Pytania przydatne na egzamin z przedmiotu Biblia – istota i rola w kulturze

Definicja Biblii

1. Co oznacza zdanie Augustyna „Narrata non laudata”?

Opowiedziane nie znaczy pochwalone”

2. Ile przymierzy opisuje Biblia?

6 przymierzy

• Adam i Ewa – przymierze małżeńskie – szabat

3. Jaki charakter miało przymierze z Adamem?

• Adam i Ewa – przymierze małżeńskie – szabat

4. Jaki był charakter każdego następnego przymierza?

• Noe – poszerzona rodzina – tęcza

• Abram – plemię/szczep/klan – obrzezanie

• Mojżesz – naród – Pascha

• Dawid – światowe królestwo – świątynia

• Jezus – uniwersalny Kościół – Eucharystia

5. Co było znakiem tych przymierzy?

6. Jakiego przymierza znakami były szabat oraz tęcza?

7. Co oznacza termin hesed (ds, x,)?

• lojalność

• łaskawość

• miłość w przymierzu dzielona przez

członków rodziny

8. Co oznacza termin przymierze?

Przymierze to akt odnoszący się do więcej niż jednej osoby, a zatem np. dwustronny (convenire = przyjść razem; ligare = łączyć, wiązać), oraz polegający na zgodzeniu się tych stron na coś (convenire = zgadzać się; ligare= łączyć się).

9. W jakich językach została napisana Biblia?

Hebrajski, aramejski, grecki

10. Jaka jest myśl przewodnia Biblii?

 królestwa Bożego,

 przymierza,

 ludu Bożego,

 ewangelii,

 eschatologii,

 stworzenia (nowe stworzenie),

 zbawienia,

 życia

 obietnica i wypełnienie (np. w kwestii mesjasza)

 grzech-wygnanie-odnowienie.

Stworzenie świata

1. Co to jest Enuma Elisz?

Enuma Elisz („kiedy w górze”)

• Pierwotny tekst tego eposu o stworzeniu świata z Babiloni (wersja staro-babilońska)

według niektórych badaczy może pochodzić z 1800 - 1600

w. p. Ch., inni sytuują poemat w XII w. p. Ch.

Prawdopodobnie był recytowany w Babilonie w czasie

święta Nowego Roku.

• Nazywany jest też eposem o stworzeniu wszechświata.

Porządek przedstawia się następująco: światem rządzi

panteon bogów z Mardukiem na czele, ludzkość ma tylko

służyć bogom.

2. Wymień trzy sposoby opisu stworzenia świata w Biblii.

*stworzenie przez Bożą moc (stoi za tym król, kończy zachwyt, pokazuje potęgę Stworzyciela)

• stworzenie przez Bożą mądrość (stoi za tym krąg mędrców, kończy radość, mądrość Stworzyciela)

• stworzenie przez Bożą obecność (stoją za tym kapłani, świat to świątynia).

3. Czy opis stworzenia świata w siedem dni należy interpretować dosłownie?

Nie

4. Dlaczego imię Boga (Elohim) występuje w liczbie mnogiej?

Rzeczownik w liczbie mnogiej, która podkreśla potęgę i doskonałość Boga.

5. Jak Eden opisany jest jako świątynia?

Noe wiedział że Ogród Eden był świętym świętych i mieszkaniem Boga.

Adam, w dniu wygnania z raju, pali także kadzidło przy bramie Edenu

Enoch składał w Edenie wieczorną ofiarę kadzidła, co robiono każdego dnia w świątyni.

Stosunki seksualne poza Edenem.

6. Relacja świat – świątynia w judaizmie i w Rdz 1-3.

Biblia bardzo często przedstawia świat stworzony jako budynek, który ma fundamenty, kamień węgielny, dach, drzwi, okna i inne architektoniczne elementy. Budynek ten może być zwykłym domem, pałacem, ale także świątynią.

Dokładna analiza opisu stworzenia w Rdz 1–3 wskazuje, iż mamy tutaj do czynienia z opisem świątyni.

7. Co Rdz 1 mówi o Bogu?

Pouczenie o Bogu:

- transcendentny;

- Stwórca wszystkiego

- Osoba

- monoteizm

- mądry, wszechmocny, dobry

8. Co Rdz 1 mówi o człowieku i o świecie?

Pouczenie o świecie:

-odrzucenie panteizmu (świat nie jest boski);

- znajduje się w stanie rozumnej harmonii

-stworzenie jest dobre (nie ma zła);

-ludzkość jest szczytem stworzenia,

-świat jest miejscem oddawania kultu.

