3. Monarchia stanowa.

Monarchia stanowa  to forma ustrojowa, która wykształciła się wraz z rozwojemfeudalizmu. Monarchia stanowa charakteryzuje się tym, że władza monarchy zostaje w pewien sposób ograniczona na rzecz stanów, które uzyskały, wprawdzie ograniczony, wpływ na rządy poprzez reprezentację stanową. Początki monarchii stanowej w Polsce to okres panowania Kazimierza Wielkiego (lata 1333 - 1370). Mniej więcej w tym okresie ukształtowały się cztery odrębne stany społeczne: duchowieństwo, rycerstwo - szlachta, mieszczaństwo oraz chłopstwo. Do ich wykształcenia się przyczyniło się nadawanie określonych uprawnień poszczególnym grupom społecznym przez władców. Duchowieństwo i szlachta uzyskały największe przywileje, natomiast swobody i prawa mieszczaństwa i chłopów zawarto w nadawanych im aktach lokacyjnych (miast i wsi). Cechami charakterystycznymi dla monarchii stanowej był stopniowo zwiększający się współudział uprzywilejowanych stanów w sprawowaniu władzy, a także wzrost znaczenia reprezentacji stanowej. Proce ten odbywał się kosztem stałego zmniejszania się uprawnień monarchy, który jednak nadal zachował w okresie monarchii stanowej rozległe uprawnienia. Kolejną cechą charakterystyczną tej formy ustrojowej był pewiendualizm władzy, wyrażający się w równoległym funkcjonowaniu organów państwowych i stanowych. W tym czasie następuje oddzielenie państwa od osoby monarchy (wcześniej monarcha był uznawany za "właściciela" swojego kraju - monarchia patrymonialna). W okresie monarchii stanowej w Polsce ugruntowała się stołeczna pozycja Krakowa (wcześniej władcy podróżowali wraz z dworem i stale zmieniali miejsce pobytu). Pomimo pewnych ograniczeń, które wynikały z nadawanych poszczególnym grupom społecznym przywilejów, zakres władzy monarchy wciąż pozostawał szeroki. Król posiadał zwierzchnictwo nad administracji. W tym zakresie istniały jednak pewne ograniczenia, na przykład w nominacji urzędników (dotyczyło to zwłaszcza urzędów ziemskich). Władzę króla ograniczało tu także wprowadzenie zasady dożywotności urzędów. Władca był najwyższym sędzią w państwie, ale jego kompetencje zostały ograniczone przez wzrost znaczenia sejmów ziemskich. Monarcha stanowił także najwyższą władzę ustawodawczą - wydawał statuty, uniwersały i edykty. Większość tych aktów (z wyjątkiem spraw dotyczących miast oraz Żydów) wydawana była jednak przy czynnym współudziale rady królewskiej oraz przedstawicieli stanów. W monarchii stanowej zwierzchnikiem wymiaru sprawiedliwości był król. To właśnie jemu podlegały najważniejsze sprawy. Jednak i w zakresie sądownictwa władza króla w czasach monarchii stanowej została ograniczona. Bowiem już na przełomie XII i XIII wieku wraz z kształtowaniem się poszczególnych grup społecznych wykształciło się sądownictwo stanowe - odrębne dla każdej grupy społecznej. Król był też najwyższym dowódcą wojskowym, ale w tym okresie już tylko formalnością, a władca nie musiał sam planować kampanii wojennych, czy sprawować osobiste dowództwo nad armią. Ponadto król nie mógł już traktować swojego państwa jak patrymonium (czyli jak ojcowizny), czy też dowolnie nim dysponować. Nie mógł go na przykład podzielić między swoich spadkobierców, jak to miało miejsce wcześniej, w okresie monarchii patrymonialnej. Urzędy powoli stały się urzędami państwowymi i nie wiązały się już z funkcjami dworskimi. Powstał także skarb państwowy, który nie był już tożsamy z prywatnymi wydatkami monarchy i jego dworu. Jeszcze w okresie monarchii patrymonialnej coraz większą rolę zaczęła odgrywać rada królewska (książęca). Początkowo był ona organem jedynie o charakterze doradczym. Członkowie rady królewskiej pochodzili z nominacji monarszej. Począwszy od XIV wieku w skład rady wchodzili najwyżsi dostojnicy państwowi (kanclerz, podkanclerzy, marszałek dworu, podskarbi), dygnitarze ziemscy (wojewodowie i kasztelanowie) oraz dostojnicy kościelni (arcybiskupi i biskupi katoliccy). Choć formalnie król nie był związany zdaniem rady, to miała ona wpływ na podejmowanie decyzji w najważniejszych sprawach państwa (głównie w zakresie spraw zagranicznych). Monarchia stanowa była systemem sprawowania władzy przystosowanym do realiów pełnego średniowiecza. Ustrojem przystosowanym do większych państw, rządzenie którymi było łatwiejsze niż zarządzanie małymi monarchiami wczesnofeudalnymi. Monarchia stanowa w Polsce szła w kierunku ustawicznego umniejszania kompetencji monarchy. Tymczasem na zachodzie Europy następował zwrot w kierunku monarchii absolutnej.

