ROZDZIAŁ A. ZASADY OGÓLNE.

Ujeżdżanie ma na celu wyrobienie w koniu pewnych cech, wymaganych od niego we wszystkich możliwych okolicznościach, porach roku i warunkach pracy w danym rodzaju broni.

l. Cel ujeżdżania.

Zależnie od przeznaczenia konia instrukcja rozróżnia następujące sposoby ujeżdżania:

1) ujeżdżanie koni wierzchowych,

2) ujeżdżanie koni artyleryjskich,

3) ujeżdżanie koni taborowych i jucznych.

Ujeżdżanie koni wierzchowych dotyczy wszystkich koni w kawalerji, jak również koni wierzchowych w innych rodzajach broni.

Ujeżdżanie koni artyleryjskich - pociągowych dotyczy wszystkich koni, przeznaczonych do zaprzęgu artyleryjskiego*).

Ujeżdżanie koni taborowych dotyczy wszystkich koni, przeznaczonych do zaprzęgu prowadzonego z pojazdu.

Ujeżdżanie koni jucznych dotyczy wszystkich koni, przeznaczonych do noszenia na sobie juków i prowadzonych z ziemi lub z siodła.

2. Określenie ujeżdżania.

Ujeżdżanie polega na szeregu ćwiczeń, które się odbywają na ujeżdżalni i w terenie.

*) Zaprzęgiem artyleryjskim nazywa się zaprzęg prowadzony z siodła.

Ćwiczenia muszą być stosowane stopniowo i w taki sposób, żeby każde nowe wynikało z poprzedniego.

Systematyczne ujeżdżanie z uwzględnieniem indywidualnej budowy, temperamentu i charakteru może nawet najgorsze konie odpowiednio przygotować do służby, natomiast wadliwa praca psuje konie, choćby miały z natury najlepsze dane.

3.Istota ujeżdżania.

Istotę ujeżdżania stanowią dwa zasadnicze czynniki: psychiczny i fizyczny.

4.Ujeżdżanie pod względem psychicznym.

Ujeżdżanie pod względem psychicznym polega na nauczeniu konia rozumienia wszelkich pomocy, czyli środków, któremi jeździec przekazuje mu swoją wolę, oraz na wyrobieniu w koniu zaufania do jeźdźca i posłuszeństwa jego woli.

Praca ta wymaga od jeźdźca niezwykłej cierpliwości i łagodności, a zarazem energji i stanowczości, t. j. tych cech, które muszą znamionować każdego człowieka, dążącego do porozumienia się ze zwierzęciem i do podporządkowania go swej woli.

Ujeżdżacz musi się trzymać zasady, nakazującej szukania przyczyny niepowodzeń przedewszystkiem w swem nieodpowiedniem postępowaniu, następnie w budowie konia, a wkońcu dopiero w jego trudnym charakterze.

Np., gdy młody koń nie chce wykonać stawianego mu żądania, ujeżdżacz musi najpierw zadać sobie pytanie, czy pomoce były zastosowane dosyć wyraźnie, czy koń był dostatecznie przygotowany do ich zrozumienia i wykonania, czy koń nie jest zbyt zmęczony lub niedysponowany, a następnie dopiero może szukać przyczyny w uporze i w uplanowanej niechęci konia.

Zasada ta uchroni ujeżdżacza od stosowania niesłusznych, bo niezasłużonych kar, które następnie stają się poważnemi i trudnemi do usunięcia przeszkodami w porozumieniu się człowieka ze zwierzęciem oraz niweczą starania o jego zaufanie. Nieodpowiednie postępowanie wywołuje długotrwałe skutki u konia, zawsze długo pamiętającego wszelkie zdarzenia przykre i bolesne.

3. Ujeżdżanie pod względem fizycznym.

Ujeżdżanie pod względem fizycznym polega na przygotowaniu konia do pracy przez odpowiednie ćwiczenia fizyczne w terenie i na ujeżdżalni. Jego istotą jest równoważenie konia pod jeźdźcem i zaprawa, mająca na celu przygotowanie konia do wymagań jego przyszłej służby wojskowej.

Umiejętność stosowania odpowiedniej zaprawy wymaga dużego doświadczenia, pilnej i sumiennej obserwacji konia oraz znajomości hipologji.

Zasadniczą cechą zaprawy, czyli przygotowania do późniejszych zgóry określonych wysiłków, jest stosowanie pewnych ćwiczeń, które wyrabiają stopniowo cały organizm, a nie powodują przemęczenia.

Wszelkie przemęczenie w czasie zaprawy wywołuje nagły spadek kondycji i niweczy osiągnięte już wyniki, a w młodych organizmach pozostawia długotrwałe lub stałe ślady (w kończynach, płucach, sercu i systemie nerwowym).

Ujeżdżenie konia pod względem fizycznym wymaga więcej czasu, niż pod względem psychicznym.

6. Podział całego ujeżdżania.

7. Instruktor.

8. Ujeżdżacze.

9. Dobór ujeżdżaczy.

Przy odpowiedniem i umiejętnem traktowaniu koń dosyć prędko, bo nawet w przeciągu kilku miesięcy, nauczy się rozumieć swego jeźdźca i być mu posłusznym. Jeżeli zaś po tym czasie nie chce wykonać pewnych żądań, to przedewszystkiem dlatego, że ich wykonanie jest trudne ze względu na jego niedostateczne przygotowanie i rozwój fizyczny. Postępowość w ujeżdżaniu pod względem fizycznym zależy ściśle od rozwoju organizmu.

Przez cały czas ujeżdżania konia należy przestrzegać zasad zaprawy, która się zaczyna zaraz po przybyciu konia remontowego do oddziału.

Okres przed rozpoczęciem ujeżdżania jest zaprawą do podjeżdżania, podjeżdżanie jest zaprawą do dojeżdżania, dojeżdżanie jest zaprawą do pierwszego roku służby w szeregach, a pierwszy rok służby w szeregach jest zaprawą do dalszej długoletniej służby konia.

Zaprawa młodego konia wiąże się ściśle z jego równoważeniem. Równoważenie ma na celu wyrobienie takiej postawy konia pod jeźdźcem, która mu pozwoli wykonywać wszelkie prace w sposób najoszczędniejszy. Cel ten będzie tylko wtedy osiągnięty, gdy koń przez odpowiednie ćwiczenia uzyska pod jeźdźcem swobodę i pewność ruchu we wszystkich chjodach i w różnorodnym terenie.

Ujeżdżanie dzieli się na dwie części:

1) podjeżdżanie i

2) dojeżdżanie.

Każda z tych części, stosownie do rodzaju przeznaczenia koni (patrz odpowiednie rozdziały), dzieli się na okresy.

Przejście do każdego następnego okresu jest zasadniczo dopuszczalne po wypełnieniu przez wszystkie konie zastępu wszystkich wymagań, stawianych w poprzednim okresie.

Aby uniknąć zbyt pośpiesznego stawiania wymagań, które zawsze hamują dalszą pracę, instruktor powinien dostosowywać swe żądania, kierując się postępami koni nie łatwiejszych i zdolniejszych, lecz trudniejszych i mniej zdolnych przez cały czas ujeżdżania zwracając na nie najbaczniejszą uwagę.

Ponieważ koń jest zwierzęciem o ograniczonym rozumie, ale doskonałej pamięci i wielkiej wrażliwości, nie wolno śpieszyć z ujeżdżaniem, lecz należy dać koniowi możność zrozumienia i zapamiętania każdego nowego wymagania.

Duszą i sercem zastępu koni remontowych jest instruktor.

Prawdziwy instruktor powinien być zamiłowany w swoim zawodzie, znać gruntownie konia, znać praktycznie i teoretycznie jazdę i ujeżdżanie, zdawać sobie najdokładniej sprawę z tego, do czego dąży i w jaki sposób ma cel osiągnąć. Jeżeli wskazówki nie wystarczą, powinien instruktor umieć wobec podkomendnych objaśnić osobistym przykładem.

Pamiętając, że każdy rodzaj jazdy jest sztuką, a więc nie ma granic w doskonaleniu, powinien pracować ciągle nad sobą, szczególnie ujeżdżając osobiście młode konie.

Do ujeżdżania koni remontowych używa się oficerów, podoficerów i szeregowców starszego rocznika, specjalnie do tego uzdolnionych.

Ujeżdżacz powinien doskonale umieć jeździć konno (powozić) i lubić konie; musi być spokojny, cierpliwy, stanowczy, obowiązkowy i fizycznie wytrwały.

Racjonalny dobór ujeżdżaczy do koni znacznie ułatwia pracę.

Należy brać pod uwagę budowę, siłę, wzrost, charakter i temperament koni oraz budowę, ciężar, wzrost, charakter, temperament i umiejętność jeźdźca.

Naprzykład: słabego konia powinien dosiadać lżejszy jeździec; nerwowego i opornego - dobry, przytem spokojny i stanowczy jeździec; nerwowego, lecz nie opornego - nawet słabszy, lecz cierpliwy jeździec; leniwego - energiczny i silny i t. d.

Koń powinien być o ile możności przydzielony jednemu człowiekowi, co ułatwia wzajemne przyzwyczajenie się.

10. Przydział konia do pielęgnacji.

Dla koni lękliwych, nerwowych i złośliwych dobierać należy ludzi spokojnych i cierpliwych.

11. Podział na zastępy i konie spóźnione.

Do ujeżdżania dzieli się konie na zastępy.

Ilość koni w zastępie powinna być taka, aby instruktor mógł z łatwością doglądać i kierować pracą poszczególnych ujeżdżaczy.

Zasadniczo zastęp nie powinien liczyć więcej niż 12 - 15 koni.

Dzieląc konie na zastępy, należy się kierować ich właściwościami i zdolnościami, tak aby w jednym zastępie znajdowały się konie, potrzebujące możliwie jednakowej opieki i pracy.

Podział taki należy starać się uskutecznić jak najprędziej, aby w najkrótszym czasie uzyskać niezmienny skład zastępów.

Jeżeli się w jakimkolwiek okresie okaże, że dany koń nie odpowiada poziomowi zastępu, należy go przenieść do innego odpowiedniego zastępu.

Im w późniejszym okresie ujeżdżania wyłoni się potrzeba przeniesienia konia, tem ujemniej wpłynie przeniesienie na bieg pracy.

Koni wyjątkowo trudnych lub spóźnionych z jakichkolwiek przyczyn po zakończeniu dojeżdżania reszty koni nie należy wcielać do szeregów, lecz wydzielić do dalszego dojeżdżania w osobny zastęp.

W zależności od ich postępów poszczególne spóźnione konie wciela się pojedynczo do szeregów.

Do pracy w zastępach koni spóźnionych należy przydzielać najlepszych jeźdźców.

12. Ilość pracy i jej stosowanie.

Ilość codziennej pracy konia stanowi jego zaprawę i dlatego powinna ona być dostosowana do siły, odżywiania i wieku konia.

Zaprawa rozpoczyna się od pierwszego dnia przybycia podjezdka do formacji i aż do rozpoczęcia pracy na lince polega tylko na codziennych 40-60 minutowych przechadzkach w ręku.

Dalsze wytyczne do zaprawy w poszczególnych okresach zawierają pkt. 32, 33, 49, 83, 102, 111 i 112.

Brak ruchu szkodzi koniowi, bo odzwyczaja go od wykonywania większych wysiłków, natomiast zbyt wygórowane wymagania niszczą organizm i nogi, psując jednocześnie temperament.

Przed rozpoczęciom każdej codziennej pracy właściwej należy konia rozprężyć.

Rozprężonym nazywamy konia, który przez odpowiednią ilość ruchów wydał zbywającą energję 1ub ją pobudził (konie leniwe, limfatyczne), a przez to uzyskał zdolność używania przy różnych chodach i ruchach tylko tych mięśni, które do danego ćwiczenia są niezbędne.

Rozprężenie konin można osiągnąć przez łatwiejsze dla niego ćwiczenia, jak np. oprowadzenie go stępem, przepędzanie na lince, pracą w stępie i kłusie pod jeźdźcem bez stawiania większych wymagań co do zwrotności, zmian szybkości i t. p.

Każda codzienna lekcja musi być rozłożona w taki sposób, aby trudniejsze ćwiczenia stopniowo następowały po łatwiejszych, a nowe zawsze były stosowane przed samem jej zakończeniem.

Przy zakończeniu lekcji konie nie powinny być przemęczone.

Przed odprowadzeniem koni do stajni należy je oprowadzać przynajmniej tyle, aby ich oddech stał się zupełnie spokojny.

W dni, kiedy koń okazuje stan zmęczenia, odmawia przyjmowania paszy, a przyczyną tego nie jest jakaś choroba, należy go oprowadzać najmniej l godzinę.

13. Pamięć konia i jej wykorzystywanie przy ujeżdżaniu.

Pamięć konia jest główną cechą, którą przy nauczaniu należy umiejętnie wykorzystać.

Połączenie w mózgu konia pewnego czynu z uczuciem przyjemnem, łagodną intonacją głosu lub jakąś wygodą, jest zachętą do powtórzenia tego czynu. Odwrotnie, połączenie tego czynu z bólem, ostrym okrzykiem lub inną przykrością odbiera mu chęć do powtarzania.

Odpowiednie stosowanie nagrody i kary jest podstawowym środkiem ujeżdżania.

Żeby zrobić konia chętnym i pojętnym, a całość pracy wydatniejszą, należy przyjąć za zasadę, że nagroda powinna nastąpić w chwili spełnienia żądania jeźdźca, a kara w chwili przewinienia.

Spóźniona nagroda lub kara może tylko zaszkodzić, gdyż myli konia, który nie potrafi zdać sobie sprawy z przyczyny wynagrodzenia czy ukarania.

Ujeżdżacz powinien sobie zdawać sprawę, czy przyczyną niewykonania jego woli jest niezrozumienie, czy niechęć.

W pierwszym wypadku musi stanowczo i cierpliwie używać odpowiednich sposobów, dopóki koń nie zrozumie, o co chodzi, a w drugim musi go ukarać.

Ujeżdżacz powinien stale pamiętać, że koń z natury przeważnie jest uległy a niewykonanie wymagań ujeżdżacza bywa najczęściej spowodowane raczej błędnem stosowaniem pomocy.

14. Przekazywanie koniowi woli jeźdźca.

Wola ujeżdżacza udziela się koniowi określonemi środkami, któremi są wodze (lejce), łydki, ostrogi, w ostateczności trzcinka (bat).

Korzystając z nich stawia ujeżdżacz koniowi wymagania. Stosowanie coraz innych sposobów przy jednem żądaniu jest bardzo szkodliwe, gdyż myli konia i może wywołać opór, a zawsze tamuje postępy w pracy.

Często się zdarza, iż koń przez dłuższy czas nie spełnia jakiegoś nowego wymagania jeźdźca. Powodem tego bywa zazwyczaj niezrozumienie przez konia pomocy stosowanych przez jeźdźca. W żadnym jednak wypadku nie wolno ujeżdżającemu zmieniać sposobów przekazywania koniowi swej woli. Przeciwnie, cierpliwie i z całą stanowczością i dokładnością jeździec musi robić to samo aż do osiągnięcia skutku, uważając na przepisowość używanych pomocy.

Jako środek pomocniczy do przekazywania koniowi woli jeźdźca może służyć głos.

W chwilach, gdy koń spełnia wymagania jeźdźca lub się niepokoi, stosuje się łagodne intonacje głosu; gdy koń stawia opór lub gdy zachodzi potrzeba wzbudzenia jego energji, stosuje się jednocześnie z działaniem odpowiednich pomocy, zależnie od wrażliwości konia mniej lub więcej ostry okrzyk.

Używanie głosu przy pracy w składzie zastępu należy ograniczać do koniecznej potrzeby i stosować w taki sposób, aby nie przeszkadzać innym ujeżdżaczom.

Zdarza się, iż koń uporczywie nie spełnia jakiegoś żądania. W takim wypadku przyczyną bywa najczęściej nie zła wola, lecz:

a) brak fizyczny,

b) choroba,

c) lub niedostateczne rozwinięcie. Ujeżdżacz powinien zdawać sobie z tego sprawę. W pierwszym (a) i drugim (b) wypadku, jeśli przeszkoda nie da się usunąć, a właściwe władze uznają konia za zdolnego do pełnienia służby wojskowej, należy swoje żądania dostosować do niedomagania konia.

Trzeci wypadek (c) jest dowodem, że żądanie było stawiane za wcześnie.

15. Wychowanie.

Formacje, w których się odbywa ujeżdżanie, jako jedno z głównych zadań mają obowiązek wychowania koni remontowych.

Wychowanie polega na spełnieniu trzech warunków :

a) racjonalnem karmieniu,

b) pielęgnacji i

c) łagodności w obchodzeniu się z koniem. Bez dokładnego spełnienia tych warunków najlepsze ujeżdżanie pod jeźdźcem będzie niedostateczne. Młody organizm bowiem nie zdoła się należycie rozwinąć, dojść do sił i nabrać odporności, niezbędnej do służby w szeregach. Prócz tego charakter nie mógłby się ułożyć tak, aby konia łatwo było używać we wszystkich okolicznościach służby wojskowej.

Wychowanie zaczyna się od chwili przybycia konia do formacji.

Podjezdki są pod szczególną obserwacją lekarza weterynarji, co ma na celu ustalenie stanu zdrowia koni, stopnia rozwoju i zdatności do pracy.

16. Karmienie.

Konie przybywają do formacji, gdzie mają być ujeżdżane, najczęściej po przebyciu dłuższego czasu w transportach, po przejściu różnych niewygód ze względu na zmianę właścicieli, klimatu, wody, pokarmu, a więc osłabione i nieprzyzwyczajone do racjonalnego i obfitego odżywiania.

Początkowo, stosując się do stanu każdego konia, lepiej zmniejszyć dawki ziarna, powiększając natomiast porcje siana. Stopniowo, bacząc na stan trawienia, zwiększa się dawki ziarna, doprowadzając je do ilości określonej przepisami.

Koniom o chorobliwym stanie żołądka i kiszek i o złem trawieniu należy dawać, o ile można, trawę.

Trawa jest najlepsza w okresie kwitnięcia.

Jeśli warunki miejscowe na to pozwalają, wskazane jest w okresie sianokosów (czerwiec -lipiec), t. zn. w ciągu od 4 - 6 tygodni, karmienie podjezdków i dojezdków zamiast sianem wyłącznie świeżo koszoną trawą.

Jeśli jest możliwość karmienia nią koni w takiej ilości, jaką tylko mogą zjeść, należy dzienną porcję owsa zmniejszyć o 1/3. Zmniejsza się dawkę owsa stopniowo, mniej więcej w ciągu tygodnia.

Na tydzień przed zakończeniem karmienia trawą zwiększa się stopniowo dawkę owsa, doprowadzając ją do normalnej porcji.

W czasie karmienia trawą pracę koni skraca się do codziennych lekkich jednogodzinnych przejażdżek pod siodłem.

Pewna utrata kondycji u koni w okresie karmienia trawą szybko mija, gdyż odświeżone organa trawienia działają potem przez dłuższy czas ze wzmożona sprawnością.

17. Pielęgnacja i zaprawa początkowa; okólnik.

Pielęgnowanie jest warunkiem, bez którego najlepsze odżywianie nie da należytych wyników, a polega na dokładnem przestrzeganiu higjeny stajennej i dostarczeniu koniom świeżego powietrza, światła i ruchu.

Koń powinien się ruszać codziennie, a więc w dni, w których praca nie może się odbywać, należy go oprowadzać co najmniej przez l godzinę.

