Fiodor Dostojewski Zbrodnia i kara

Zbrodnia i kara to jedna z najsłynniejszych powieści w rosyjskiej i światowej literaturze, określana mianem arcydzieła. Została wydana w 1866 roku. Napisał ją znany już wówczas pisarz, którego wcześniejsze losy były i skomplikowane i dramatyczne. Jeśli chcecie je poznać bliżej, polecam Wspomnienia z domu umarłych Dostojewskiego (ta książka będzie dla nas bardzo ważna także przy omawianiu Innego świata Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, dlatego poznanie nawet jej fragmentów może okazać się nieocenione!).

Przed przystąpieniem do czytania Zbrodni i kary dobrze byłoby sięgnąć do założeń realizmu
i naturalizmu, aby potem umieć wskazać, która z tych technik pisarskich dominuje w powieści
o Raskolnikowie. Trzeba też zauważyć, że dzieło Dostojewskiego ma w dużej mierze charakter psychologiczny i przedstawia portret wewnętrzny młodego człowieka - mordercy na tle sytuacji społeczeństwa rosyjskiego drugiej połowy XIX wieku. Dlatego wskazane byłoby przypomnienie sobie poglądów filozoficznych tego czasu, w tym filozofii Fryderyka Nietzschego i nihilizmu. Ze względu na wiele podobieństw (w tym portret miasta - miejsca wydarzeń) warto także mieć w pamięci utwór tej samej rangi w naszej literaturze, a mianowicie Lalkę Bolesława Prusa.

Interesującym zagadnieniem w Zbrodni i karze jest kwestia kobieca. Zainteresowani takim tematem na maturze ustnej powinni zrobić dokładne notatki o bohaterkach powieści, bowiem sytuacja kobiet
w społeczeństwie rosyjskim była chyba jeszcze trudniejsza i bardziej specyficzna niż w Polsce.

Podane niżej zagadnienia i pytania do Zbrodni i kary mają pomóc Ci w uporządkowaniu wydarzeń, zwrócić uwagę na sprawy istotne w dalszym rozwoju akcji oraz ułatwić zapamiętanie i powtórzenie treści utworu przed jego omawianiem w szkole. Nawet krótka odpowiedź do każdego polecenia może Ci ułatwić pracę. Sporo ważnych informacji zostało zawartych już w samych pytaniach. Wbrew pozorom w powieści nie występuje ogromna liczba bohaterów, a jej akcja nie jest bardzo skomplikowana. Istotne jest natomiast następstwo wydarzeń i wzajemne relacje między postaciami, dlatego notatki przy czytaniu wydają się być koniecznością.

ZAGADNIENIA

Część pierwsza

R. I

Kiedy zaczyna się akcja utworu? Co wiemy o sytuacji życiowej i materialnej bohatera - Rodiona (Rodii) Romanowicza Raskolnikowa? Kogo odwiedził i w jakim celu? Jak oceniał swoje przemyślenia? W jakim stanie była większość spotkanych przez niego na ulicy ludzi?

R. II

Historia Marmieładowa i jego rodziny - gdzie, komu i w jakim stanie ją opowiada? Zwróć uwagę na los Soni i jej ofiarę. Dokąd poszedł Raskolnikow z Marmieładowem? Co tam zostawił?

R. III

List od matki. Jak żyją matka (Pulcheria Aleksandrowna Raskolnikow) i siostra (Awdotia Romanowna Raskolnikow - Dunia) Rodii? Co spotkało Dunię, gdy była guwernantką? Dlaczego i za kogo chciała wyjść Dunia?

R. IV

Co o liście od matki i decyzji Duni myślał Raskolnikow? Kogo spotkał na ulicy i co zrobił? Kim był Dymitr Prokoficz Razumichin?

R. V

W jaki stanie ducha był Rodia? Gdzie zasnął? Co mu się przyśniło? (To ważny sen!) Jak widoczny jest narrator? Co spotkało Raskolnikowa w drodze do domu? Jak ocenił to wydarzenie? Kim była Lizawieta?

R. VI

Przyglądnij się obecności i sposobowi istnienia narratora. Jakiej rozmowy o Alonie Iwanownie - lichwiarce - był Raskolnikow świadkiem i kiedy? Jak potraktował to zdarzenie? Myśli i plany Rodii w drodze do lichwiarki. Co sądził na temat powodów wykrywania zbrodni? Jakiego narzędzia chciał użyć?

R. VII

Przebieg zbrodni - zachowanie Raskolnikowa. Ile było ofiar? Co zabrał? Kto pojawił się pod drzwiami? Jak Raskolnikow wydostał się z mieszkania lichwiarki?