9. Czy Bóg stworzył świat w 7 dni?

Studium opisów stworzenia, pokazuje, że pozytywna odpowiedź na to pytanie wykraczałaby poza intencje autorów i redaktorów Księgi Rodzaju.

Stworzenie człowieka

1. Czy Biblia przeczy ewolucji?

Nie

2. Dlaczego Bóg stwarzając człowieka mówi w liczbie mnogiej uczyńmy?

1) Odwołanie do Chrystusa (Justyn Męczennik +165), Trójcy (Tomasz z Akwinu), Ducha.

2) Forma pierwotnego politeizmu

3) „Pluralis maiestatis/majestatis” (liczba mnoga majestatu)

4) Dwór niebiański, istoty niebiańskie

5) „Pluralis deliberationis” (liczba mnoga namysłu i zachęty)

3. Co oznacza że jesteśmy stworzeni na obraz i wzór Boga (5 możliwości)?

1) Obraz = naturalne zdolności, natomiast wzór = nadnaturalne

2) Zdolności umysłowe i duchowe, które osoba ludzka ma wspólne z Bogiem

3) Podobieństwo fizyczne

4) Reprezentant Boga na ziemi

5) Istota dialogiczna i relacyjna

4. Kim jest człowiek wg Rdz 1?

-Wyjątkowość człowieka – jedność ludzkości (równość ludzi, także równość płci)

-Istota dialogiczna i relacyjna (prawo naturalne: osoby-relacyjne-żyjące-w rodzinie, prawo Boże: wieczne życie w Bogu jako dzieci Boga)

-Panowanie nad światem stworzonym (reprezentant Boga)

5. Co oznacza lepienie człowieka z gliny?

• pełna wolność Boga w dziele stworzenia

• słabość natury człowieka, zbudowanego jedynie z substancji podlegających rozpadowi

• zależność od Stwórcy (na wzór naczynia garncarskiego zależnego od tego, kto je ulepił)

6. Od czego pochodzi hebrajskie słowo „adam”?

dam=krew

7. Jakie niebezpieczeństwo czyha na człowieka z którego ma go uratować kobieta („ezer”)?

Samotność

8. Co wyraża stworzenie kobiety z boku Adama?

Stworzenie Ewy z boku Adama wyraża równość kobiety i mężczyzny

9. Co oznacza wyrażenie bycie jednym ciałem?

• związek silniejszy niż więzy łączące człowieka z ojcem i matką (samodzielność małżeństwa)

• monogamiczność i nierozerwalność

10. Co oznacza wyrażenie być kością i być ciałem kogoś?

Wyrażenie być „czyjąś kością i czyimś ciałem” było używane na oznaczenie pokrewieństwa i przynależności do tego samego rodu.

Upadek człowieka

1. Kim jest wąż (nahasz)?

Szatanem

2. W jaki sposób wąż przypisał Bogu złą wolę?

 „wąż” suponuje, iż przykazanie Boga brzmiało: nie możecie jeść z żadnego / ze wszystkich (hebr. kol) drzewa / drzew, tymczasem brzmiało ono dokładnie odwrotnie: możecie jeść ze wszystkich (kol).

 „wąż” przez akcentowanie negatywnych limitów (nie możecie… żadnego), przypisuje Bogu złą wolę, jakąś złośliwość, słowem: poddaje w wątpliwość dobroć Boga.

3. W czym Ewa przejmuje nazewnictwo węża?

Ewa przejmuje nazewnictwo od „węża” i używa słowa Elohim (podkreślającego transcendencję), zamiast bardziej osobowego (rodzinnego) YHWH.

4. Poznać dobro i zło – co to znaczy?

Otworzą się wam oczy, i tak jak Bóg będziecie znali dobro i zło – to już kłamstwo. Poznają zło, ale nie stają się jak Bóg. W Rdz 3,22 Bóg stwierdza, iż człowiek stał się jak Bóg, poznał dobro i zło – ale nie stał się Bogiem. Istota pokusy: Być jak Bóg (ale bez Boga). (Szatan

opiera swą pokusę na czymś dobrym: naszym pragnieniu „czegoś więcej”, rozwoju, byciu czymś więcej…). Możemy być Bogiem, ale w Bogu.

5. Adam jest bierny. Co powinien Adam zrobić?

(1) Adam miał strzec Edenu przed potencjalnym intruzem.

(2) Niebezpieczeństwo zagrażające Adamowi odnosi się do

duchowej śmierci, a zatem niebezpieczeństwo związane z owocem z drzewa poznania dobra i zła było poważne (co ciekawe Ewa nie widzi tego, ale tylko coś dobrego do jedzenia, rozkosz dla oczu, oraz owoce te nadają się do zdobycia mądrości).