Poza zwykłą pracą przy ujeżdżaniu powinny młode konie codziennie, bez względu na stan pogody, pracować w stępie. Ma to na celu uzupełnianie zaprawy przez wyrabianie tego chodu, dawanie koniom większej możności przebywania na świeżem powietrzu, wzmacnianie mięśni, oswajanie z otoczeniem i hartowanie.

Przechadzki te powinny trwać 45 - 60 minut.

Podjezdki w czasie pierwszych 6 miesięcy wyprowadza się na przechadzki w ręku, a w miarę ich wzmacniania się przechadzki odbywają się pod jeźdźcami.

Praca ta powinna się odbywać w możliwie szerokim i pilnym stępie.

Należy się starać, żeby praca, przechadzki i czyszczenie odbywały się w miarę możności o każdej porze roku na dworze.

W stajni nie wolno zdrowych koni trzymać pod derami. Tylko wyjątkowo, po powrocie koni zgrzanych do stajni, gdy niema możności natychmiast wytrzeć je do sucha słomą, wolno je pokryć derami, ale tylko do chwili, gdy można będzie przystąpić do osuszania sierści.

Jeśli warunki w oddziale pozwalają na założenie okólnika (wygonu), należy go urządzić, aby młodym koniom dać możność przebywania jak najdłużej na świeżem powietrzu bez uwięzi, przy zachowaniu swobody ruchu.

Wymiary okólnika muszą wynosić najmniej 60X40 m, im jednak jest większy, tem lepiej.

Pośrodku większych okólników dobrze jest ustawić okrągłe lub elipsowate ogrodzenie, sadzone rozłożystemi drzewami liściastemi, które biegającym koniom nadaje kierunek dookoła okólnika, a utrudnia bieganie wpoprzek i zapobiega gwałtownym zatrzymaniom przed przeciwną ścianą. Nadto drzewa dają cień, z którego konie mogą dowolnie korzystać, gdy słońce zbyt silnie działa.

Wielką uwagę należy zwrócić na ogrodzenie, które powinno być zrobione z gładkich słupów drewnianych oraz z żerdzi bez wystających sęków i sterczących końców, mogących powodować okaleczenie.

Żerdzie powinny być umocowane na słupach w dwóch kondygnacjach. Dolna na wysokości 30 -90 cm, t. j. mniej więcej na wysokości stawu łokciowego średniego konia; przy nisko umieszczonych dolnych żerdziach konie mogą sobie obijać napiąstki. Górną żerdź umieszcza się na wysokości 1.30 - 1.40 m. Przy ogrodzeniach o pojedynczej kondygnacji żerdzie umieszcza się na wysokości około 1.10 m.

Ogrodzenia nie można robić w żadnym wypadku z żelaznych szyn lub z drutów. Jedynie zamiast żerdzi można zastosować rury żelazne, lecz umocowane w słupach drewnianych, a nigdy w betonowych czy żelaznych.

Młode konie należy stopniowo oswajać z gromadnym pobytem i ruchem na okólniku.

Pracę tę rozpoczyna się po rozprężeniu koni na normalnej przechadzce dziennej, czyniąc to grupami po trzy konie.

Na okólnik wyprowadza się zatem trzy konie, stojące w stajni obok siebie. Dwa z nich prowadzi się w ręku na kole, pośrodku okólnika, a trzeciego puszcza się wolno. Koń puszczony wolno będzie biegał energicznie dookoła oprowadzanych koni; gdy się dostatecznie wybiega i uspokoi, chwyta się go w sposób łagodny i spokojny (podać owies lub siano) i oprowadza, a puszcza się wolno drugiego konia z oprowadzonych i postępuje się z nim podobnie jak z pierwszym. Po jego schwytaniu puszcza się ostatniego konia. Gdy się wybiega, pozostawia się go wolnym, a puszcza się konia pierwszego. Gdy te obydwa uspokoją się w ruchu, puszczą się także trzeciego konia.

W ten sposób grupa z trzech koni oswoi się z pobytem na okólniku. Następnie przechodzi się w podobny sposób do oswajania dwu grup ze sobą, lecz w ten sposób, że z obydwu grup puszcza się najpierw po jednym koniu, a resztę koni oprowadza się w ręku, poczem dołącza się do nich następne dwa, a wkońcu ostatnie konie.

W podobny sposób oswaja się ze sobą na okólniku większe ilości koni.

Konie złośliwe, kopiące i gryzące należy wyłączyć z okólnika.

Konie przebywające na okólniku muszą być stale pilnie dozorowane.

18. Obchodzenie się z koniem.

Cierpliwość i łagodność powinny być główną cechą obsługi.

Konie rzadko kiedy bywają złośliwe z natury, dopiero je psuje złe obchodzenie się z niemi.

Przedewszystkiem w stajni należy wzbudzić w koniu zaufanie i przyzwyczaić go do człowieka.

Należy obchodzić się z koniem zawsze śmiało i stanowczo, unikając jednak ruchów gwałtownych i niespodziewanych.

Ilekroć podchodzi się do konia, należy go uprzedzić głosem i zbliżać się tak, żeby już zdaleka widział człowieka.

Częste podawanie obroku z ręki przyczynia się do szybszego oswojenia konia.

Niektóre konie odznaczają się nadmierną wrażliwością okolic uszu, piersi, brzucha, boków i grzbietu. Takie konie należy początkowo czyścić ręka, potem słomą i w ten sposób powoli przyzwyczajać do szczotki.

19. Kucie.

Dla zahartowania kopyt, prawidłowego ich rozwoju i uniknięcia wypadków nie wolno kuć koni przez pierwsze dwa okresy podjeżdżania. Kucie poszczególnych koni w tym czasie jest dopuszczalne tylko za zezwoleniem lekarza weterynarji w wypadkach chorobliwego stanu kopyt.

W ciągu tego czasu przyzwyczaja się konie do oglądania im kończyn, oczyszczania, zmywania kopyt i oczyszczania ich przez podkuwaczy, którzy aby nic płoszyć młodych koni, początkowo pracują nie w kuźni, lecz w stajni lub na koniowiązach podczas oprzętów. Zapomocą wszystkich tych zabiegów przygotowuje się konie do kucia.

Od chwili przybycia młodych koni do formacji i przez cały dalszy czas ujeżdżania należy stale uważać na postawę nóg końskich, która w dużym stopniu zależy od prawidłowego oczyszczania kopyt przez podkuwaczy i podkucia.

Nieprawidłowa praca podkuwaczy może zepsuć nawet dobrą postawę kończyn; prawidłowa zaś może stopniowo zmniejszyć lub nawet zupełnie usunąć wadliwości w ich ustawieniu.

Zdarza się, iż młode konie po pierwszem podkuciu zaczynają "się strychować". Jeżeli kucie jest należyte, to powodem tego są:

1) wadliwe ruchy konia, jako skutek wadliwej postawy kończyn, albo

2) jeszcze niedostateczne rozwinięcie się konia.

W obydwu wypadkach lekarz weterynarji w porozumieniu z instruktorem, pod którego kierunkiem koń jest ujeżdżany, powinien określić rodzaj specjalnej podkowy, jaką dany koń, ma być podkuty. Jeżeli to nie skutkuje, należy takim koniom na czas jazdy zakładać nad stawem pęcinowym obręcze ze słomianego warkocza (strychulce), grubości 3 - 4 palców (ryc. l). Po stosowaniu tych środków przez dłuższy czas w wielu wypadkach konie przystosują swe ruchy do noszenia podków i wtedy środki zapobiegawcze przeciwko strychowaniu są zbędne.

Podczas podjeżdżania, zaczynając od III okresu, kuje się tylko przednie nogi; przy dojeżdżaniu muszą konie być przyzwyczajone do kucia tylnych nóg.

rys 1

ROZDZIAŁ B. UJEŻDŻANIE KONI WIERZCHOWYCH.

I. Uwagi szczególne.

Koń wierzchowy powinien być ujeżdżony, t. zn. mieć wyrobione mięśnie i oddech, wytrwały, zahartowany, śmiały we wszystkich okolicznościach służby wojskowej, bezwzględnie posłuszny i zwrotny, oraz, idąc chętnie naprzód, w każdym chodzie i szybkości zwinnie się posuwać w każdym terenie, łatwo pokonywając zwykłe przeszkody.

20. Cechy konia wierzchowego.

21. Równowaga.

Zrównoważenie konia polega na racjonalnem rozłożeniu ciężaru jeźdźca i konia na przednie i tylne kończyny, zapomocą odpowiedniego ustawienia głowy, szyi, grzbietu i zadu.

Położenie środka ciężkości ciała jest zależne od rozłożenia jego masy.

Rozłożenie masy konia jest zmienne z powodu ruchliwości szyi wraz z głowa, a także zadu i kończyn, wskutek czego ulega różnym zmianom zarówno stosunek obciążenia kończyn przednich i tylnych jak i położenie środka ciężkości.

Środek ciężkości konia (bez jeźdźca) stojącego w postawie naturalnej, spokojnie, na płaszczyźnie poziomej, zbudowanego prawidłowo i o normalnej kondycji roboczej, znajduje się mniej więcej na przecięciu pionowej, przechodzącej przez koniec mostka, t. zn. tuż za kłębem, z płaszczyzną poziomą, oddzielającą 1/3 dolną część tułowia od 2/3 górnych części (ryc. 2).

rys2

Przez obciążenie konia, w postawie podanej wyżej, przez jeźdźca i rząd, środek ciężkości przesunie się nieco ku przodowi i ku górze i znajdzie się mniej więcej w środku płaszczyzny skośnej, przechodzącej przez tylny koniec kłębu i przez wyrostek kości łokciowej (ryc. 3).

rys 3

Z tego wynika, że na przednich kończynach spoczywa większa część ciężaru konia, a nadto, że ciężar jeźdźca bardziej obciąża przód konia niż zad.

Sposoby ustawienia szyi wraz z głową, zależnie od zbliżania lub oddalania głowy od tułowia i od podnoszenia lub opuszczania szyi i głowy, powodują zmiany w stosunku obciążenia kończyn z dwóch powodów:

a) przez zmianę rozłożenia masy,

b) przez wpływ na ustawienie zadu i kończyn, wyrażający się w zbliżaniu lub oddalaniu punktów podporu tylnych kończyn w stosunku do punktu podporu kończyn przednich.

Zależność między postawą szyi i zadu w czasie ruchu konia jest wzajemna, t. zn., że zarówno postawa zadu wpływa na postawę szyi, jak i postawa szyi na postawę zadu, za pośrednictwem wiązadeł kręgosłupa i mięśni grzbietu i szyi.

Pewność ruchu konia pod jeźdźcem jest zależna nietylko od wyrobienia mięśni, lecz także od stosunku obciążenia kończyn przednich do tylnych.

Koń normalnie zrównoważony powinien w ruchu robić wrażenie swobodnej i niewymuszonej sylwetki i wskazywać pewne i elastyczne stąpania, tak przednich jak tylnych nóg, bez tak często spotykanego opierania się głównie na przednich kończynach i bez przesadnego przeciążenia zadu.

Cały silnik ruchu u konia mieści się w zadzie i w tylnych kończynach, a przednie kończyny służą tylko jako podpory masy pchanej naprzód wysiłkiem zadu. Żeby ułatwić pracę ruchu, koń z natury ma mniej obciążony zad. Jednakowoż, zależnie od rodzaju wymagań, stosunek obciążenia przodu i zadu będzie się zmieniał.

I tak widzimy, że koń wyścigowy, od którego wymagamy tylko największej możliwej szybkości przez krótki okres czasu, przy stosunkowo małem obciążeniu i znikomych wymaganiach zwrotności, będzie miał środek ciężkości bliżej przodu, czyli będzie bardziej obciążał przednie kończyny dla ulżenia pracy zadu.

To przełożenie środka ciężkości do przodu, czyli przeciążanie przednich kończyn, idzie na niekorzyść zwrotności i możności noszenia większego ciężaru.

Podobne rzecz widzimy u konia pociągowego w ciężkim zaprzęgu. Przekłada on swój środek ciężkości ku przodowi, lecz nie tyle dla odciążenia zadu, ile dlatego, że ta postawa pomaga mu w ciągnięciu ciężaru, gdyż oprócz sił zadu używa w tym celu jeszcze ciężaru swej masy, kładąc go w uprząż.

Koń ćwiczony według wyższej szkoły, od którego wtedy nie wymaga się szybkości, a zato największej zwrotności, musi mieć środek ciężkości wybitnie przesunięty ku tyłowi, aby odciążyć przód w celu uzyskania odpowiednich ruchów przednich kończyn i największej zwrotności.

Koń wojskowy, od którego się żąda i szybkości i zwrotności, powinien być tak wyćwiczony, aby według woli jeźdźca potrafił przemieszczać swój środek ciężkości. Będzie on miał zasadniczo środek ciężkości pośrednio między koniem wyścigowym a koniem, który przeszedł wyższą szkołę.

Przy ujeżdżaniu konia ujeżdżaczowi nie wolno liczyć tylko na instynkt konia w przystosowaniu się do noszenia jeźdźca, czyli na jego instynktowne zdolności do równoważenia się.

Ujeżdżacz powinien pod kierunkiem instruktora wskazywać koniowi drogę do równoważenia się i zapobiegać błędom, czynionym przez konia pod tym względem. Instruktor musi zwracać baczną uwagę na budowę i zachowanie się młodych koni pod jeźdźcem i wskazywać ujeżdżaczowi sposoby i środki równoważenia, odpowiadające fizycznej indywidualności konia,

Należy pamiętać, że stała praca nad koniem o ściśle określonym kierunku zmienia nietylko jego umięśnienie i proporcję poszczególnych części ciała, lecz także układ pewnych kości szkieletu względem siebie, a w następstwie i stosunek obciążenia kończyn przednich i tylnych.

To też przez konsekwentne i umiejętne ujeżdżanie można do pewnego stopnia wyrobić lub udoskonalić właściwości fizyczne konia, potrzebne do pracy pod wierzchem.

Środek ciężkości nie ma stałego miejsca i może się przesuwać z przodu do tyłu, z tyłu do przodu, w prawo i w lewo, zależnie od postawy głowy, szyi, grzbietu i zadu.

Największy wpływ na przenoszenie się środka ciężkości ma szyja z głową.

Im więcej jest wyciągnięta szyja, tem więcej środek ciężkości przesuwa się ku przodowi i tem więcej są obciążone przednie kończyny (ryc. 4).

Im wyżej jest ustawiona szyja, co jest połączone z tem większem jej skróceniem, tem bardziej środek ciężkości przesuwa się ku tyłowi i tem więcej są obciążone tylne kończyny konia (ryc. 5).

Szyja przechylona w prawo przesuwa środek ciężkości w tę samą stronę i obciąża więcej przednią kończynę tejże strony. Przechylenie szyi w przeciwną stronę wywiera skutek odwrotny.

Przy wysokiej postawie szyi im hardziej głowa konia jest wyciągnięta ku przodowi, t. zn. im więcej jest zbliżona do poziomu, tem więcej środek ciężkości przesuwa się ku przodowi (ryc. 5):

rys 4 rys5

przy tejże postawie szyi, im więcej głowa jest zbliżona do pionu, tem więcej środek ciężkości przesuwa się ku tyłowi (ryc. 6).

ryc 6

Przesunięcie głowy wtył poza pion, co zawsze jest połączone ze zgięciem się szyi ku dołowi, przesuwa środek ciężkości ku przodowi (ryc. 7).

ryc 7

Jeżeli koń garbi grzbiet, co jest zawsze połączone z opuszczeniem lub wyciągnięciem szyi i głowy, środek ciężkości przesuwa się ku przodowi (ryc. 8).

ryc 8

Podsunięcie tylnych kończyn pod brzuch pociąga środek ciężkości ku tyłowi (ryc. 9).

ryc 9

Odstawienie tylnych kończyn ku tyłowi przesuwa środek ciężkości ku przodowi (ryc. 10).

Ryc 10

Punkt umieszczenia środka ciężkości, czyli stosunek obciążenia przednich i tylnych kończyn, nie jest jednakowy dla wszystkich koni nawet przy jednakowem ich zastosowaniu, gdyż zależy od indywidulanej budowy, a przez to nie da się określić zgóry ani ustalić dla wszystkich koni jednakowo. Oprócz tego u każdego konia, zależnie od pracy, jaką wykonywa, środek ciężkości ulega ciągłemu przesuwaniu się, a im szybsze lub gwałtowniejsze są ruchy konia, tem szybsze i większe jest przesuwanie się środka ciężkości.

Koń o mięśniach i stawach, przez ujeżdżenie odpowiednio wyrobionych, z łatwością przyjmuje każdą odmianę równowagi, przez co staje się jednocześnie łatwy do prowadzenia wodzami i uległy na działanie łydek.

Np., w chodach niższych, jak stęp skrócony, kłus i skrócony galop, w których popychająca praca zadu jest stosunkowo niewielka, środek ciężkości jest przesunięty więcej ku tyłowi. Wówczas szyja konia jest podniesiona wyżej, a głowa dąży w kierunku od przodu ku tyłowi do postawy pionowej, a u niektórych koni dochodzi do zupełnego pionu. W takiem położeniu będzie to koń skrócony. Taki koń jest całkowicie w ręku jeźdźca, jest zwrotny i łatwy do prowadzenia, natomiast wydajność jego ruchu naprzód jest mniejsza.

W wyższych chodach, jak wyciągnięty galop, zad zaczyna pracować z większem naprężeniem i koń, zmuszony mu ulżyć, opuszcza nieco niżej szyję i oddala głowę od pionu ku przodowi, przesuwając w ten sposób w tymże kierunku i środek ciężkości. W taktem położeniu jest to koń wydłużony. Taki koń jest mniej w ręku jeźdźca, mniej zwrotny, trudniejszy do prowadzenia, natomiast wydajność jego ruchu naprzód jest większa.

W im szybszych chodach koń się posuwa, tem bardziej ku przodowi przesuwa się środek ciężkości i koń się wydłuża; w im krótszych chodach - odwrotnie, koń się skraca.

W praktyce nazywamy konia zrównoważonym, gdy jest zwinny w każdym terenie i na przeszkodach, zwrotny, łatwy do prowadzenia i zdolny do szybkiego ruchu, gdy ma ruchy elastyczne, nie wymuszone, oraz przebywa bez niepotrzebnych wysiłków możliwie największą przestrzeń.

Ruch konia powstaje wskutek wysiłku mięśni. Zad konia jest czynnikiem, który przesuwa całe ciało naprzód.

22. Zasady ruchu.

Wszystkie konie mają wrodzona skłonność do ruchu naprzód, lecz nie w jednakowej mierze. Miarą skłonności do ruchu jest ilość posiadanej przez konia energji, pobudzającej jego mięśnie do przesuwania całego ciała naprzód.

Niektóre konie, a szczególnie pochodzenia szlachetnego, od urodzenia maja duży zasób energji. Jednym z pierwszych celów ujeżdżania takich koni będzie opanowanie tej energji w taki sposób, aby koń zużywał jej tylko tyle, ile potrzeba do danego chodu, szybkości, czy innego wysiłku.

U koni pozbawionych tej energji pod jeźdźcom lub posiadających jej zbyt mało, co się przeważnie zdarza u koni zimnokrwistego pochodzenia, pierwszem zadaniem ujeżdżania będzie wzbudzenie energji i doprowadzenie jej do takiego stopnia, aby koń przedewszystkiem stał się łatwy do jej wykazywania, a przynajmniej był stale do tego przygotowany.

Pierwszem zadaniem ujeżdżania jest zmuszenie konia do chętnego posuwania się naprzód.

