1. GRZECH PIERWORODNY GEOGRAFI
Zajmuje się wszystkim, co jest w ujęciu przestrzennym (wszystkoizm) Wszelkie zjawiska, które są analizowane na płaszczyźnie przestrzennej. Nie można sformułować definicji geografii, która odpowiedziałaby temu, czym się ona zajmuje wszędzie i zawsze.
2. PRZEDMIOT GEOGRAFII I JEJ PODZIAL
Geogr. oznacza dosłownie opis Ziemi. Obecnie pojmowana jako dział nauki dotyczący zróżnicowania powłoki ziemskiej , wzajemnych związków między jej składnikami oraz przestrzenne zróżn. dział. Ludzkich społ. Dzielimy geogr. na ogólną i regionalną. Przedmiotem GOgólnej są prawidłowości w zróż. powł. ziem i działalności ludzkiej. Przedmiotem GRegionalna charakterystyka poszczególnych krain, krajów i regionów. Wg rodzaju składnika powłoki ziemskiej wyróżnia się geogr fiz i społ-ekonom. Przedmiotem pierwszej są naturalne składniki, a drugiej gospodarcza i polityczna działalność społeczeństw ludzkich.
3. ZASOBY JAKO NACZELNA KATEGORIA GEOGRAFII SPOŁ-EKON.
Determinizm środowiskowy- to pogląd wg, którego człowiek jest całkowicie uzależniony od środowiska. Nihilizm- indeterminizm, (chciejstwo, chcieć to móc) uważa, że człowiek nie jest uzależniony przez środowisko. Posybilizm- środowisko przyrodnicze stwarza pewne ramy, umożliwia pewne rzeczy, daje szanse i możliwości.
4. SPOSOBY UJĘCIA RELACJI MIĘDZY CZŁOWIEKIEM, A ŚRODOWISKIEM
pogląd- człowiek uzależniony od środowiska -nihilizm Człowiek nie jest uzależniony od środowiska. co chce to zrobi. Posybilizm- możliwość środ. Stwarza pewne ramy, daje możliwości Środowisko- miejsce występowania danego organizmu wraz z wszystkimi czynnikami na niego wpływającymi Wpływ człowieka na środowisko jest bardzo różnorodny i patrząc historycznie - niestety coraz bardziej negatywny. Najkorzystniejszy stan jest wówczas, gdy zostaje osiągnięta równowaga ekologiczna, gdy łańcuch pokarmowy funkcjonuje prawidłowo, gdy zachodzi pełna symbioza między gatunkami i gdy zostaje osiągnięta homeostaza w obrębie ekosystemów Człowiek spowodował wiele katastrof ekologicznych, których skutki odczuwane są do dziś. Miały one wpływ na śmierć wielu tysięcy ludzi oraz na znaczne pogorszenie się stanu środowiska naturalnego
5. PODZIAŁ ZASOBÓW
zasoby naturalne- wszystkie elementy przyrody ożywionej i nieożywionej a także różne postacie energii naturalnej
zasoby kulturowe- stworzone przez człowieka zasoby ludzkie sam człowiek może tworzyć zasoby Zasoby dzielimy na niewyczerpalne: woda, wiatr, promienie słoneczne Wyczerpywane: odnawialne: gleba rośliny, zwierzęta.
Nieodnawialne: zalicza się surowce, które po wykorzystaniu ulegają rozkładowi należą do nich paliwa kopalne (tj. węgiel, ropa naftowa) oraz energia jądrowa
6. KLASYCZNE TEORIE ZASOBÓW
R.T Malthus twierdzi, że liczba ludności podwaja się co 25 lat, natomiast wzrost produkcji żywnościowej jest znacznie wolniejszy. Wyciągnął z tego wniosek, iż jeśli przyrost ludności nie zostanie zahamowany, ludzkość zawsze żyć w nędzy. Liczba ludności może zostać ograniczona w sposób naturalny lub świadomie. Kontynuatorem jego myśli był Dawid Ricardo, który przedstawił tzw. spiżowe prawo płacy Dawid Ricardo dostrzegł konflikt między przedsiębiorcami, a władzami ziemskimi, mówił, że właściciele ziemscy mają przewagę- większość w parlamencie i nakładają cło na zboże (cena zboża większa, zmiana syt. Politycznej. Podstawową przesłanką wystąpienia Ricardo były ustawy zbożowe gwarantujące wysokie dochody właścicielom ziemskim. Powinna istnieć równowaga między liczbą ludzi a ilością produkowanej żywności J.Stuard Mill stwierdził istnienie konfliktu między przedsiębiorcami a robotnikami nawiązywał do teorii ograniczoności zasobów. Zauważył, że to, co się wykorzystuje można wykorzystać jeszcze bardziej wydajniej.
7. EKOLOGICZNA TEORIA ZASOBÓW
Marsh- zasoby rozumie, jako wszelkie zasoby mineralne patrzy na zasoby w znacznie dłuższej przestrzeni czasowej. Rola człowieka jest istotna, może eksploatować te zasoby, lecz wykorzystywać je racjonalnie pozostawiając następnym pokoleniom.
8. RAPORT KLUBU RZYMSKIEGO I JEGO ZNACZENIE
odbywał się w stosunkowo korzystnej sytuacji energetycznej świata, dużej podaży nośników energii, zwłaszcza taniej ropy naftowej. Znalazło to odzwierciedlenie we wnioskach Kongresu. Światu nie grozi szybkie wyczerpanie konwencjonalnych nośników energii. Ropa naftowa będzie nadal dominującym źródłem energii w I połowie XXI wieku, choć zmniejszy się jej udział w globalnym zużyciu nośników energii pierwotnej. Ceny ropy naftowej będą jednak stopniowo wzrastać ze względu na eksploatacje trudno dostępnych złóż. Gaz ziemny staje Sie paliwem o coraz większym znaczeniu. Zasoby węgla są wielokrotnie większe od zasobów paliw węglowodorowych, jednak zużycie węgla będzie ograniczone ze względu na ochronne środowiska naturalnego. Produkcja energii elektrycznej będzie wzrastać. Problemy w sferze produkcji energii elektrycznej będą dotyczyć paliwa i ochrony środowiska. Przewiduje się, ze elektrownie jądrowe staną się głównym źródłem energii elektrycznej. Problemy degradacji środowiska i jego ochrony maja charakter międzynarodowy. W dziedzinie energetyki jest konieczna współpracą międzynarodową, gdyż skutki gospodarki energetycznej poszczególnych krajów maja charakter globalny. Konieczne są rozwiązania instytucjonalne. Decyzje energetyczne musza uwzględniać również opinie społeczeństw. Powstał podział na 4 Światy.
9. ZASOBY, A POTRZEBY CZŁOWIEKA
Stosunek człowieka do przyrody był od najdawniejszych czasów odbiciem stopnia świadomości społecznej i kształtujących się stosunków społecznoekonomicznych, Od początku swego istnienia człowiek uzbroił się w środki oddziaływania na środowisko i jego przekształcanie po to, by wykorzystać przyrodę w celu zapewnienia sobie bytu. Człowiek w pierwotnej fazie rozwoju społecznego był całkowicie uzależniony od otaczającej go przyrody, od jej sił i zjawisk. Zaspokajając swoje elementarne potrzeby, poszukując wody, żywności i schronienia, korzystał z zasobów naturalnych, nie naruszając równowagi biologicznej. Jego stosunek do przyrody był nabożny Pierwsze zorganizowane formy zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych oparte były na zbieractwie i myślistwie. Później ludzie zaczęli organizować się w większe grupy, a koczowniczy tryb życia zamienili na osiadły. Nabycie umiejętności hodowli zwierząt i uprawy roślin zmieniły całkowicie możliwości i potrzeby człowieka. Rosło zapotrzebowanie na przestrzeń, tym większą, im liczniejsza była społeczność. Potrzeba poznania otaczającej rzeczywistości prowadziła do rozwoju kultury i nauki. Wynalazczość oraz wszechstronność zastosowań techniki w XIX w. dawały nieograniczone możliwości podporządkowania natury potrzebom człowieka. Oznaczały także, że światowe zasoby- w szczególności paliw kopalnych- wydawały się nieskończone, czego wyrazem było traktowanie przyrody jako, rogu obfitości'' Trwająca od połowy XIX wieku era przemysłowa, pod koniec XX wieku jest stopniowo zastępowana erą ekologiczną, w której główny akcent położono na umiejętności zarządzania zasobami w harmonii z przyrodą, jak również na bardziej humanitarne traktowanie Ziemi, będącej „kolebką ludzkości” oraz miejscem życia i rozwoju człowieka.