5. ADMINISTRACJA KSIĘSTWA WARSZAWSKIEGO (1807-1815)

Zwycięstwo Napoleona nad Prusami i zawarty z imperium Rosji Aleksandrem I traktat przyczynił się do powstania z ziem byłego zaboru pruskiego Księstwa Warszawskiego. 

Ustawa konstytucyjna Księstwa podpisana przez Napoleona 22 lipca 1807 r., w niewielkim tylko stopniu uwzględniała propozycje zgłaszane przez stronę polską. W Polsce, przełożony tekst ustawy opublikowany został w pierwszym numerze Dziennika Praw. Tekstem autentycznym był język francuski. Konstytucja Księstwa wzorowana była na aktach konstytucyjnych francuskich i uważana była część składową francuskiego prawa konstytucyjnego. 
Administrację Księstwa Warszawskiego skopiowano co do zasad organizacyjnych z modelu francuskiego. Zatem i tu administracja oparta została na zasadzie centralizmu, biurokratyzmu (zawodowym a jednocześnie narodowym stanie urzędniczym), podziału resortowego, hierarchiczności struktur, oraz jednoosobowości.

Administracja centralna. 
Król 
Najwyższa władza wykonawcza w państwie powierzona została królowi (księciu warszawskiemu). Korona książęca warszawska należała dziedzicznie do króla saskiego, o następstwie tronu decydować miało prawo saskie. Władze króla określano jako rząd, król realizował bowiem wszystkie funkcje państwowe z wyjątkiem tych, które zostały zastrzeżone dla sejmu oraz wymiaru sprawiedliwości. Przy stosunkowo ograniczonych kompetencjach parlamentu rola króla w procesie ustawodawczym była niebagatelna. 
Król obsadzał wszystkie stanowiska w aparacie państwowym, miał też prawo zwalniania wszystkich urzędników z wyjątkiem mianowanych dożywotnio sędziów i członków senatu. Do króla należało również prowadzenie polityki zagranicznej. 
Na czele głównych działów administracji stali ministrowie: 

- sprawiedliwości
- spraw wewnętrznych i religijnych
- wojny
- przychodów i skarbu
- policji
- minister sekretarz stanu, będący szefem kancelarii 
królewskiej. 