Łydki jeźdźca działają na zad konia, pobudzając go do wysiłku mięśniowego (pkt. 22), wskutek którego powstaje ruch konia naprzód.

23. Łydki i wodze.

Ujeżdżanie zaczyna się od nauczenia konia ruchu naprzód według woli jeźdźca. Wykorzystanie tej zasady będzie nieustanne nietylko podczas ujeżdżania, lecz także podczas całej dalszej służby konia pod siodłem.

Ruch konia powinien najzupełniej zależeć od jeźdźca, a koń musi w każdej chwili być gotowy do jego wykonania chętnie i łatwo. Dlatego też zad konia powinien całkowicie ulegać działaniu łydek w taki sposób, żeby zależnie od stopnia ucisku wykonywał odpowiedni wysiłek mięśniowy. Łydki zaś muszą być stale gotowe do oddziałania na zad konia, bez najmniejszej straty czasu. Dlatego powinny być nieustannie w lekkiej styczności z bokami konia, tak jak ręka jeźdźca zapomoca wodzy - z pyskiem konia. Jak wodza może wtedy każdej chwili wywrzeć swe działanie na pysk, tak i łydka może oddziałać na zad.

Koń musi lekko reagować na działanie łydek, nie obawiając się, ale też me lekceważąc ich.

Wrażliwość na łydki można ujeżdżaniem zmniejszyć lub zwiększyć.

Każde działanie łydek musi trwać aż do skutku.

Dla koni tępych trzeba działanie łydki wzmocnić aż do najostrzejszego pchnięcia ostrogą. W taki sposób stopniowo wzbudza się uwagę i czułość boków konia. Dlatego jest wzbronione klepanie łydkami, bo nie może ono być stanowcze i skuteczne dla przekazania koniowi woli jeźdźca, a tylko przyzwyczaja konia do lekceważenia tej pomocy.

Konie o przeczulonych bokach, nie znoszące łydek, należy przyzwyczajać stopniowo, działając z początku tylko naciśnięciem górnej części łydki.

Młode konie na początku ujeżdżania przeważnie niechętnie znoszą działanie kiełzna, które im drażni pysk.

Używają też różnych sposobów, żeby się pozbyć przykrego ucisku.

Jednym z nich jest niechętne posuwanie się naprzód, co stosunkowo łatwo daje się usunąć; drugim jest bronienie się przed kiełznem zapomocą mniej lub więcej gwałtownych ruchów szyi i głowy, stosowanych przez różne konie w rozmaity sposób.

Wtedy cała uwaga i odruchy konia skupiają się na tej obronie, a jego szyja i głowa nie mogą służyć do równoważenia. Rzeczywiste równoważenie konia może się rozpocząć tylko wtedy, gdy koń, idąc chętnie naprzód, znosi normalny ucisk kiełzna na pysk.

Zaufanie konia do kiełzna jest w ujeżdżaniu, jak i w ruchu naprzód, rzeczą podstawową. W późniejszych ćwiczeniach, jak np. w skakaniu przez przeszkody, podczas których koń musi się chwilami w całej pełni posługiwać swobodą ruchów głowy i szyi, nigdy tego całkowicie nie zrobi bez zaufania do kiełzna.

Zaufanie do kiełzna i ręki jeźdźca wyrabia się zawsze podczas ruchu konia naprzód.

Wodze muszą stale utrzymywać łączność z pyskiem konia przez lekkie napięcie i nie powinny zwisać.

Wyjątek stanowią pierwsze lekcje pod jeźdźcem i to dla koni o przeczulonych bezzębnych krawędziach. Aby takich koni odrazu nie zniechęcić, należy je stopniowo przyzwyczajać do łączności z ręką jeźdźca.

Normalna łączność polega na lekkiej, równej i elastycznej styczności ręki jeźdźca z pyskiem konia za pośrednictwem wodzy i kiełzna pod warunkiem, że koń natychmiast reaguje całem swojem ciałem na jego działanie.

Zdarza się, że koń niby utrzymuje tę łączność, lecz gdy jeździec żąda np. zatrzymania się, koń wykonywa to nie odrazu, ale stopniowo, opierając się działaniu wodzy. To znaczy, że koń potrafi tylko zachowywać wymaganą przez jeźdźca szybkość, a nie reaguje dostatecznie na działanie wodzy.

Nie należy również poddawać się złudzniu, że koń, który spokojnie chodzi przy zwisającej wodzy, jest miękki w pysku. Taki koń najczęściej jest spokojny, gdy się niczego od niego nic żąda. Z chwilą jednak, gdy jeździec chce go zatrzymać lub zwrócić, napotyka opór, gdyż bezzębną krawędź dolnej szczęki, nieprzyzwyczajoną do styczności z kiełznem, każdy ucisk drażni, i wówczas zamiast posłuszeństwa wywołuje walkę z ręką jeźdźca.

Stopień łatwości reagowania i wyrazistość dawania pomocy, potrzebna do osiągnięcia skutku, jest zależna od ujeżdżenia i wrodzonej czułości pyska.

Do łatwości prowadzenia konia przyczynia się również postawa jego szyi i głowy.

Szyja zrównoważonego konia jest mniej lub więcej uniesiona, zależnie od indywidualnej budowy, a głowa wraz z linją dolnej szczęki dąży do pionu. W taki sposób kierunek wodzy zbliża się do kąta prostego w stosunku do linji dolnej szczęki a kiełzno może oddziaływać na najczulsze miejsce pyska, na bezzębną krawędź dolnej szczęki. Wówczas koń szuka łączności z kiełznem w kierunku z tyłu do przodu, a ręka jeźdźca wyczuwa jakby elastyczność wodzy.

U konia niezrównoważonego, nawet w chodach krótszych, głowa i szyja przeważnie są wyciągnięte i ciążą ku dołowi; rzadziej się zdarza, że koń zadziera łeb do góry.

W obydwu jednak wypadkach kiełzno leży tylko na kątach pyska, a ręka jeźdźca wyczuwa tylko albo twarde, zupełnie nieelastyczne oparcie o wodze, albo ręka nie może nawiązać łączności, gdyż koń używa rozmaitych sposobów obrony, aby uniknąć styczności z kiełznem.

Działaniem wodzy nazywa się taka ich praca, która jest silniejsza od normalnej łączności z pyskiem; działaniem łydek nazywa się taki ich ucisk, który przekracza stałą styczność z bokami konia.

Działanie wodzy hamuje ruch konia naprzód, a działanie łydek pobudza konia do ruchu naprzód.

24. Ręce.

Niezbędnym warunkiem do nauczenia konia prawidłowego reagowania na działanie wodzy (pkt. 23) jest miękka i czuła ręka.

Miękkość polega na elastycznem i niewymuszonem działaniu wodzami. Czułość zaś na zużywaniu takiego i tak długiego wysiłku, jak tego wymaga osiągnięcie zadanego skutku.

Np.: przy zatrzymaniu konia czułość wskazuje, jak silnie maja być naciągnięte wodze i kiedy należy przejść do normalnej łączności z pyskiem, miękkość zaś ułatwia natychmiastową zmianę napięcia wodzy.

Bywają jeźdźcy z miękką lecz nieczułą ręką, ale czułe ręce są zawsze miękkie.

Ręka pozbawiona miękkości nazywa się twardą. Przez dłuższe wyrobienie jeździeckie ręka twarda może stać się miękka; a nawet czuła.

Ze względu na wymagania, wymienione w pkt. 23, nie wolno jeźdźcowi opierać rąk o siodło lub szyję konia (wyjątek: bardzo strome zjazdy i władania bronią białą).

25. Ostrogi.

Przy prowadzeniu konia ostroga służy do wzmocnienia działania łydki.

Przy karceniu uderzenie ostrogi musi:

a) nastąpić w chwili przewinienia,

b) być krótkie w działaniu,

c) silne, zależnie od wrażliwości konia i

d) zadane tuż koło tylnej krawędzi popręgu.

26. Trzcinka.

Trzcinki używa się wtedy, gdy koń jeszcze nie rozumie łydek i ostróg lub gdy one nie wystarczają.

Na dobrze ujeżdżonym koniu trzcinka jest niepotrzebna.

Przy wsiadaniu na konia trzyma się trzcinkę w lewej ręce, przełożoną na prawą stronę konia, a przy jeździe na ujeżdżalni - zawsze w ręce wewnętrznej, trzymając dolny koniec wzdłuż łopatki konia.

Przy pierwszych krokach konia pod jeźdźcem, gdy jeszcze trudno przekładać wodze do jednej ręki, uderza się trzcinką po wewnętrznej łopatce konia, lecz tylko wtenczas gdy działanie łydek nie wystarcza, i zawsze jednocześnie z niemi. Zasadniczo uderza się trzcinka tuż za łydką jeźdźca.

Najlepiej używać trzcinkę grubości średniego palca, a długości około 80 cm.

27. Środki wynagradzania.

Środki wynagradzania są: klepanie, odpoczynek (kilkadziesiąt kroków w stępie na długich wodzach, zakończenie pracy), łagodny głos.

Każde nowe wymaganie należy stawiać pod koniec lekcji, żeby po wykonaniu natychmiast zsiąść z konia, gdyż to jest najskuteczniejazy sposób oddziaływania na pamięć konia.

29. Środki karcenia.

Karcenie polega na uderzeniu łydkami, ostrogami lub trzcinką, połączonem czasami z ostrym okrzykiem. Powinno być stanowcze i energiczne, lecz nigdy nie wolno jeźdźcowi unosić się, gdyż, tracąc panowanie nad sobą, nie może on należycie ocenić rozmiarów karcenia ani zorjentowć się kiedy je ma zastosować lub zaprzestać.

Bicie po głowie jest bezwzględnie wzbronione.

29. Zasady pracy w zastępie.

Konie ujeżdża się pojedynczo.

Zasadniczo jazdą zastępu będzie: luzem i dowolnie.

Rozpoczynać pracę na ujeżdżalni należy stale luzem, gdyż jest ona najłatwiejsza dla koni i daje instruktorowi możność sprawdzenia każdego konia i jeźdźca oddzielnie.

Komendy służą tylko do wskazania chodów i tego, co należy robić, a nie do jednoczesności wykonania. Instruktor więc podaje tylko zapowiedź, nie używając hasła.

Jazdę ze stałemi odległościami na komendę można stosować od końca III okresu podjeżdżania i to wyjątkowo, w krótkich nawrotach, dla sprawdzenia stanu ujeżdżenia koni.

Instruktor uważa przedewszstkiem. żeby ujeżdżacze skupiali uwagę na pracy nad swojemi końmi i zdawali sobie sprawę z tego, co robią, oraz żeby ich sposoby prowadzenia koni były zawsze zgodne z niniejszą instrukcją i z regulaminem nauki jazdy konnej.

Ilość dziennej pracy (pkt. 12) stosuje się do ogólnego stanu koni w zastępie, a w wielu wypadkach należy uwzględniać stan poszczególnych koni (np. wymagających większej lub mniejszej pracy).

30. Podział i organizacja ujeżdżania.

Podjeżdżanie odbywa się w osobnych pododdziałach remontowych lub formacjach zapasowych.

Podjeżdżanie zawiera 4 okresy i trwa 12 miesięcy.

Dojeżdżanie odbywa się w drugim roku w pododdziałach linjowych, zawiera 2 okresy i trwa od 8-12 miesięcy.

Dojezdki przydziela się do szwadronów, gdzie są dojeżdżane zasadniczo pod kierunkiem dowódcy szwadronu, tworząc odrębny pluton, lub też mogą być przydzielone wszystkie jako osobna grupa do jednego ze szwadronów i ujeżdżane pod kierunkiem umyślnie do tego wyznaczonego oficera.

II. Podjeżdżanie.

a) Okres l. (Czas trwania około 2 miesięcy).

31. Cel okresu.

W tym okresie należy konia przyzwyczaić do kiełznania i siodłania oraz doprowadzić do takiego stanu, żeby łatwo i spokojnie znosił ciężar jeźdźca i chętnie posuwał się naprzód w stępie i kłusie.

32. Regulowanie pracy i prowadzenie zastępu.

Na lince i pod jeźdźcom pracuje koń 20-40 minut dziennie; resztę czasu (do godziny) przechadza się oprowadzany w ręku (oprócz codziennych godzinnych przechadzek stępem w ręku - pkt. 17).

Poza pracą na lince w tym okresie zastęp jeździ tylko luzem w prostym kierunku.

Zmiany kierunku wykonywa się wyłącznie po przekątnej i początkowo w stępie za wyznaczonym jeźdźcem, żeby zapobiec płoszeniu młodych koni przez konie idące naprzeciw, a po dostatecznem oswojeniu się - w kłusie.

Wyjazdy w teren prowadzi się 3-4 razy tygodniowo.

Stopniowość stosowania zasadniczych ćwiczeń:

1. kiełznanie (pkt. 35),

2. przechadzki stępem w ręku (pkt. 17),

3. praca na lince bez siodła (pkt. 36, 37, 38),

4. przyzwyczajanie do siodła (pkt. 39),

5. praca na lince koni osiodłanych (siodła bez puślisk, potem z przypiętemi puśliskami i napierśnikiem - pkt. 39),

6. przyzwyczajanie do wsiadania (pkt. 40),

7. przyzwyczajanie do ruchu pod jeźdźcem w stępie (pkt. 41, 42, 43),

8. przyzwyczajanie do ruchu pod jeźdźcem w kłusie (pkt. 44, 45, 46),

9. praca w terenie i na ujeżdżalni luzem (zmiany kierunku po przekątnej za wyznaczonym jeźdźcem w stępie, a potem w kłusie - pkt. 47).

33. Kondycja podjezdków.

Podjezdki należy utrzymywać w zaokrąglonej formie.

Dopiero pod koniec podjeżdżania, przy normalnej ich pracy, zaczynają się zarysowywać mięśnie i znikają zwiększone wymiary brzuchów.

34. Początek pracy.

Ponieważ głównem zadaniem tego okresu jest początkowe wciągnięcie koni do pracy (zaprawa), nie należy się spieszyć z dosiadaniem koni, a rozpoczynać je dopiero wtedy, gdy konie stopniową pracą na przechadzkach w ręku i na lince będą należycie przygotowane.

35. Kiełznanie.

Do ujeżdżania koni, aż do chwili przejścia do jazdy na munsztuku, potrzebne jest wędzidło grubości mniej więcej średniego palca. Najlepsze jest wędzidło dęte.

Przyzwyczajanie koni do nakładania uzdy odbywa się w stajni.

Najprzykrzejszą dla konia chwilą jest wkładanie wędzidła do pyska, zwłaszcza, gdy kiełznający stara się wepchnąć żelazo przez zaciśnięte zęby konia.

Takie kiełznanie może odrazu zrazić konia, a nawet na zawsze zrobić go opornym.

Należy ściśle przestrzegać poprawności wykonywania sposobów kiełznania.

Obraca się konia głowa do przejścia. Uspokajając łagodnie głosem i głaszcząc, ostrożnie przekłada się wodze przez łeb konia, żeby zwisały na szyi; spokojnie zdejmuje się kantar; prawą ręką bierze się nagłówek, a kciukiem i palcem wskazującym lewej - wędzidło; prawą rękę podnosi się przed środkiem łba o tyle, żeby policzki były lekko napięte, a wędzidło znalazło się tuż przy zębach, lecz nie dotykało ich; średni palec lewej ręki naciska z prawej strony na górną wargę w tem miejscu, gdzie jest bezzębna krawędź; gdy koń pod wpływem tego naciśnięcia otworzy pysk, podciąga prawa ręka do góry uzdę, a kciuk i palec wskazujący lewej ręki nadają wędzidłu kierunek, żeby weszło do pyska, nie dotykając zębów; nagłówek przeciąga się na potylicę przez lewe ucho konia, a potem przez prawe.

Wkładając pierwszy raz uzdę, lepiej zrobić ją na oko większą, gdyż ciasną trudno przeciągnąć przez uszy, co może konia zrazić.

Dla trudniejszych koni należy początkowo stosować następujący sposób: zupełnie odpina się od uzdy wędzidło: nagłówek nakłada się na potylicę, starając się jak najmniej dotykać uszu konia; ostrożnie przekłada się wodze przez łeb konia, przypina się prawy pierścień wędzidła do prawego policzka; średni palec lewej ręki naciska z prawej strony na górną wargę w tem miejscu, gdzie jest bezzębna krawędź; gdy koń pod wpływem tego naciśnięcia otworzy pysk, prawa ręka wkłada wędzidło do pyska nie dotykając zębów; następnie przypina się lewy pierścień wędzidła do lewego policzka.

Po okiełznaniu każdego konia powinien instruktor natychmiast sprawdzić dokładność dopasowania wszystkich części uzdy.

36. Cel pracy na lince.

Praca na lince daje możność używania wszystkich chodów, stopniowo rozwija oddech, wyrabia ruchy, uspokaja, a więc jest przejściem do cięższej pracy pod jeźdźcem.

Wobec tego zakazane jest zastępowanie pracy na lince pracą obok starszego konia, dosiadanego przez jeźdźca.

Do koni bardzo ostrych i trudnych można stosować przepędzanie na lince i później dla wyładowania przed rozpoczęciem lekcji zbywającej energji, oraz w tych wypadkach, gdy praca normalna nie może się odbyć pod jeźdźcem.

37. Przypinanie linki.

Wodze przekłada się przez łeb konia; wodze zwisające pod szyją okręca się dwa lub trzy razy jedną około drugiej; przez jedną z nich przeciąga się podgardle, które się zapina jak zwykle.

Linkę przypina się sprzążką do wewnętrznego pierścienia wędzidła, a więc do lewego, jeśli koń będzie pędzony na lewo, lub do prawego, jeżeli na prawo. Żeby zmniejszyć działanie linki na bezzębną krawędź i nie wciągnąć zewnętrznego pierścienia do pyska, przypina się linkę jednocześnie i do tylnej części nachrapnika, poczem nachrapnik musi być ściągnięty dostatecznie mocno, żeby nie przeciągać zewnętrznego policzka na oko konia (ryc. 11).

ryc 11

Jeżeli uzda niema nachrapnika, pozostawia się wzamian kantar, do którego w taki sam sposób przypina się linkę.

38. Przepędzanie na lince.

Zanim młody koń nauczy się biegać na lince, używa się do przepędzania dwóch ludzi: jednego do trzymania linki a drugiego do prowadzenia konia batem.

Przy przepędzaniu konia na lewo, lewe ręce trzymającego linkę i trzymającego bat będą wewnętrzne, prawe zaś zewnętrzne, przy przepędzaniu na prawo - odwrotnie.

Przeznaczony do trzymania linki ujmuje zewnętrzną ręką linkę w odległości 20-30 cm od pyska, mając w wewnętrznej ręce pozostałą część linki, ułożoną w taki sposób, żeby każdej chwili łatwo mogła się rozwinąć. Kilka razy oprowadza konia stępem po torze koła, na którem koń będzie biegał, aby mu wskazać, czego się będzie od niego żądać. Następnie, stopniowo wydłużając linkę, odchodzi od konia do wewnątrz i staje pośrodku koła, a wówczas linkę przekłada do ręki wewnętrznej, zwinięty zaś koniec do zewnętrznej. Ręka trzymająca linkę powinna być zgięta w łokciu i pozostawać na wysokości głowy konia.

Trzymający linkę obraca się w stronę ruchu konia tak, aby stale być zwróconym twarzą do jego głowy.

Trzymający bat posuwa się wewnątrz koła, nieco ztyłu zadu końskiego i w takiej odległości, żeby każdej chwili mógł go dosięgnąć batem (ryc. 12).

ryc 12

Bat trzyma się w zewnętrznej ręce, cienkim końcem zwrócony wtył.