10. ELEMENTARNE POTRZEBY CZŁOWIEKA: ABSOLUTNE CZY WZGLĘDNE
Potrzeby elementarne- to taki które warunkują biologiczną egzystencję człowieka (żywność, mieszkanie, odzież)
a) żywność- bez wody człowiek żyć nie może, żywność jest potrzebna, lecz nie wszystkie jej rodzaje i nie w każdej okoliczności. El. Potrzeba jest wtedy gdy jemy z głodu .b) odzież- to elementarna potrzeba, gdy ubieramy się aby nie zmarznąć, i aby nie chodzić nago. Głównie człowiek ubiera się by zamanifestować swoją pozycję społeczną. c) mieszkanie- jako potrzeba elementarna służyła zapewnieniu bezpieczeństwa, ochrona przed zimnem, ochrona ogniska domowego. Potrzeby element. Zaspokajamy za pomocą narzędzi, potrzeba posiadania narzędzi jest potrzebą produkcyjną od początku swego istnienia człowiek oddziaływał na środowisko, przekształcał je po to, by wykorzystać przyrodę w celu zapewnienia sobie bytu. Człowiek w pierwotnej fazie rozwoju społecznego był całkowicie uzależniony od otaczającej go przyrody, od jej sił i zjawisk. Zaspokajał swoje elementarne potrzeby, poszukując wody, żywności i schronienia, korzystał z zasobów naturalnych Rozpoczął się kolejny okres polegający na zmaganiach człowieka z przyrodą, którą starał się opanować i przyporządkować sobie. Stopniowo człowiek uniezależniał się od sił przyrody. W miarę upływu czasu potrzeby ludzi stawały się większe, a ingerencja w otaczającą przyrodę coraz silniejsza. Człowiek częściej ujarzmiał przyrodę i intensywniej eksploatował zasoby Ziemi.
11. ZASOBY, A KULTURA, CYWILIZACJA, TECHNIKA.
Dzięki zużyciu nieodnawialnych zasobów surowców rozwija się cywilizacja- nauka, technika i kultura. Rozwinięta cywilizacja ma szansę poradzić sobie z malejącymi zasobami surowców, np. poprzez oszczędności, zamykanie obiegów i rozwój substytutów, zastępujących z powodzeniem surowce naturalne. Należy jednak właściwie traktować kapitał ziemski, w skład, którego wchodzą: podstawowy kapitał naturalny obejmujący zasoby niezbędne do życia, których nie da się zastąpić kapitałem wytworzonym przez człowieka, pozostały kapitał naturalny, w którego skład wchodzą zasoby odnawialne i te zasoby nieodnawialne, które mogą być zastąpione lub uzupełnione kapitałem stworzonym przez człowieka Kapitał naturalny stanowi niewielką część całego majątku krajów wysoko rozwiniętych i znacznie większą część majątku w krajach mniej rozwiniętych
12. WODA JAKO ZASÓB
Woda to znana wszystkim substancja. Pijemy ją, myjemy się w niej, pływamy a czasami nie jesteśmy zadowoleni, gdy spada z nieba. Jesteśmy tak do niej przyzwyczajeni, że nie zdajemy sobie sprawy, jakim cennym zasobem jest woda we wszechświecie. Nasza planeta ma bogate zasoby wody, ale tylko mały jej ułamek jest dla nas dostępny. Większa część powierzchni planety pokryta jest wodą. Ciało ludzkie w ponad 70% składa się z wody. Woda jest niezbędnym składnikiem życia roślin i zwierząt. Żaden organizm nie jest w stanie żyć bez wody. Dostęp do wody i jej jakość, są więc krytycznymi czynnikami. Znaczna część zasobów wodnych widoczna jest w postaci wód powierzchniowych w oceanach, jeziorach, strumieniach, rzekach i lodowcach. Znaczna część wody pozostaje niewidoczna - pod ziemią. Wody gruntowe mogą być uwięzione w skałach i piaskach lub przepływać przez warstwy porowatych skał (czasami jako podziemne rzeki). Dostęp do wód gruntowych za pośrednictwem studni lub źródeł jest na wielu obszarach elementem strategicznym. Dzięki zasobom wód podziemnych zamieniono wiele terenów pustynnych w oazy zieleni i obszary rolnicze.
13. GŁÓWNI KONSUMENCI WODY
Konsumentami wody są: przemysł i energetyka cieplna, gospodarka komunalna, rolnictwo i leśnictwo. Użytkownikami wody są: energetyka wodna, żegluga, turystyka i rekreacja. W Polsce najwięcej wody zużywa energetyka cieplna zaopatrująca w energię elektryczność pozostałe gałęzie przemysłu. W dalszej kolejności są to hutnictwo, przemysł metalurgiczny, chemiczny, spożywczy, drewno papierniczy
14. ZASOBY MÓRZ I OCEANÓW
Ocean już od dawna był źródłem życia na Ziemi. Pożywienie, minerały i źródła energii. Woda morska pokrywa ponad 2/3 powierzchni naszej planety. Wszystkie morza i oceany są ze sobą powiązane tworząc wszech ocean. Obfitują w bogactwo różnorodnych morskich form życia. Setki milionów ludzi żyją w pobliżu morza albo na wybrzeżu, coraz więcej w dużych nowoczesnych miastach. Ocean dostarcza nam dużej ilości pożywienia i wielu bogactw naturalnych niezbędnych do życia. Nawet wodorosty morskie są używane do produkcji różnego rodzaju towarów. Ludzie jedzą ryby i skorupiaki od tysięcy lat. W ciągu ostatnich 45 lat światowe połowy ogromnie wzrosły, w miarę jak odkrywano i eksploatowano nowe gatunki ryb przy użyciu nowoczesnej technologii. Korzystne jest to, że duża liczba ludzi może żywic się rybami. Jednak nowoczesne rybołówstwo wywołuje poważne problemy. Przede wszystkim łowi się więcej niż natura zdoła odtworzyć. Powoduje to nagłe zmniejszenie się liczebności niektórych gatunków w określonych regionach. Wiek technologii oceanicznej być może dopiero się zaczyna, chociaż nowoczesny przemysł jak w szerokim zakresie wykorzystuje bogactwa morskie. Znaczna część ropy naftowej i gazu pochodzi z dna morskiego. Złoża te wydobywane są przez platformy wiertnicze usytuowane na szelfie kontynentalnym. Mogą one wydobyć połowę światowych bogactw ropy i gazu. Na całym świecie fabryki przetwarzają wódę morską, aby otrzymać sól, magnez i inne surowce, a kilka państw środkowego Wschodu, gdzie panuje niedostatek wody pitnej, zaspokaja swoje potrzeby, usuwając sól z wody morskiej.
