Dominik Merlini - pałac Na wodzie

Pałac Łazienkowski - Pałac Łazienkowski), zwany też Pałacem na Wodzie i Pałac na Wyspie -jest neoklasycystyczny pałac w Warszawa 's Łazienki Królewskie.

W latach 1788-1793 pałac rozbudowano w stylu klasycystycznym wg projektu Dominika Merliniego. Autorami dekoracji malarskiej i rzeźbiarskiej byli m.in. Marcello Bacciarelli i Jan Bogumił Plersch. Leży na sztucznej wyspie, wokół której rozciąga się jeziorko. Jest połączony z lądem dwoma mostami zwieńczonymi klasycystycznymi kolumnami. Przy jeziorze znajduje się również Teatr na Wyspie, a przed budową pałacu (w roku 1767) utworzono ogród francuski.

od strony pomnika Jana III Sobieskiego. Widoczną na zdjęciu północną fasadę pałacu zdobi portyk z tympanonem, ze stojącymi na obu krawędziach posągami Achillesa i Pallady. Widoczną balustradę zwieńczają kamienne wazony.

Pałac Na Wodzie był pierwszą budowlą Łazienek. W końcu XVII w. znajdował się tu pawilon wypoczynkowy zwany Łaźnią, zaprojektowany przez Tylmana z Gameren dla Stanisława Herakliusza Lubomirskiego. Od 1764 r. stanowił własność króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Obecny wygląd pałacu jest wynikiem rozbudowy pawilonu w latach 1772 - 1793 według projektów Dominika Merliniego i Jana Christiana Kamsetzera.

Obecny klasycystyczny pałac z lat 1792 - 1793 składa się z korpusu głównego, dobudowanych doń skrzydeł bocznych, piętra z belwederem oraz dwóch pawilonów połączonych z pałacem kolumnadą przerzuconą nad kanałami. Architektem pałacu był Dominik Merlini, a projektantem wnętrz Jan Chrystian Kamsetzer.

Elewacja południowa z wgłębną galerią kolumnową, z wypchniętymi i cofniętymi partiami, obliczona na grę światła i cienia, jest malownicza i kameralna. Elewacja północna jest jej przeciwieństwem: prosta ściana z środkowym portykiem czterokolumnowym, zwieńczonym trójkątnym szczytem, stwarza wrażenie oficjalne i monumentalne.

Attykę, od strony południowej, dekorują posągi kamienne, przedstawiające postacie kobiece, będące alegoriami pór roku; naroża budowli - rzeźby czterech kontynentów: Europy, Ameryki, Afryki i Azji. Całość budynku wieńczy czworościenny belwederek z rzeźbami przedstawiającymi żywioły: Ziemię, Powietrze, Ogień i Wodę. Wszystkie te rzeźby wyszły z pracowni Andre Le Bruna.

Z korpusem głównym, usytuowanym na wyspie, połączone są dwa pawilony, stojące już poza wyspą. Łącznikami są kamienne, arkadowe mostki, dźwigające jońskie kolumnady, które pierwotnie były całkowicie przeszklone i ozdobione wewnątrz popiersiami cesarzy rzymskich. 

Udając się do wnętrza - w portyku - stajemy przed elewacją, należącą do dawnej Łaźni Lubomirskiego, której dekoracja została w dużej części zachowana. Nad drzwiami, umieszczony na barokowym kartuszu, napis głosi:

HAEC DOMUS ODIT TRISTITIAS AMAT PACEM FUNDIT BALNEA COMENDAT RURA

 ET Q TAT PROBOS.

 Napis ten ujęto w oryginalny układ, utrudniający prawidłowe odczytanie. Był to swojego rodzaju rebus. W tłumaczeniu polskim brzmi on: “ten dom nienawidzi smutku, kocha pokój, ofiarowuje kąpiel, zaleca życie sielskie i życzy sobie gościć ludzi poczciwych”.

