Zespół napięcia przedmiesiączkowego jest jednostką chorobową, omawianą w każdym współczesnym podręczniku ginekologii. Obejmuje szereg objawów powodujących nasilenie zaburzeń emocjonalnych i fizycznych, pojawiających się przed miesiączką i ustępujących tuż po jej rozpoczęciu. Pojawiające się dolegliwości powodują znaczne pogorszenie nastroju oraz ogólne złe samopoczucie kobiet, wpływają też pośrednio na ich otoczenie.
Trochę statystyki.
Zespół napięcia przedmiesiączkowego występuje u około 30 - 60% miesiączkujących kobiet, niewiele z nich zgłasza się do lekarza. Około 5% kobiet ma dolegliwości tak silne, że uniemożliwiają one normalną pracę.
Przyczyny.
Główną rolę w powstawaniu dolegliwości lekarze przypisują nadmiernej aktywności lub produkcji estrogenów oraz niedoborowi progestagenów w drugiej fazie cyklu. Wymienione estrogeny i progestageny są to kobiece hormony płciowe produkowane przez jajniki. Estrogeny między innymi pobudzają wydzielanie wazopresyny i aldosteronu - substancji odpowiedzialnych za zatrzymywanie wody i sodu w organizmie. Prowadzi to do powstawania obrzęków: obrzęk jelit objawia się wzdęciami, uczuciem pełności i rozpierania brzucha, biegunkami lub zaparciami; uczucie ciężaru w podbrzuszu oraz bóle okolicy krzyżowej to następstwo zatrzymania płynów w macicy i zastoju żylnego w miednicy mniejszej; mastodynia (napięcie i bolesność piersi) to również efekt „zatrzymania wody”; opuchnięte ręce, nogi, tkanka podskórna są także wynikiem wymienionych procesów; obrzęk komórek ośrodkowego układu nerwowego jest przyczyną bólów i zawrotów głowy, nudności, napięcia psychicznego, bezsenności, lęku, skłonności do depresji oraz wzmożonego apetytu.
Z „zatrzymaniem wody” w organizmie związany jest wzrost wagi ciała (zwykle o 2 do 4 kilogramów), ustępuje on w pierwszych dniach miesiączki, podobnie jak inne objawy.
U kobiet chorujących np. na cukrzycę, astmę oskrzelową, katar sienny, alergiczne zmiany skórne, a także na choroby przewlekłe przewodu pokarmowego lub układu nerwowego dolegliwości związane z napięciem przedmiesiączkowym mogą spowodować nasilenie choroby.
Objawy.
U kobiet zespół napięcia przedmiesiączkowego manifestuje się różnymi objawami, ma różne nasilenie i okres trwania. Objawy pojawiają się w drugiej fazie cyklu płciowego kobiety zwykle od 4 do 10 dni przed początkiem krwawienia miesiączkowego i ustępują z chwilą jego pojawienia się. Opisywanych jest nawet około 150 objawów, tak więc możliwość kombinacji dolegliwości jest bardzo duża.
Najczęściej występujące objawy:
Obrzęki nóg i twarzy.
Bolesność i obrzmienie piersi.
Dolegliwości gastryczne: wzdęcia i bóle brzucha, nudności i wymioty, zaparcia lub biegunki.
Brak apetytu lub nadmierny apetyt.
Bóle głowy.
Wypryski ropne na skórze.
Zmienność nastroju: kłótliwość, nieuzasadnione i niekontrolowane ataki złości, płaczliwość, ospałość, stany depresyjne, nadpobudliwość nerwowa.
Rozpoznanie choroby.
Kobieta, która zauważyła u siebie nasilenie opisanych powyżej objawów, powinna zgłosić się do lekarza. Lekarz w oparciu o wywiad i badanie wykluczy inne (poza zespołem napięcia przedmiesiączkowego) choroby, które mogą dawać podobne dolegliwości. Rozpoznanie ustala lekarz po przeprowadzeniu badania internistycznego i ginekologicznego. Badanie to ma na celu znalezienie ewentualnych zmian organicznych, które mogą być odpowiedzialne za dolegliwości i jednocześnie mogą powodować groźne następstwa dla zdrowia. W zespole napięcia przedmiesiączkowego lekarz nie znajduje żadnych uchwytnych zmian patologicznych w narządach.