15. LASY, A ROZMIESZCZENIE ZASOBÓW DRZEWA NA ŚWIECIE
Rozmieszczenie lasów jest nierównomierne.Pod względem zajmowanego obszaru wyróżniają się na świecie dwie wielkie formacje leśne: wilgotny las równikowy i borealny las iglasty. Są one trudno dostępne do eksploatacji, dlatego pod względem gospodarczym większe znaczenie mają lasy położone w strefach umiarkow. Monsunowych i górskich, znajdujące się w różnych częściach świata. Największy obszar zajmują wilgotne lasy równikowe na Nizinie Amazonki i Kongo, a także na Archipelagu Malajskim. Posiadają one wielogatunkowy skład roślinności, jednak nawet w dogodnych miejscach są bardzo trudne do eksploatacji. Las równikowy charakteryzuje największy przyrost biomasy. Natomiast las borealny, położony na terenie Eurazji i Ameryki Pn. i składający się z niewielkiej liczby gatunków- przede wszystkim świerka, jodły i sosny oraz modrzewia ma znacznie mniejsze przyrosty. Bardzo cenne pod względem składu gatunkowego i wykorzystania gospodarczego są lasy strefy umiarkowanej. Występują na terenie Rosji, Ukrainy, w północno- zachodniej części Ameryki Pn. oraz w górskich regionach Europy, Meksyku i Himalajach, Eksploatuje się w nich głównie świerki, sosny oraz cenione w przemyśle meblarskim dęby, buki i brzozy. Ważne dla gospodarki światowej są też lasy strefy podrównikowej monsunowej, występujące najpowszechniej w Azji i Ameryce Pd., a także w Afryce i Australii. Z tej formacji leśnej pochodzi m.in. bardzo cenione drzewo tekowe. Niewielki udział w światowej produkcji drewna przypada na lasy strefy sawannowej o charakterze parkowym, mimo że składają się z bardzo wielu różnych gatunków drzew. Lesistość kontynentów jest bardzo zróżnicowana warunkami przyrodniczymi i poziomem rozwoju gospodarczego poszczególnych krajów.
16. DEFORESTRACJA JAKO KWESTIA GLOBALNA
deforestracja- wylesienie (wycinanie drzew )zmiana stanu lasu Las- to wielki zespół różnorodnych organizmów roślinnych i zwierzęcych, przystosowanych do życia obok siebie, na wspólnym obszarze. Światowe zasoby lasów kurczą się z powodu wycinania drzew pod uprawy rolnicze, pożarów, zniszczenia wywołanego zanieczyszczeniami chemicznymi powietrza oraz nadmiernego wyrębu zarówno dla celów przemysłowych, jak i opałowych. Najwięcej lasów wycina się już od dawna w Ameryce Pd, w Ameryce Środkowej, a także w Azji, Afryce. Wylesianie postępuje najszybciej w krajach strefy tropikalnej, Już od dawna wskutek wylesiania w krajach afrykańskich strefy subsaharyjskiej zachodzi proces pustynnienia, Eksploatacja lasów prowadzona jest na świecie z różnym nasileniem i w różnych celach. W krajach wysoko rozwiniętych wyrąb drzew jest stosowany głównie w celu pozyskania surowca dla przemysłu papierniczego i meblarskiego, podczas gdy w krajach rozwijających się ogromne znaczenie ma wykorzystywanie drewna jako opału. Lasy to nie tylko fabryki. Odgrywają zasadniczą rolę w globalnym obiegu węgla pierwiastkowego, azotu i tlenu. Stabilizują temperaturę, wpływają na opady deszczu i inne parametry klimatyczne. Często są źródłem wody dla rzek. Stanowią główny magazyn materiału genetycznego naszej planety, a także są miejscem pojawiania się nowych gatunków.
17. ZASOBY ZWIERZĄT DZIKICH I HODOWLANYCH
zwierzęta jako zasób - pozyskiwanie skór ,mięsa, tłuszcz mleko jaja wełna futra -skutek kłusownictwo, wyginięcie rzadkich gatunków.
18. ZASOBY NATURALNE A ROZMIESZCZENIE LUDNŚCI
zasoby naturalne- wszystkie elementy przyrody ożywionej i nieożywionej a także różne naturalne postacie energii wykorzystywane przez człowieka (zasoby wodne, gleby, lasy, surowce organiczne i mineralne. W początkowym okresie człowiek był ściśle uzależniony od przyrody zaspokojenie pierwotnych potrzeb takich jak(klimat woda rośliny gleba zwierzęta obecnie decydują czynniki ekonomiczne i polityczne: występowanie bogactw naturalnych, rozwój przemysłu przetwórczego, sieć transportu
19. SUROWCE A ZASOBY NATURALNE
surowiec- cos nieprzetworzonego naturalne- energetyczne- mineralne sur. Wtórne- nie są pochodzenia naturalnego zasoby naturalne nie są surowcami- spożywanie w stanie nieprzerobionym- owoce- en. słoneczna -en. wodna zasoby kulturowe- konsumowane nie fizyczne (parki) nie są surowcami ani zasobami -zasoby finansowe- kulturowe
20.Surowce i zasoby strategiczne
to takie od których zależy fizyczne przetrwanie państw, społeczeństw, cywilizacji (woda żywność zasoby energetyczne, materiały rozszczepialne). Strategiczność wynika z tego, że mamy do czynienia z niedoborem zasobów lub nierównomierne ich rozmieszczenie.
22. Rola zbóż w bilansie żywnościowym świata i handlu światowym
Rozmieszczenie żywności jest nierównomierne na świecie. Żywność jest jednym z dóbr, które zaspokajają jedną z elementarnych potrzeba człowieka, która stanowi podstawę jego przeżycia Podstawą żywienia ludzkości są zboża, w skali globalnej mięso jest dodatkiem. Rośliny zbożowe- Dla większości krajów podstawę wyżywienia ludności stanowią zboża i z tego powodu zajmują aż około 70% wszystkich gruntów uprawianych. Spośród kilkunastu gatunków uprawianych zbóż w skali światowej zasadnicze znaczenie mają: pszenica, ryż, kukurydza i jęczmień. Uprawa innych (żyto, owies, proso i sorgo) ma znaczenie tylko w pewnych regionach. Pszenica - ma dosyć duże wymagania glebowe. Dzięki wyhodowaniu różnych odmian jest uprawiana w klimacie umiarkowanym i ciepłym o różnych cechach wegetacyjnych, Największe obszary zajmuje w stepowej strefie czarnoziemów Ukrainy, Rosji i Kazachstanu, na preriach USA I Kanady. Najwyższe plony są osiągane w Europie Zachodniej, np. w Holandii, Ryż- jego uprawa wymaga wysokiej temperatury i dużej wilgotności gleby. Główne obszary uprawy ryżu znajdują się w klimacie monsunowym, gdzie dają 2-3 zbiory w ciągu roku. Producentami ryżu są przede wszystkim kraje południowo-wschodniej Azji od Indii do Japonii, a także Brazylia i Stany Zjednoczone. Jęczmień - jest zbożem o najkrótszym okresie wegetacyjnym, jego odmiany znoszą zarówno wysoką jak i niską temperaturę, a także suszę, nie jest uprawiany jedynie w klimacie tropikalnym wilgotnym. Zużywany jest jako pasza dla zwierząt, w przemyśle piwowarskim, a także spożywany w postaci mąki i kasz. owies- ma niewielkie wymagania glebowe i cieplne. Uprawiany jest lokalnie, głównie w strefie klimatu umiarkowanego chłodnego, a także w górach, i jest ważnym zbożem paszowym dla koni. Żyto- uprawiane jest na mało urodzajnych obszarach gleb bielicowych, środkowej i wschodniej Europy, ważne na tych terenach zboże chlebowe. Jego powierzchnia zasiewów stopniowo maleje. Zwraca uwagę wysoka pozycja Polski wśród głównych producentów żyta. Kraje bogate mają nadwyżkę, kraje ubogie maja niedobór.