Gdy trzeba konia wysłać naprzód, zbliża się bat do zadu, a jeżeli to nie wystarcza, uderza się nim ztyłu po udach konia; jeżeli koń zmniejsza koło, przesuwa się bat przez bok konia lub uderza się nim po boku przy łopatce; gdy koń ucieka nazewnątrz koła, pozostaje się więcej ztyłu konia, zwiększając odległość stosownie do potrzeby.

Ręka trzymająca linkę powinna być miękka, spokojna, i działać bez szarpań, utrzymując lekką łączność z pyskiem konia.

Jeżeli koń ucieka nazewnątrz koła, trzymający linkę stopniowo i lekko ją naciąga; gdy koń usłucha i zmniejszy koło. znowu ją popuszcza.

Dla zmniejszenia szybkości nadaje się pionowem poruszaniem ręki, trzymającej linkę, pionowy ruch falisty, działający na nachrapnik i wędzidło. Dobrze jest łączyć ten ruch z łagodnem wymawianie "o... o...o..."

Gdy koń nauczy się biegać na lince, może tę pracę wykonywać jeden człowiek.

Wówczas trzyma się linkę i jej zwinięty koniec w ręce wewnętrznej, a bat w zewnętrznej.

Przepędzający posuwa się po wewnętrznem, mniejszem kole, nieco za koniem, skierując swoje zewnętrzne ramię ku przodowi, aby być stale zwróconym twarzą do głowy konia i w każdej chwili móc go dosięgnąć batem (ryc. 13).

ryc 13

Żeby zmienić kierunek, należy przeprowadzić konia do stępa, schować bat, biorąc go pod pachę, cienkim końcem zwrócony wtył i, zwijając linkę, cofać się, aż koń dojdzie do ręki. Ruch ten dobrze jest łączyć z pogwizdywaniem.

Przy przepędzaniu konia we dwoje, jeżeli koń niechętnie podchodzi do trzymającego linkę, trzymający bat staje za koniem i głosem albo ostrożnie batem pobudza konia do podejścia do trzymającego linkę.

Gdy koń podejdzie do linki, należy go pogłaskać i przypiąć linkę z drugiej strony. Dalej należy postępować tak, jak jest wskazane wyżej, lecz w odwrotnym porządku.

Przy przepędzaniu na lince podczas pierwszych lekcyj nie można od konia żądać określonych chodów, lecz tylko żeby szedł śmiało naprzód.

Konie leniwe należy energicznie popędzać batem, nerwowe zaś i ostre - łagodnie uspokajać głosem.

Przy pracy na lince, bez względu na to, w jakim chodzie ona się odbywa, chód ten, a zwłaszcza kłus, nigdy nie powinien być ospały.

Nawrót w jedną stronę nie powinien trwać dłużej niż 5 minut, a przy pierwszych lekcjach nie więcej niż 3 minuty (razem 2-4 nawroty).

39. Przyzwyczajanie do siodła.

Pierwsze próby siodłania należy robić bardzo ostrożnie, aby nie nastraszyć konia i, jak każde nowe wymaganie, na końcu lekcji.

Puśliska ze strzemionami powinny być odpięte.

Po zakończeniu lekcji na lince nakłada się siodło.

Popręg podciąga się stopniowo i tylko o tyle, żeby siodło nie mogło się zsuwać lub przewracać. Tak osiodłanego konia po oprowadzeniu prowadzi się do stajni i rozsiodłuje.

Podczas następnych lekcyj nakłada się siodło przed zakończeniem przepędzania na lince, a po osiodłaniu znowu się przepędza.

Niektóre konie przy pierwszem, a czasami i późniejszych przepędzaniach na lince pod siodłem próbują pozbyć się go zapomocą zatrzymywania się lub zwalniania chodu, przyczem garbiąc grzbiet i wyciągając szyję w dół, skaczą, odbijając się od ziemi czterema nogami. Inne znów biją zadem.

Bez względu na rodzaj oporu należy konia wysłać naprzód energicznie działając batem, gdyż ruch naprzód najlepiej temu zapobiega.

Pozwalanie na przytoczone lub też inne formy oporu może przejść w przyzwyczajenie i koń będzie ciągle do nich powracał przy dosiadaniu go przez jeźdźca.

Po dostatecznem oswojeniu konia z siodłem i uciskiem popręgu, odbywa się siodłanie w stajni, a po pewnym czasie należy siodłać, przypinając puśliska ze strzemionami.

Później praca na lince odbywa się z opuszczonemi strzemionami i z przypiętymi napierśnikiem.

40. Przyzwyczajnie do wsiadania.

Mniej więcej po 3-4 tygodniach wyżej opisanej pracy przygotowawczej należy rozpocząć przyzwyczajanie koni do wsiadania.

Pierwsze lekcje wsiadania i ruszania z miejsca odbywają się nie całym zastępem odrazu, lecz, ustawiając się dowolnie po całej ujeżdżalni, zależnie od miejsca, po 4-6 koni.

Przed zakończeniem lekcji trzymający linkę staje przed koniem, a jeździec podchodzi od przodu, głaszcze konia po szyi i bokach, naciska rękami siodło i klepie puśliskiem po tybince. Gdy koń spokojnie znosi te ruchy i nie zdradza obawy, unosi się jeździec na strzemieniu (na początku lepiej, żeby podsadzony pod kolano ostrożnie położył się wpoprzek siodła na brzuchu, pogłaskał ręką po prawym boku konia, poczem powoli zsunął się na ziemię; przytem podsadzający nie powinien trzymać konia za wodze). To ćwiczenie powtarza się przez kilka dni po kilka razy, dopóki koń nie nauczy się stać zupełnie spokojnie.

Następnie jeździec próbuje dosiadać konia i zsiadać.

Podczas tych ćwiczeń wskazane jest dawanie koniowi owsa.

Od chwili dosiadania młodego konia w miejscu są jeźdźcy bez ostróg; od chwili ruszania z miejsca powinni mieć trzcinki (pkt. 26).

Gdy koń nauczy się stać zupełnie spokojnie także pod jeźdźcom, trzymający linkę próbuje prowadzić konia, a jeździec jednocześnie ostrożnie działa łydkami.

41. Przyzwyczajanie do ruchu pod jeźdźcem.

Trzymający linkę zwraca pilną uwagę na zachownie się konia i przy zdradzaniu ochoty zrzucenia jeźdźca stara się temu zapobiec, utrzymując go w ciągłym ruchu.

Jeśli koń broni się przed jeźdźcom stając dęba, nie należy mu rzucać wodzy, bo dałoby mu to do zrozumienia, że w ten sposób może uniknąć ich działania; dalsze zaś naciągnięcie może spowodować przewrócenie się konia. Aby nie osłabić działania wodzy, a jednocześnie odebrać koniowi możność stawania dęba, trzeba jedną wodzą skręcić łeb w stronę, a gdy tylko koń stanie przedniemi nosami na ziemi, w dalszym ciągu energicznie żądać ruchu naprzód.

Gdy koń się oswoi z jeźdźcom i zacznie spokojnie chodzić, trzymający linkę, idąc równolegle z koniem na wysokości jego głowy, niepostrzeżenie odpina linkę, stopniowo zwiększa odstęp i pozostawia konia samego.

Koni niespokojnych nie należy puszczać odrazu swobodnie, lecz nie odpinając linki odchodzić do środka koła i dać możność na lince pochodzić pod jeźdźcem stępem, a później kłusem. Dopiero po dostatecznem uspokojeniu, puszczać bez linki, stosując sposób wyżej wskazany.

42. Początkowa praca bez linki pod jeźdźcem.

43. Stęp.

44. Jazda kłusem.

43. Kłus.

46. Działanie wodzy.

47. Praca w terenie.

Ponieważ noszenie na sobie ciężaru jeźdźca jest dla młodego konia znacznym wysiłkiem, należy czas trwania lekcji przedłużać stopniowo, licząc się z rozwojem sił konia.

Żeby jednak nie pozbawiać konia ruchu w szybszych chodach, ograniczonego pod jeźdźcem. narazie tylko do stępa, należy rozpoczynać lekcję przepędzaniem na lince bez jeźdźca.

Czas trwania pracy na lince stopniowo się zmniejsza, a pod jeźdźcem zwiększa.

Podczas początkowej pracy pod jeźdźcem stępem nie należy stawiać koniowi żadnych wymagań, z wyjątkiem chętnego posuwania się naprzód.

W tym celu jeździec łydkami pobudza konia do ruchu naprzód, a jeżeli to nie wystarcza, posługuje się trzcinką (pkt. 26), utrzymując wodzami możliwie lekką łączność z pyskiem konia.

Pracę, kłusem wykonywa jeździec kłusem normalnym.

Wyjątek mogą stanowić wypadki, gdy jeździec jest zmuszony tak silnie pracować łydkami, że w normalnym kłusie nie mógłby tego wykonać. Wówczas jeździ kłusem ćwiczebnym. Po osiągnięciu skutku przechodzi natychmiast w kłus normalny.

Pierwszych nawrotów kłusa pod jeźdźcem nie należy przedłużać ponad 5 minut.

W wypadku, gdy młody koń podczas nawrotu kłusowego, z nadmiaru energji wpadnie w galop, chcąc zwiększyć chód, przeprowadza go jeździec stopniowo wodzami w wymagany chód, gdyż gwałtowne zatrzymanie niepotrzebnie drażni pysk konia i nadweręża jeszcze niewyrobione stawy skokowe.

W razie, gdy koń z kłusa przechodzi w galop, drepcąc i unikając łączności z ręką, zmusza go jeździec łydkami (trzcinką) do zrobienia kilkudziesięciu kroków w większej szybkości i dopiero potem stopniowo przeprowadza w kłusa.

Na początku nie można żądać od konia równego i stałego chodu, lecz tylko chętnego posuwania się naprzód.

Przy przechodzeniu kątów ujeżdżalni należy łagodnie zaokrąglać zakręty, gdyż w tym czasie koń z braku wygimnastykowania i przygotowania do uległości pomocom nie umie ich wykonywać w przepisowym promieniu 41/2 kroków.

Młody koń, zmuszany przez jeźdźca do zmniejszenia chodu lub zatrzymania się, często nie reaguje na równe działanie obydwóch wodzy, bo jeszcze ich nie rozumie. Ponieważ koń jest silniejszy przy prostem ustawieniu głowy, należy jedną wodzę naciągnąć więcej, ustawiając głowę konia wbok o tyle tylko, żeby nie stracić obranego kierunku. W ten sposób koń jest częściowo ubezwładniony i ułatwia jeźdźcowi przekazywanie jego woli. Z chwilą jednak wykonania życzenia jeźdźca, należy natychmiast wyrównać głowę konia i wynagrodzić go.

W miarę wyrobienia w koniu zrozumienia i posłuszeństwa wodzy, należy tego sposobu stopniowo zaniechać, przechodząc do równego działania obiema wodzami.

Gdy tylko konie spokojnie noszą jeźdźców, należy jak najprędzej przejąć do jazdy rojem za jeźdźcem, dosiadającym konia pewnego i spokojnego.

Jest to najlepszy i najszybszy sposób nauczenia koni chętnego ruchu naprzód.

Dopiero po kilku takich lekcjach można przejść do pracy na ujeżdżalni, pamiętając, że szczególnie w tym okresie jazda rojem przyniesie jak największe korzyści.

Pierwsze lekcje jazdy rojem mogą się odbywać nawet na placach ćwiczebnych, jeśli wyjazdy w teren z powodu miejscowych warunków są utrudnione. Przy wszelkiej sposobności trzeba wyjazdy w teren nadal stosować jak najczęściej, wybierając do tego miejsca o lekkim gruncie i łatwym profilu.

Przykład jazdy rojem w tym okresie:

10 minut - stęp, 3-5 " - kłus, 15 " - stęp.

b) Okres II. (Czas trwania około 4 miesięcy).

48. Cel okresu.

W tym okresie należy nauczyć konia słuchać pomocy, utrzymywać tempo w stępie i kłusie, wyrobić zwrotność w tych chodach, nauczyć galopowania w prostym kierunku i skakania z kłusa przez pojedyncze przeszkody.

49. Regulowanie pracy i prowadzenie zastępu.

Czas trwania codziennej pracy pod jeźdźcom wynosi od 40-60 minut (oprócz codziennych godzinnych przechadzek stępem w ręku, pkt. 17).

Jazdę na ujeżdżalni prowadzi się luzem i dowolnie.

Wyjazdy w teren prowadzi się 2-3 razy tygodniowo (pkt. 74).

Ćwiczenia w skakaniu przez przeszkody należy prowadzić 2-3 razy tygodniowo. W dni następujące po dniach odpoczynku (np. po dniach świątecznych) ćwiczeń w skakaniu prowadzić nie wolno.

Przeciętna ilość skoków w czasie jednej lekcji nie powinna przekraczać 8-12.

Postępowość stosowania zasadniczych ćwiczeń:

1. początkowa praca nad uregulowaniem tempa w stępie marszowym i w kłusie (pkt. 51, 52, 64),

2. stanie w miejscu, bez ruchu, bez wymagania czegokolwiek innego (pkt. 66),

3. ruszanie z miejsca stepem marszowym (pkt. 67).

4. oswajanie konia w ruchu (pkt. 75, 77),

5. ćwiczenie zwrotności w stępie marszowym i w kłusie (pkt. 61, 62, 63, 64),

6. wyjeżdżanie z szeregu (pkt. 76),

7. zwroty na przodzie (pkt. 68),

8. galopowanie na linjach prosach, rozpoczynając galop na zakrętach (pkt. 69, 70, 71),

9. przechodzenie z galopu w kłusa (pkt. 70),

10. początek ćwiczeń skakania w stępie i kłusie (leżące drągi); dalej w miarę postępów, zgodnie z pkt. 78, 79, 80, 81, niezależnie od pozostałych ćwiczeń,

11. zmiana tempa w kłusie (przechodzenie z kłusa do kłusa dodanego i odwrotnie, pkt. 73),

12. poprawne zatrzymywanie ze stępa (pkt. 65), poprawne stanie w miejscu (pkt. 66, 67), ruszanie z miejsca stępem skróconym (pkt. 52),

13. rozpoczynanie galopu na prostej linji (pkt. 71, 72),

14. ruszanie z miejsca kłusem (pkt. 67),

15. zatrzymywanie z kłusa (pkt. 65).

50. Stosownnie ostróg.

Już w początku tego okresu będzie widoczne, jakim koniom (najczęściej bardzo tępym) nie wystarcza użycie łydek i trzcinki. Jeźdźcom tych koni każe się przypiąć ostrogi.

Jeźdźcy pozostałych koni zaczynają używać ostróg w miarę oswajania się koni z łydkami i gdy się już od nich wymaga szybszej i dokładniejszej zmiany chodów, do czego nie zawsze same łydki wystarczają.

Jeśli koń za dotknięciem ostróg bije zadem lub wierzga, należy w tej samej chwili skarcić go uderzeniemi ostróg, żeby od pierwszego razu wpoić w niego posłuch przed tym środkiem.

To karcące uderzenie ostrogami zawsze musi być silniejsze od tego, które spowodowało wierzgnięcie lub bicie zadem.

Stęp marszowy i kłus należy tak uregulować, żeby koń bez walki z jeźdźcem, nie tracąc jednak łączności z jego ręką, równo posuwał się w tych chodach, nie dodając ani nie skracając ich.

51. Początkowa praca II okresu.

Da to jeźdźcowi możność stosowania w granicach sił młodego konia dłuższych nawrotów tych chodów, a przez to rozporządzania większą ilością czasu na pierwsze opanowanie i bardzo stopniowe gimnastykowanie konia oraz na należyte utrwalenie jego postawy.

Uregulowanie jakiegoś chodu nazywa się postawieniem na tempo.

Koń jest postawiony na tempo, gdy przy zachowaniu równomiernego kroku i rytmu chodu jest jakby zamknięty między wodzami i łydkami, t. zn. że najmniejsze działanie łydek może zwiększać szybkość chodu, a najlżejsze działanie wodzy - skrócić.

Niektóre konie, ani zbyt ostre ani zbyt leniwe, z łatwością dają się postawić na tempo, w znaczeniu utrzymywania wymaganej szybkości. W tych wypadkach ujeżdżacze nie powinni się łudzić, iż osiągnęli swe zadanie, gdyż najczęściej takie konie niedostatecznie reagują na po1moce, lub nie robią tego poprawnie.

Przy ustawieniu na tempo konie leniwe wymagają początkowo więcej działania łydek, a ostrzejsze - większego przetrzymania wodzami.

Konie leniwe należy prowadzić w żywszem tempie, gdyż ułatwia to rękom jeźdźca nawiązanie należytej łączności z pyskiem konia.

52. Stęp.

Od samego początku ustawiania konia na tempo w stępie należy dążyć do wyrobienia stępa marszowego.

Step marszowy musi być doprowadzony u każdego konia do jak największej szybkości, osiąganej zapomocą możliwie długich, pewnych i równych wykroków każdej nogi, lecz pod warunkiem zachowania poprawnej kolejności ustawiania nóg na ziemi.

Osiągnięcie tego jest bardzo trudne i wymaga dużo czasu. Dlatego nie wolno opuszczać żadnej sposobności, przy której można ten chód udoskonalać.

Podczas pracy w terenie, na ujeżdżalni, nawet na komendę "spocznij", podczas przechadzek w ręku lub pod jeźdźcom i t. p., stale należy wymagać od konia szybkiego i poprawnego stępa, a więc konie tępe i leniwe stale wypychać łydkami, a ostre przytrzymywać wodzami.

W stępie marszowym koń pomaga sobie szyją i głową, więc należy mu dać możność wyciągania ich, nie tracąc lekkiej łączności z pyskiem.

W chwilach jednak, gdy z jakichś powodów stęp musi być skrócony, jak np. dla osiągnięcia większej zwrotności, jeździec, skracając wodze, nawiązuje dokładniejszą łączność z pyskiem konia, a utrzymując nieosłabną łączność łydkami z jego bokami, przeciwdziała zatracie żywości tempa. Wówczas postawa konia się zmienia: szyja unosi się wyżej, głowa dąży do pionu a wykroki stają się krótsze.

Stęp z wyciągniętą szyją i głową, t. zn. marszowy, jest chodem zasadniczym.

Stęp z uniesioną szyją, t. zn. skrócony, może być użyty chwilowo, w miarę potrzeby.

Konia należy ćwiczyć w obydwu odmianach tego chodu, kładąc główny nacisk na stęp marszowy.

Naukę stępa skróconego rozpoczyna się początkowo w bardzo krótkich nawrotach po poprawnych zatrzymaniach ze stępa (pkt. 65), w chwili ruszania z miejsca (pkt. 67).

53. Szyja i głowa konia.

Konie wyjątkowo prawidłowo zbudowane od samego początku pracy ustawiania na tempo w stępie marszowym i kłusie przeważnie nie okazują oporu, gdyż grzbiety ich z łatwością znoszą ciężar jeźdźca, a ustawienie szyi i głowy pozwala rękom jeźdźca na dokładne nawiązywanie łączności z pyskiem konia od przodu do tyłu przez jego bezzębną krawędź dolnej szczęki.

W większości jednak wypadków młode konie przez brak wyrobienia mięśni grzbietowych, chcąc sobie ulżyć w pracy, dążą do garbienia grzbietu. Uwidacznia się to często zsuwaniem się siodła ku przodowi. Oprócz tego młode konie, przeważnie w celu pozbawienia się ucisku wędzidła, w najrozmaitszy sposób starają się go uniknąć.