(3) Drzewo życia ubezpieczało Adama na wypadek utraty fizycznego życia.

(4) Gdy Ewa powstała z boku Adama, został on powołany do czegoś więcej jak tylko strzeżenie Edenu, on miał kochać swą oblubienicę, Ewę.

6. Jakie relacje niszczy czyn Ewy i Adama?

Zniszczenie wszelkich relacji: Bóg – człowiek (lęk przed Bogiem), ale także człowiek – człowiek (wzajemne oskarżanie się).

7. Co oznacza nagość Adama i Ewy?

Nagość Adama i Ewy ma podwójne znaczenie:

• pozytywnie (oznacza intymność jaką dzielą między sobą) oraz

• negatywnie (oznacza ich słabość czy bezbronność [=nagość] wobec sprytu „węża”).

8. Co oznacza imię Abel?

Abel – oddech, para, marność (hevel).

9. Istota grzechu Kaina to?

Grzech Kaina polegał na totalnym egoizmie wyrażającym się w braku zgodzenia się na inność. Twarz Kaina była opadła (= smutek) (w. 6), gdyż był opanowany przez grzech, którym był brak zgody na inność.

Potop

1. Kim są Deukalion i Pyrra?

Ludzie, bohaterowie greckiego mitu o Potopie.

2. Jakie są podobieństwa i jakie różnice pomiędzy biblijnym opisem a

mitycznymi opowieściami mezopotamskimi?

a) Bogowie babilońscy (jest ich wielu) a YHWH (Bóg ST) jest jeden.

b) Bogowie babilońscy działają chaotycznie, kłócą się, pod wpływem strachu i zazdrości, są niejednomyślni. Ea/Enki sprzeciwia się i informuje jednego mieszkańca ziemi (Utnapisztim), którego ratuje pomimo wielu wrogich wysiłków nieprzyjaznego mu boga Enlila.

-Decyzja YHWH jest stanowcza i nieodwołalna

c) Bogowie babilońscy nie są w stanie kontrolować żywiołów (boją się potopu!), nie można być pewnym losu bohaterów.

-Bóg ST który wszystko sam przygotowuje i wstrzymuje potop myślą o Noem (Rdz 8,1) Detal: Bóg zamyka arkę i zsyła potop dopiero

wtedy, gdy wszystkie istoty przeznaczone do ocalenia tam się znajdują. Pan zamknął za nimi [drzwi]! - 7,16.

d) Bogowie babilońscy nie wiedzą wszystkiego. Najważniejszy z nich, Enlil, jest zaskoczony, iż potop nie zabił wszystkich ludzi, co po raz kolejny demaskuje słabość oraz brak wszechmocy i wszechwiedzy

bogów.

-Bóg YHWH wszystko kontroluje i o wszystkim wie, co pokazuje jego niepodzielną władzę nad wszechświatem. Bóg potrafi nie tylko

sprowadzić kataklizm na ziemię, ale też dokładnie przewidzieć i określić jego siłę i czas trwania.

e) po potopie bogowie „rzucają się na ofiarę jak muchy”. Ten stan rzeczy obnaża ich słabość oraz bezzasadność powziętej wcześniej decyzji o zniszczeniu ludzi, których ofiary dostarczały bogom pożywienia (zagłada ludzi spowoduje zanik kultu, od którego zależeli). Cel życia człowieka: żyje, żeby składać bogom ofiary. Nie jest ta deklaracja tak istotna jak deklaracja Boża i przymierze.

f) przyczyna potopu: W eposach pozabiblijnych decyzja o zniszczeniu

ludzi zapadła na radzie bogów i była spowodowana zbyt duża ich liczbą oraz czynionym przez nich hałasem.

Biblia – zło moralne. Podłożem decyzji nie jest kaprys Stwórcy, lecz drastyczna i rozprzestrzeniająca się niegodziwość mieszkańców ziemi. Motywem uratowania Noego nie jest kaprys czy osobiste upodobanie, ale moralna nienaganność patriarchy: Noe sam sobie zasłużył na uratowanie sobie życia.

g) bohater –

-Utnapisztim jest królem, a po potopie staje się istotą boską i nieśmiertelną. Jest aktywny, odpowiada sąsiadom, płacze nad

zniszczeniami.

-Noe – nie jest królem – zwykła postać z tłumu, która po potopie jest śmiertelna i pełna ludzkich słabości (zob. upicie się w Rdz 9.) Jest pasywny = posłuszny Bogu: wchodzi, wychodzi z Arki, składa ofiarę.

