Melchior

Wańkowicz

(1892-1974)

Melchior Wańkowicz urodził się 10 stycznia 1892r. w Kałużycach nieopodal Mińska. Imię otrzymał po ojcu, który umarł niespełna rok po narodzinach syna. Jego dziadek brał udział w Powstaniu Styczniowym. Trzy lata później umiera jego matka. Opiekę po śmierci rodziców sprawowała jego babcia. Po nauce domowej został oddany do drugiej klasy Gimnazjum gen. Pawła Chrzanowskiego (obecnie im. Jana Zamojskiego) w Warszawie. W 1906 roku ukazał się jego pierwszy drukowany tekst - szarada w humorystycznym piśmie „Osa”. W latach szkolnych za działalność konspiracyjną został skazany na więzienie. W 1909 r. założył konspiracyjne pismo „Wici” drukowane w nakładzie 2000 egzemplarzy, w którym zadebiutował jako dziennikarz. Pisał pod pseudonimem Jerzy Łużyc. W 1907 roku wstąpił do konspiracyjnej Trójzaborowej Organizacji Narodowej Młodzieży Szkół Średnich „Przyszłość” (popularna nazwa Pet). W 1909 roku został wybrany jej sekretarzem generalnym. Ukończył Liceum Ogólnokształcące w Warszawie.

Melchior podczas studiów.

Rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim, które musiał przerwać w 1914r., gdyż został powołany do wojska rosyjskiego, od którego wykręcił się fałszując świadectwo zdrowia. Działał w Związku Strzeleckim. Brał czynny udział w I wojnie światowej. Był pełnomocnikiem Centralnego Komitetu Obywatelskiego Królestwa Polskiego do ewakuacji Polaków z terenów Rosji. W 1916r. ożenił się z Zofią z Małagowskich, którą poznał na Uniwersytecie Jagiellońskim.

W latach 1917-1919 walczył w Korpusie Polskim pod dowództwem gen. Józefa Dawbór- Muśnickiego w Rosji. W 1919r. przychodzi na świat jego córka Krysia. W 1920 r. wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej, był podoficerem Związku Strzeleckiego, za co został odznaczony Krzyżem Walecznym. W latach 1920-1922 kontynuował przerwane studia prawnicze w Warszawie. Od 1923r. zajmował stanowisko naczelnika Wydziały Prasowego Ministra Spraw Wewnętrznych. W 1924r. założył Towarzystwo Wydawnicze ,,Rój”, którego był redaktorem naczelnym do 1939r. W tym czasie często pisał artykuły do gazet. W latach 1930-33 był doradcą reklamowym Związku Cukrowników (jest autorem słynnego sloganu „Cukier krzepi”). W latach 1933-36 był kierownikiem Państwowego Przedsiębiorstwa „Reklama Pocztowa”.

Przed wojną mieszkał razem z rodziną w Warszawie przy ul. Dziennikarskiej w ,,Domeczku”. To właśnie tam rodzina przechodzi najszczęśliwszy okres. Ojciec spędza z córkami dużo czasu, będąc surowym i uwielbiającym zabawę rodzicem. Pozwala córkom na dużo rzeczy, ale chce, aby te potrafiły samodzielnie myśleć i radzić sobie w życiu. Zaraża Martę pasją literacką. Co roku rodzina Wańkowiczów spędzała wspólne wakacje na wyprawach turystycznych i odwiedzinach znajomych. Ważnym elementem ich życia było świętowanie. Rodzinne uroczystości były okazją do spotkań z przyjaciółmi i krewnymi. Rodziło to w dziewczynkach poczucie wspólnoty. Na Krysię w Domeczku mówiono;Don Kichot, Pyton, Struś, Anna. Natomiast na Martę: Tili, Sancho Pansa, Chłopek Roztropek.

Po maturze Krysi i Marty życie Wańkowiczów się zmieniło. Marta wyjechała na studia do Szwajcarii, zaś Krysia odbywała praktykę w Jodańcach. W tym czasie Melchior napisał jeszcze dwie książki: ,,Na tropach Smętka” oraz Sztafeta. W momencie wybuchu II wojny światowej pisarz wyjechał do Bukaresztu, gdzie przebywał do końca 1940r. Wydał tam książkę pt. ,,Te pierwsze walki” jako Jerzy Łużyc. W tym czasie młodsza córka- Marta wyjechała do Stanów Zjednoczonych. Od 1943r. był korespondentem wojennym II Korpusu Wojska Polskiego. W maju 1944r. brał udział w bitwie pod Monte Cassino, za co został odznaczony Krzyżem Walecznym.