Należy odróżnić typowy zespół napięcia przedmiesiączkowego od dolegliwości okołomiesiączkowych, których przyczyną jest stres, depresja, lęk, zaburzenia emocjonalne, problemy w domu lub pracy.
Od opisywanego zespołu należy też odróżnić dolegliwości związane z bolesnym miesiączkowaniem (przeważają wtedy dolegliwości miejscowe pojawiające się dopiero na początku krwawienia miesiączkowego i utrzymujące się w czasie jego trwania). Bolesne miesiączkowanie może mieć oprócz przyczyn czynnościowych również przyczyny organiczne, wymagające czasem zdecydowanego leczenia. Bolesne miesiączkowanie omówione będzie w następnym numerze Gazety.
Leczenie.
Jeżeli objawy pojawiające się tuż przed miesiączką są bardzo dokuczliwe, jeśli zespół napięcia przedmiesiączkowego przyczynia się znacznie do pogorszenia komfortu życia, należy zgłosić się do lekarza (ustali rozpoznanie) i podjąć właściwe leczenie.
W leczeniu farmakologicznym stosuje się leki zwiększające poziom serotoniny, leki uspokajające, przeciwbólowe oraz leki hormonalne. Czasem wskazana jest również konsultacja psychologa lub psychiatry. Istnieją też sposoby zmniejszania nasilenia dolegliwości środkami domowymi. W sposobach leczenia bierze się też rzadko pod uwagę leczenie sanatoryjne.
Z tzw. „sposobów domowych”, czyli metod niefarmakologicznych ważna jest dieta, aktywny tryb życia oraz wyeliminowanie sytuacji stresowych. Należy ograniczyć podaż soli (ma znaczenie przy powstawaniu obrzęków), cukru oraz wszelkich używek. Należy zwiększyć spożycie produktów bogatych w błonnik, witaminy z grupy A, B i D oraz mikroelementy, w szczególności magnez. Należy ograniczyć w tym czasie spożycie produktów wzdymających jak kapusta, groch, fasola, kiszonki, marynaty czy napoje gazowane. Należy unikać przepracowania fizycznego, ograniczyć nadmierny wysiłek umysłowy i unikać sytuacji konfliktowych. Wskazane są wszelkie sposoby obniżające poziom stresu (ciepła kąpiel, masaż, spacer, psychoterapia).
W aptekach dostępnych jest wiele preparatów pochodzenia roślinnego oraz ziół dostępnych bez recepty (herbata z melisy, rumianku). W przypadku występowania bólów głowy czy podbrzusza można sięgnąć po ogólnodostępne leki przeciwbólowe (np. Paracetamol, Ibuprom, Pyralgin).
Leczenie bardziej zaawansowane polega na podawaniu preparatów progesteronu w drugiej fazie cyklu - jest to leczenie hormonalne, gdzie bardzo ważne jest właściwe przyjmowanie ustalonej dawki leku. Dla pozbycia się dużych obrzęków stosuje się środki moczopędne, ze względu na ewentualne działania niepożądane (np. zaburzenia elektrolitów we krwi) pod stałą kontrolą lekarską. Stosuje się leki przeciwbólowe. Inna grupą są leki uspokajające, przeciwlękowe a nawet przeciwdepresyjne. Oczywiście farmakoterapię stosować może (z uwagi na bezpieczeństwo i powodzenie leczenia) tylko lekarz.
Podsumowanie.
Medycyna w wielu wypadkach może pomóc w pozbyciu się nieprzyjemnych dolegliwości, znacznie pogarszających komfort życia. Zespół napięcia miesiączkowego należy do grupy takich chorób, które mogą być skutecznie leczone. Podstawą jest oczywiście osobiste zbadanie pacjentki przez lekarza i następnie stosowanie się do zaleceń lekarskich