3. Dlaczego opis potopu nazywamy nowym stworzeniem?

Poza symboliką szabatu, w obu przypadkach, nowy świat wynurza

się z głębi wód (tehom) chaosu: ciemność była nad powierzchnią

głębi wód (tehom) (Rdz 1,2) oraz w tym dniu pękły (=wytrysnęły)

wszystkie źródła wielkiej głębi wód (tehom) (7,11).

W obu opowiadaniach kluczowa jest liczba siedem: siedem z każdego rodzaju zwierząt (7,2), z ptactwa po siedem samców i siedem samic (7,3), siedem dni spuszczał na ziemię deszcz (7,4), gdy upłynęło siedem dni, wody potopu spadły na ziemię (7,10), przeczekawszy zaś

jeszcze siedem dni, znów wypuścił z arki gołębicę (8,10), czekał jeszcze siedem dni, po czym wypuścił znów gołębicę

(8,12).

Jak Adam odpoczął w Edenie (Pan Bóg wziął Adama i sprawił, że odpoczął -nuah- 2,15), sam Bóg zresztą odpoczywał (siódmy dzień), tak Noe jest również znakiem odpoczynku Boga; samo imię Noe (Noah) oznacza bowiem odpoczynek, ulgę, gdyż pochodzi od

czasownika nuah (odpoczywać) (Rdz 5,29). Ostatecznie także arka odpocznie (nuah) na górze Ararat (8,4).

Po ustaniu potopu, zadanie bądźcie płodni i mnóżcie się, abyście wypełnili (=zaludnili) ziemię (9,1; powtórzony w nieco innych słowach w 9,7) jest dosłownym powtórzeniem nakazu danego Adamowi w 1,28.

Bez wątpienia opowiadanie o potopie opisuje powtórne stworzenie. Bóg decyduje się na potop w momencie, gdy ludzkość zmierza do

samounicestwienia z powodu swej niegodziwości i bezprawia – nie ma już szansy na powrót tej ludzkości do Boga. Bóg nie unicestwia świata (ratuje zwierzęta), ale unicestwia tę cześć ludzkości, która wybrała śmierć (tzn. życie poza Bogiem).

4. O czym mówi siedem przykazań przymierza noahickiego?

-Zakaz jedzenia części żyjącego zwierzęcia (Ewer Min

ha-Chai)

 Zakaz złorzeczenia Bogu (Birkat Haszem)

 Zakaz kradzieży [rabowania] (Gezel)

 Zakaz bałwochwalstwa (Awoda zara)

 Zakaz niemoralnych stosunków seksualnych (Giluiarajot) (paradoks symbolu tęczy dziś)

 Zakaz mordowania (Szefichat damim)

 Nakaz ustanowienia sądów do egzekwowania sześciu poprzednich praw (Dinim)

Babel

1. Jaki jest globalny sens prehistorii biblijnej (Rdz 1-11)?

• Między Adamem i Noem upływa 10 pokoleń oraz między Noem i Abrahamem 10 pokoleń. Liczba 10 oznacza pełnię i doskonałość.

• Oznacza to, iż historia ludzkości zawsze (= 10 czyli pełnia) pokazuje skłonność do grzechu, rozumianego jako chęć bycia jak Bóg = autonomii (stanowienia praw i decydowaniu o dobru i złu). Żadna kara (potop, Babel) nie jest w stanie zahamować dążenia ludzkości do stania się jak Bóg. Życie poza Bogiem (próbowanie bycia Bogiem) kończy się klęską dla człowieka.

2. W czym wyraża się ironia opowiadania o wieży Babel?

• I mówili jeden do drugiego: «Chodźcie, wyrabiajmy cegłę i wypalmy ją w ogniu». I mieli cegłę zamiast kamieni i smołę zamiast zaprawy murarskiej (11,3). Kultura mezopotamska buduje w cegle i smole, nie używa natomiast trwalszych materiałów. Izraelici zatem nie muszą zazdrościć mieszkańcom Mezopotamii (a tym bardziej ich podziwiać), gdyż kamienia i zaprawy jest pod dostatkiem w całym Izraelu.

• Wierzchołek sięgający nieba (11,4), a jednak Bóg musi zejść by zobaczyć tę „boską” wieżę (11,5).

• Właściwą nazwą dla miasta i wieży jest Babel czyli hebrajskie słowo „pomieszanie”. Tymczasem w Mezopotamii przez słowo Bab-el rozumiano „bramę bogów”. Słowo bab oznacza bramę (także dziś w języku arabskim!), natomiast el oznacza boga (także w języku hebrajskim). Ironiczny ton relacji sugeruje, że Babilonia doświadczyła już ‘kary Bożej’ i nie uchroniły jej przed nią jej potężne miasta. Jej dumna stolica, której nazwa tłumaczona była przez samych Babilończyków jako „brama bogów”, rzeczywiście doczekała się „zejścia Boga” (przejścia Boga), ale wbrew oczekiwaniom jej mieszkańców przyniosło im ono jedynie karę za pychę i imperialne tendencje przejawiane wobec sąsiadów.