23. Niedożywienie i głód jako problem globalny
Żywność jest jednym z dóbr, które zaspokajają jedną z elementarnych potrzeba człowieka, która stanowi podstawę jego przeżycia. Stan wyżywienia ludności świata jest niezadowalający:25%- ludność świata dobrze odżywiona;60%- ludność świata nie odczuwająca głodu 15%- ludzie głodujący Podstawowymi czynnikami decydującymi o charakterze działań rolniczych są:* Ukształtowanie terenu * Klimat * Rodzaj gleby * Zaplecze techniczne * Stopień wyedukowania rolników * Potrzeby konsumpcyjne i przemysłowe Te sześć kryteriów świadczy o podporządkowaniu każdego państwa określonemu modelowi. Możliwość zwiększenia produkcji żywności: -stosowanie większej ilości nawozów -mechanizacja prac polowych -wykorzystanie glonów wodnych -zwiększenie połowów ryb -zlikwidowanie zanieczyszczeń -zakładanie dużych hodowli-wykorzystanie lasów Największe niedobory żywności występują w krajach: afrykańskich azjatyckich, ameryki poł.
24. Woda jako zasób strategiczny.
Wzrost liczby ludności dynamiczny rozwój przemysłu ciężkiego i lekkiego powodują systematyczne zanieczyszczenie wód i to przy jednorazowym zwiększaniu zapotrzebowanie na wodę pitną. Tak, więc dostęp do wody pitnej staje się coraz większym problemem strategicznych szczególnie w rejonach gdzie występuje deficyt wody szacuje się że ¾ powierzchni lądowej to obszar deficytu wody. Gospodarka współczesna coraz częściej odczuwa niedobór wody do bezpośredniego spożycia i to wody czystej, której zwłaszcza w dużych ośrodkach miejskich zaczyna brakować. Szacuje się, że ¾ powierzchni lądowej świata to obszary deficytu wody. Wiele krajów jest bogatych w wodę, ale są też i takie, które los szczególnie pokrzywdził pod tym względem. Wiele rejonów to obszary deficytowe. W Grecji niektóre rejony w ogóle pozbawione są wody. Jest ona tam droższa od wina, z tego względu, że trzeba ją sprowadzać z odległych miejscowości na grzbietach osłów. Innym problemem jest „znikanie” rzek. Taka sytuacja miała miejsce w Bolesławcu, gdy otwarto tam kopalnie cynku. Przecięła ona żyłę systemu wód gruntowych Rzeczka płynąca przez to miasto, zaczęła się zmniejszać, a po pewnym czasie w ogóle jej już tam nie było. Znikneły także pobliskie mokradła. Oprócz niedoboru wody pojawia się także problem zanieczyszczenia wód. Sądzę, że powinniśmy zacząć przejmować się wodą, jej zdobyciem i oczyszczeniem. Należy także zwrócić uwagę na występowanie powodzi, których tu nie opisano, ale są one równie groźne. Może warto by sadzić takie drzewa jak: buk, modrzew, topola, czy eukaliptus (w zależności od klimatu), aby zmniejszyć siłę powodzi.
25. Nośniki energii jako zasoby strategiczne
Wyróżnia się 3 ery: - węgla, - ropy naftowej, - gazu ziemnego. Węgiel bywał surowcem strategicznym tylko dla niektórych państw. Np. w polsce socjalistycznej. Można powiedzieć że węgiel był surowcem strategicznym na poczatku XIX wieku, gdyż wynalezienie maszyn i kolei pozwoliło go transportować na większe odległości. Ropa naftowa po I wojnie światowej masowo wprowadzano maszyny spalinowe, samochody. Kryzys energetyczny doprowadził do racjonalnego gospodarowania tym surowcem. 2/3 zasobów ma bliski wschód. Po roku 85 był spadek cen ropy naftowej zaczęto mówić że ropa przestała być surowcem strategicznym, w drugiej połowie lat 90 zaczęto wątpić czy zakończyła się era ropy naftowej. obecnie mamy epokę gazu ziemnego. Jest on powszechnie wykorzystywany w wielu dziedzinach.
26. Materiały rozszczepialne jako zasoby strategiczne
Uran- promieniotwórczy pierwiastek chemiczny jest stosowany jako paliwo w reaktorach jądrowych do otrzymywania energii jądrowej stanowi materiał rozszczepialny w reaktorach jądrowych i bombach jądrowych Strategicznść jest oczywista służą do produkcji broni jądrowej lub elektrowni jądrowych. Obecny poziom wydobycia i przerobu uranu przewyższający zapotrzebowanie światowe na paliwo uranowe powoduje, że jego ceny utrzymują się na niskim poziomie, a rynek uranu jest rynkiem “łatwym”. (Rosja, St. Zjednoczone, Afryka południowa, Brazylia, Australia- mają one jeszcze zapasy na 50 lat.
28. Węgiel jako zasób energetyczny
węgiel kamienny-jest paliwem kopalnym zalegającym na różnych głębokościach ma zróżnicowaną strukturę i wartość kaloryczną ci wpływa na koszty jego wydobycia i opłacalność eksploatacji Węgiel jest niezastąpiony głównie w przemyśle energetycznym oraz w starych, ogrzewanych nim gospodarstwach. Nim zaczęto wydobywać gaz ziemny, otrzymywano go właśnie z węgla. Przemysłowi chemicznemu również oddaje nieocenione usługi, służąc do produkcji kosmetyków i pestycydów. Wykorzystywane są też produkty przetwarzania węgla- ze smoły węglowej wytwarza się materiały wybuchowe, rozpuszczalniki, leki, aromaty do ciast, tłuszcze i środki pielęgnacyjne, wykorzystuje się również odzyskany z węgla amoniak węgiel brunatny-jest paliwem kopalnym jego wartość kaloryczna jest niższa od w. kam. A eksploatacja odbywająca się przeważnie metodą odkrywową w kopalniach odkrywkowych bardzo niszczy środowisko naturalne węgiel nadaje się do długiego transportu ze względu na dużą ilość wody. Większość węgla kamiennego wraca do środowiska w postaci odpadów. Era węgła kamiennego to koniec XIX wieku, Dominacja maszyny parowej.
29. Ropa naftowa jako zasób energetyczny.
Ropa naftowa jest obecnie najważniejszym surowcem energetycznym, często określanym mianem surowca strategicznego. W bilansie energetycznym świata wysunęła się na pierwsze miejsce w latach 60 - tych i pozostaje na nim do dziś, mimo rosnącej roli innych nośników energii. Jej znaczenie jako surowca energetycznego wynika z: dużej kaloryczności · niskich kosztów wydobycia i transportu · rosnącego znaczenia jako paliwa dla rozwijającej się motoryzacji;· stosunkowo taniej destylacji.Szacuje się, że największe zasoby ropy naftowej występują w basenie Zatoki Perskiej ok. 67% wszystkich rezerw.
30. Gaz ziemny jako zasób energetyczny
Gaz ziemny jest w chwili obecnej najczystszym źródłem energii. Spalanie gazu ziemnego niezależnie od tego, gdzie się odbywa, powoduje najmniejszą emisję zanieczyszczeń. Wśród wszystkich innych źródeł energii gaz ziemny jest jednym z nielicznych, które nie wymaga oczyszczania spalin z pyłów, siarki i tlenków azotu Gaz ziemny jest paliwem znacznie droższym od węgla, ale równocześnie o wiele czystszym ekologicznie. Budowa elektrowni gazowych trwa krócej i wymaga mniejszych nakładów niż elektrowni węglowych. Sprawność elektrowni gazowo-parowych jest prawie o 20% wyższa i wobec tego mniejsze jest zużycie wody niezbędnej do chłodzenia o gazie ziemnym mówi się jako o paliwie XXI wieku Największe złoża tego surowca występują w:· Rosji - pół. cz. N. Zach.- sybe. poł Ural, pół. Kaukaz , rejon M. Kasp. rej. Zat. Pers. i pół. Afryce;· rejonie Zat Meksyk. M Karaib.