Na mocy dekretu z 1808 r. król powierzył swoim ministrom wykonywanie zarówno ustaw sejmowych, jak i własnych dekretów. Każdy akt króla wymagał kontrasygnaty właściwego ministra, który ponosił zań odpowiedzialność. Powołano też do życia Radę Ministrów, w skład której wchodzili wszyscy ministrowie z osobnym (mianowanym przez króla) prezesem. Rada Ministrów przedstawiała królowi sprawy należące do kompetencji więcej niż jednego ministra. W 1810 r. na mocy dekretów kompetencje rady zostały rozszerzone, umożliwiając jej kontrolę poszczególnych ministrów i całej administracji. W obliczu zbliżającej się wojny w 1812 r. Rada Ministrów, na mocy kolejnych dekretów, stała się obok króla, centralną władzą rządową. 
Konstytucja Księstwa przewidywała również powołanie Rady Stanu. W początkowym okresie Rada Stanu wyposażona w liczne kompetencje, (m.in. posiadała prawo inicjatywy ustawodawczej w zakresie ustaw sejmowych i dekretów królewskich) konkurując z Radą Ministrów wykonywała funkcje rządu krajowego. Po 1810, gdy rozszerzone zostały atrybuty Rady Ministrów, Rada Stanu zaczęła tracić na znaczeniu politycznym, stając się organem przede wszystkim sądowym. 

Z uwagi na braki w wykwalifikowanej kadrze administracyjnej istotnym problemem stało się dążenie do stworzenia w Księstwie zawodowej polskiej warstwy urzędniczej. Od 1 wrześnie 1810 r. aby uzyskać nominacje na urzędnika państwowego należało zdać uprzednio egzamin państwowy. Egzaminy na wyższe stanowiska w kraju przeprowadzała, działająca przy Radzie Stanu, Najwyższa Komisja Egzaminacyjna. Egzaminy na niższe urzędy składano przed komisjami departamentowymi. W 1811 powołano do życia Szkołę Nauk Administracyjnych, mającą kształcić przyszłe kadry kierownicze. Następnie Szkołę Nauk Administracyjnych połączono z działającą już wcześniej w Warszawie Szkołą Prawa i zaczęto zwać ją Szkołą Prawa i Administracji. Wykształcenie w zakresie administracji można było pobierać na uniwersytecie krakowskim, który od 1809 r. znalazł się w obrębie Księstwa Warszawskiego. W 1814 r. doszło do przemianowania działającego wydziału prawa w Wydział Prawa i Administracji. 

Administracja terytorialna. W zakresie administracji lokalnej przyjęto na wzór francuski podział na departamenty, których początkowo było 6 (warszawski, kaliski, poznański, bydgoski, płocki i łomżyński), zaś po 1809 r. 10 (doszły: krakowski, radomski, lubelski i siedlecki). Jednocześnie utrzymano na stopniu niższym, wywodzący się z zaboru pruskiego podział na powiaty. 
Na czele departamentu stał prefekt, podległy służbowo ministrowi spraw wewnętrznych oraz zobowiązany do wykonywania poleceń innych ministrów. Do kompetencji prefekta należały wszystkie sprawy z zakresu szeroko pojmowanej administracji publicznej. Przy prefekcie funkcjonował komisarz policji z intendentem i adiunktem, który częściowo przy pomocy prefekta odbierał polecania od ministra policji. Na czele administracji powiatowej stał podprefekt wykonujący te same funkcje co prefekt. 
W departamentach i powiatach były również rady o charakterze samorządowym. Zbierały się one raz do roku na sesje (15-dniowe w przypadku rad departamentowych, 10-dniowe w przypadku rad powiatowych), przy czym do głównych funkcji rad należał rozkład ciężarów publicznych. 
Najniższą jednostką w administracji Księstwa miała być wg konstytucji municypalność, zarządzana przez burmistrza lub prezydenta. Za municypalności uznane zostały Warszawa, Poznań, Toruń i Kalisz a później również Kraków, Lublin i Sandomierz. W miastach tych powołani zostali prezydencji municypalni (mianowani przez króla podlegali prefektom), którzy sprawowali swą funkcje przy pomocy zawodowych ławników oraz intendentów policji. Organami samorządowymi w tych miastach były natomiast rady municypalne. Organem wykonawczym rad był prezydent municypalny. 
W pozostałych miastach i we wszystkich wsiach Księstwa Warszawskiego wprowadzono odbiegającą od założeń konstytucji tymczasową organizacje. Zgodnie z nią każde miasto lub wieś stanowiło oddzielną gminę. Administracja w mieście należała do burmistrza. Burmistrz ponadto do pomocy miał honorowych ławników. Organem samorządowym była rada miasta składająca się z radnych. Władza administracyjna w gminie wiejskiej należała do wójta, który mógł sprawować swój urząd w odniesieniu do jednej lub kilku wsi (gmin) w tym ostatnim przypadku ustanawiając dla każdej gminy swojego zastępcę - sołtysa. Na uwagę zasługuje fakt, ze odpowiednie przepisy zalecały powierzenie stanowisk wójtowskich panom wsi, co miało zabezpieczyć interesy właścicieli. Formalnie wójt podlegał prefektowi ale za swoją pracę nie pobierał wynagrodzenia więc faktycznie wójt realizował swoje funkcje wyłącznie we własnym interesie. 