3. Etemenanki – co to takiego?

Wieże znane zigguratami budowano w starożytnej Asyrii i Babilonii. Taka wieża była w mieście Babilon i nosiła nazwę Etemenanki: e

(dom), temen (fundament), an (niebo), ki (ziemia) = dom fundamentu ziemi i nieba. Wieża ta była częścią wielkiej świątyni zwanej Esagila

(dom, który wznosi wysoko swą głowę = dom którego szczyt jest wysoko). Była to świątynia poświęcona Mardukowi i była najważniejszym sanktuarium Babilonii. Była imponująca: 91 m

wysokości, 85 mln cegieł.

4. Ziggurat – cóż to takiego?

Na najwyższym piętrze, w sanktuarium, znajdowała się siedziba bóstwa, o którego względy zabiegano. W tym celu odbywano obrzędy kultowe, jak na przykład składane krwawych ofiar. Powszechnie wierzono bowiem, iż śmierć uśmierza gniew bogów. Także sakralną prostytucję traktowano niby piorunochron zabezpieczający przed gniewem bóstwa. W żadnym jednak razie podobne świątynie nie były postrzegane jako znak pychy. Przeciwnie, człowiek zabiegał tam o boską pomoc. Okazałość tej „wieży” nie była nigdy zaciśniętą pięścią, skierowaną przeciw bogom, ale otwartą dłonią, wyciągniętą w geście prośby.

5. Sens tradycyjnej interpretacji wieży Babel.

Wszyscy zamieszkują wspólnie na równinie Szinear (Rdz 11,2). Cała ta mieszanina ludzi rzuca wyzwanie Bogu. Celem opowiadania byłoby pokazanie jaką niedorzecznością jest postawa rywalizacji czy pychy wobec Stwórcy. Ludzkość miałaby sama sięgać nieba (11,4), czyli zawładnąć siedzibą Boga i osiągnąć status równy Bogu (podobnie jak Adam i Ewa, którzy chcieli stać się jak Bóg – Rdz 3,5.22).

6. Nowa interpretacja – krytyka totalitaryzmu, pochwała pluralizm

Opowiadanie (Rdz 11,1-9) odnosi się do totalitarnej polityki królów Asyrii oraz ich przesadnej ufności w wielkich konstrukcjach

militarnych. Jest ono ostrą krytyką imperializmu oraz pochwałą różnorodności kulturowej.

7. Jakie współczesne sobie miasto malował Pieter Breugel malując Wieże Babel?

Antwerpię

Abraham

1. Historyczność patriarchów: na ile jest prawdopodobnym by wy

patriarchów?

Za autentycznością patriarchów przemawiają faktory polityczne, społeczne i ekonomiczne pojawiające się w tekstach im poświęconych. Według uczonych opisują one wiernie realia II tysiąclecia przed Chr.

2. Co wspólnego z biblijnymi tekstami o patriarchach ma Ebla?

Teksty z Ebla ok. 2250 BC jako tabliczki z pismem klinowym

Imiona i nazwy miejsc znalezione na tabliczkach przypominają te hebrajskie: Adamu, H’à-wa, Jabal, Abarama, Bilha, Izma-el, Isûra-el, Ezaw, Mika-el, Mikaja, Saul, Dawid, et al.).

Nazwy miejsc: Asztarot, Synai, Jeruzalem (Ye-rusa-lu-um), Hazor, Lakisz, Gezer, Dor, Megiddo, Joppa, Ur etc. Giovanni Pettinato twierdził, że znalazł odniesienie nawet do Sodomy i Gomory.

3. Co oznaczają imiona Sara i Milka?

Sara znaczy po hebr. księżniczka i określa jej późniejszą rolę, oraz Milka, której imię znaczy tyle co królowa.

4. Co Abram ma zostawić?

Abram ma wyjść:

(1) ze swej ziemi,

(2) ze swego plemienia/klanu/pobratymców ,

(3) z domu swego ojca.

Perspektywa jest coraz bardziej zawężona: od

ogólności do szczegółu. Słowem, Abram ma

opuścić wszystko!

5. Gdzie miał udać się Abraham?

Tekst nie mówi nawet konkretnie gdzie się ma udać: kraj, który ci wskażę.

6. Dlaczego ważny w opisie jest wiek 75 lat Abrahama?

Podkreśla się, iż to nie siłami własnymi (swą młodością i talentami –

por. mitologię grecką) Abram coś osiągnie, ale jedynie Bożą mocą (posłuszeństwem Bogu).