31. Perspektywy gospodarki energetycznej świata
Zasoby surowców energetycznych wkrótce się wyczerpią- to jedna z niewielu rzeczy, co do których wszyscy uczeni się zgadzają. Gdyby człowiek został pozbawiony tych złóż już dziś, cofnąłby się pewnie do epoki kamienia gładzonego. Chcąc temu zapobiec, opracowano kilka alternatywnych - odnawialnych źródeł energii:
ENERGIA SŁONECZNA- za pomocą ogniw fotoelektrycznych przekształcić ją można w elektryczną. Jest to jednak energia bardzo droga ENERGIA WIATRU- jej plusami są: całkowity• brak zanieczyszczeń i odnawialność. Niestety wiatr, jak to wiatr, wieje nie zawsze i nie wszędzie, dlatego turbiny wirnikowe muszą być ustawione w odpowiednim miejscu. ENERGIA PŁYWÓW MORSKICH- wydajna tylko przy fali• Konieczne jest także odpowiednie ukształtowanie dna. Dotychczas powstała tylko jedna taka elektrownia, we Francji. Oprócz szukania nowych źródeł energii uczeni stale badają możliwość lepszego i ekonomiczniejszego wykorzystania paliw kopalnych. Póki co nie trzeba się na szczęście martwić, że nagle zgaśnie nam światło.
32. Surowce metalurgiczne jako zasoby
Wobec globalizacji gospodarki również polityka surowcowa osiągnęła wymiar międzynarodowy, dotyczy to zwłaszcza surowców o znaczeniu strategicznym. Miedź jest stosowana m.in. do wyrobu przewodów elektr. (obecnie często zastępowana przez aluminium), obwodów drukowanych i części maszyn elektr., do budowy aparatury dla przemysłu chem. i spoż. oraz w technologii materiałów mikro- i optoelektronicznych a także do krycia dachów budowli monumentalnych. Szerokie zastosowanie mają również stopy miedzi. Związki miedzi są używane m.in. do produkcji farb, do barwienia szkła i porcelany, do wytwarzania powłok ochronnych mikronawozów, oraz jako katalizatory, a także w lecznictwie. Miedź jest jednym z najstarszych metali poznanych przez człowieka Cynk jest stosowany gł. do wytwarzania stopów oraz do cynkowania; blacha cynkowa jest używana do wyrobu rynien, zbiorników itp. Cynk jest także stosowany m.in. do wyrobu elektrod, związki cynku są stosowane m.in. w przemyśle optoelektronicznym. Cynk znano w Chinach i Indiach już w czasach starożytnych. Ołów jest stosowany m.in. do wyrobu aparatury chem., płyt akumulatorowych, powłok kabli, amunicji oraz osłon przed promieniowaniem jonizującym; duże znaczenie mają stopy ołowiu. Ołów metaliczny był znany już w starożytności (wytapiany z rud ok. 3500 lat p.n.e. w Egipcie); Rzymianie stosowali go do wyrobu rur wodociągowych, które przetrwały do czasów obecnych Produkcja surowców metalicznych: rudy aluminium (Australia, Gwinea, Brazylia); ruda żelaza (Brazylia, Australia, Chiny); ołów (Chiny, Australia, USA); cynk (Australia, Kanada, Chiny); miedź (Chile, USA, Indonezja); cyna (Chiny, Indonezja, Peru); złoto (RPA, USA, Australia); srebro (Meksyk, Peru, USA);
33. Surowce roślinne:
Rośliny kauczukodajne. W przemyśle chemicznym do produkcji najlepszych rodzajów gum stosuje się kauczuk naturalny, otrzymywany z soków zbieranych z drzewa kauczukowego. Roślina ta, pierwotnie rosnąca dziko w puszczy tropikalnej Amazonii, obecnie jest uprawiana na plantacjach głównie południowo -wschodniej Azji, a także w krajach tropikalnych Afryki. Rośliny włókniste- największą rolę odgrywa bawełna, dostarczająca około 70% naturalnego surowca przędzalniczego na świecie. Jest to roślina jednoroczna lub wieloletnia, której owoc- torebka zawiera liczne nasiona pokryte białymi włoskami o długości 11-60 mm.
34. Odpady jako surowce
Wykorzystanie odpadów produkcyjnych i pokonsumpcyjnych jako surowców wtórnych jest istotnym elementem racjonalnego gospodarowania zasobami przyrody i ochrony środowiska. Stosowanie surowców wtórnych obniża koszty produkcji, pozwala oszczędzić surowce pierwotne i zmniejsza obciążenia środowiska odpadami. Wprowadzenie odpadów produkcyjnych i konsumpcyjnych do procesów wytwórczych określa się mianem recyklingu lub recyrkulacji. Przykłady wykorzystania odpadów i związanych z tym korzyści mogą być następujące Kompostowanie odpadów organicznych, piroliza i spalanie śmieci mogą być metodą ograniczenia ilości odpadów w ośrodkach miejsko- przemysłowych i źródłem energii. Ze stosowaniem pirolizy i spalania należy jednak być ostrożnym ze względu na możliwość powstawania toksycznych zanieczyszczeń powietrza
35. Człowiek w naukach społeczno- ekonomicznych
Człowiek jest podmiotem gospodarczym. Nauki humanistyczne mówią o człowieku jako o niepowtarzalnych jednostkach. Antropologia o ludzkości jako całości, nauka demograficzna o ludzkiej liczebności, strukturze, zmienności i jako o pewnej masie. Nauka ekonomiczna mówi o sile roboczej, zdolności człowieka do wykonywania robót i usług. Człowieka traktuje się w odniesieniu do społeczeństwa- zbiór zintegrowanych jednostek. Społeczeństwo globalne- światowe, pojawiają się poglądy o mówieniu na ogół ludzi jako społ. Globalne.Społeczność globalna- na szczeblu wioski małego miasta lub powiatu (łącza ją więzi bezpośrednie) nauki społeczne- zbiorowość jest nie zintegrowana, różnorodna, społeczność jest zintegrowana, ludzi wiążą pewne więzi. W naukach demograficznych mówi się o ludzkości jako o zasobie siły roboczej(zespół pracowników) i jako konsumentach.