Król
Ministrowie
Rada Stanu
Rada Ministrów

Administracja terytorialna:
1. departamenty (10): prefekci, rady departamentowe
2. powiaty (100): podprefekci, rady powiatowe
3. municypalności: prezydenci, rady municypalne 
4. gminy: burmistrzowie, - rady miejskie
wójtowie, - sołtysi

6. ADMINISTRACJA II RZECZPOSPOLITEJ (1918-1939)
Administracja centralna w II RP
Proces jej tworzenia przebiegał najszybciej. Organy centralne nazwano ministerstwami . Na ich czele stali kierownicy resortowi -ministerstw. Tworzyli oni kolegialnie Radę Ministrów pod przewodnictwem prezesa RM. Ministrów zastępowali podsekretarze stanu (wiceministrowie). Ministrowie kierowali sami resortami przy pomocy zróżnicowanych pod względem struktur organizacyjnych . W pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości zwiększyła się liczba resortów do 16.Część z nich wkrótce zniesiono . W wyniku unifikacji ustrojowej nastąpiło ograniczenie adm. Centralnej. W 1939r. liczba adm. zmniejszyła się do 11. Jednocześnie funkcjonowały liczne urzędy centralne : Główny Urząd Statystyczny i Dyrekcja Monopoli Państwowych . Przy ministerstwach istniały zróżnicowane organy doradcze i opiniodawcze w postaci rad komitetów czy komisji. Centralnym org. Adm. publicznej była Rada Ministrów . Premier sprawował ogólne kierownictwo i nadzór w sprawach personalnych całej adm. Prezesa RM zastępował wicepremier . Org. pomocniczym premiera i rządu był urząd : Prezydium Rady Ministrów .

Bezpośrednia realizacja funkcji wykonawczej państwa należy do administracji publicznej. Od schyłku XVIII w. widoczna jest zwiększająca się ingerencja państwa w coraz to nowe dziedziny życia społecznego i gospodarczego. Na kontynencie europejskim proces ten nasilił się po zakończeniu I wojny światowej. 

      Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę na jej terytorium obowiązywało kilka odmiennych systemów administracyjnych. Przezwyciężeniu tego stanu służyła stopniowa unifikacja systemu administracyjnego. Polski aparat administracji publicznej obejmował zespół różnych organów, czyli urzędów administracyjnych. Każdy z tych organów odpowiednio do posiadanych uprawnień uzyskał możność stosowania przymusu w celu realizacji podjętych przez niego decyzji. 

   Aparat administracji publicznej w II Rzeczpospolitej ulegał znacznym modyfikacjom. Obejmował on, oparty na różnych kryteriach, system organów administracyjnych. Ze względu na zasadę terytorialną, administrację publiczną podzielono w Polsce na administrację centralną i terytorialną, inaczej zwaną lokalną. Administracja terytorialna obejmowała administrację rządową i samorząd. W obrębie administracji rządowej występowały dwie struktury, a mianowicie administracja ogólna, zwana inaczej polityczną, i administracja specjalna. Cechą charakterystyczną administracji rządowej było zespolenie z administracji ogólnej wielu dziedzin administracji specjalnej. Na podstawie tej przesłanki administrację ogólną określa jako administrację zespoloną. W odróżnieniu od tego administrację specjalną nazywa się administracją nie zespołową. Posiadała ona odrębną strukturę organów terytorialnych nie pokrywających się z podziałem administracyjnym państwa. Cechą wspólną organów administracji zespolonej i nie zespolonej było oparcie ich struktury na zasadzie hierarchiczno-instancyjnej. 