7. Co oznaczało przejście Boga pomiędzy rozciętymi połówkami zwierząt?

Bóg przechodzi pomiędzy połówkami zwierząt. W starożytności obie strony musiały przejść przez rozpołowione zwierzęta. Sens był następujący: jeśli złamiemy przymierze niech stanie się z nami to, co

stało się z tymi zwierzętami. Było to jakby zaciągnięcie przekleństwa śmierci na siebie samego za złamanie przymierza. Tutaj tylko Bóg przechodzi! Bóg niejako mówi: Jeśli nie dotrzymam słowa danego

Abramowi, niech będę pocięty na kawałki jak te zwierzęta. Mamy tutaj przymierze jednostronne: jedynie Bóg bierze na siebie wypełnienie obietnic .

8. Dlaczego obrzezanie jest znakiem przymierza?

(1) Gdyż Abram obcował z Hagar sprzeciwiając się planowi Boga, a zatem ta część jego ciała musiała zostać „ukarana.”

(2) Abram odcinając fragment swego ciała, chce powiedzieć: Jeśli ja nie dotrzymam postanowień tego przymierza, niech będę odcięty (=zabity) tak jak ten kawałek mego ciała.

W Rdz 15 Abram tnie zwierzęta, w Rdz 17 tnie siebie samego. Cięcie ciała prowokuje także krew, która ma podwójne znaczenie:

 (1) dwie strony przymierza mieszają teraz krew, dzielą ze sobą krew – staje się ona jedną krwią, jedną rodziną.

 (2) Kara za złamanie przysięgi: Jeśli strony przymierza złamią przymierze, wówczas niech jego krew będzie przelana, tak jak ta krew, którą teraz wylewamy.

9. Z czym wiązać Górę Morię?

Do kraju Moria - w 2 Krn 13,5 kojarzy tę krainę z Jerozolimą i świątynią. Nazwa wiąże się też z tematem Bożej Opatrzności – Bóg

widzi.

Ewangelie dzieciństwa Jezusa

1. Jak pisano Ewangelie dzieciństwa Jezusa?

Na etapie ustnego głoszenia Ewangelii, w czasach kościoła

pierwotnego, w czasie życia naocznych świadków wydarzeń

związanych z życiem i działalnością Jezusa, fakty, czy też

wydarzenia z życia Jezusa interpretowano w świetle Starego

Testamentu. Powstał w ten sposób rodzaj komentarza do

początkowych wydarzeń z życia Jezusa. Przypomina to nieco hebr.

midrasz (od hebr. czasownika „darasz” = „szukać”, „badać”,

„studiować”). Midrasz był żydowskim sposobem komentowania

Pisma świętego (pierwsi chrześcijanie byli pochodzenia Żydzi) i

jego aktualizowania (treść budująca aplikowana do teraźniejszości).

Autorzy NT nie komentowali jednak Pisma, ale wydarzenia z życia

Jezusa; Ewangelie dzieciństwa nie są zatem czystym gatunkiem

midraszu.

Widać trzy etapy: (1) fakt z życia Jezusa, (2) „midrasz”: połączenie

faktu z historią zbawienia, ze Starym Testamentem, (3) włączenie

„midraszu” w dzieło danego Ewangelisty (w precyzyjny plan całego

dzieła)

2. Czy opisy te są wiarygodne?

Sami autorzy twierdzą (Łk w prologu), iż są wiarygodni. Przekaz chrześcijański (wpierw ustny) był weryfikowany przez żyjących świadków życia Jezusa (sprawdzano siebie nawzajem i ufano tylko naocznym świadkom, por. wybór Macieja zastępującego Judasza w Dz 1: Maciej musiał być towarzyszem Jezusa = naocznym świadkiem)

Przekaz (zarówno ustny jak i pisany) był weryfikowany przez wrogów Jezusa (np. „Dialog z Celsusem” –Orygenes dyskutuje z poganinem Celsusem; „Dialog z Tryfonem ” – Justyn dyskutuje o wiarygodności

chrześcijaństwa z Żydem Tryfonem).

3. Relacja faktów do formy literackiej.

Fakty historyczne obudowane są narracją, która ma pomóc czytelnikowi Ewangelii w przeżywaniu opisywanych wydarzeń. Narracja udramatyzowana i opatrzona dialogami, choć opiera się na historii, która się wydarzyła, do pewnego stopnia jest jednak kreacją

ewangelisty (np. scena Zwiastowania u Łukasza). To także nie świadczy o a-historyczności dokumentu. W ten sposób postępowali starożytni historycy.