W przeciwieństwie do prawie jednolitej pod względem stylu architektury pałacu, jego wnętrza noszą cechy dwóch epok: baroku i klasycyzmu. Stanisław August, przebudowując Łaźnię Lubomirskiego, pozostawił dekorację barokową w trzech salach. Uszanował także w znacznym stopniu dawny układ pokoi rozplanowanych wokół centralnej sali - Rotundy.

Rotunda - Palac na Wyspie

Okrągła sala usytuowana pośrodku budynku. W XVII w. mieściła się tu sztuczna grota z fontanną. Przebudowa stanisławowska (ukończona 1795) nadała temu wnętrzu wyraz dostojeństwa i powagi. W niszach ustawione są posągi królów Polski: Kazimierza Wielkiego, Zygmunta I, Stefana Batorego i Jana III Sobieskiego Nad drzwiami trzy popiersia cesarzy rzymskich: Tytusa, Trajana i Marka Aureliusza. Łaciński cytat z X Księgi Jana Bogumiła Plerscha przedstawiające cztery pory dnia. Z okresu Stanisława Augusta pochodzi także marmurowa posadzka ułożona z Lukana „Utile munto editi in exemplum” wyjaśnia, iż wszystkie te postaci „Na pożytek światu postawione i za wzór”. W kopule malowidła różnobarwnych marmurów.

Sala Jadalna - Pałac na Wyspie

Sala Jadalna w której odbywały się królewskie “obiady czwartkowe”. Kolejne przebudowy pałacu powiększyły salę od północy i południa wyodrębniając nowe fragmenty parami ustawionych naprzeciw siebie kolumn. We wnętrzu zwracają uwagę marmurowe rzeźby: posąg bogini młodości Hebe, na konsoli - popiersie Stanisława Augusta, popiersia wodzów rzymskich: Karakalli, Galby, Juliusza Cezara i Hadriana. Na postumentach - para posążków chłopca i dziewczynki. (zdjęcie sprzed 1944 r.)

Przedpokój - Pałac na Wyspie

PRZEDPOKÓJ o prostej architekturze powstał w wyniku rozbudowy Pałacu w 1788 r. Tędy wchodzili goście przez nowe wejście od strony Pierwsze drzwi na prawo prowadzą do dawnej KAPLICY. Wyposażenie z XVIII w. zaginęło już w 1840 roku. Obecnie znajduje się tu obraz przedstawiający galerii kolumnowej. Skromne wnętrze ozdobione jest kominkiem oraz wnęką zwieńczoną ornamentem parasolowym.
św. Marię Magdaleną i para rzeźbionych konsol z blatami zdobionymi w technice scagliola.

Galeria Obrazów - Pałac na Wyspie

Wnętrze przeznaczone było na ekspozycję obrazów z kolekcji Stanisława Augusta, liczącej ongiś około 2500 dzieł. Główny akcent architektoniczny to kominek z czarnego marmuru, ozdobiony brązami. Nad kominkiem umieszczony jest medalion z popiersiem Antinousa, kopia rzeźby rzymskiej z II w. n.e., z Villa Albani. Po obu stronach kominka stoją posągi - Wenus Medycejskiej i Fauna z koźlęciem zw. Capretto, XVIII wieczne kopie rzeźb antycznych wykonane przez Andre Le Bruna. Na tle paleniska leży śpiący Amor, Francesco Lazzariniego, z ok. 1780. Na postumentach ustawione są popiersia: Bachusa i Diany, XVIII-wieczne kopie rzeźb antycznych oraz Apollina, Polska, pocz. XIX w.

Sala Salomona - Pałac na Wyspie

Sala Salomona - główny salon rezydencji królewskiej - była niegdyś bogato dekorowana malowidłami pędzla Marcello Bacciarellego, spalonymi przez Niemców w 1944 r. Ilustrowały one sceny z życia biblijnego króla Salomona słynącego z mądrości. Pod postacią Salomona sportretowany był Stanisław August. Jedynym ocalałym fragmentem oryginalnej malarskiej dekoracji wnętrza są supraporty przedstawiające delfina, salamandrę i pawia (czwarta supraporta  - lew, jest rekonstrukcją) wykonane przez Jana Bogumiła Plerscha.