   Oznaczało to, iż organy niższe podlegały organom wyższego stopnia. Stopniowo wzrastało znaczenie czynnika urzędniczego w organizacji administracji publicznej opartej na zasadzie centralizmu biurokratycznego. Prowadziło to do zmniejszenia udziału czynnika obywatelskiego w funkcjonowaniu administracji. 

      Dla celów administracji ogólnej obszar państwa podzielony został na województwa, powiaty, gminy miejskie i gminy wiejskie. 

      W organizacji organów administracji ogólnej występowały w pierwszych latach znaczne odrębności. Szybko jednak nastąpiła unifikacja według jednolitego modelu strukturalnego. Przewidywał on następujące organy: w województwach - wojewodowie, jako organy II instancji, jedynie w Warszawie zamiast wojewody Komisarz Rządu, w powiatach - starostowie powiatowi lub grodzcy, jako organy I instancji. W gminach miejskich i wiejskich nie istniały odrębne organy administracji ogólnej. Jej funkcje wykonywały organy wykonawcze samorządu terytorialnego. Utrzymanie przez część resortów odrębnych organów terytorialnych, nie zespolonych z administracją ogólną, uzasadniano specyfiką ich działalności. Specjalną organizację administracji terytorialnej posiadały resorty: Spraw Wojskowych, Sprawiedliwości, Skarbu, Poczt i Telegrafów, do 1932 r. Reform Rolnych, a częściowo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Przemysłu i Handlu, Komunikacji, Opieki Społecznej. Podział kraju dla celów administracji specjalnej (niezespolonej) nie pokrywał się z podziałem dokonanym dla celów administracji ogólnej (okręgi sądowe, wojskowe, szkolne, kolejowe). 

      Organy administracji rządowej zarówno ogólnej, jak i specjalnej zbudowane były na zasadzie hierarchiczno-instancyjnej, z której wynikało podporządkowanie organów niższych organom wyższym, wyrażające się w zależności osobowej i służbowej oraz w obowiązku wykonywania ich poleceń. 

   Samorząd stanowił formę udziału społeczeństwa w samodzielnym zaspokajaniu potrzeb życia zbiorowego o znaczeniu lokalnym bądź grupowym. 

   Samorząd dzielono na terytorialny, nazywany też powszechnym, oraz gospodarczy i zawodowy. 

   W II Rzeczypospolitej intencją twórców konstytucji marcowej było oparcie ustroju politycznego państwa na rozbudowanym samorządzie, biorącym udział w realizowaniu zadań państwa w zakresie administracji, kultury i gospodarki narodowej. Konstytucja kwietniowa zmierzała do ograniczenia jego roli w rozwiązywaniu problemów życia zbiorowego i uczynienia z niego dodatku do organów administracji rządowej. Stwierdzała ona, że samorząd urzeczywistnia zadania administracji państwowej w zakresie potrzeb miejscowych.