Część druga

R. I

Stan Raskolnikowa po dokonaniu zbrodni. Dlaczego został wezwany do biura policji? Przesłuchiwał go sekretarz Zamiotow, a z kim wdał się w awanturę? Jaką rozmowę usłyszał Raskolnikow i co się z nim stało?

R. II

Co zamierzał, a co zrobił Raskolnikow ze swym łupem, obawiając się rewizji? Kogo odwiedził i jak się zachowywał? Co śniło mu się nad ranem? Jaki był skutek zbyt silnych przeżyć?

R. III

Jaką sytuację i kogo zastał Rodia po przebudzeniu się z gorączki? Od kogo otrzymał pieniądze? Co zrobił dla niego Razumichin?

R. IV

Kto - wg opowieści Razumichina - był przesłuchiwany i podejrzewany o zabójstwo lichwiarki? Z jakiego powodu Razumichin złościł się na śledczych? Jakie on zastosowałby podejście do nieznanego sprawcy? Co wymyślił na temat ucieczki zabójcy?

R. V

Kto odwiedził Raskolnikowa? Jak został przez niego przyjęty? Jak opisał osobowość mordercy Razumichin? O co pokłócili się Piotr Pietrowicz Łużyn i Raskolnikow? Jakie refleksje o Raskolnikowie wymienili Zosimow i Razumichin?

R. VI

Dokąd i w jakim celu udał się po kryjomu Raskolnikow? Kogo spotkał i co powiedział? Jak zachował się wobec Razumichina? Gdzie ten go zaprosił? Co Raskolnikow widział po drodze? Dokąd zaszedł i co tam robił? Co postanowił?

R. VII

Kto uległ wypadkowi i jak zareagował Raskolnikow? Co stało się z rannym? Co zrobił Raskolnikow i jak poczuł się po rozmowie z Polunią? Gdzie wstąpił na chwilę i z kim wrócił do swego pokoju? Kogo tam zastał? Co się z nim stało?

Część trzecia

R. I

Reakcja Rodii na widok matki i siostry Duni. Kto pocieszył zrozpaczone stanem Rodii kobiety, zaprowadził je do hotelu i obiecał wszelką pomoc?

R. II

Samopoczucie Razumichina rankiem w kontekście poznania Awdotii Romanowny. O jakim liście powiedziały mu obie panie?

R. III

Spotkanie Raskolnikowa z matką i siostrą. Co czuła matka wobec syna? O co posprzeczali się Dunia i Rodia? Jak Dunia uzasadniała swoją decyzję o małżeństwie? Czy Rodia miał być obecny podczas spotkania z Piotrem Łużynem?

R. IV

Kto i dlaczego odwiedził Rodię? Co o tej osobie myślała pani Raskolnikow i Dunia? Po co Raskolnikow chciał iść z Razumichinem do śledczego Porfirego Pietrowicza? Kto śledził Dunię? Co wymyślił Raskolnikow, aby ze śmiechem wkroczyć do mieszkania Porfirego Pietrowicza?

R. V

Zwróć uwagę na zachowanie i słowa Raskolnikowa i Porfirego - ich swoistą grę psychologiczną. O co kłócili się uczestnicy wczorajszego spotkania w nowym mieszkaniu Razumichina? Jaki tytuł nosił wspomniany przez Porfirego artykuł Raskolnikowa, który ukazał się w jednym z czasopism? Jakie były główne tezy autora co do podziału ludzi na klasy i ich prawa? Co najbardziej zbulwersowało Razumichina w wywodzie Raskolnikowa? Jaki podstęp przygotował dla Raskolnikowa Porfiry?

R. VI

Dokąd udał się Rodia, odkładając obiad z rodziną? Co usłyszał od dziwnego człowieka, który o niego wypytywał? Co myślał o sobie i wielkich ludziach? Kogo zastał w pokoju po przebudzeniu się ze strasznego snu?

Część czwarta

R. I

Z jaka sprawą przyszedł ten człowiek? O czym mówił i jak się zachowywał? Jakie było jego podejście do życia? Od kogo Dunia miała otrzymać pieniądze?

R. II Spotkanie z Piotrem Łużynem - jaki był jego finał?

R. III

Dlaczego Łużyn chciał ożenić się z Dunią? Jaki pomysł na wspólny z rodziną Raskolnikowów interes miał Razumichin? Co powiedział Rodia, żegnając się z matką i siostrą? Jaka myśl przemknęła między nim a Razumichinem?