4. W jakim celu pisano ewangelie?

Ewangelie dzieciństwa pisano nie dla ciekowości (to późniejsze apokryfy zaspakajały ciekawość), ale dla kerygmatu i moralności. Cel Mt 1-2: Quis et unde –“Kim i skąd” jest Jezus? Ewangelie dzieciństwa zatem to historia pisana z perspektywy pytania o to kim jest Jezus.

Mateusz cytując proroków i pisząc nową Torę stwierdza: Jezus to oczekiwany Mesjasz i Bóg, nowy zapowiadany Prawodawca (nowy Mojżesz dający Torę), którego przyjście wypełnia proroctwa Starego Testamentu. Łukasz: Jezus to oczekiwany Mesjasz i Bóg, który jest szczytem historii zbawienia. Łk używa nawet tej samej greki jak w ST, by pokazać ciągłość ST z ze swoim dziełem (NT).

5. Co oznacza liczba 14 w rodowodzie Jezusa?

DaWiD (spółgłoski mają wartość liczbową 4+6+4) = 14

Rodowód Jezusa Chrystusa, syna Dawida, syna Abrahama. (Mt 1,1)… Tak więc w całości od Abrahama do Dawida jest czternaście pokoleń; od Dawida do przesiedlenia babilońskiego czternaście pokoleń; od przesiedlenia babilońskiego do Chrystusa (= Syna Dawida)czternaście pokoleń. (Mt 1,17)

3x14 = 42 (Anonim, VI w.) = 6 tygodni. W 6 dni stworzono świat.

Szóstka oznacza ból, zmęczenie, trud. T o liczba symboliczna

oznaczająca niedoskonałość, ograniczoność. Wniosek: Jezus Bóg stając się człowiekiem wszedł w naszą ograniczoność.

6. Dlaczego Mateusz wymienia w rodowodzie Jezusa kobiety?

- Hieronim widzi je jako grzesznice: przyjście Jezusa zbawia świat od grzechu. (Rut jednak nie jest grzesznicą).

- Są one cudzoziemkami: uniwersalizm zbawienia. W Jezusie, także poganie mają swoje korzenie.

- W ich historiach jest coś odbiegającego od normy oraz często (za wyjątkiem Rachab) rodzą. Przygotowują narodziny Jezusa z Maryi, które są „nietypowe.”

 „Skandalizujące” kobiety w genealogii Jezusa: niezwykłe (kontrowersyjne) i skandaliczne związki, nawet z poganami, były błogosławione przez Boga i miały swoje miejsce w przedłużeniu linii Dawida. Tak więc, jeśli narodzenie Jezusa dokonało się w nadzwyczajnych okolicznościach, które przyniosły także kontrowersje, nie było to nic nowego .

 Kobiety „poganki” w genealogii Jezusa: Genealogia Jezusa pokazuje tożsamość i status Kościoła, który składał się z Żydów i pogan. Kościół nie mógł znaleźć własnej (wspólnej) tożsamości w tym podziale etnicznym (Żydzi contra poganie). Wszyscy znaleźli ją

w Jezusie, który był z nimi gdy się razem zbierali (Mt 18,20).

7. Dlaczego nazywamy Maryję Arką Przymierza?

 Dawid powstawszy udał się w kierunku judzkiej Baali, aby sprowadzić stamtąd Arkę Boga (2 Sm 6) – tak zaczyna się scena nawiedzenia: wstała i udała się… Juda.

 Okrzyk Dawida: Jakże przyjdzie mówi Dawid arka Pana (Gr. Kyrios) do mnie (gr. pros me)! (2 Sm 6) – Elżbieta: A skądże mi to, że Matka Pana (Kyrios) mego przychodzi do mnie (gr. pros me). Ten sam temat: poczucie sacrum, pełen czci szacunek oraz świadomość niegodności wobec obecności Pana. Dla Elżbiety tym sacrum była Maryja – żywa Arka. Łk chce powiedzieć Pan Arki, JHWH, to Jezus.

 Przeprowadzeniu arki towarzyszyła radość Dawida i ludu (2 Sm) – nawiedzeniu

Maryi towarzyszy radość Jana Chrzciciela i całego domu Zachariasza.

 Przez Arkę działa moc Pana (karząca moc, nawet zabijająca – 2 Sm) – przez Maryję także działa moc Pana – to Duch Święty, który dzięki Maryi (Pneumatoforze) napełnia Elżbietę i Jana.

 Arka Pana pozostawała w domu Obed-Edoma przez trzy miesiące – a Maryja w domu Elżbiety też 3 miesiące! W obu przypadkach ta obecność oznaczała błogosławieństwo.