Broniąc się przed ciężarem jeźdźca i przed uciskiem wędzidła albo przed jednem z tych przykrych uczuć, koń stara się wyciągnąć szyję i głowę albo ku przodowi albo jednocześnie ku przodowi i dołowi.

Czasami koń więcej wrażliwy na pysk nie rozprasza swych sił na jednoczesną obronę przed ciężarem i wędzidłem, a rozpoczyna walkę z samem wędzidłem. W tym wypadku często zamiast wyrywać wodze w kierunku ku przodowi lub jednocześnie ku przodowi i dołowi, zadziera szyję i łeb do góry.

Uchylając się od normalnej postawy szyi i głowy przez ich wyciąganie lub zadzieranie, koń przesuwa wędzidło z bezzębnej krawędzi na mało czułe kąty pyska, odbierając tem samem jeźdźcowi możność należytego i łatwego prowadzenia wodzami.

Od pierwszych lekcyj ustawiania konia na tempo należy jak najbaczniejszą uwagę zwracać na trzymanie przez konia szyi i głowy i zapobiegać odrazu wszystkim tym postawom, przy których ręka jeźdźca nie może równomiernie działać na bezzębną krawędź dolnej szczęki od przodu do tyłu.

Bez względu na postawę szyi i głowy konia kiście rak jeźdźca muszą być na takiej wysokości, aby linja od łokcia do wędzidła widziana z boku była stale prosta.

54. Opuszczanie głowy i szyi.

Konie mogą opuszczać głowę i szyję wdół w dwojaki sposób.

a) Koń opuszcza głowę wdół albo wdół i wprzód (ryc. 14).

Wówczas jeździec działa silniej jedną wodzą, jednocześnie łydkami przeciwdziałając zmniejszeniu przez konia poprzedniej szybkości posuwania się naprzód.

ryc 14

Przy działaniu jednej wodzy druga nie powinna być opuszczona, gdyż wówczas koń skręci głowę i szyję wbok o tyle, że zmieni kierunek, poprzednio obrany przez jeźdźca, do czego w żadnym wypadku nie należy dopuszczać.

Działanie jednej wodzy możę być dość silne, gdyż przy wciągniętych wdół szyi i głowie wędzidło działa tylko na mało czułe kąty pyska a jeźdźcowi chodzi o to, żeby właśnie przez silne działanie jednej wodzy, sprawić koniowi większy ucisk niż przy normalnej postawie jego głowy i normalnej łączności z jego bezzębną krawędzią.

Zdarza się, że koń od działania jednej wodzy jeszcze więcej opuści szyję i głowę. Wówczas jeździec jeszcze silniej działa tą samą wodza, odpowiednio wzmacniając działanie łydek.

Koń czując, że przy wyciąganiu wodzy osiąga skutek odwrotny, będzie próbował nieco unieść szyję i głowę. Przy najmniejszem takiem ustępstwie konia jeździec w tejże chwili zwalnia działanie jednej wodzy, aż do lekkiej normalnej łączności z pyskiem.

Ponieważ koń prawie nigdy odrazu nie przybierze należytej postawy szyi i głowy, lecz znowu je wyciągnie wdół lub wdół i wprzód, trzeba ten sposób powtarzać przy każdem ponownem wyciąganiu szyi i głowy, jednak za każdym razem inną wodzą.

Działanie jednej wodzy powinno trwać aż do skutku, t. zn. dopóki koń jej nie ustąpi.

Wobec tego wzbronione jest przechodzenie od działania jednej wodzy do drugiej bez osiągnięcia skutku, czyli nie wolno tak działać wodzami, żeby wędzidło jakby piłowało pysk konia.

b) Niektóre konie, unikając normalnej łączności z wędzidłem, same zwiększają chód, cofając głowę wtył poza pion, zginając jednocześnie i opuszczając szyję (ryc. 7).

Wówczas ręka jeźdźca wyczuwa silne, twarde, oparcie się konia o wędzidło wdół i ku przodowi.

Wtedy należy jedną wodzą możliwie więcej zwrócić głowę konia wbok dla większego utrudnienia mu tej postawy, lecz również pod warunkiem zachowania poprzednio obranego kierunku. Przy najmniejszem ustępstwie konia w kierunku przesunięcia głowy ku przodowi jeździec w tejże chwili zwalnia działanie jednej wodzy, aż do lekkiej normalnej łączności z pyskiem.

We wszystkich wypadkach, w miarę jak koń coraz łatwiej ustępuje działaniu wodzy, przeciwdziałającej wyciąganiu szyi i głowy, jeździec stopniowo zwiększa swoje wymagania, dopóki koń nie przybierze normalnej postawy szyi i głowy.

55. Chowanie się przed wodzą.

Niektóre konie, unikając normalnej łączności z ręką, zmniejszają chód, cofając głowę wtył poza pion, a jednocześnie zginają i opuszczają szyję (ryc. 7). Wówczas ręka jeźdźca wyczuwa, ze straciła wszelką łączność z pyskiem konia.

Ryc. 7 przedstawia konia w miejscu, a więc wyjaśnia tylko postawę szyi i głowy, a nie wypadki opisane w pkt. 54 i 55.

Usuwając ten błąd konia, należy go łydkami wysłać naprzód, aby mu jeszcze więcej utrudnić chowanie się przed wodzą.

56. Zadzieranie głowy do góry.

Gdy koń zadziera głowę, chcąc się pozbyć normalnej łączności z wędzidłem (ryc. 5), jeździec postępuje w myśl wskazówek w pkt. 54.

Przy najmniejszem ustępstwie konia w celu obniżenia głowy jeździec w tejże chwili zwalnia działanie jednej wodzy, aż do normalnej łączności z pyskiem.

Niektóre konie, ustępując przed działaniem jednej wodzy, gwałtownie opuszczają wraz z głową i szyję, zaczynając wówczas wyciągać wodze ku dołowi, albo jednocześnie wprzód i wdół (ryc. 7 i 14). W tym wypadku jeździec postępuje tak, jak jest wskazane w pkt. 54.

Inne znów konie wskutek skrócenia wodzy, przeciwdziałającej zadarciu głowy, opuszczają tylko głowę, pozostawiając szyję w poprzedniej postawie, lecz przytem szybko cofają głowę do pionu, otwierając pysk i dążąc do zwolnienia poprzedniej szybkości posuwania się naprzód (ryc. 15).

Wówczas ręka jeźdźca nagle wyczuwa, że straciła wszelką łączność z pyskiem konia, jest to jeden ze sposobów konia pozbawiania się lączności z wędzidłem.

W tym wypadku jeździec stanowczo działa łydkami, aby zapobiec zwalnianiu szybkości, a jednocześnie, skracając w miarę potrzeby wodze, nawiązuje z pyskiem konia należną lekką łaczność.

Silniejsze działanie wodzy przy takim oporze jest zbyteczne, gdyż samo działanie łydek zmusi konia do przesunięcia głowy ku przodowi, a wraz z głową i dolnej szczęki, która wtedy sama spotka się z działaniem wędzidła.

Niektóre konie, unikając normalnego działania kiełzna, przesuwają dolną szczękę w prawo lub w lewo, w taki sposób, że górna szczęka nie kryje dolnej.

57. Wykrzywianie dolnej szczęki.

Jeżeli koń przesuwa np. dolną szczękę w prawo, jeździec działa silniej prawą wodzą, ale tak, aby nie stracić poprzednio obranego kierunku. W chwili, gdy koń od ucisku prawego wędzidła należycie ustawi szczękę, należy jedncześnie działanie prawej wodzy doprowadzić do normalnej łączności z pyskiem konia. Przy najmniejszym wysiłku konia w kierunku zwolnienia szybkości jeździec z całą stanowczością przeciwdziała temu łydkami.

ryc 15

58. Wadliwe trzymanie języka.

Zdarza się czasami, iż konie w obronie przed należytem działaniem kiełzna:

a) albo przerzucają język ponad kiełzno,

b) albo przesuwają go wbok, tak że koniec języka widać z prawej lub lewej strony pyska.

W pierwszym wypadku (a) należy przez dłuższy czas (zwykle kilka miesięcy) przywiązywać język do dolnej szczęki konia taśmą lub paskiem szerokości około l/2 cm (ryc. 16 a i b).

Przywiązywać język należy niezbyt mocno, aby go nie nadciąć i niezbyt słabo, aby się nie wyślizgiwał.

W drugim wypadku (b), w chwili gdy koń wysunął język, np. w prawo, działa się silniej prawą wodzą, aby kiełzno nacisnęło na język, sprawiło mu ból i zmusiło do wciągnięcia go zpowrotem do pyska.

Jeżeli od działania odpowiedniej wodzy koń jednak nie zaprzestaje wysuwania języka, należy go przywiązywać, jak w wypadku przerzucenia przez kiełzno.

W razie przechodzenia tej wady w stałe przyzwyczajenie jest ona trudna do usunięcia, co jednak nie wpływa na użyteczność konia wojskowego.

59. Krzywe ustawienie szyi.

Rzadko się zdarza, żeby młody koń trzymał szyję wraz z głową zupełnie prosto.

Większość koni ma od urodzenia lepiej rozwiniętą jedną stronę i chętniej wykonywa wszystkie ruchy w tę stronę. Przytem koń nie reaguje jednakowo na działanie prawej i lewej wodzy.

ryc 16ab

Powierzchowne jest ogólnie utarte zdanie, że koń jest zaciągnięty na jedna wodzę i jedna strona bezzębnej krawędzi jest czulsza. Istotna przyczyna kryje się w nierównomiernem rozwinięciu całego konia.

Od samego początku pracy nad ustawieniem konia na tempo ujeżdżacz musi zwracać stale uwagę, aby koń miał możliwie prosto ustawioną głowę, szyję i cały tułów.

Gdy koń skręca głowę i szyję w lewo, jeździec działa silniej prawą wodzą, aż do chwili, gdy koń ustawi się prosto, a jednocześnie łydkami przeciwdziała zmniejszeniu przez konia poprzedniej szybkości posuwania się naprzód. Jeśli skręca głowę i szyję w prawo, jeździec postępuje odwrotnie.

Niektóre konie nietylko wyciągają głowę i szyję w dół, lub zadzierają je do góry, lecz jednocześnie trzymają je krzywo.

Zwalczanie połączenia tych dwu wad jednocześnie jest bardzo trudne. Początkowo należy doprowadzić do normalnej postawy w stosunku do wysokosci głowę i szyję konia, a potem niezwłocznie przystąpić do pracy nad ich prostem ustawieniem.

Im później rozpocznie się praca nad wyprostowaniem konia, tem będzie trudniejsza, gdyż młody koń przy ujeżdżaniu szybko wzmacnia swoje mięśnie i stawy, wskutek czego trudniej je wygimnastykować.

Przy ustawianiu konia na tempo nigdy nie uda się tak wygimnastykować konia, aby odrazu stale trzymał się prosto; będzie to nieustannem zadaniem w ciągu całego ujeżdżania.

60. Przekrzywianie głowy w nasadzie.

Odmianą wadliwej postawy konia jest skrzywienie głowy w jej nasadzie.

Przy wszystkich postawach głowy i szyi konia najwyższy punkt głowy powinien być na przedłużeniu linji grzebienia szyi. Zwroty zaś głowy muszą się odbywać około pomyślanej osi pionowej, przechodzącej w miejscu połączenia głowy z kręgami szyi (ryc. 17).

ryc 17 18

Tylko przy takiej postawie głowy w stosunku do szyi działanie wodzy jest najzupełniej skuteczne, przechodzące na całą masę konia.

Wszelkie odchylenie najwyższego punktu głowy wbok od przedłużenia linji grzebienia szyi utrudnia prowadzenie konia (ryc. 18).

Gdy konie z łatwością utrzymują tempo stępa marszowego i kłusa i są usunięte wyraźne formy oporu przeciw działaniu wodzy (pkt. 54, 55 i 56), czyli, gdy konie zaczynają iść chętnie od łydek naprzód i znoszą łączność z wędzidłem, zaczyna się wyrabianie zwrotności, ostrożnie stopniując wymagania.

61. Zwrotność w stępie i kłusie.

Ćwiczenia zwrotności są jednym z najskuteczniejszych środków do zrównoważenia konia, ale pod warunkiem, że każdy, nawet najnieznaczniejszy, zakręt musi być wykonany zupełnie dokładnie i poprawnie.

W razie, gdy dokładne wykonanie zakrętu nie udaje się, należy je powtarzać aż do osiągnięcia poprawnego, przepisowego wykonania.

Koń na zakręcie idzie zgięty, zależnie od wymiarów łuku koła. Grzbiet konia wówczas stanowi jakby część składową tego łuku.

Przy poprawnem wykonaniu zakrętu płaszczyzny przodu i zadu tworzą kąt, a koń zgina się w wewnętrznym boku (ryc. 19).

Zewnętrzne kończyny konia mają wówczas do odbycia drogę dłuższą niż wewnętrzne, bo ruch wewnętrznych do pewnego stopnia się skraca (ryc. 20).

Poprawne wykonanie zakrętu jest skutkiem nietylko uległości konia pomocom, lecz przedewszystkiem jego zrównoważenia i wygimnastykowania. Im ostrzejszy jest zakręt, tem więcej wymaga od konia zginania się w odpowiednim boku i stawach, z których stawy zadu będą miały jedno z najtrudniejszych zadań.

ryc 19 20

Dlatego stopniowanie wymagań przy ćwiczeniach zwrotności musi być bardzo oględne. Przedwczesne przejście do ćwiczeń trudniejszych t. zn. ze stępa marszowego do kłusa lub ostrzejszych zakrętów, dla których wyrobienie konia jest zbyt małe, spowoduje niemożliwość dokładnego wykonania i da tylko wyniki ujemne.

Każdy nowy ostrzejszy zakręt rozpoczyna się w stępie marszowym i dopiero po poprawnem wykonaniu w tym chodzie może być stosowany w kłusie.

Promień wszystkich zakrętów skraca się w miarę wyrabiania u konia zwrotności.

Zwrotność konia wojskowego już ujeżdżonego można uważać za wystarczającą, gdy koń, prowadzony jedną ręką, łatwo i poprawnie wykonywa w kłusie i skróconym galopie zakręty o promieniu 4 1/2 kroków.

Poprawne jest takie wykonanie zakrętu, przy którem koń nie dodaje ani nie zwalnia szybkości chodu, zad posuwa się śladem przodu, a od lekkiego działania wewnętrznej wodzy ustawia w odpowiednią stronę swój łeb o tyle, że jeździec, nie zmieniając swej równej postawy w siodle, widzi połowę wewnętrznego oka konia.

Przytem głowa konia w nasadzie nie powinna być skrzywiona (pkt. 60), bo z chwilą jej skrzywienia koń nie może być zgięty w boku i wykonanie zakrętu mija się z przeznaczeniem.

Ujeżdżacz od pierwszych najłatwiejszych ćwiczeń zwrotnosci z całą stanowczością przeciwdziała wszystkim przejawom uchylania się konia od poprawnego wykonania zakrętu. W ten sposób zmusza ujeżdżacz konia do przybrania potrzebnej w danym wypadku postawy.

Gdyby koń zaczął wykonywać dany zakręt poprawnie, ujeżdżaczowi nie wolno natychmiast przechodzić do ćwiczeń trudniejszych. Powinien on w dalszym ciągu przez pewien czas pracować nad koniem bez zwiększania wymagań, aby utrwalić poprawność wykonania przez należyte wygimnastykowanie konia.

W miarę wyrabiania się w koniu zwrotnosci podstawia on coraz łatwiej i więcej zad, t. zn. zgina stawy zadu, przybierając jednocześnie coraz wyższą postawę szyi.

Jeśli ćwiczenia zwrotnosci są prowadzone uważnie i dokładnie, koń stosunkowo prędko musi przybrać tę postawę szyi, lecz wtedy jeszcze utrzymuje głowę skierowaną więcej ku przodowi a wędzidło działa jeszcze przeważnie na kąty pyska, a nie na bezzębną krawędź dolnej szczęki.

Następnem zadaniem ujeżdżacza będzie zmuszenie konia do tego, aby głowa dążyła do pionu.

Powinien przytem pamiętać, że jego zadaniem nie jest bezwarunkowe zmuszenie konia do trzymania głowy zupełnie pionowo, gdyż taką postawę przybierają tylko konie o odpowiedniej budowie. Ujeżdżacz powinien konia zmusić, aby postawa głowy dążyła do pionu, a nie do wysuwania się w przód.

Dla osiągnięcia odpowiedniej postawy głowy ujeżdżacz stosuje zasadę podaną w pkt. 54. Uważa przytem, aby koń nie obniżył postawy szyi, a wymagany ruch głowy odbył się tylko po pomyślanej osi poziomej, prostopadłej do kierunku ruchu konia (ryc. 21).

Oś ta mieści się przy nasadzie głowy. Przy tym ruchu głowa w nasadzie w żadnym wypadku nie powinna ulec przekrzywieniu.

Nieprawidłowy ruch głowy, połączony z opuszczeniem szyi, widzimy na rysunku 22.

Praca nad ustawieniem głowy podczas ćwiczeń zwrotności wykonywa się zawsze wodzą wewnętrzną. Ponieważ koń prawie nigdy nie przybierze należnej postawy głowy odrazu, lecz znowu wysunie ją ku przodowi, trzeba ten sposób powtarzać przy każdem ponownem wysunięciu głowy do przodu, lecz za każdym razem inną wodzą, a więc na zakręcie w kierunku przeciwnym do poprzedniego.

Gdy jeździec wymaga od konia, posuwającego się nawprost, cofnięcia do pionu głowy wysuniętej ku przodowi, działa jedną wodzą, według zasad podanych przy ćwiczeniach zwrotności, lecz z tą różnicą, że może rozpocząć działanie prawą lub lewą wodzą, według swego uznania. Działanie jednej wodzy powinno wtedy trwać aż do skutku, t. zn. dopóki koń nie ustąpi jej działaniu. Jeśli ponownie trzeba zmusić konia do cofnięcia głowy, należy działać wodzą przeciwnej strony.

62. Stopniowość ćwiczeń zwrotności.

Ćwiczenia zwrotności zaczyna się od zakrętów o łagodnie zaokrąglonych kątach przez ujeżdżalnię (w lewo, w prawo), najpierw bez zmiany a potem ze zmianą kierunku koła (t. j. wolty o promieniu większym niż 4 1/2 kroków), wolty, półwolty, ósemki, a następnie figury, według wyboru instruktora i jeźdźca (ryc. 23).

ryc 21

ryc 22

Najlepszym środkiem do wyrabiania zwrotności jest jazda zastępu dowolnie, którą też w tym celu należy podczas całego trwania ujeżdżania zasadniczo stosować.

63.

Naprawianie niedokładnego wykonania zakrętów.

a) Dla uniknięcia działania wodzy wewnętrznej i zgięcia się w wewnętrznym boku podczas wykonywania zakrętu, koń sam zmniejsza promień zakrętu i wpada łopatką do wewnątrz.

ryc 23

Może to robić w dwojaki sposób: albo skracając tempo, albo dodając.

W obydwu wypadkach należy przedewszystkiem zmusić konia do normalnej łączności z kiełznem.

Przy skracaniu tempa łydki energicznie pchają konia naprzód, wodze zaś działają tak, żeby nie pozwolić koniowi na zwiększenie szybkości ponad wymaganą przez jeźdźca.

Przy dążeniu konia do dodania tempa, należy mu to uniemożliwić przez skrócenie wodzy.