R. IV

Kogo odwiedził Rodia i jak przebiegało spotkanie? Który fragment Ewangelii został odczytany? Co Raskolnikow powiedział Soni o ich dalszym losie? Kto podsłuchiwał pod drzwiami?

R. V

Bardzo ważny dalszy ciąg rozmowy - gry psychologicznej między Raskolnikowem a Porfirym. Czy z rozmowy wynika, że Porfiry zna prawdę o morderstwie czy nie? Co to jest „niemożność psychologicznej ucieczki”?

R. VI

Kto i z jaką informacją pojawia się nieoczekiwanie w gabinecie Porfirego? Jak podsumował swoją rozmowę z Porfirym Raskolnikow? Kto go odwiedził i dlaczego? Co ten człowiek powiedział na temat Porfirego i co postanowił Raskolnikow?

Część piąta

R. I

Jakie poglądy wyznawał Lebieziatnikow? Co dla rodziny Marmieładowów zrobił Piotr Łużyn? Zwróć uwagę na ostatnie zdanie rozdziału - co mówi nam o czasie narracji?

R. II

Karykaturalna stypa zorganizowana przez Katarzynę Iwanownę, zakończona awanturą. Przyszli tylko mniej znakomici lokatorzy, gospodyni i Raskolnikow. Przeanalizuj typ narracji w tym rozdziale.

R. III

Dlaczego nagle zjawił się w pokoju Marmieładowów Piotr Łużyn? Co się okazało? Co powiedzieli Lebieziatnikow i Raskolnikow? Gdzie wybiegły: Sonia i Katarzyna Iwanowna?

R. IV

Dokąd poszedł Raskolnikow? Jakie uczucie wobec niego żywiła Sonia? Co jej powiedział i jak ona zareagowała? Co mu obiecała? Jak Raskolnikow wyjaśnił powód popełnienia morderstwa? Uzupełnij jego słowa: „Czy ja zabiłem staruchę? ...................................................., a nie staruchę. Ot, tak, od razu, .....................................................! Tę zaś starą zabił diabeł, nie ja...”

R. V

Z jaką wiadomością przybył do Soni Lebieziatnikow? Kto na krótko odwiedził Rodiona? Co wyprawiała na ulicy Katarzyna Iwanowna? Jak się to skończyło? Kto chciał pomóc osieroconym dzieciom i wiedział wszystko to, o czym rozmawiali Raskolnikow i Sonia?

Część szósta

R. I

Jak zachowywał się Raskolnikow? Co stanowczo polecił zrobić Razumichinowi? Co o tajemnicy Raskolnikowa myślał Razumichin? Kto odwiedził izdebkę Raskolnikowa?

R. II

Co o swojej grze psychologicznej z Raskolnikowem opowiadał Porfiry Pietrowicz? Co powiedział bardzo otwarcie? Jakie polecenia i sugestie miał dla Raskolnikowa?

R. III, IV

Czego w związku ze Swidrygajłowem obawiał się Raskolnikow? Gdzie się spotkali? Jakie poglądy na życie prezentował Swidrygajłow? Spróbuj nazwać jego postawę. Dlaczego określił Raskolnikowa mianem „Schillerka”?

R. V Rozstanie Raskolnikowa i Swidrygajłowa po wzajemnych docinkach i podejrzeniach. Z kim był umówiony Swidrygajłow i dokąd poszli? Co i jakim sposobem chciał osiągnąć Swidrygajłow? Co stało się z Dunią?

R. VI Kogo i w jakim celu odwiedził Swidrygajłow? Co zrobił potem?

R. VII

O czym Rodia zapewniał swoją matkę? W jakim była ona stanie? Kogo zastał w swym mieszkaniu Raskolnikow? Czy rozumiał swoja winę? Co myślał o swym życiu po katordze?

R. VIII

Co zabrał Raskolnikow od Soni? Co zrobił na środku placu? Kto szedł za nim? Dokąd udał się Raskolnikow i z kim rozmawiał? Wyszedł i dlaczego wrócił w to samo miejsce? Co powiedział?

Epilog R. I

Miejsce akcji: ............................... Powtórzenie okoliczności zbrodni. Jaki wyrok i dlaczego otrzymał Raskolnikow? W jakim stanie była jego matka? Co stało się z Dunią i Razumichinem? Kto towarzyszył Raskolnikowowi na katordze i pisał listy do jego rodziny?

R. II

Raskolnikow nie czuł jeszcze skruchy, ale zastanawiał się nad swoimi poglądami. Jak je oceniał? W jakim okresie Raskolnikow przebywał w szpitalu? Co stało się nad rzeką po jego wyzdrowieniu? Co sobie uświadomił? Jak to zmieniło jego podejście do życia?

---