W powstaniu warszawskim zginęła jego starsza córka- Krysia, w którym uczestniczyła jako łączniczka. Działała w ,,Parasolu'. Została pochowana na Cmentarzu Kalwińskim.

Krystyna Wańkowicz

Po wojnie pisarz zamieszkał w Londynie, gdzie współpracował z polską prasą. W między czasie napisał książkę pt. ,,Bitwa o Monte Cassino”. W 1949r. spotkał się z żoną w Rzymie, a następnie razem z nią przeniósł się do Stanów Zjednoczonych. Zofia i Melchior Wańkowiczowie zamieszkali z rodziną córki i rozpoczęli pracę na kurzej farmie prowadzonej przez zięcia. Szybko okazało się, że znalezienie się w amerykańskiej rzeczywistości może być trudniejsze, niż pisarz przypuszczał. Wańkowicz nie przepadał za Janem Erdmanem, przedwojennym dziennikarzem sportowym, żołnierzem spod Tobruku i uważał, że związek z nim podciął literackie skrzydła jego tak w młodości obiecującej i utalentowanej córce. Praca na kurzej farmie okazała się bardzo ciężka i monotonna - pisarz zajmował się m.in. myciem i pakowaniem jajek, innej pracy chwilowo dla niego nie było. Sytuacja materialna była tak trudna, że Zofia Wańkowiczowa w pewnym okresie sprzątała w obcych domach, aby zarobić na życie. Stopniowo sytuacja się poprawiała.  Napisał tam kolejne dzieła: ,,Tworzywo”, ,,Droga Urzędowa” i autobiograficzne ,,Ziele na kraterze”.

Wańkowicz na emigracji w USA.

W 1958r. małżeństwo Wańkowicz wróciło do komunistycznej Polski. Zamieszkali w kwaterunkowym mieszkaniu w kamienicy przy Puławskiej. W 1969 roku zmarła Zofia Wańkowiczowa, bohaterka wielu książek pisarza. Niecały rok przed śmiercią, w listopadzie 1973 roku, przeniósł się do budowanego przez siebie domu przy ulicy Studenckiej 50.

W 1964r. Melchior Wańkowicz podpisał ,,List 34”, adresowany do władz PRL, co przyczyniło się do uwięzienia pisarza. Melchior w areszcie spędził 5 tygodni, gdyż wyrok wstrzymano ze względu na wiek i stan zdrowia.

Melchior Wańkowicz z żoną Zofią.

Melchior Wańkowicz zmarł 10 września 1974r., w wieku 82 lat, w Warszawie. Został pochowany na Powązkach.

Grób Melchiora Wańkowicza.

Dzieła:

• Anoda-katoda

• Bitwa o Monte Cassino (t. 1-3 1945-47)

• C.O.P - ognisko siły (1938)

• Czerwień i Amarant

• De profundis

• Drogą do Urzędowa (1955)

• Dwie prawdy (połączone w jednym wydaniu dwie rzeczy: "Hubalczycy" i "Westerplatte")

• Dzieje rodziny Korzeniewskich

• Hubalczycy (1959)

• Karafka La Fontaine'a (tom I 1972,tom. II 1980)

• Kaźń Mikołaja II

• Klub trzeciego miejsca (1949)

• Kundlizm (1947)

• Monte Cassino (1957)

• Na tropach Smętka (1936)

• Od Stołpców po Kair (1969)

• Opierzona rewolucja (1934)

• Polacy i Ameryka

• Prosto od krowy (1965)

• Przez cztery klimaty 1912-1972 (1972)

• Reportaże zagraniczne

• Strzępy epopei

• Szczenięce lata (1934)

• Szkice spod Monte Cassino (1969)

• Szpital w Cichiniczach (1925)

• Sztafeta (1939)

• Tędy i owędy (1961)

• Tworzywo (Nowy Jork 1954, wyd. kraj. 1960)

• W kościołach Meksyku (1927)

• W ślady Kolumba (cz. 1 Atlantyk-Pacyfik 1967, cz. 2 Królik i oceany 1968, cz. 3 W pępku Ameryki 1969)

• Walczący Gryf (1964)

• Westerplatte (1959)

• Wojna i pióro (1974)

• Wrzesień żagwiący (1947)

• Ziele na kraterze (1951, wyd. krajowe 1957)

• Zupa na gwoździu (1972)

---