Gabinet Portretowy - Pałac na Wyspie

GABINET  PORTRETOWY powstał w wyniku rozbudowy Łazienki w 1788 r. Usytuowany  w północnym trakcie posiada najkorzystniejsze oświetlenie do prezentacji obrazów, stanowiących główną dekorację wnętrza. Stałym elementem wystroju jest marmurowy kominek, ozdobiony płaskorzeźbą przedstawiającą Ledę z łabędziem oraz dwiema plakietkami Meduz. Meble pochodzą ze zbiorów królewskich.

Sala Balowa - Pałac na Wyspie

Sala Balowa reprezentuje styl klasycystyczny. Została dobudowana w okresie ostatniej rozbudowy Pałacu w 1788 r. Twórcą architektury był Jan Christian Kamsetzer. Cyfry rzymskie MDCCXCIII (1793) określają datę ukończenia dekoracji. Oś kompozycyjną sali wyznaczają dwa kominki. Pierwszy ozdobiony rzeźbą Herkulesa Farnezyjskiego dźwigany przez rzeźby przedstawiające Centaura i Cerbera. Drugi kominek ozdobiony jest rzeźbą Apolla Belwederskiego  podtrzymywaną przez satyra Marsjasza i króla Midasa. Dopełnienie tych grup stanowią płaskorzeźby na ścianie mieszczącej lożę dla orkiestry, przedstawiające Herkulesa z Dejanirą i Apolla z Dafne. Alegoryczne malowidła ścienne, wzorowane na freskach Rafaela z Loggi Watykańskich, wykonał Jan Bogumił Plersch. Cztery środkowe symbolizują żywioły: Powietrze, Ogień, Wodę, Ziemię, cztery skrajne ilustrują przemijanie czasu.

Pokój Kąpielowy - Pałac na Wyspie

Pokój Kąpielowy - trzecie wnętrze z zachowaną dekoracją barokową. Za czasów marszałka pokój ten pełnił funkcję łazienki. Znajdowały się tu dwie wanny cynowe wpuszczone w posadzką przy ścianie południowej. Zespół płaskorzeźb o tematyce zaczerpniętej z „Metamorfoz” Owidiusza przedstawia: boginię łowów, Dianę z nimfami w kąpieli; Andromedę przykutą do skały; pieśniarza greckiego Ariona uciekającego przed korsarzami; Danaidy, córki króla Argos napełniające wodą beczkę bez dna; Satyra goniącego nimfę Syrinks; brakuje szóstej płaskorzeźby usuniętej przez króla by ustawić przy ścianie piec. Ponad drzwiami umieszczono trzy tonda przedstawiające putta wyobrażające symbole miłości. (zdjęcie sprzed 1944 r.)

Pokój Bachusa - Pałac na Wyspie

POKÓJ BACHUSA wchodził w skład dawnej Łaźni. Nazwa pokoju pochodzi od plafonu Jana Bogumiła Plerscha z 1778 r. przedstawiającego Bachusa, Cererę i Wenus z Amorem, zniszczonego w 1944 r. Dekoracja barokowa. Ściany wyłożone kaflami holenderskimi. Nad kominkiem obraz przedstawiający Sylena z Bachantkami, pochodzący z warsztatu Jakuba Jordaensa Starszego. W supraportach portrety marszałka wielkiego koronnego Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, oraz króla Stanisława Augusta.

Przedsionek - Pałac na Wyspie

PRZEDSIONEK - wchodził w skład XVII w. Łaźni marszałka wielkiego koronnego Stanisława Herakliusza Lubomirskiego projektowanej przez Tylmana z Gameren. Z tego okresu zachowana, barokowa dekoracja ścian, rzeźby w niszach - Mars Odpoczywający, Polska Rozkwitająca oraz dwa popiersia Rzymianek (popiersia męskie zrekonstruowano po wojnie). Z czasów Stanisława Augusta (XVIII w.) pochodzi dekoracja sufitu z literą królewską -„SA” -  w wieńcu laurowym i inicjałami „SL” (Stanisław Lubomirski) po bokach.

---