7. Polskie państwo podziemne (1939-1945)
W ramach państwa podziemnego oddzielono pion cywilno - polityczny od pionu wojskowego. Tworzenie pionu wojskowego rozpoczęto jeszcze w trakcie trwania kampanii wrześniowej. Powstała wówczas organizacja wojskowa Służba Zwycięstwu Polski, została przemianowana na Związek Walki Zbrojnej a ten w lutym 1942 r. w Armie Krajową. Organem dowodzenia AK była Komenda Główna. Strukturę terenową dostosowano do dawnego podziału terytorialnego. Kraj podzielono na obszary, te dzieliły się na okręgi (powstałe w miejsce województw), okręgi na obwody (zamiast powiatów), na szczeblu gmin zaś zorganizowano placówki. 
W ramach pionu cywilnego działali: delegat rządu do spraw kraju, delegaci okręgowi i powiatowi. Na mocy dekretu prezydenta w 1944 delegat rządu do spraw kraju uzyskał rangę ministra, pełniącego na terenie kraju funkcję wicepremiera. Aparatem pomocniczym delegata rządu była Delegatura Rządu podzielona na resortowe departamenty. Delegatura zajmowała się organizowaniem administracji zastępczej tworząc swe komórki terenowe w województwach, powiatach i gminach. Miały one przejąć władzę z chwilą wyzwolenia. Delegaci pełnili funkcje organów administracji ogólnej I instancji. 
Aktywną działalność prowadziły departament spraw wewnętrznych, kierujący aparatem terenowym, departament oświaty i kultury, organizujący tajne nauczanie, departament sprawiedliwości, który powołał do życia sądy karne, oraz departament informacji. Powołano również policje w postaci Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa. 
Dla przewagi wobec Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (PKWN) Delegat Rządu powołał Krajową Radę Ministrów, mającą pełnić wszystkie funkcje Rady Ministrów do czasu powrotu rządu do kraju. 
Od powstania w 1942 r. Polskiej Partii Robotniczej zaczął kształtować się drugi obóz polityczny podziemia ludowo-demokratyczny, odrzucający konstytucje kwietniową jako podstawę porządku prawnego. 1 stycznia 1944 powołano do życia Krajową Radę Narodową (KRN), działania której oparto na systemie terenowych rad narodowych: wojewódzkich, powiatowych i gminnych. 

8. Administracja ziem polskich pod okupacja radziecka. 
Na ziemiach opanowanych przez wojska radzieckie początkowo władze sprawowały Zarządy Tymczasowe podległe terenowym jednostką NKWD. 22 października przeprowadzono wybory do zgromadzeń ludowych, zbojkotowane przez Polaków. Zgromadzenia Zachodniej Białorusi i Zachodniej Ukrainy wystąpiły do Rady Najwyższej ZSRR o włączenie tych obszarów w skład odpowiednich republik. Następnie dekretem Najwyższej Białoruskiej SRR w Mińsku włączono do republiki białoruskiej województwa białostockie i nowogródzkie, zaś dekretem Prezydium Rady Najwyższej Ukraińskiej SRR dokonano włączenia Galicji Wschodniej i Wołynia. Jednocześnie przystąpiono do wprowadzenia radzieckiego aparatu administracyjnego. 29 listopada wszystkim mieszkańcom terenów wcielonych nadano obywatelstwo radzieckie. Nieco później wprowadzono radziecką administracje na terenie Wileńszczyzny początkowo odstąpionej przez ZSRR Litwie. W 1941 r. tereny polskie znajdujące się pod okupacją radziecką znalazły się w rękach Niemiec i zostały włączone do GG (dystrykt Galicja), w części do Rzeczy (białostockie), reszta weszła w skład tzw. komisariatów Rzeszy (Ukraina i Wschód). 

