JAN KOCHANOWSKI, TRENY
Tren - gatunek poezji żałobnej, pieśń lamentująca rozpatrująca myśli i czyny zmarłego.
pierwsze wydanie Trenów Kochanowskiego - 1580 r.
problematyka moralna, filozoficzna
wiele przewartościowań
Elementy epicedium:
I, II - ukazanie wielkości straty
III, IV, V - żal
VI - pochwała
VII, VIII - okazywanie wielkości straty
IX - napomnienie
XII, XIII - ukazanie wielkości straty i pochwała
XIV - żal
XIX - konsolacja
Brak jednostajności, monotonii.
Podmiot - 1) myśliciel, 2) ojciec, 3) syn.
Większość trenów - napisana 13-zgłoskowcem (II-V, VIII-XIII, XV, XIX), jeden (I) - 2-
-zgłoskowcem.
Topika „wszystko śpiewa jego wiarę”
Treny XVII i XVIII - nastrój psalmiczny
Tren I
apostrofa do trosk i żalów
porównanie - apolog (bajka, bo to dziecko)
smok śmierć
cytat - sygnał nawiązania dialogu
psychomachia - walka wewnętrzna
Tren II
„lekkie rymy”, pisanie dla dzieci - usprawiedliwienie (treny poświęcone dzieciom - rzadkość)
zdrobnienia
topos „puer senex” - młodzieniec-starzec
śmierć - „Prozorpina”, nieubłagana, nieużyta ksieni
Tren III
apostrofa do Urszulki i do jej słów, zabaw, ukłonów (to, co się z Urszulką kojarzy)
ojczyzna - ojcowizna
zdrobnienia
marzenie o pocieszeniu
laudacja - opis
Tren IV
metafory dendrologiczne
Niobe
Persefona
Tren V
metafora organiczna - oliwka
śmierć - ogrodnik
po raz trzeci - zwrot do Persefony
Tren VI
Safona słowiańska
porównanie do słowiczka
cytat z pieśni weselnej
Tren VII
opis posagu
prawie „ironia” - stroje i Urszulka w jednej skrzynce
łoże - nie poślubne, lecz śmierci
stylizacja na pieśń weselną, ale język dziecka (zdrobnienia)
Tren VIII
„wielkie pustki w domu moim”
zapowiedź mądrości
kontrast - co było, co jest
opis
Tren IX - charakter refleksyjny
„kryzys światopoglądowy poety”
apostrofa do Mądrości na nic mądrość
poszczególne cnoty stopnie do mądrości
Tren X
pytania retoryczne - „gdzie jest Orszulka?” - katalog możliwych miejsc
np. „szczęśliwe wyspy”
pierwszy sygnał snu i pocieszenia
Tren XI
cnota jest fraszką, to mówi Brutus
wróg - przeznaczenie, los (Fatum)
ponowne nawiązanie do snu - zajęcia ludzkie, intelektualne
Tren XII
ukazanie wielkiej straty
Urszulka - metafora: „kłos”
Tren XIII
wielkość straty
epitafium - wzbogacenie formy trenu
Treny XIV i XV
nawiązania do mitologii
Tren XVI
„rozmowa” z Cyceronem (stoik „Arpin wymowny”, zmarła mu córka)
zamknięcie tradycji
Treny XVII i XVIII
nastrój psalmiczny - stylizacja na psalmy błagalne
odwołanie bluźnierstw skierowanych wcześniej przeciw Bogu
Tren XIX (Sen)
sen - realny
argumenty matki
„tu” w niebie opis, który nie jest opisem - to, czego nie ma, jest opisane, nie wyszczególniono, co jest
nawiązanie do tradycji antycznej i biblijnej
pocieszenie + pouczenie
Kochanowski napisał też Epitafium Hannie Kochanowskiej.