Literę ó pisz:
- jeżeli wymienia się na o, e, a
( np. mówić - mowa, siódmy- siedem, wrócić -wracać... );
- w zakończeniach -ów, -ówka, -ówna
( np. żarówka, krówka, butów, kolegów )
- wyjątki: skuwka, zasuwka, okuwka;
- na początku wyrazów: ów, ówczesny, ówdzie, ósemka, ósmy;
- jako ó niewymienne do zapamiętania
( np. córka, jaskółka, góra, tchórz, królowa ...);
- litera ó nigdy nie występuje na końcu wyrazu;
|
U
Literę u pisz:
- w cząstkach -uję, -uje, -ujesz, -ują
( np. prasuję, maluje, malują, prasujesz ...);
- w wyrazach z cząstkami -uch, -uchna, -uchny, -ula, -ulec, -unek, -unia, -unio,
-uś, -usia, -uszek, -utka;
( np. kłamczuch, brzydula, hamulec, rachunek, ciotunia, dzidziuś,
wianuszek, matusia ...);
- na początku wyrazu z wyjątkiem: ów, ówczesny, ówdzie, ósemka, ósmy;
- na końcu wyrazu;
- w wyrazach bez uzasadnienia do zapamiętania np. but, gruby, zupa, suma;
|
Dwuznak ch pisz:
- gdy wymienia się na sz
( np. puch -puszek, suchy -susza, ucho -uszko );
- po literze s
( np. schłodzić, schodzić, schab );
- na końcu wyrazu, np. pech, dach, duch, dziewczynkach
( wyjątek : druh );
- w pozostałych wyrazach do zapamiętania;
|
Literę h pisz:
- tam gdzie wymienia się na g, z, ż, dz
( np. druh-drużyna, błahy-błazen );
- w wyrazach do zapamiętania, np. hamulec, humor, bohater, hala, hejnał ...;
|
Nie pisz rozdzielnie:
- z czasownikami, np. nie wiem, nie zjem, nie marzę, nie należy, nie mówiła;
- z liczebnikami, np. nie pierwsza, nie sto;
|
Nie pisz łącznie:
- z rzeczownikami, np. nieposłuszeństwo, niepokój, nieszczęście;
- z przymiotnikami, np. niemały, nieładny, niewysoki, niegrzeczny;
- z przysłówkami, np. nieładnie, nieciekawie, niemądrze, niegrzecznie;
|
Dwuznak rz pisz:
- jeśli wymienia się na r
( np. morze - morski, chmurzyć się - chmura, );
- po spółgłoskach p, b, t, d, k, g, ch, j, w
( np. przystanek, brzoza, trzeba, drzewo, krzak, grzyby, chrzest, ujrzeć,
wrzos ... )
- wyjątki: bukszpan, kształt, pszenica, pszczoła, wszystko, zawsze
- w stopniach przymiotnika: lepszy, dłuższy, najpiękniejszy, brzydszy;
- w cząstkach -arz, -erz
( np. murarz, lekarz, drukarz, weterynarz; kalendarz, kołnierz, zwierz )
- wyjątki: odzież, młodzież, masaż, kradzież, instruktaż;
- jako rz niewymienne do zapamiętania np. rzeka, porzeczka, warzywa, rzucać;
|
Literę ż pisz:
- gdy wymienia się na g, dz, h, z, ź, s
( np. ważyć - waga, drużyna - druh, koleżanka - kolega, wiążę - wiązać)
- po literach ł, l, r np. rżeć, małża, oskarżyć, ulżyć;
- w wyrazach obcego pochodzenia np. bandaż, pejzaż;
- w wyrazach bez uzasadnienia do zapamiętania, np. żegnać, żyto, życzyć.;
|
Przez "i" zmiękczamy przed samogłoską, np. siano, ciocia, cielę
Przez kreseczkę zmiękczamy:
- przed spółgłoską
Baśka, źrebię, ćma
- na końcu wyrazu:
koń, słoń, nić
|
|
Litery ą, ę piszemy:
- w wyrazach rodzimych, np.
dąb, krąg, gąszcz, kąt, mącić, piąty, pociąg, wąsy, ząb, będzie, dębowy, gęsty, kęs, ręka, tędy, węszyć, zęby;
- w wyrazach zapożyczonych, ale całkowicie przyswojonych, np.
brąz, ląd, flądra, pąsowy, plądrować, cęgi, cętka, frędzla, kolęda, pędzel, pręgierz, wędkować;
- przed ł, l w zakończeniach form czasu przeszłego, np.
pragnąłem, pragnęłaś,
pragnęliśmy, pragnęli;
- w zakończeniach form bezosobowych niektórych czasowników, np.
stanąć, klęknąć, odpocząć, mówiąc, prosząc, zamykając, pchający, kochająca, wiążące, przyjęty, przypięta, zwinięta;
- na końcu wyrazu:
- w formie 1. osoby l. poj. czasu teraźniejszego, np.
idę, biorę, proponuję
i czasu przyszłego np.
dojdę, zbuduję, zarzucę,
- w formie 3. osoby l. mn. czasu teraźniejszego, np.
opowiadają, umieją, podrzucają
i czasu przyszłego np.
utworzą, dopiszą, rozwiążą,
|
Połączenia literowe om, on, em i en piszemy:
zasadniczo w wyrazach zapożyczonych, ale jeszcze niecałkowicie przyswojonych:
- zgodnie z wymową przed p, b piszemy om, em, np.
kompas, kompres, komplikacja, kompozycja, kompetencja, kombinacja, kombajn, kombinat, temperatura, stempel, embargo, emblemat,
- zgodnie z wymową przed t, d, c oraz przed tylnojęzykowymi k, g piszemy on, en, np.
kontrola, kondygnacja, koncert, remanent, kalendarz, konkurencja, Kongo,
- niezależnie od wymowy przed f, w, s, z, sz, ch piszemy on, en, np.
konstrukcja, konszachty, pensja, sensacja, benzyna, cenzura;
zawsze piszemy:
- -em w formie 1. osoby l. poj. czasowników, np.
jem, rozumiem, śmiem, umiem, wiem,
- -om w końcówce celownika l. mn. rzeczowników wszystkich rodzajów, np.
literatom, podręcznikom, uczennicom, polom, krzesłom.
|