Po nawiązaniu normalnej łączności z pyskiem konia, należy postawić go na poprzedni ślad zakrętu i, odpowiednio zapobiegając powtórzeniu poprzedniego błędu, zmusić konia do poprawnego wykonania zakrętu.

b) Dla uniknięcia posuwania się po wymaganym przez jeźdźca łuku, koń sam zwiększa jego promień, wypadając łopatką nazewnątrz i jednocześnie stawiając zad do wewnątrz, a szyję i głowę zginając do wewnątrz.

Błędne byłoby w tym wypadku zwiększanie działania tylko wewnętrznej wodzy, gdyż to spowodowałoby jeszcze większe zgięcie szyi konia i ułatwiłoby mu wypadanie łopatką nazewnątrz.

Należy najpierw nawiązać należytą łączność z pyskiem konia, jednocześnie przeciwdziałając łydkami zmniejszeniu poprzedniej szybkości i wyprostować mu szyję i głowę zapomocą odpowiedniego działania obiema wodzami.

Po nawiązaniu łączności z pyskiem konia i wyprostowaniu go należy go postawić na poprzedni ślad i, odpowiednio zapobiegając powtórzeniu poprzedniego błędu, zmusić konia do poprawnego wykonania danego zakrętu.

Gdy koń, pozostawiając przód na żądanym przez jeźdźca śladzie zakrętu, odrzuca zad nazewnątrz i nie prowadzi go śladem przodu, jest to najczęściej dowodem, iż w danem tempie zakręt jest za ostry a wymaganie przedwczesne, więc trzeba tempo skrócić.

Jeżeli jest to umyślne wymykanie się od pracy zadem, należy, wzmacniając chwilowo działanie zewnętrznej wodzy jednocześnie skarcić konia zewnętrzną łydką, przesuniętą nieco wtył.

Gdy koń, pozostawiając przód na żądanym przez jeźdźca śladzie zakrętu, przesuwa zad do wewnątrz, znaczy to, że jest zanadto trzymany wodzami, ma przeciążony zad i w ten sposób próbuje sobie ulżyć.

Lżejsza łączność z pyskiem, a jeżeli to nie wystarcza, zwiększenie chodu, wyprostują konia.

Umyślne wymykanie się w taki sposób od pracy zadem trzeba skarcić wewnętrzną łydką, przesuniętą nieco wtył.

61. Dalsze usuwanie niejednakowego rozwinięcia prawej i lewej strony konia.

Instruktor prowadzący zastęp młodych koni już podczas pracy nad ustawianiem ich na tempo musi poznać, jaka strona (prawa, czy lewa - pkt. 59} każdego poszczególnego konia jest lepiej rozwinięta, i sprawdzić, czy ujeżdżacze również w tem się orjentują.

Ćwiczenia zwrotności należy dokładnie wykorzystywać do ćwiczenia gorzej rozwiniętej strony każdego konia.

Jeżeli gorzej jest rozwinięta prawa strona, zadaniem ujeżdżacza będzie wykonywać więcej ćwiczeń w tę stronę, t. j. w prawą, gdyż przy poprawnym zakręcie wewnętrzna tylna noga więcej podstawia się pod konia, a bok wewnętrzny więcej zgina się w tym kierunku.

Następnie przy nauce galopowania również trzeba będzie więcej w tę stronę (t. j. prawą) galopować.

Przeciwnie, konie mniej rozwinięte z lewej strony trzeba jeździć więcej w lewo.

Równomierne rozwinięcie boków i tylnych kończyn koni osiąga się bardzo wolno i tem trudniej, im koń jest starszy. Trzeba na to zwracać szczególną uwagę od chwili rozpoczęcia ćwiczeń zwrotności.

65. Zatrzymywanie w stępie i kłusie.

Od pierwszych dni pracy pod jeźdźcom należało konia już zatrzymywać w stępie, lecz było to robione bez kładzenia nacisku na dokładność i szybkość wykonania (pkt. 46). Gdy koń po ćwiczeniach zmiany tempa w kłusie jest o tyle obeznany z wodzami, że łatwo, bez opierania się działaniu wędzidła, przechodzi w niższy chód, zaczyna się naukę poprawnego zatrzymywania ze stępa marszowego, a później z kłusa.

Wówczas należy zwrócić uwagę, żeby przy stosownem działaniu wodzy koń odrazu się zatrzymał (ryc. 24a), nie zadzierając (ryc. 24b) lub nie wyciągając szyi i głowy (ryc. 24c) i, pozostając w miejscu, nie wyzbywał się łączności z ręką.

(Ryc. 24a, 24b, 24c).

Pierwszym warunkiem, niezbędnym do wykonania poprawnego zatrzymania, będzie przygotowanie konia przez nawiązanie przed zatrzymaniem dokładnej łączności z pyskiem konia zapomocą wodzy i z bokami konia zapomocą łydek. Łączność pomocy przygotowuje mięśnie konia do wykonania potrzebnego wysiłku. Bez przestrzegania tego warunku nie wolno ćwiczyć zatrzymania, gdyż wówczas przeistoczy się ono w pomoc gwałtowną, na którą koń nigdy poprawnie zareagować nie potrafi. Taka pomoc zastanie konia nieprzygotowanym i spowoduje zadarcie lub wyciągnięcie szyi (głowy) albo odstawienie zadu.

Po przygotowaniu konia działanie wodzy będzie polegało na płynnem lecz stanowczem ich naciągnięciu, aż do zupełnego zatrzymania.

Przez słowo płynne należy rozumieć stopniowo zwiększające się naciągnięcie wodzy, które, w miarę wyrobienia konia, trwa coraz krócej i w stępie marszowym musi być ostatecznie wykonywane w przybliżeniu na przestrzeni 1-2 kroku, a w kłusie na przestrzeni 2-3 kroków.

Zatrzymywanie w kłusie zaczyna się wtedy, gdy koń zupełnie poprawnie zatrzymuje się w stępie.

ryc 24a

W chwili, gdy koń stanął, ręka jeźdźca natychmiast zmniejsza działanie wodzy, aż do lekkiej normalnej łączności z pyskiem, łydki zaś zachowują łączność z bokami konia i są gotowe każdej chwili przeciwdziałać ewentualnemu jego cofnięciu się.

66. Stanie w miejscu.

Od samego początku II okresu należy przyzwyczajać konie do zachowywania bezwzględnego spokoju podczas stania w miejscu.

ryc 24b

W czasie lekcji, bądź na ujeżdżalni, bądź w terenie, trzeba 2-4 razy zatrzymywać konie i przez chwilę pozostawać w miejscu, nic nie wymagając od nich, prócz pozostawania bez ruchu.

Błędny jest zwyczaj żądania odrazu, aby koń stał równo na wszystkich czterech nogach. W taki sposób jeździec starałby się poprawiać konia wodzami lub łydkami, coby konia denerwowało i nigdy nie nauczyłoby go stać spokojnie.

Pomocy używa się tylko w tym wypadku, gdy koń chce zejść z miejsca obranego przez jeźdźca.

ryc 24c

Jeżeli koń, pozostając w miejscu, nie jest jednak spokojny, przestawia nogi i t. p., uspokaja go jeździec łagodnie głosem, klepaniem po szyi, bokach i zadzie.

Koń po zrównoważeniu się, wprawny już w zatrzymywaniu się, sam staje równo.

Dla większego wzbudzenia w koniu zaufania do jeźdźca i obłaskawienia, należy kończyć każdą lekcję, wykonywaniem na koniu w miejscu rozmaitych ruchów: obejmować go za szyję, klepać po zadzie, z początku jedną nogą dotykać zadu, potem kłaść obydwie, wreszcie, uważając, aby nie nacisnąć okolicy nerek konia, ostrożnie na brzuchu spełzać wtył, ponownie wsiadać i zsiadać i t. p., bardzo oględnie stopniując wymagania i szybkość ruchów ujeżdżacza.

Po zejściu z konia należy głaskać kończyny, podnosić je, postukiwać po kopytach.

Nauka poprawnego zatrzymywania się konia (pkt. 65) powinna być połączona z nauką poprawnego stania w miejscu, więc po każdem zatrzymaniu należy żądać od konia spokojnego pozostawania w miejscu, znosząc łączność z pomocami. Wobec tego stanie w miejscu należy cierpliwie przedłużać, dopóki koń nie przestanie zupełnie zdradzać chęci samowolnego poruszania się.

Czasami, gdy koń spokojnie stoi w miejscu, znosząc łączność ręki jeźdźca z pyskiem a łydek z bokami, należy wydłużyć wodze, aby koń mógł swobodnie wyciągnąć głowę i szyję. Będzie to dla konia nietylko nagrodą za dobre wykonanie wymagania jeźdźca, lecz jednocześnie i nauką stania w miejscu na długiej wodzy.

Nie należy tego sposobu nadużywać, gdyż może on spowodować u konia przyzwyczajenie wyrywania wodzy z rąk jeźdźca przy każdem zatrzymaniu. Stosuje się go tylko po dłuższem poprawnem zachowaniu się konia w miejscu przy łączności z pomocami.

W tym okresie nie wolno stojąc w miejscu po wydłużeniu wodzy skracać ich do normalnej długości, t. zn. nawiązywać z pyskiem konia zwykłej łączności.

Przy długiej wodzy jeździec rusza wpierw z miejsca, a dopiero w ruchu skraca wodze i zmusza konia do łączności z ręką.

67. Ruszanie z miejsca.

Nauka stania w miejscu powinna być połączona z nauką ruszania z miejsca.

Ruszanie z miejsca może się odbywać w dwojaki sposób:

a) przy staniu w miejscu z normalną łącznością z pyskiem konia rusza się stępem skróconym;

b) przy staniu na długiej wodzy rusza się stępem marszowym.

W obydwu wypadkach koń musi ruszać z miejsca nawprost. W tym celu jeździec, zwracając baczną uwagę na proste ustawienie głowy konia i pozwalając wodzami na ruch naprzód, wysyła konia jednakowem działaniem łydek.

Jeśli zachodzi potrzeba uchylenia się od kierunku, w którym młody koń był ustawiony w miejscu, należy to robić dopiero po przebyciu co najmniej 2 - 3 kroków nawprost.

Gdy konie dobrze ruszają z miejsca stępem marszowym i skróconym, należy rozpocząć ruszanie z miejsca kłusem.

Wykonywać to należy po staniu w miejscu, przy dokładnej łączności ręki jeźdźca z pyskiem konia, nie zaś po staniu na długiej wodzy.

Przy ruszaniu z miejsca kłusem jeździec postępuje, jak przy ruszaniu z miejsca skróconym stępem, z tą różnicą, że działa mocniej łydkami, aby konia odrazu pobudzić do odpowiednio energiczniejszej pracy zadem.

Początkowo będzie to trudne zadanie dla młodego konia i pierwsze kroki z miejsca wykona on stępem, przechodząc potem do kłusa. Stopniowo jednak, w miarę wyrabiania się konia i zrozumienia wymagań jeźdźca, koń będzie odrazu z miejsca przechodził w kłusa.

68. Zwroty na przodzie.

Gdy konie już łatwo reagują na popędzające działanie łydek, t. zn. chętnie idą naprzód i umieją spokojnie stać w miejscu, uczy się je reagować na działanie łydki przesuwającej.

W tym celu ustawia się zastęp dowolnie po całej ujeżdżalni. Jeźdźcy zsiadają z koni, ujmują jedną ręką za zewnętrzny (t. zn. prawy, jeśli koń ma przesunąć zad w lewo) pierścień wędzidła, lekko zwracają w tę stronę głowę konia, a drugą, lżej lub silniej, zależnie od potrzeby, uderzają trzcinką tuż za popręgiem w tem miejscu, gdzie ma leżeć łydka jeźdźca.

Gdy od działania trzcinki koń przesunie zad o krok lub dwa, trzeba zaprzestać działania trzcinką i wynagrodzić konia. Po paru chwilach spokoju powtórzyć ćwiczenie.

To samo wykonać w przeciwną stronę.

Po kilkunastu dniach w miarę postępu doprowadzić przesunięcie zadu do 180°.

Gdy konie chętnie przesuwają zad od działania trzcinki, należy stopniowo dążyć do prostego ustawienia głowy konia.

Gdy konie przesuwają zad przy prostem ustawieniu głowy, a więc tylko od działania trzcinki, wówczas jeźdźcy przystępują do ćwiczeń zwrotów na przedzie siedząc na koniach.

W tym celu, gdy koń stoi zupełnie spokojnie, utrzymując lekką łączność z wędzidłem, przesuwa się jedną łydkę nieco w tył i stopniowo naciska się nią, dopóki koń nie przestawi zadu w przeciwną stronę o krok luh dwa. Wówczas trzeba zaprzestać działania łydką i wynagrodzić konia. Po chwili spokoju powtórzyć ćwiczenie.

To samo wykonać w przeciwną stronę.

Po kilkunastu dniach, w miarę postępu, doprowadzić przesunięcie zadu do 180°.

Przy ćwiczeniach zwrotów na przedzie należy stale uważać, aby koń przesuwał zad tylko o tyle, o ile tego wymaga jeździec, to znaczy z chwilą zaprzestania działania łydki koń musi zaprzestać przesuwania zadu.

Niektóre konie, unikając działania trzcinki (łydki), nawet po przerwaniu jego (jej) działania, w dalszym ciągu same przesuwają zad.

Ujeżdżacz powinien przy pierwszym już samowolnym kroku zadem zapobiec temu skierowaniem głowy konia w przeciwną stronę, a pod siodłem działaniem przeciwnej łydki.

Konia takiego należy nadal ćwiczyć przesuwając mu zad przez dłuższy czas tylko na bardzo małą ilość kroków (l-3) i po każdem przesunięciu dając koniowi możność dłuższego spokojnego stania w miejscu.

Zdarzają się konie, które zamiast przesunąć zad w stronę przeciwną od strony działania trzcinki czy łydki, przesuwają go w tę samą stronę. Jest to t. zw. kładzenie się na łydkę.

W tym wypadku przy najmniejszej chęci konia do położenia się na łydkę jeździec przeciwdziała temu najenergiczniejszem uderzeniem trzcinki lub pchnięciem tą samą łydka, a nawet, jeśli to nie wystarczy, uderzeniem ostrogi.

Jeżeli przy zwrocie na przedzie koń przesuwa także przód, należy go utrzymać w miejscu odpowiednio silnem działaniem wodzy; jeżeli się cofa, stawia się go na miejsce poprzednio obrane przez jeźdźca i dopiero po ustawieniu na nowo rozpoczyna się przesuwanie zadu.

69. Galop.

Kiedy konie łatwo utrzymują równe tempo w kłusie, chętnie reagują na działanie łydek i wodzy i wykonywają zwroty na przedzie, rozpoczyna się praca w galopie.

Po raz pierwszy lepiej zacząć galop z prawej nogi, gdyż większość koni chętniej galopuje z lewej nogi, wobec czego rozpoczęcie galopu z lewej nogi może później spowodować trudności i fałszowanie przy zagalopywaniu z nogi prawej.

Naukę przechodzenia w galop zaczyna się w kłusie, lecz pod warunkiem utrzymywania przytem dokładnej łączności z pyskiem konia zapomocą wodzy i z jego bokami zapomocą łydek, t. zn. gdy koń jest postawiony na tempo, czyli jest jakby zamknięty między wodzami a łydkami.

Rozpoczyna się początkowo galop zawsze w kątach ujeżdżalni lub na kole, gdyż na zakrętach koń jest zmuszony więcej podstawiać pod siebie wewnętrzną tylną nogę, a przez to ma postawę łatwiejszą do przejścia w galop, niż na linji prostej.

W tym celu pracują obydwie łydki, lecz zewnętrzna jest przesunięta nieco wtył. Jednocześnie wewnętrzna wodza nadaje głowie konia należyte ustawienie, a obydwie wodze nie pozwalają zwiększać szybkości kłusa, gdyż koń powinien przejść w galop nie dlatego, że mu zabrakło ruchu w kłusie, lecz dlatego jedynie, że pod działaniem pomocy musi zmienić porządek ustawiania nóg na ziemi.

Szybkość posuwania się naprzód zmieni się sama z chwilą rozpoczęcia pierwszego taktu galopu.

Jeżeli się nie uda odrazu wprowadzić konia w galop, trzeba powtarzać to ćwiczenie w każdym rogu ujeżdżalni lub pozostawać na kole aż do osiągnięcia skutku.

Zdarzają się jednak konie wyjątkowo leniwe i niezdolne do galopowania (przeważnie zimnokrwistego pochodzenia). Do takich koni, jeśli w żaden sposób przepisowe pobudzanie do zagalopowania nie skutkuje, można chwilowo zastosować zwiększanie szybkości kłusa, aż do przejścia w galop.

W miarę wyrabiania się konia w tym chodzie należy stopniowo przechodzić do przepisowego zagalopowywania bez zwiększania szybkości klusa.

Jeżeli koń w galopie fałszuje lub krzyżuje, należy spokojnie przejść w kłusa i zacząć galop na nowo.

Koń przepisowo i cierpliwie zmuszony do galopu rozpocznie go spokojnie i nie będzie ponosił jeźdźca, sam biorąc tempo narazie dla siebie najwygodniejsze.

Pierwsze nawroty w galopie nie powinny trwać długo: wystarczy kilkadziesiąt kroków na każdą stronę.

Zawsze jednak należy uważać na zachowanie raz obranego kierunku, poprawne ustawienie głowy i posuwanie się zadu konia śladem przodu.

Dalsza praca polega na wyrobieniu równego tempa, stosując wskazówki podane w tym celu dla klusa w pkt. 51, a w miarę osiągania przez konia łatwości w utrzymywaniu tempa, będzie ona polegała na coraz bardziej stanowczych wymaganiach jeźdźca co do usuwania wszelkich błędów, wyszczególnionych w pkt. 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59 i 60, lecz z tą różnicą, że przy silniejszym działaniu jedną wodza w galopie należy stosować stale wodzę wewnętrzna.

Już od rozpoczęcia pierwszego ćwiczenia młodego konia w galopowaniu należy stale z cała dokładnością przestrzegać przepisowego stosowania pomocy przy przechodzeniu do niższego chodu, którym może być tylko kłus, aż do czasu ustawienia konia na skrócony galop.

70. Przechodzenie z galopu. w kłusa.

Przechodzenie z galopu w szybsze tempo kłusa, jak np. kłus dodany, spowoduje odstawienie w galopie zadu, szczególnie u koni mało zdolnych do galopowania, co się da odczuć przez zaznaczenie nie 3, lecz 4 taktów galopu.

Pierwszym warunkiem, niezbędnym do wykonania poprawnego przejścia z galopu do kłusa będzie przygotowanie konia przez nawiązanie przed przejściem dokładniejszej łączności z pyskiem konia zapomoca wodzy i z bokami konia zapomocą łydek, czyli wzmocnienie pomocy.

Przy przejściu z galopu w klus działanie pomocy jest następujące: wewnętrzna wodza zmusza wewnętrzna tylną nogę do większego zgięcia się. Jest to jakby sygnał do skrócenia tempa. Prawie jednoczesnem działaniem zewnętrznej wodzy i postawieniem zewnętrznej łydki na popręg, pozbawia się konia możliwości dalszego galopowania.

Gdyby koń po przejściu do kłusa opierał się działaniu wodzy (najczęściej zewnętrznej), wyciągając szyję i głowę wdół albo wdół i wprzód i t. p., jeździec postępuje jak jest wskazane w pkt. 54. Jeśli koń opiera się działaniu jakiejś jednej z wodzy, należy działać właśnie tą wodzą.

Przy poprawnem przejściu z galopu do kłusa, koń powinien odrazu stanąć na równe tempo klusa, bez najmniejszej walki z ręka jeźdźca.