36. Zasoby ludzkie a rozmieszczenie ludności świata
zasoby ludzkie nazywane pracą, które tworzą ludzie siłą swoich mięśni i wykorzystaniem zdolności umysłowych. Istnieje w literaturze przedmiotu kilka definicji pojęcia zarządzania zasobami ludzkimi. Oto przykłady kilku z nich:
Według Robbinsa jest to aktywność konieczna dla pozyskania i utrzymania niezbędnych dla firmy osób oraz zapewnienia wysokiej wydajności pracy. Jest to też proces na, który składają się: planowanie zasobów ludzkich, rekrutacja, zwolnienia, selekcja i dobór pracowników, identyfikacja i dobór kompetencji pracowników, ukierunkowanie i rozwój zawodowy, dyscyplina, przygotowanie awansów, ocena wykonania pracy, utrzymania dobrych relacji kierownictwo - pracownicy Rozmieszczenie ludności na świecie jest nierównomierne. Z tego względu świat podzielono na następujące obszary:- ekumena - obszary trwale zaludnione, objęte trwałą działalnością gospodarczą człowieka. subekumena- obszar bardzo słabo zaludniony lub zamieszkały okresowo lub wykorzystywany wyłącznie gospodarczo. anekumena - obszar niezamieszkany i niewykorzystywany gospodarczo Gęstość zaludnienia zależy od:- warunki środowiska naturalnego- woda, klimat, gleby, ukształtowanie terenu)- ekonomiczne- przemysł, węzły komunikacyjne, formy gospodarowania ziemią, rynek pracy- polityczno-historyczne
37. Przyrost naturalny i rzeczywisty ludności świata
PRZYROST NATURALNY- To różnica między stopą urodzeń, a stopą zgonów wyrażany w promilach a-1 faza- Duża umieralność dzieci; b-2 faza- Życie ulega wydłużeniu, zmniejsza się umieralność; c-3 faza- Wzrost poziomu dochodu, mniej dzieci, pogoń za pieniądzem; d-4 faza- Kraje wysoko rozwinięte, oba czynniki spadają. Ponad 10 % ludności świata zamieszkującej w krajach słabo rozwiniętych wykazuje bardzo wysoki przyrost naturalny. Szybki wzrost liczby mieszkańców w ubogich krajach może przyczynić się wyłącznie do jeszcze większej nędzy Druga grupę, stanowią 62 % ziemian, tworzą takie państwa jak:- Chiny, Indie. Tym dwóm krajom udało się uniknąć zagrożenia wielką nędzą poprzez drastyczne ograniczenie liczby urodzeń. Dzięki tym posunięciom oraz polityce rozwoju gospodarczego poziom życia mieszkańców stopniowo sie poprawia, wolno, - ale regularnie. Trzecią grupę 28 %, stanowią mieszkańcy krajów zamożnych. Przyrost naturalny równoważy tu śmiertelność. Czasami zdarza się, ze liczba urodzeń jest mniejsza od liczby zgonów. Przyrost rzeczywisty- jest natomiast różnicą przyrostu naturalnego i salda migracji. Dopiero on daje pełny obraz zmiany liczby ludności. Gdy liczba mieszkańców zmniejsza się, mówimy o "ujemnym przyroście rzeczywistym", natomiast, jeżeli wzrasta, mówimy o "dodatnim przyroście rzeczywistym"..
38. Cykl demograficzny
Wyróżniamy 5 faz. Faza I wysoko stacjonarna- przyrost naturalny jest niewielki, faza II - faza wczesnego wzrostu- gwałtownie spada stopa zgonów, stopa urodzeń się nie zmienia, ogromny wzrost przyrostu naturalnego, eksplozja demograficzna. Faza III faza późnego wzrostu, zgony są mniejsze, gwałtownie zmniejsza się stopa urodzeń. Faza IV faza nisko-stacjonarna- w zasadzie niezmienna, stopa zgonów się nie zmienia, urodzenia utrzymują się na stałym poziomie, przyrost naturalny jest niewielki. V faza regresu- przyrost naturalny jest ujemny.(starzenie się ludności).
39. Struktury demograficzne wg aktywności zawodowej, płci, wieku i wykształcenia.
Zróżnicowanie przyrostu naturalnego na świecie ukształtowało odmienna strukturę wieku krajów o wysokim i niskim przyroście naturalnym. Obrazem tego zróżnicowania piramidy wieku, pokazujące liczebność poszczególnych roczników oraz zróżnicowanie społeczeństw pod względem płci. Kraje słabo rozwinięte cechuje duży udział roczników najmłodszych i niska przeciętna długość trwania życia. W starszych grupach wiekowych występuje ponadto przewaga liczby mężczyzn nad kobietami, co wiąże się z dużą rodnością kobiet i często z dużą ich aktywnością zawodową. Kraje wysoko rozwinięte należą do starzejących się społeczeństw i odznaczają się w starszych rocznikach przewagą kobiet nad mężczyznami. W obu grupach państw występują odmienne potrzeby społeczeństw dotyczące rynku pracy, edukacji, opieki zdrowotnej i społecznej oraz podziału budżetu kraju. Analfabetyzm- brak umiejętności pisania, czytania i liczenia: pierwotny (brak dostępu do oświaty podstawowej) wtórny (zatracenie po wielu latach podstawowych umiejętności: pisania, odczytywania informacji, właściwego kojarzenia faktów, liczenia).
40. URBANIZACJA I JEJ ASPEKTY
Urbanizacja- jest to wzrost liczby ludności miast i samej liczby miast
Urbanizacja ma 3 aspekty: -aspekt demograficzny, chodzi o wzrost liczby ludności miejskiej i liczby miast-aspekt ekonomiczny, przechodzenie do zajęć miejskich, odchodzenie od rolnictwa do przemysłu, usług. -aspekt socjologiczny, przejmowanie miejskiego stylu życia, niezależność życia od rytmu przyrody; rozdzielenie miejsca pracy i miejsca zamieszkania. Anonimowość stosunków społecznych w mieście; przelotność kontaktów społecznych; brak nieformalnej kontroli społecznej (w małych miejscowościach nie robimy niektórych rzeczy żeby ludzie o nas źle nie myśleli.
41. PRZYCZYNY URBANIZACJI
Do podstawowych czynników miastotwórczych należy zaliczyć:- ukształtowanie powierzchni- stosunki wodne- bogactwa naturalne Występowanie w sąsiedztwie miasta żyznych gleb umożliwia rozwój intensywnego rolnictwa towarowego, a tym samym stymuluje rozwój samego miasta- ogromnego rynku zbytu. Niewątpliwie podstawą rozwoju miast było intensywne rolnictwo oparte na wykorzystaniu wylewu rzek. W XIX wieku, w Europie procesy urbanizacyjne były bardzo intensywne, a ich spowolnienie nastąpiło dopiero na przełomie XIX i XX wieku. Czynnikiem niezwykle silnie wpływającym na rozwój i urbanizację miast zarówno teraz, jak i w przyszłości jest handel. Rozrastająca się sieć sklepów, hurtowni, banków i giełd towarowych przyciąga zarówno ludzi jak i kapitał; stwarza miejsca pracy i rynku zbytu. Jest to samorządzący się mechanizm. Im bardziej rozwija się handel tym bardziej korzysta na tym miasto. Im większe jest miasto tym więcej przyciąga inwestorów
Rewolucja transportowa- pojawienie się kolei żelaznej. Transport pasażerski- kiedy pojawiła się kolej ludzie mogli dojeżdżać do pracy Kolej jako środek transportu towarowego, zwiększył się zasięg np. wydobywania węgla. Pojawienie się rynku krajowego- jest skutkiem powstania kolei- nastąpiło ujednolicenie cen na terenie kraju.
42. FAZY PROCESÓW URBANIZACJI
Faza miasta pieszego- miasta miały owalny kształt o średnicy 5km.
Faza II- miasto tramwaju, kształt się nie zmienia, zasięg zwiększa się do 10 km.
Faza III - wynalezienie kolei zmienia się kształt, ekspansja wzdłuż linii kolejowych miasto ma kształt gwiazdy.
Faza IV- pojawienie się samochodu osobowego
Faza urbanizacji- koncentracja ludności w mieście
Faza II suburbanizacja - rozwój strefy podmiejskiej z miasta do strefy podmiejskiej
Faza III - dezurbanizacji - przenoszenie się ludzi z miasta na wieś, ale nie do strefy podmiejskiej, nie jest to również powrót do rolnictwa. Przenoszenie się do miejsc atrakcyjnych środowiskowo.
Faza IV reurbanizacja - powrót do miast (przenoszenie się do miasta)
43. PRZYCZYNY I MECHANIZMY ROZWOJÓW WIELKICH MIAST ŚWIATA
Kraje o niskim poziomie urbanizacji są to kraje słabo rozwinięte. W krajach starego świata Europie Azji Afryce jest to odejście od zajęć miejskich. W nowym świeci jest to wynik niedorozwoju wsi, najpierw powstały miasta a potem wsie.
Wielkie miasta są biegunami rozwoju, wtedy kiedy jest szybki rozwój gospodarczy. Miasta działają jako biegun, ściągają wszystkie aktywne siły do miast.