Administracja pod okupacją niemiecką. 
Już 1 września 1939 r. włączono do Rzeszy Wolne Miasto Gdańsk. Następnie dekretem A. Hitlera wcielono do Rzeszy: Pomorze, część województwa łódzkiego z Łodzią, Górny Śląsk, Zagłębie Dąbrowskie, zachodnie powiaty województwa krakowskiego, warszawskiego, oraz Suwalszczyznę. Ponadto w 1941 włączono okręg białostocki. Z części terytorium wcielonego do Rzeszy utworzono dwa nowe okręgi: Gdańsk - Prusy Zachodnie oraz Kraj Warty, które dzieliły się na rejencje, te zaś na powiaty miejskie i wiejskie. 
Centralnym urzędem Rzeszy dla ziem wcielonych był minister spraw wewnętrznych, ale uprawnienia prawodawcze posiadali także inni ministrowie oraz organy centralne Rzeszy. W praktyce jednak ich kompetencje zostały ograniczone na rzecz namiestników i nadprezydentów. Namiestnik Rzeszy powołany przez kanclerza był jednocześnie szefem NSDAP, komisarzem do spraw obrony i pełnomocnikiem komisarza do spraw umacniania niemczyzny na terenach które mu podlegały. Namiestnik personalnie podlegał ministrowi spraw wewnętrznych, rzeczowo zaś poszczególnym ministrom. Kierował cała administracją ogólną, wymiaru sprawiedliwości, finansów, robót publicznych i propagandy. Względem administracji niezespolonej posiadał uprawnienia instrukcyjno - nadzorcze. 
Administracją rejencji kierował prezes rejencji, administracją powiatu miejskiego burmistrz, wiejskiego - starosta. Wszyscy łączyli w swym ręku także funkcje szefów NSDAP. 
Szczególną pozycje posiadały organy policji oraz SS (w późniejszym okresie oba te organy zostały połączone). Na ziemiach polskich władza policyjna należała do wyższych dowódców SS i policji formalnie podporządkowanych namiestnikom i nadprezydentom. 

10. Administracja PRL-u (1952-1989)

1952-1989:

-Konstytucja PRL z 1952 r. odrzuciła klasyczny trójpodział władz i dzieliła je na: organy władzy państwowej, administracji państwowej i organy sądowe.

1. Rada Ministrów:

-naczelny wykonawczy i zarządzający organ administracji państwowej

-funkcje: kierowniczo - koordynacyjne w stosunku do pozostałych naczelnych organów administracji oraz określenie stosunku działania całego aparatu administracyjnego

-skład: Premier (jako przewodniczący), ministrowie oraz przewodniczący określonych ustawowo komisji i komitetów ustanowionych jako naczelne organy administracji państwowej - przejściowo wchodził również prezes NIK. Prezesa i członków rady powoływał Sejm.

-nowela z 1976 r. traktowała premiera jako naczelny organ administracji

2. Prezydium Rządu:

-Konstytucja z 1952 r. nie mówiła nic o prezydium, a w 1957 r. zostało ono zlikwidowane, bo ograniczało rząd; zostało przywrócone w 1969 r. uchwałą Rady Ministrów

-rangę naczelnego organu administracji uzyskało w noweli z 1976 r.

3. Ministrowie:

-naczelne organy administracji, kierujące jej określonymi działami

-powoływani i odwoływani przez Sejm, między kadencjami Rada Państwa na wniosek Rady Ministrów.

-podlegały im ministerstwa tworzone w drodze ustawy

-zasada jednoosobowego kierownictwa ministerstw

-zasada częściowej kolegialności w pracy ministerstw - 1950 r. - kolegia ministerstw jako organy opiniodawczo doradcze

4. Komisje i Komitety:

-naczelne organy administracji

-kolegialne i działające przy Radzie Ministrów - ich przewodniczący wchodzili w jej skład

-przestały istnieć w latach 80-tych

5. Urzędy centralne:

-nie były naczelnymi organami administracyjnymi

-podlegały premierowi lub poszczególnym ministrom - ich kierownicy nie wchodzili do Rady Ministrów

Przez cały okres PRL ministrów i ministerstw nie określono ustawowo.

-niezależnie od ustawowego zakresu administracji centralnej podlegała ona kierownictwu PZPR

-wydziały istniejące w Komitecie Centralnym PZPR dublowały poszczególne resorty rządowe

-obowiązywała nomenklatura partyjna na stanowiskach państwowych

PODSTAWOWE ZASADY USTROJOWE ADMINISTRACJI PRL:

-centralizm demokratyczny

-praworządność socjalistyczna

-kierownicza rola partii

-udział mas pracujących w zarządzaniu państwem

-planowa działalność

-kierownictwo naukowe w administracji

1

---