnie została przekształcona w system filozoficzno-religijny i stała się religią państwową za czasów panowania dynastii Han. W VII i VIII wieku wzniesiono wiele klasztorów i świątyń poświęconych Konfucjuszowi. Główną zasadą tego systemu filozoficznego był szacunek i obowiązek dzieci wobec rodziców, posłuszeństwo młodszych wobec starszym, kobiet wobec mężczyzn. Cały naród natomiast miał być posłuszny i składać hołd cesarzowi - uosobieniu konfucjańskiej cnoty i mądrości uznawanego za ojca narodu. Konfucjanizm wprowadził również kult przodków. Po roku 1949 konfucjanizm był postrzegany jako system reakcyjny, pozostałość po burżuazji. Szczególnie mocno tępiony był w okresie „rewolucji kulturalnej”, kiedy to znaczna część świątyń, bibliotek, klasztorów konfucjańskich uległa bezpowrotnej zagładzie.

Religia buddyjska dotarła do Chin z Indii. W pierwszym wieku n.e. do Chin przybyli pierwsi mnisi buddyjscy oraz sprowadzone zostały pisma religijne i posąg Buddy. Stało się tak za przyczyną ówczesnego cesarza Ming z dynastii Han, który żywo zainteresował się nowa religią. Intensywny rozwój buddyzmu nastąpił między III a VI wiekiem. Wtedy też powstało wiele świątyń i klasztorów buddyjskich, które obok funkcji religijnych pełniły wiele innych funkcji. Dawały schronienie uchodźcom, sierotom, pełniły funkcję przytułków i szpitali. Dzięki tłumaczeniu na język chiński pism buddyjskich sprowadzanych z Indii religia ta zdobywała coraz szersze rzesze zwolenników.

Podstawową buddyzmu jest pogląd, że całe życie jest ogromem nieprzerwanych cierpień. Wszyscy ludzie nieustannie doświadczają bólu narodzin, chorób, starości i śmierci. Cierpienie to spowodowane jest pożądaniem, jak również pragnieniem osobistego spełnienia, a szczęście osiągnąć można poprzez wyzbycie się własnych pragnień. Taką drogą dojdzie się do zbawienia - nirwany. W Chinach rozwinął się buddyzm Mahajana - „wielkiego wozu”, głoszący, że los jednostki łączy się z losami innych, a wszystkie egzystencje są jednością. W świątyniach buddyjskich w Chinach spotyka się wiele posagów Buddy Maitreyi, Buddy Amitabhy oraz liczne posagi boddhisatw, istot, które osiągnęły zbawienie, ale zostały na ziemi, by pomagać innym w dążeniu do nirwany.

Innymi religiami w Chinach o znacznie mniejszym znaczeniu jest islam, chrześcijaństwo i judaizm.

Tradycyjne chińskie religie bardzo ucierpiały w czasie „rewolucji kulturalnej”, kiedy to mnichów i mniszki zmuszano do opuszczania klasztorów, skazywano na wygnanie, zesłanie lub mordowano; mnóstwo klasztorów i świątyń zostało zrujnowanych, a święte pisma, przedmioty kultu religijnego zniszczono.

Dopiero w latach siedemdziesiątych zezwolono na praktyki religijne, ponownie otworzono zamknięte świątynie, rozpoczęto odbudowę niektórych zniszczonych świątyń i klasztorów. Spośród wszystkich religii w Chinach najwięcej ludzi wyznaje buddyzm oraz islam, a znacznie mniej jest katolików czy protestantów. Dominującym światopoglądem jest ateizm.

Przez ostatnie dwadzieścia lat Chiny cechował szybki wzrost gospodarczy, który obecnie stracił nieco swoje tempo. Prowadzone są na szeroką skalę działania mają na celu ożywienie gospodarki. Wielkie nadzieje na poprawę sytuacji wiążą Chiny z członkostwem w Światowej Organizacji Handlu. Prowadzona do tej pory polityka stopniowych reform zdaje egzamin. Szczególnie jest to widoczne w wielkich miastach, które intensywnie się rozbodowują. Jednak znaczna część społeczeństwa żyjąca na wsi - ok. 70% ludności - nie ma możliwości korzystania z osiągnięć rozwojowych ostatniego okresu.

Co roku Chiny odwiedzają miliony turystów. Zafascynowanie historią, kulturą, sztuką i życiem w państwie Środka oraz pięknym i niezwykle różnorodnym krajobrazem jest ogromne. Na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO znajdują się obecnie 24 obiekty. Są to m.in.: Wielki Mur, Zakazane Miasto - Pałac Cesarski z okresu dynastii Ming i Qing, mauzoleum Pierwszego Cesarza koło Xi'anu, Armia Terakotowa, świątynia i grobowiec Konfucjusza, Pałac Potala w Lhasie (Tybet), Park Narodowy w Lushan, Stare Miasto Pingyao, klasyczne ogrody w Suzhou, Świątynia Nieba i Pałac Letni w Pekinie, Góry Wuyi, Taishan, Huangshan, Emei, Stare Miasto Lijiang.

---