Przechodzenie z galopu do kłusa nie wolno traktować wyłącznie jako zakończenie galopu bez przywiązywania wagi do jakości jego wykonania, lecz jako osobne ćwiczenie, które należy przeprowadzać z całą dokładnością.

71. Zmiana kierunku w galopie.

Jeśli zachodzi potrzeba zmiany kierunku w galopie, wolno ją w tym okresie wykonywać tylko w następujący sposób: nie zmieniając kierunku początkowo przeprowadzić konie w kłusa, dać dostateczną ilość czasu do ustawienia ich na tempo, a dopiero potem zmienić kierunek bądź po przekątnej, bądź przez ujeżdżalnię bądź zapomoca pólwolty, lub chwilowego przejścia do jazdy dowolnie, i rozpocząć galop z przeciwnej nogi.

72. Przechodzenie w galop na prostej linji.

Gdy konie chętnie przechodzą w galop na zakrętach lub na kołach, dostatecznie rozróżniając działanie pomocy, robi się to samo na prostych linjach, ze stępa i kłusa.

Aby to nowe wymaganie, stawiane przy innej nieco postawie, koń dobrze zrozumiał i nie opierał się woli jeźdźca, należy zaczynać pierwsze przejścia w galop na prostej linji w odległości kilku kroków przed kątem ujeżdżalni.

Gdy koń nie zrozumie stawianego wymagania w tem miejscu, powinien zrozumieć na zakręcie, do którego zdąży dojść podczas stosowania przez jeźdźca odpowiednich pomocy.

Odległość między miejscem obranem do przejścia w galop a zakrętem należy stopniowo zwiększać, aż koń się nauczy galopować tylko pod wpływem działania pomocy.

73. Zmiana tempa w kłusie.

Po zrozumieniu przez konia działania łydek przy przechodzeniu w galop zaczyna się ćwiczenia zmiany tempa w kłusie, t. j. przechodzenie w kłus dodany i odwrotnie w kłus.

Ćwiczenia te służą do wzbudzenia w koniu pilności w chodach, wyrobienia dokładniejszego rozróżniania ich, lepszego reagowania na pomoce i początkowego wyrobienia w koniu umiejętności wydłużania się oraz skracania się, stosownie do chodu i wymagań jeźdźca.

W tym okresie nie wolno żądać wyciągniętego kłusa, czyli najdłuższych wykroków, lecz wyłącznie dokładnej i chętnej zmiany tempa kłusa.

Dodawanie trzeba stosować narazie oględnie, regulując zwiększanie chodu tak, aby koń zwiększał szybkość nie tyle przez przyspieszenie przestawiania nóg, ile przez nieznaczne wydłużenie wykroków.

Dla zwiększenia chodu wypycha jeździec konia równomiernie obydwiema łydkami, zwracając uwagę na ich dokładne, symetryczne ustawienie, żeby nie mylić konia, który łatwo może to wziąć za pobudzenie do galopu. Jednocześnie z działaniem łydek należy lekko osłabić łączność ręki z pyskiem, aby dać koniowi możność nieznacznego wyciągnięcia głowy ku przodowi (wydłużyć się). Jednak jeździec uważa przytem, aby łączność była zachowana.

W wypadku, gdyby koń przy osłabianiu łączności z pyskiem zupełnie nie zaznaczał wyciągnięcia ku przodowi głowy, trzeba wzmocnić działanie łydek.

Zdarza się niekiedy, że koń przy dodanym kłusie uderza tylnemi kopytami o przednie (ściga się). W tym wypadku powinno się chwilowo zmniejszyć chód i rozpocząć nawrót na nowo.

Dodanego kłusa nie należy stosować w zbyt długich nawrotach, gdyż głównem jego zadaniem jest nie posuwanie się w tym chodzie, lecz opanowywanie i gimnastykowanie konia podczas zmian tempa. Dodany kłus więc przyniesie korzyść tylko pod warunkiem częstego a nie długiego powtarzania.

Granice między zmienianemi tempami kłusa zaznaczają się stopniowo coraz wyraźniej i muszą być wykonywane pod koniec tego okresu na przestrzeni kilku kroków.

71. Praca w terenie.

Wszechstronnego wygimnastykowania konia, a przez to jego zupełnego i trwałego zrównoważenia przy jednoczesnem całkowitem opanowaniu przez jeźdźca nigdy się nie osiągnie pracą na samej ujeżdżalni.

Aby koń miał najzupełniej wyrobione mięśnie i stawy, musi być stopniowo ćwiczony we wszystkich postawach, do których przybierania będzie zmuszony podczas służby w szeregach. Odpowiednie wyrobienie fizyczne (mięśni i stawów) łącznie z przyzwyczajeniem się do orjentacji w najrozmaitszych położeniach służą koniowi do łatwego utrzymywania równowagi i unikania niepotrzebnych wysiłków. W taki sposób koń oszczędza cały organizm oraz z największą możliwą pewnością wszędzie może być użyty przez jeźdźca.

Służy do tego praca w terenie, podczas której należy wykorzystać wszystkie warunki terenowe, zmuszające konia do odmiennej pracy niż na gruncie równym, poziomym i lekkim, jakiemi są: jazda pod górę, zjeżdżanie z pochyłości, posuwanie się po grząskich polach ornych lub miejscach bagnistych, przechodzenie wód, posuwanie się po łąkach pokrytych kępami, wśród zadrzewienia, po śniegu i lodzie, pokonywanie wskoków i zeskoków, rowów, bądź przełażąc, bądź skacząc przez nie, oraz innych naturalnych przeszkód i t. p.

Z tego względu należy podczas całego ujeżdżania kilka razy tygodniowo jeździć na młodych koniach w terenie, przyczem stan pogody tylko wyjątkowo można uważać za przeszkodę.

Pierwsze wyjazdy w teren należy prowadzić w miejscach równych i o ile możności o lekkim gruncie.

Cała uwagę trzeba zwracać na równe tempo i przyzwyczajenie koni do jazdy rojem.

Zastęp posuwa się za jeźdźcom kierunkowym w odległości 10-30 kroków.

Jeźdźcy grupują się w taki sposób, aby każdy koń szedł samodzielnie, nie w porze z drugim, nie trzymał się niewolniczo poprzednika, nie wyprzedzał innych koni i nie tracił miejsca raz zajętego w stosunku do innych koni.

Rozciągłość frontu i głębokość całej grupy powinny być takiej wielkości, żeby instruktor, który jedzie w miejscu dowolnie przez siebie obranem, mógł wszystkich widzieć i robić w razie potrzeby uwagi.

Dla ułatwienia utrzymania podczas jazdy rojem porządku i zmian kierunku przez wszystkie konie jednocześnie pod katem prostym lub zakrętów wstecz, można wyznaczać poza czołowym kierunkowym jeszcze 3 starszych jeźdźców na pewnych koniach, z których jeden jedzie z prawej strony zastępu, drugi z lewej, a trzeci - ztyłu.

Przy jednoczesnym zakręcie wszystkich koni w lewo, prowadzącym staje się wyznaczony starszy jeździec lewej strony; przy jednoczesnym zakręcie wszystkich koni wstecz, czołowym staje się wyznaczony starszy tylny jeździec i t.. p.

Sposób ten daje instruktorowi możność sprawdzać pracę nad końmi nie naruszając porządku prowadzenia zastępu, a na konie, szczególnie dążące do wyprzedzania koni idących na przodzie, działa to uspokajająco.

Dopiero z końcem III okresu należy od czasu do czasu ścieśniać szyki, zawsze jednak kończąc jazdę rojem, co ułatwia przyzwyczajanie koni do odłączania się od szeregu.

Po osiągnięciu u koni dostatecznego spokoju, dla utrzymania porządku w zastępie wybiera się bardzo stopniowo coraz więcej urozmaicone i trudniejsze tereny, przechodząc przez ich nierówności, przebywając małe i łatwe rowy, jeżdżąc po rozmaitym gruncie, przez zarośla i lasy, skacząc przez niskie przeszkody i t. p.

Co do chodów stosuje się stopniowanie wskazane w odpowiednich okresach ujeżdżania koni remontowych, z wyjątkiem dodanego i wyciągniętego kłusa, których w terenie nigdy używać nie wolno.

Prowadzenie koni stosownie do pkt. 21, 46, 52, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59 i 60.

73. Oswajanie konia w ruchu.

Przy ujeżdżaniu nie należy opuszczać żadnej sposobności do stopniowego oswajania konia ze wszystkiem, co go może spotkać podczas służby w szeregach.

W ruchu, zaczynając od stępa, porusza się początkowo bardzo wolno, trzcinką z prawej i lewej strony głowy konia, naśladując rąbanie szablą.

W ujeżdżalni lub na placu, gdzie się ćwiczą młode konie, często należy ustawiać, zawsze w różnych miejscach i porządku, stojaki, pozorniki i t. p., które nie przeszkadzają pracy i służą do oswojenia konia z widokiem najrozmaitszych przedmiotów.

Zazwyczaj doprowadza się lub podjeżdża do przedmiotu, którego koń się przestraszył, żeby się z nim zbliska zapoznał.

Najczęściej jednak mało to pomaga, bo podjeżdżając powtórnie do tego miejsca koń się znowu płoszy. Przyczyna jest zwykle krótki wzrok konia. Im szybszy jest chód, tem trudniej koniowi rozpoznać przedmiot i tem więcej straszy on konia, chociaż ten sam przedmiot nie wzbudza strachu, gdy koń stoi koło niego w miejscu lub porusza się stępem.

Skuteczniej więc jest przejeżdżać częściej obok tego przedmiotu w tym chodzie, w którym koń się przestraszył, dążąc jedynie do utrzymania kierunku, obranego przez jeźdźca.

76. Wyjeżdżanie z szeregu.

Gdy tylko konie chętnie idą naprzód pod działaniem łydek, ćwiczy się je w wyjeżdżaniu z szeregów.

Przed zakończeniem lekcji zastęp szykuje się w jeden szereg, lecz przy pierwszych próbach niezbyt zwarcie, mniej więcej w odstępach jednego kroku.

Przed frontem zastępu, w odległości kilku kroków, stawia się żołnierza z owsem, który się przesuwa przed konie, pojedynczo wyznaczane przez instruktora do wyjścia z szeregu. Robi się to w tym celu, aby konie wychodziły z szeregu nawprost.

Po wyjechaniu z szeregu podjeżdża się do owsa, daje się koniowi zjeść jedną - dwie garście, zsiada się, popuszcza popręgi i odprowadza się konia na stronę lub do stajni.

Ćwiczenie to należy powtarzać podczas podjeżdżania co najmniej 2-3 razy tygodniowo, stawiając żołnierza z owsem coraz dalej.

Przy dojeżdżaniu nawet, gdy wszystkie konie chętnie wychodzą, z szeregu, ćwiczy się to parę razy na miesiąc.

Należy niekiedy podczas jazdy w terenie odsyłać konie pojedynczo do stajni, przed ukończeniem pracy całego zastępu. Zwłaszcza stosować to trzeba do koni trudniejszych pod względem odłączania się od towarzystwa innych koni.

77. Przyzwyczajanie do rozmaitych dźwięków.

Konie muszą być przyzwyczajone do spokojnego zachowania się podczas strzelania, bębnienia, trąbienia i t. p.

Początkowo można oswajać konie z nowemi dźwiękami w stajni.

W tym celu, jednocześnie z dawaniem koniom obroku, można trąbić, bębnić i t. p. Siłę dźwięków należy stopniować i zaczynać od możliwie niskich tonów. Najważniejszem jednak jest oswajanie konia z nowemi dźwiękami podczas jazdy.

W tym celu zastęp jeździ luzem dookoła ujeżdżalni, w środku której ustawia się żołnierzy, trzymających owies i przeznaczonych do strzelania, bębnienia, trąbienia i t. p.

Z początku po strzałach, bębnieniu, trąbieniu i t. p., a następnie i podczas tego, jeźdźcy skierowują konie do środka, gdzie koniom podaje się owies.

Koni płochliwych nie należy ostro zmuszać do podchodzenia podczas hałasu, lecz cierpliwie i łagodnie, uspokajając głosem i klepaniem, ostrożnie zniewalać do wykonania żądania. Kara w tym wypadku więcejby przestraszyła konia i utrwaliła na zawsze w jego pamięci wrażenie strachu.

Później trzeba stosować także sposób, wskazany w pkt. 76, z tą różnicą, że za żołnierzem z owsem stawia się ludzi, którzy strzelają, bębnią lub trąbią i t. p.

78. Poczętek ćwiczeń skakania w stępie.

Gdy konie zaczęły już galop, należy przystąpić do ćwiczenia w skakaniu, które zasadniczo odbywa się pod jeźdźcem.

Pierwsze lekcje polegają na przechodzeniu w stępie przez leżące drągi, podczas każdej lekcji układane w różnych miejscach i różnym porządku.

Jeźdźcy uważają, żeby konie szły na sam środek przeszkód i zawsze pod kątem prostym do nich, żeby nie przyśpieszały ani nie zwalniały tempa, ani przed przejściem, ani po przejściu przeszkody, oraz żeby wodze nie przeszkadzały koniom w wyciąganiu szyi i głowy (wydłużaniu się) nad przeszkodą. Należy przytem bacznie uważać, aby, pozwalając koniom na wyciąganie szyi i głowy nad przeszkodą, nie dopuszczać do zwisania wodzy i żeby ręka jeźdźca zachowywała lekkie czucie z pyskiem końskim. Oprócz tego jeździec powinien po przejściu przeszkody możliwie najdalej prowadzić konia nawprost.

Koń nie powinien skakać przez leżący drąg, lecz spokojnie przechodzić. Gdyby skoczył, należy go zawrócić i znowu przejść przez drąg, powtarzając to ćwiczenie dopóty, dopóki koń zupełnie poprawnie nie wykona wymagania.

Należy zawsze przechodzić przez przeszkodę pojedynczo, żeby uniknąć denerwowania konia ewentualnem niespokojnem zachowaniem się konia poprzedzającego.

79. Początek ćwiczeń skakania w kłusie.

Po zupełnem osiągnięciu wymagań, wskazanych w pkt. 78, wykonywa się to samo w kłusie.

Zachowanie się jeźdźca i konia pozostaje bez zmian.

80. Pierwsze zaznaczenie skoku.

Gdy konie także w kłusie pewnie i spokojnie przechodzą przez drągi, podnosi się drąg o 30-40 cm.

Najlepiej jest stosować ruchome niepadające przeszkody, pozwalające na zmianę ich wysokości (ryć. 25).

Na podniesiony drąg (przeszkodę) jedzie się kłusem. W odległości kilkunastu kroków od przeszkody jeździec przechodzi w kłus ćwiczebny.

Jeździec, jak przedtem, uważa, żeby koń szedł na sam środek przeszkody i zawsze pod kątem prostym do niej, żeby nie przyśpieszał ani nie zwalniał tempa ani przed ani po przeszkodzie oraz żeby wodze nic przeszkadzały koniowi w wyciąganiu szyi nad przeszkodą. Przytem, jak przy przechodzeniu w stępie marszowym i kłusie przez leżące drągi, należy bacznie uważać, aby pozwalając koniowi na wyciąganie szyi i głowy nad przeszkodą, nie dopuszczać do zwisania wodzy, i żeby ręka zachowywała stale lekkie czucie z pyskiem końskim.

Oprócz tego jeździec powinien po przejściu przeszkody możliwie najdalej prowadzić konia nawprost.

ryc 25

Ponieważ trudno przewidzieć kiedy młody koń wykona skok, a kiedy tylko przejdzie przez przeszkodę, pożądane jest, żeby jeźdźcy przytem jedną ręką trzymali się za grzywę konia, ujmując ją mniej więcej w środku szyi, aby uniknąć szarpnięcia wodzami. Wodze przytem przekłada się do jednej ręki. Sposób ten jest dopuszczalny tylko podczas pierwszych kilku lekcyj skakania przez podniesione drągi.

Niektóre konie już przy pierwszem najechaniu na uniesiony drąg wykonują skok. Niektóre zaś będą przechodziły przez przeszkodę zawadzając o nią nogami. Nie należy się tem zrażać, gdyż po kilku przejściach przez uniesiony drąg czy przeszkodę (u mniej wrażliwych koni po kilku dniach), zaczyna koniowi dolegać ciągłe uderzanie nogami o przeszkodę, wobec czego, aby uniknąć bólu, próbuje on podnieść wyżej przednie lub tylne nogi, wykonywając coś podobnego do bardzo niezgrabnego skoku.

Na wyjątkowo nieczułych koniach można jeździć przez drąg i przeszkodę, podniesioną do 50 cm, ale dopiero wtedy, gdy dłuższe zawadzanie o niższą przeszkodę nie skutkuje.

81. Dalsze ćwiczenia w skakaniu.

Dalsza praca polega na urozmaicaniu według możliwości rozstawiania i widoku przeszkód (drągi okorowane, bez kory; malowane na rozmaite kolory, murki, belki, deski, zeskok, wskok, plecione płotki i t. p.), unikając jednak przeszkód takich, jak żywopłoty sztuczne i naturalne, które mogą nauczyć konia lekceważyć przeszkodę.

Jednocześnie zaczynać należy skoki przez rowy, najlepiej do 50 cm szerokości. Jeśli ze względów klimatycznych w tym okresie podjeżdżania nie można skakać przez rowy prawdziwe, należy chwilowo zastąpić je skokami przez bardzo niskie "oksery" (około 30 cm wysokości), złożone z trzech drągów, z których środkowy należy umieszczać nieco wyżej niż boczne (ryc. 26).

Oksery takiej konstrukcji wyrabiają skok, podobny do skoku przez prawdziwy rów. Koniom wyrobionym w taki sposób, gdy zmuszone będą później do skakania przez rowy, pozostanie tylko oswojenie się z widokiem nowej przeszkody, wykonanie zaś samego skoku nie sprawi żadnej trudności.

W tym okresie wysokość przeszkód, z wyjątkiem przeszkód zastępujących skoki przez rowy, powinna być doprowadzona do 50-60 cm.

Wymagania należy stopniować bardzo oględnie, aby nie doprowadzać koni do stawiania jeźdźcowi oporu, zatrzymywania się i wyłamywania, a cały nacisk położyć na zachowywanie równego tempa, kierunku i bezwzględnego spokoju, pamiętając, że ma się do czynienia z surowym jeszcze materjałem i że wyższy skok jest wynikiem zaprawy.

Do nauki skoków należy również wykorzystywać jazdę rojem. Przytem należy dążyć do wybierania przeszkód:

a) o wymiarach odpowiednich do poziomu przygotowania koni w danej chwili,

b) o dostatecznie długim froncie, aby przed przybyciem przeszkody unikać w zastępie zmiany przez jeźdźców miejsc, zajętych we wzajemnym do siebie stosunku.

W dobrze prowadzonym i przygotowanym zastępie żaden z jeźdźców nie powinien zmieniać ogólnego tempa zastępu, czyli nikomu nie wolno stracić miejsca zajętego w stosunku do innych ani przed przeszkodą, ani podczas jej pokonywania, ani po jej przebyciu.

Tylko przy przestrzeganiu tych warunków nauka skoków przy pracy rojem przyniesie korzyść, nietylko ucząc konie przebywania przeszkód (dotyczy to również zjazdów, wjazdów i t. p.), lecz jednocześnie przyczyniając się do ich opanowania i spokojnego zachowania się w towarzystwie innych koni.

ryc 26

Gdyby jednak warunki miejscowe lub konieczność przebycia pewnej przeszkody nie odpowiadały długości frontu zastępu, instruktor powinien możliwie dalej od przeszkody zarządzić odpowiednie zmniejszenie frontu zastępu.

d) Okres III. (Czas trwania około 5 miesięcy).

