Zbrodnia i Kara 2

Zbrodnia i kara Fiodora Dostojewskiego jest powieścią psychologiczną. Powieść psychologiczna, w najszerszym znaczeniu, jest to powieść, której autor zakłada ukazanie życia wewnętrznego postaci. Koncentruje uwagę na jej przeżyciach, doznaniach, odczuciach. Dostojewski skupia się przede wszystkim na wewnętrznych przeżyciach głównego bohatera, analizuje motywy jego postępowania, snuje refleksje nad powodami czynu Raskolnikowa, stara sie znaleźć rzeczowe, rozumowe argumenty, które mogły popchnąć go do zbrodni. Przedstawia dwoistość jego natury jako mordercy i człowieka dobrego, współczującego i wrażliwego na krzywdę ludzką. Przykładami doskonałej analizy psychologicznej są rozmowy Raskolnikowa z Porfirym. Bohater odsłania ukrywane sfery swej psychiki, świadomości, ujawnia swoje poglądy, wyobrażenia o świecie i człowieku.

Znaczną częśc powieści zajmują opisy stanu psychicznego Raskolnikowa przed i po dokonaniu zbrodni, kiedy bohater pogrąża się w chorobie, popada w depresję, męczą go majaki i urojenia, ma wyrzuty sumienia, wydaje mu się, że każdy wie o czynie, który popełnił. Autor poddaje tę postać dogłębnej analizie psychologicznej.

Również losy pozostałych postaci mogłyby służyć za materiał osobnej powieśc, tak wiele dowiadujemy się o nich z rozmów, które prowadzą i czynów, których jesteśmy świadkami. Bardzo wiele miejsca w utworze zajmują dialogi, to z nich poznajemy historię rodziny Marieładowów (Rodion rozmawia z Marmieładowem w knajpie, ten zwierza mu się z nieszczęść, jakie dotknęły jego rodzinę - jego alkoholizm, choroba żony, tragedia Soni), kolejne rozmowy Rodiona ze Swidrygajłowem, Łużynem stwarzają obraz jego siostry, Duni, kobiety mądrej, szlachetnej i pełnej godności.

Dialogi prowadzone przez Raskolnikowa i Sonię uświadamiają mu niedorzeczność popełnionej zbrodni, która zaważyła na całym jego życiu i przyszłości. W trakcie tych spotkań w psychice Raskolnikowa dokonuje się wewnętrzna przemiana, Rodion dojrzewa moralnie, odczuwa potrzebę przyznania się do winy i odpokutowania swego czynu. Pobyt na zesłaniu jest dla niego karą, która przynosi mu spokój sumienia.

Raskolnikow uważał się za jednostkę wybitną, która ma prawo negować normy moralne obowiązujące świat i ludzi, ale jednocześnie jest wrażliwy na cierpienie i krzywdę innych ludzi - historia Marmieładowów, pomoc zaczepianej na ulicy dziewczynie, opieka nad chorym kolegą.

Powieść zawiera uniwersalne przesłanie, że każda popełniona zbrodnia jest złem, nie ma żadnego wytłumaczenia dla popełnionego morderstwa. Każda jednostka ma prawo do życia, którego nikomu nie wolno odbierać, nie można szukać usprawiedliwienia dla swoih czynów.

Zbrodnia i kara jest powieścią polifoniczną, w której narrator nie poddaje jednoznacznej ocenie wypowiedzi i poczynań postaci, ogranicza sie do konfrontacji ich stanowisk. Czytelnik więc nie może identyfikować się z narratorem lub z którąś z postaci, ale musi ogarniać informacje różnorodne, często sprzeczne. Komentarz narratora jest więc ograniczony do minimum, nie jest również wszechwiedzący, często opisując przeżycia bohatera lub wygląd Petersburga mówi: "może, prawdopodobnie, jakby".

Powieść Fiodora Dostojewskiego zawiera wątki typowe dla powieści kryminalnej. Jest więc ofiara, morderca, motyw, prowadzący śledztwo, ale na tym podobieństwa się kończą. W Zbrodni i karze nie jest ważne znalezienie i ukaranie zbrodniarza, tym bardziej, iż jest on znany czytelnikowi od początku, lecz wewnętrzna walka, jaką toczą ze sobą dobro i zło w duszy bohatera (psychomachia - jeden ze średniowiecznych toposów, przedstawiający walkę cnoty i występku o duszę ludzką).