Wielkie miasta jako bieguny nadziei to rozwoju kiedy go nie ma, lub jest niewielki.
Wielkie miasta jako bieguny rozpaczy jest to sytuacja gospodarek cofających się w rozwoju.
Wielkie miasta i aglomeracje świata W XVIII w. Warszawa należała do 3 największych miast świata.
Aglomeracja miejska- wiąże się z typem zabudowy, jest to obszar ciągłej zabudowy miejskiej, zwykle obszar ten wykracza poza granice administracyjne miasta. W procesie suburbanizacji, jeżeli obszar podmiejski włączyć do miasta, to podatki ludzi tam zamieszkujących trafiały by na renowację centrum miasta.
W większości krajów 3 świata ewidencja ludności nie istnieje lub jest niewiarygodna. Wielkość miasta to lczba jego mieszkańców.
44. WIELKOŚĆ, AWAŻNOŚĆ MIAST
Wielkość miasta i ważność to nie jest to samo, rzecz polega na tym jakie funkcje pełni miasto. Im wyższego rzędu usługi pełni miasto tym jest ważniejsze. Miasta można podzielić ze względu na funkcje jakie pełnią:- społeczne -pozaregionalne - mezoregionalne - regionalne niższego rzędu- powiatowe- małe miasteczka- wsie
45. DEMOGRAFICZNE MODELE MIGRACJI
Migracje- jest to przemieszczanie ludności z.. do.. na stałe Emigracja za granicą Imigracja z zagranicy Mechanizmy powodujące przemieszczanie się ludzi, wyjaśniane są przez modele Modele: demograficzne, ekonomiczne, socjologiczne. Modele demograficzne opierają się na założeniach, że skłonności ludzi do migracji uzależnione są od wieku i od płci. Dzieci migrują wraz z rodzicami, od wieku rzedszkolnego do ukończenia podstawówki przemieszczają się mniej, następnie od średniej szkoły do 20 lat wzrasta liczba przemieszczających się. Po ukończeniu studiów, zakłada się rodzinę i zmniejszają się skłonności do migracji. To trwa do wieku emerytalnego. W Polsce po zakończeniu pracy zawodowej ludzie przenoszą się do dzieci.
46. EKONOMICZNE MODELE MIGRACJI
Ludzie odpływają z obszarów, które mają wysokie bezrobocie i niskie płace, a napływają do miejsca gdzie jest praca i wysokie zarobki. Przemieszczania ludności dokonują się nie tylko w sposób dobrowolny np. deportacje (masowo to zjawisko miało miejsce w czasie II wojny św. )-przesiedlenie, obejmuje wszystkich osób danej kategorii, zwłaszcza po II wojnie światowej (W Grecji i Turcji i Bułgarii dostosowanie granic etnicznych do państwowych)-reemigracja, powrót zza granicy -repatriacja, powrót do ojczyzny (raczej powrót potomków emigrantów)-ekspatriacja- wysiedlenie z ziem ojczystych.
47.ZASOBY INTELEKTUALNE I RYNEK PRACY INTELEKTUALNEJ.
Zasoby intelektualne to zasoby wykwalifikowanej siły roboczej. Wynika to ze wzrastającej siły wiedzy i nauki We współczesnej gospodarce wzrasta rola sektora czwartego. Sektor I- związany jest z pozyskiwaniem zasobów- rolnictwo i górnictwo.Sektor II- przemysł Sektor III- usługi Sektor IV- usługi wyższego rzędu: finanse, nauka, zarządzanie. Rola tego sektora bardzo szybko wzrasta, coraz większa część produktu krajowego stanowi dochód sektora IV Wzrost znaczenia sektora 4 wiąże się ze wzrostem intelektualizacji gospodarki, zmniejsza się rola pracowników fizycznych i nie wykwalifikowanych, wiąże się to ze wzrostem techniki. Wzrosło zapotrzebowanie na pracowników wykwalifikowanych. Rynek pracy intelektualnej opiera się na tym, że nauka jest dźwignią rozwoju i postępu. Kiedy spada zakres inwestowania w naukę mamy do czynienia z regresem, gospodarczym. Struktura wykształcenia w różnych krajach: W Polsce studiuje trzy razy mniej młodzieży niż w krajach wysoko rozwiniętych.
48. DRENAŻ MÓZGÓW
Migracja przepływów zasobów intelektualnych między krajami.
Ucieczka mózgów- dokonuje się wtedy, gdy ludzie decydują się sami na opuszczenie kraju, kiedy nie odpowiadają im warunki polityczne czy finansowe. Drenaż mózgów- jest to świadome działanie krajów wysoko rozwiniętych, w celu pozyskiwania zasobów intelektualnych z krajów słabo rozwiniętych. Proces ten odbywa się z krajów biednych do krajów bogatych. Kraje docelowe migracji są trzy: USA-60%, Kanada, GB-15%.Spośród doktoratów nadanych w USA 2/3 nadano imigrantom. Przyczyny drenażu mózgów:1. czynniki przyciągające-wyższe płace-lepsze warunki pracy-szybki rozwój badań naukowych i wydarzeń-stabilizacja -swobody polityczne2 inne czynniki brak stabilności politycznej
ofensywa fundamentalizmów.
49. INFRASTRUKTURA I JEJ CECHY
Infrastruktura- baza materiałowo techniczna świadczące usługi niezbędne do należytego funkcjonowania gospodarki lub społeczeństwa.
Infrastruktura gospodarcza: instytucje urządzenia Cechy infrastruktury: służebność, pomocniczość- służy czemuś, obsłudze sfery konsumpcji. nie podzielność urządzeń, bryłowatość- konieczność istnienia minimalnej liczby urządzeń, należy tworzyć całe instytucje. Minimalny zasięg działania Wysoka kapitałochłonność- zwykle są to nakłady przekraczające zapotrzebowanie. Długi okres zamrożenia kapitału Długowieczność Immobilność- niemożność przeniesienia urządzeń w inne miejsce.
52. Zasoby mieszkaniowe , potrzeby mieszkaniowe, standard mieszkaniowy
Potrzeby mieszkaniowe- są subiektywne, odczuwalne przez każdego indywidualnie. Potrzeby normatywne- są to wskaźniki, które są ustalane przez administracje do celów prawnych. W ospodarce centralnie administrowanej był na motyw maksymalny, obywatel nie może mieć więcej pokoi niż. W gospodarce rynkowej - obywatel nie może mieć warunków gorszych niż..Standardy mieszkaniowe- pożądany w danych warunkach minimalny stan mieszkaniowy. Warunki mieszkaniowe: liczba mieszkańców - stopień nasycenia mieszkania samodzielność użytkowa przez gospodarowanie domem poziom i struktura zaludnienia mieszkań (ile osób na jeden pokój) stopień dostępności do urządzeń sanitarnych, urządzeń technicznych gaz, prąd.