 Jak w Arce były tablice ze spisanymi słowami Boga – tak Maryja nosiła Słowo Boże – Chrystusa.

 Dawid tańczył prowadząc Arkę… Jan Chrzciciel tańczy w łonie Elżbiety spotykając Arkę…

8. Co znaczy hebrajskie imię Emmanuel?

EMMANUEL – hbr . Bóg z nami – „ albowiem z Ducha Świętego jest to, co się w Niej poczęło”

9. Jeżeli Maryja powiła swego pierworodnego, to znaczy że miała następne dzieci?

Pierworodnymi nazywano także jedynaków, świadczy o tym napis na nagrobku z 5 r. przed Chr.: Los doprowadził mnie do skończenia życia wśród bólów rodzenia mego pierworodnego dziecka. Pierworodny w sensie biblijnym oznacza „poświęcony Bogu” (Wj 13,11-16).

10. Mówimy o trzech królach, a tradycja syryjska i ormiańska o ilu?

W tradycji Kościoła Syryjskiego i Ormiańskiego jest ich 12, co symbolizować miało 12 apostołów i 12 plemion Izraela.

Nazwy Biblii

1. Co to jest Tanach?

2. Na jakie trzy podstawowe części dzieli się Biblia Hebrajska?

3. Skąd pochodzi słowo biblia?

4. Jaki jest związek słowa „Biblia” z miastem Byblos?

Sprzedawali tam biblios- łodygę papirusu

5. Co oznacza słowo testament w wyrażeniach Stary i Nowy Testament?

6. Wymień autorów czterech Ewangelii

7. Wymień adresatów trzech listów św. Pawła

8. Podaj imiona 4 proroków „większych”

9. Wymień trzy księgi mądrościowe ST

10. Kto oprócz św. Pawła jest autorem listów, które weszły w skład NT?

11. Co to jest Septuaginta?

12. Co to jest Peszitta?

13. Co to jest Targum?

14. Co to jest Wulgata?

Kanon Biblijny

1. Jaka jest etymologia słowa kanon?

2. Jakie są kryteria kanoniczności?

Tradycja bosko-apostolska

Użycie liturgiczne

Apostolskie pochodzenie

Budująca treść

3. Dlaczego Ewangelia Judasza nie spełnia kryteriów kanoniczności?

Apostolskie pochodzenie- powstała w II w.

4. Co to są księgi protokanoniczne? (podaj przykład)

5. Co to są księgi deuterokanoniczne? (podaj przykład)

6. Czy terminy deutero- i protokanoniczny odnosi się do natchnienia tekstu? Tak

7. Co to jest apokryf?

8. Co to jest pesudoepigraf?

9. Czy kanon obejmuje wszystkie księgi natchnione? Tak

10. Co to jest Kanon Muratoriego?

11. Kiedy Żydzi zdecydowali się na przyjęcie krótszego kanonu usuwając z niego księgi deuterokaniczne? Jakie motywy zadecydowały o skróceniu kanonu?

12. Jaki kanon ksiąg świętych przyjmowali pierwsi chrześcijanie? Dlaczego?

13. Kiedy i gdzie zdefiniowana została ostatecznie katolicka nauka o kanonie Pisma

świętego?

Natchnienie Biblijne

1. Jaką nazwę nosi dokument Soboru Watykańskiego II, który zawiera naukę

Kościoła na temat natchnienia biblijnego?

2. Kto jest autorem Pisma świętego?

3. Czy Bóg i człowiek są prawdziwymi autorami Pisma świętego?

4. Dlaczego określenie „człowiek autorem narzędnym Pisma świętego” nie oddaje w

pełni prawdy o autorstwie Pisma świętego?

5. Co oznacza stwierdzenie, iż Pismo święte jest Księgą natchnioną?

6. Jakie teksty biblijne mówią wprost o natchnieniu Pisma świętego?

7. Któremu z etapów powstawania Pisma świętego towarzyszy działanie Ducha

Świętego?

8. Jak należy rozumieć stwierdzenie, że „Bóg jest autorem Pisma świętego”?

9. Czym różni się natchnienie od objawienia?

10. Co oznacza stwierdzenie, że Pismo święte ma charakter „teandryczny”?

11. O czym mówi zasada literacka interpretacji Pisma świętego?

12. O czym mówi teologiczna zasada interpretacji Pisma świętego?

13. Prawda Pisma świętego a nauki przyrodnicze

14. Prawda Pisma świętego a nauki historyczne

15. Co to znaczy, iż Pismo święte jest święte (definicja świętości Biblii)?

16. Jak należy interpretować „gorszące” teksty biblijne (opisy wojen, mordów,)?