53. Zasoby finansowe i ich rozmieszczenia
Zasoby finansowe i ich rozmieszczenie. Rodzaje zasobów: kapitałowe bogactwa odłożone na czarną godzinę złoto. Rezerwy złota: USA- 8tys . Szwajcaria 2,5tys ton, MFW- międzynarodowy fundusz walutowy 3.2 tyś ton. Szwajcaria uchodzi za bankiera międzynarodowego i cieszy się zaufaniem. waluty i dewizy- waluty są to pieniądze obcych państw Dewizy są to wierzytelności wyrażone w walutach obcych państw. Pełna wymienialność waluty polega na tym, że w dowolnym banku na świecie 9dostatecznie dużym) można ją wymienić na inną. Główne waluty świata USD- owszechnie uznany za miarę wartości w handlu międzynarodowym Funt Sztevlin- waluta Brytyjska Frank Szwajcarski- role jego wynika z funkcji państwa jako bankiera świata. Euro- od momentu ukazania się jego stabilności byłą umiarkowana PAPIERY wartościowe i bony skarbowe emitowane przez skarb państwa, obligacje skarbu państwa lub komunalne- zobowiązanie do płatności, akcje przedsiębiorstw: dopuszczane do obiegu i nie dopuszczane do obiegu, prawo poboru- pozwolenie do nabycia emisji akcji przez akcjonariuszy, jednostki uczestnictwa w funduszach owierniczych zasoby, które pełnią funkcje zasobów finansowych: np. surowce czasami są miarą wartości, często metale czasami zboża. Gospodarowanie Zasobami Finansowymi:I zasada- dążyć do rozproszenia zasobów finansowych miedzy różne narzędzia. Chodzi o zachowanie płynności finansowej. Minimalizacja ryzyka II zasada - należy unikać zbyt wielkiego rozproszenia zasobów. Unikać nie zbyt wielkiego ryzyka, optymalizacja stopy stopy zysku. Inwestowanie polega na nastawienie się na zysk długo okresowy celem jest minimalizacja lub optymalizacja ryzyka. Dąży się do konstruowania optymalnego po partnera finansowego. USA są największym rynkiem na świecie, mają wielkie rezerwy złota, dolar jest walutą światową. Wielka Brytania i Francja- ich zasoby wiążą się z przeszłością kolonijną Szwajcaria- miejsce cieszące się największym zaufaniem inwestorów Naftowe kraje: bliskiego wschodu- zasoby finansowe wiążą się z zasobami ropy.
54. Bogactwo Państw i ich mieszkańców
1.Bogate państw i bogaci ich obywatele. Kraje naftowe bliskiego wschodu jest bezpłatna edukacja na wszystkich szczeblach we wszystkich miejscach globu.2 Bogate państwa biednych obywateli głównie państwa komunistyczne. Bogactw państwa związane jest z zasobami naturalnymi.3 Biedne państwa biednych obywateli: kraje czarnej Afryki, podatki są niskie bo ludzie nie mają pieniędzy.4 Biedne państwa bogatych obywateli małe państwa wyspiarskie (Antyle), państwa nie zajmują się gospodarką podatki są niskie.5 Kraje taniej bandery - kraje w których armatorzy rejestrują swoje statki. Wymagania techniczne są niskie i koszty ich rejestracji także np. Grecja, Nigeria
56. Miary poziomu rozwoju gospodarczego państw i krajów świata. Podział państw i krajów świata! Różnice miedzy państwem a krajem: - stopień jednoznaczności określenia - różnice miedzy organizacją a terytorium - szczeble organizacji terytorialnej państwo może być dowolnej wielkości USA - nie jest najbogatszym krajem świata, ale jednym z najwyżej rozwiniętych. Szejkanaty Arabskie są jednym z najbogatszych krajów świata. Najsilniej uprzemysłowione to: Brazylia, Azja Południowo - wschodnia - największą część produktu krajowego pozyskuje się z przemysłu.
57. Kraje bogate i biedne a światowa gospodarka zasobami
Światowa gospodarka zasobami Kontrast między bogatą północą a biednym południem ( zasoby naturalne, a na północy zasoby finansowe. Północ opanowała rynki zbytu. Południe przemysł przetwórczy. Zielona rewolucja to pomysł żeby zlikwidować głód w Azji. Południowo - wsch., wprowadzając odmiany zbóż wysokoplenne. Nie były to odmiany naturalne tylko wyhodowane w laboratoriach na Północy. Indie zlikwidowały głód, ale uzależniły się od koncernów północnych produkujących te nowe odmiany. Miejscowe odmiany zaginęły.
58 Społeczno-ekonomiczna struktura współczesnego świata.
Z jednej strony by były kraje kapitalistyczne z drugiej socjalistyczne, jako trzecie element wprowadzono kraje słabo rozwinięte Po kryzysie naftowym, kraje nie rozwijające się wręcz się cofały w rozwoju. I nazywano ich krajami 3 świata. Sądzono, że wybiorą one trzecią drogę, jednak tak się nie stało. Większość krajów Afryki wybrało kapitalizm. Pojawiła się także nazwa kraje niezaangażowane, czyli nie należące do bloku polityczno - militarnego. Kiedy nazwę tę rozszerzono na kraje Ameryki Łacińskiej, nazwa trzeciego świata przestała mieć sens. Po roku 89 załamały się struktury.
59. Do krajów Pierwszego Świata zalicza się
Na ogół tylko te, w których występuje wysoki dochód liczony na 1 mieszkańca ok. 10 tyś. USD. W krajach wysoko rozwiniętych główną rolę w strukturze PKB odgrywają tzw. Usługi wyższego rzędu (handel, łączność, transport, oświata i kultura, bankowość, marketing, turystyka itp.). Do krajów wysokorozwiniętych zalicza się przede wszystkim kraje Europy Zachodniej, Japonię, USA, Kanadę, Australię, Nową Zelandię oraz Izrael. Cechą zasadniczą tej grupy krajów jest szczególnie wysoka urbanizacja, przemysł o nowoczesnych technologiach i wysokim stopniu automatyzacji i elektronizacji produktu, wysoko wykwalifikowane kadry, wysoka wydajność pracy, międzynarodowa korzystna wymiana handlowa na dużą skalę.
60. Do krajów Drugiego Świata zalicza się
Kraje byłego bloku socjalistycznego Europy Środkowej i Wschodniej, a także kraje na niższym szczeblu rozwoju, jak: Argentyna, Brazylia, Meksyk, RPA, a także Libia. Wysokość PKB kształtuje się poniżej 10 tyś. USD. Dystans między krajami RWPG w porównaniu do krajów kapitalistycznych, spowodowane było zwłaszcza: dominacją centralnego systemu zarządzania, niskim tempem wzrostu wydajności pracy, słabym postępem naukowo - technicznym. Zapoczątkowane zmiany w latach 90, w większości tych krajów zmniejszają istniejący dystans w stosunku do państw przodujących gospodarczo.
61. Do krajów Trzeciego Świata zaliczana jest
Największa grupa ponad 100 krajów. Rozlokowane są przede wszystkim na kontynencie afrykańskim, w najbardziej niekorzystnych warunkach środowiskowych. Należą tu także kraje Azji kraje regionu Morza Karaibskiego oraz większość wyspiarskich państw Oceanii. W większości z tych krajów około ¾ ludności utrzymuje się z rolnictwa. Charakterystyczną cechą w wielu krajach jest także postępujące bezrobocie i odpływ ludności wiejskiej do miast, i związana z tym „degradacja” tych miast przez rosnące na ich obrzeżach slumsy. Powszechny jest niski stopień wykształcenia oraz analfabetyzm, przeważnie w państwach usytuowanych w środkowej i zachodniej Afryce, oraz niedostateczna opieka zdrowotna. Produkt krajowy brutto tych krajów kształtuje się poniżej 1 tyś.($)
62. Do krajów Czwartego Świata zalicza się
Głównie kolonie które uzyskały niepodległość po II wojnie światowej. W niektórych z nich, mimo formalnej niepodległości, utrzymują się nadal polityczne i gospodarcze wpływy metropolii. W tych krajach jest powszechny analfabetyzm, prymitywne rolnictwo i inne cechy niedorozwoju. Wspólną cecha tych krajów jest: niski poziom produkcji, zacofanie techniczne w przemyśle i w rolnictwie, surowcowy charakter eksportu, uzależnienie gospodarki od monopoli zagranicznych, ogromne i rosnące zadłużenie wobec zagranicy, niedorozwój infrastruktury technicznej i społecznej. Powszechnie występuje niedożywienie wysoki przyrost naturalny, niski stopień urbanizacji. Produkt krajowy brutto tych krajów kształtuje się w granicach 200 - 100 USD na mieszkańca (Mozambik, Tanzania, Etiopia