82. Cel okresu.

Po II okresie, w którym koń nauczył się wykonywać ruchy podstawowe oraz poznał działanie wodzy i łydek, następuje okres III, w którym praca polega na dalszem rozwijaniu i uzupełnianiu wyników, osiągniętych w okresie poprzednim: dalsze zrównoważenie, wyrobienie zwrotności we wszystkich chodach i całkowite opanowanie konia.

83. Regulowanie pracy i prowadzenie zastępu.

Czas trwania codziennej pracy pod jeźdźcem wynosi przeciętnie 60 minut, ale raz lub dwa razy tygodniowo przedłuża się jazdę w terenie do 1 1/2 godziny (oprócz codziennych godzinnych przechadzek stępem pod jeźdźcem, patrz pkt. 17).

Wyjazdy w teren prowadzić 2-3 razy tygodniowo (pkt. 97, 99).

Jazdę na ujeżdżalni prowadzi się luzem i dowolnie. Pod koniec okresu, od czasu do czasu, w krótkich nawrotach, ze stałemi odległościami.

Ćwiczenia w skakaniu przez przeszkody prowadzić 2-3 razy tygodniowo. W dniach następujących po dniach wypoczynku (np. po dniach świątecznych) ćwiczeń w skakaniu prowadzić nie wolno.

Przeciętna ilość skoków podczas każdej lekcji nie powinna przekraczać 8-12.

Postępowość stosowania zasadniczych ćwiczeń:

l. oswajanie koni prowadzi się niezależnie od pozostałych ćwiczeń (pkt. 98),

2. ćwiczenia w skakaniu z kłusa (pkt. 100),

3. zmiany kierunku w galopie (pkt. 84),

4. cofanie (pkt. 91),

5. zwrotność w galopie (pkt. 85),

6. skrócony galop (pkt. 86),

7. przechodzenie ze stępa marszowego do stępa skróconego i odwrotnie (pkt. 92),

8. skrócony galop z kłusa (pkt. 86),

9. udoskonalenie siania w miejscu (pkt. 93),

10. skrócony galop ze stępa (pkt. 87),

11. zwroty zwykło w stępie (pkt. 94),

12. przechodzenie z skróconego galopu w galop i odwrotnie (pkt. 88),

13. wyciągnięty kłus (pkt. 96),

14. ćwiczenia w skakaniu w galopie (pkt. 100),

15. przechodzenie z skróconego galopu w stępa (pkt. 89),

16. zwroty zwykle w miejscu (pkt. 95),

17. wyciągnięty galop (pkt. 90).

a) Zmiany kierunku w galopie zaczyna się po przekątnej.

84. Zmiany kierunku w galopie.

Przy zmianach kierunku (po przekątnej) wprowadza się konia w klusa początkowo nie na przepisowej odległości od przeciwległej ściany ujeżdżalni, lecz o tyle większej, aby go móc dokładnie postawić na tempo klusa.

Przed rozpoczęciem galopu drugą nogą koń musi być wprowadzony w spokojny, równy kłus, a jeździec należycie nawiązać łączność z pyskiem konia zapomocą wodzy i jego bokami zapomocą łydek. Rozpoczynanie galopu bez spełnienia tego warunku może spowodować rzucanie się w nowy chód, boczenie, fałszowanie, krzyżowanie i t. p.

W miarę postępu i wyrobienia pewności u konia zmniejsza się przestrzeń przebywaną w kłusie stopniowo, aż do przepisowych 6 kroków.

Jednak i później nie należy rozpoczynać galopu niezmiennie w chwili dojścia do przeciwległej ściany. Od czasu do czasu trzeba rozpoczynać galop po przejściu wzdłuż przeciwległej ściany kilku, kilkunastu lub kilkudziesięciu kroków kłusem.

Rozpoczynanie z młodemi końmi galopu stale w jednem miejscu ujeżdżalni łatwo powoduje, iż konie same rozpoczynają w tem miejscu galop, kierując się pamiętaniem miejsca, a nie działaniem pomocy jeźdźca.

b) Gdy konie zaczynają utrzymywać tempo skróconego galopu, przechodzi się do zmian kierunku przez ujeżdżalnię, a gdy konie wykonywają wolty, do zmian kierunku na pólwoltach. Przytem, jak i przy zmianach kierunku (po przekątnej), należy pamiętać, aby przed rozpoczęciem drugą nogą skróconego galopu koń zdążył dokładnie stanąć na tempo kłusa.

Również od czasu do czasu należy rozpoczynać skrócony galop z drugiej nogi po przejściu kłusem dłuższej przestrzeni niż przepisowa.

Później, gdy konie nabiorą pewnej wprawy w rozpoczynaniu skróconego galopu w prostym kierunku ze stępa i już umieją przechodzić z skróconego galopu w stępa, trzeba też czasami przy zmianie kierunku w skróconym galopie przechodzić nie w kłusa, lecz w stępa.

85. Zwrotność w galopie.

Ćwiczenia zwrotności w galopie należy rozpocząć od zakrętów łagodnych, o dużym promieniu, przez ujeżdżalnię bez zmiany kierunku; następnie wykonywać koła, stosując je w coraz większej ilości oraz przedłużać galopowanie na kole.

Jednak praca na kole nie powinna trwać zbyt długo, gdyż koń musi przedewszystkiem dobrze galopować w prostym kierunku. Przesadna praca na kole częstokroć odzwyczaja konia od jazdy na linji prostej i powoduje, że niesie zad nie śladem przodu, t. j. galopuje krzywo.

Jazda na kole służy tylko jako środek do wyrobienia zwrotności. Dlatego koło należy często porzucać, przesuwać je po ujeżdżalni i galopować nawprost.

Dla ułatwienia jeźdźcom zastępu ciągłej zmiany miejsc do wykonywania kół, zastęp jeździ luzem, a instruktor wydaje rozkaz: koła - ćwicz;

na rozkaz: dość, - jeźdźcy zaprzestają przerabiać koła i przechodzą do przepisowej jazdy luzem.

W wykonywaniu kół w galopie stosować się do pkt. 61 i 63.

86. Skrócony galop.

Po osiągnięciu u koni łatwego, poprawnego wykonywania kół w galopie, stopniowo zmniejsza się promień kół. Konie, zmuszone przez to do większego zginania stawów zadu, skracają galop i stopniowo przechodzą w skrócony galop.

Należy przytem zapobiegać zbytniemu zwalnianiu tempa (wolniejszego niż 300 kroków na minutę), gdyż może to spowodować ospałe wykonywanie taktu, które się rozpoznaje przez zaznaczanie przez konia nie 3 lecz 4 taktów galopu. W tym wypadku jeździec wzmacnia działanie łydek. Najlepszy wynik osiąga się przytem prowadząc konia po kole tak małem, ile na to pozwala stan przygotowania konia w danej chwili. Po osiągnięciu wyniku wodze i łydki przechodzą do normalnej łączności, aż do chwili ponownej potrzeby.

Jazda na zmniejszonych kołach lub wykonywanie wolt pod koniec tego okresu służą tylko do ułatwienia postawienia konia na skrócony galop i wyrobienia w nim zwrotności w tym chodzie. Dlatego należy koła (wolty) często porzucać, przesuwać je po ujeżdżalni, galopować nawprost.

Dla ułatwienia jeźdźcom zastępu ciągłej zmiany miejsc do wykonywania kół i wolt, zastęp jeździ luzem, a instruktor wydaje rozkaz: koła - ćwicz, lub koła i wolty - ćwicz lub wolty - ćwicz. Na rozkaz: dość - jeźdźcy zaprzestają przerabianie ćwiczenia i przechodzą do przepisowej jazdy luzem.

W wykonywaniu ćwiczeń zwrotności w skróconym galopie stosować się do pkt. 61 i 63.

Dalsza praca w skróconym galopie polega na przechodzeniu z kłusa odrazu w skrócony galop, wyrabianiu równego tempa, zapobieganiu przed ospałością taktów i coraz bardziej stanowczych wymaganiach jeźdźca w usuwaniu wszelkich wadliwości, wyszczególnionych w pkt. 54, 55, 56, 57, 58, 59 i 60, lecz z tą różnicą, że przy silniejszem działaniu jedną wodzą w skróconym galopie należy stosować stale wodzę wewnętrzną.

W razie konieczności przejścia do takiego działania wodzą zewnętrzną, przy któremby i ustawienie głowy musiało być nazewnątrz, należy wpierw zmienić kierunek jazdy, aby uniknąć potrzeby nieprzepisowego ustawienia głowy konia.

87. Skrócony galop ze stępa.

Skróconego galopu ze stępa nie należy zaczynać odrazu, lecz stosując ćwiczenia przejściowe.

Polegają one na tem, że przed rozpoczęciem skróconego galopu skraca się nieco tempo kłusa. Po przejściu w tem skróconem tempie kilka kroków stosuje się dobrze już znane koniowi środki pomocy dla przejścia w skrócony galop.

Pierwsze próby lepiej robić w kątach ujeżdżalni, gdzie koń łatwiej je zrozumie.

Przez coraz większe skracanie tempa kłusa zaczyna koń niespostrzeżenie dla siebie przechodzić w skrócony galop ze stępa.

Dalsza praca polega na przedłużaniu po kłusie nawrotów stępa w taki sposób, żeby chwila rozpoczęcia skróconego galopu stopniowo oddalała się od chwili przejścia z kłusa w stęp.

Ponieważ koń jednakowo dokładnie powinien umieć zaczynać skrócony galop ze stępa i kłusa, nie wolno zaniedbywać przechodzenia w skrócony galop także z kłusa.

Od pierwszych ćwiczeń przechodzenia w skrócony galop szczególną uwagę należy zwracać na zupełnie proste ustawienie koni, t. zn. żeby zad dokładnie posuwał się śladem przodu i podczas przechodzenia w skrócony galop i podczas samego ruchu w tym chodzie.

Gdy konie z łatwością utrzymują tempo skróconego galopu, rozpoczyna się dodawanie i skracanie tempa, czyli przechodzenie ze skróconego galopu do galopu i odwrotnie.

88. Przechodzenie ze skróconego galopu w galop i odwrotnie.

Ćwiczenia te służą do wyrobienia w koniach dokładniejszego rozróżniania tych chodów, coraz lepszego reagowania na pomoce i wyrobienia u nich umiejętności wydłużania się oraz skracania się, stosownie do chodu i wymagań jeźdźca.

Zaczynać te ćwiczenia należy ostrożnie, aby nie denerwować konia. Narazie trzeba dodawać stopniowo, żeby koń zwiększał szybkość raczej zapomocą dłuższych wykroków.

Dla zwiększenia chodu wypycha jeździec konia równomiernie obydwiema łydkami i jednocześnie lekko osłabia łączność ręki z pyskiem, aby dać koniowi możność wydłużenia się. Ale uważa przytem, aby wodze nie zwisały.

Gdyby koń przy osłabieniu łączności z pyskiem zupełnie nie zaznaczał wyciągnięcia ku przodowi głowy, trzeba wzmocnić działanie łydek.

Przechodzenie z galopu do skróconego galopu. należy narazie wykonywać stopniowo.

Pierwszym warunkiem, niezbędnym do wykonania poprawnego przejścia z galopu w skrócony galop, będzie przygotowanie konia przez jeźdźca wzmocnieniem pomocy.

Gdyby koń po przejściu do skróconego galopu opierał się działaniu wodzy, wyciągając szyję i głowę wdół, albo wdół i wprzód i t. p., jeździec postępuje tak, jak jest wskazane w pkt. 54, z tą różnicą, że działa tylko wodzą wewnętrzną.

W miarę postępu koni granice między tempami zaznacza się coraz dokładniej, doprowadzając je do kilku kroków.

89. Przechodzenie ze skróconego galopu w stępa.

Gdy konie łatwo przechodzą z galopu do skróconego galopu, należy je ćwiczyć w przechodzeniu z skróconego galopu w stępa.

Działanie pomocy, jak przy przechodzenie z galopu w klusa (pkt. 70), tylko więcej stanowcze.

Ze skróconego galopu można przechodzić do skróconego i do marszowego stępa.

Należy jednak unikać częstego natychmiastowego przechodzenia do marszowego stępa. Może to spowodować u młodego konia przyzwyczajenie gwałtownego wyciągania szyi i głowy jeszcze w skróconym galopie w chwili, gdy jeździec dopiero rozpocznie działać pomocami w celu zmiany chodu. Niektóre zaś konie mogą się przyzwyczaić do gwałtownego wyciągania szyi i t. p., niezwłocznie po przejściu w stępa. Dlatego lepiej jest stale po przejściu ze skróconego galopu w stępa, przynajmniej kilka kroków prowadzić konia w stępie skróconym.

Przechodzenie ze skróconego galopu należy traktować jako umyślne ćwiczenie, którego celem jest osiągnięcie zupełnej poprawności i łatwości wykonania.

90. Wyciągnięty galop.

Pod koniec tego okresu, gdy konie poprawnie już przechodzą ze skróconego galopu do galopu, zależnie od kondycji koni, należy raz lub dwa razy tygodniowo przebywać niewielkie przestrzenie (200-300 kroków) w wyciągniętym galopie, wybierając do tego lekki, nie grząski teren i możliwie prosty kierunek.

Praca ta służy do wyrobienia u konia dłuższych wykroków, przygotowania organizmu do większych wysiłków i opanowania konia w szybszych chodach.

Jeśli praca w wyciągniętym galopie ma się odbywać nie pojedynczo, lecz podczas jazdy rojem, należy zwracać uwagę, aby jeźdźcy nie tracili miejsc raz zajętych w stosunku do sąsiadów i nie robili wyścigów. Psułoby to bowiem wyniki poprzedniej pracy, wywołując u koni chęć ciągłego wyprzedzania poprzedników, zamiast spokojnego trzymania się w szeregach.

Zaczynać te ćwiczenia należy ostrożnie, aby nie denerwować koni. Narazie trzeba dodawać stopniowo, żeby koń zwiększał szybkość możliwie więcej zapomocą dłuższych wykroków. W tym celu, jeśli konie posuwały się w skróconym galopie, początkowo przechodzi się w galop, a gdy konie są zupełnie opanowane w tym chodzie, rozpoczyna się stopniowo wyciągnięty galop.

Dla zwiększenia chodu wypycha jeździec konia równomiernie obydwiema łydkami i jednocześnie lekko osłabia łączność ręki z pyskiem, aby dać koniowi możność wydłużenia się. Przytem po wydłużeniu się koń szuka mocniejszego oparcia się o wodze.

Wyciągnięty galop trzeba zawsze kończyć stopniowem przejściem w galop, żeby zupełnie opanować konia, a następnie przejść w klusa i stępa, aż do uregulowania oddechu.

91. Cofanie.

Gdy konie łatwo skracają tempo w dodanym kłusie i dają się zupełnie poprawnie zatrzymywać ze stępa i kłusa oraz w miejscu dobrze znoszą dokładną łączność z ręką jeźdźca, dowodzi to, że mają już dostatecznie rozwinięte stawy zadu i są o tyle obznajomione z działaniem wodzy, iż można zacząć cofanie, które będzie tylko dalszym, wzmocnionym skutkiem poprzednich ćwiczeń.

Przy normalnie postępującej pracy cofanie można rozpocząć mniej więcej w pierwszym miesiącu III okresu podjeżdżania.

Przy pierwszych ćwiczeniach w cofaniu zadowala się jeździec najmniejszem ustępstwem ze strony konia, ograniczając się do wykonania jednego, najwyżej dwóch kroków wstecz.

Przed rozpoczęciem cofania jeździec przedewszystkiem prawidłowo ustawia konia. Następnie działa silniej jedną wodzą, drugą zaś wytrzymuje tak silnie, aby nie dopuścić do skrzywienia szyi konia wbok i nie stracić prostego kierunku ruchu. Łydki jeźdźca utrzymują łączność, lecz pozostają bierne.

Jeżeli obie przednie nogi konia stoją równo, obojętne jest, którą wodzą działać silniej. Jeżeli zaś jedna z przednich nóg jest więcej wysunięta ku przodowi, wówczas działa się silniej wodzą tejże strony.

Gdy koń od działania wodzy wykona krok wstecz, należy w tejże chwili osłabić działanie wodzy aż do normalnej łączności z pyskiem, poklepać konia i chwilę niczego od niego nie wymagać. Następnie działa się wodzą przeciwną. Gdy koń wykona następny krok wstecz, należy go znowu wynagrodzić, chwilę niczego nie wymagać, poczerń można ruszyć naprzód lub zakończyć lekcję.

Koń cofa się poprawnie, gdy od działania wodzy, nieco silniejszego niż normalna łączność z pyskiem, cokolwiek obniża postawę szyi nie wysuwając ku przodowi głowy, utrzymuje prosty kierunek, wykonywa każdą nogą jednakowe pełne wykroki oraz przy zaprzestaniu przez jeźdźca silniejszego działania wodzami natychmiast się zatrzymuje.

Gdy konie zupełnie łatwo się cofają od kolejnego działania prawej i lewej wodzy, należy stopniowo przechodzić do cofania zapomocą jednoczesnego działania obydwiema wodzami.

Przy zadzieraniu głowy z jednoczesnem opieraniem się przed cofnięciem wodze działają tak, jak jest wskazane w pkt. 56. Po osiągnięciu opuszczenia głowy jeździec niezwłocznie rozpoczyna właściwe cofanie.

Jeżeli koń się opiera cofaniu, odstawiając zad wtył, należy ruszyć kilka kroków naprzód, zatrzymać i natychmiast rozpocząć znowu cofanie. Wodzami działa się przytem w taki sposób, żeby działanie ich było ciągłe i nietylko nie osłabło w chwili zatrzymania, ale przeciwnie - wzmacniało się. Konie skłonne do uciekania od wodzy, t. j. cofające się prędzej lub więcej, niż tego wymaga jeździec, należy cofać tylko w bardzo krótkich nawrotach, i po zrobieniu wstecz jednego lub dwóch kroków, zaraz ruszyć naprzód.

Dotychczas praca nad końmi w stępie skróconym odbywała się wyjątkowo i w bardzo krótkich nawrotach przy ruszaniu z miejsca (pkt. 67).

92. Przechodzenie ze stępa marszowego do stępa skróconego (dodawanie i skracanie tempa).

W tym okresie należy nauczyć konie przechodzenia do stępa skróconego we wszystkich możliwych wypadkach.

Posuwanie się stępem skróconym po przejściu z wyższych chodów nie sprawia żadnych trudności, gdyż wówczas jeździec ma konia już przygotowanego do tego chodu, przez poprzednie wzmocnione działanie pomocy.

Jedynie przechodzenie ze stępa marszowego do stępa skróconego będzie wymagało większej ilości szczególnych ćwiczeń.

Aby przejść ze stępa marszowego do stępa skróconego jeździec postępuje według wskazania pkt. 52, o prowadzeniu konia stępem skróconym.

Nawroty stępa skróconego nigdy nie powinny być długotrwałe i należy je ograniczyć do kilkudziesięciu kroków, pamiętając, że stęp marszowy jest chodem zasadniczym, na którego wyrobienie trzeba poświęcić jak najwięcej czasu.

Dla przejścia ze stępa skróconego do stępa marszowego jeździec, nie osłabiając działania łydek, wydłuża wodze, pozwalając koniowi na jak największe wyciągnięcie szyi. Przytem jeźdźcowi nie wolno zatracać lekkiej łączności z pyskiem konia.

Granice między zmienianemi chodami zaznaczają się stopniowo coraz wyraźniej i muszą być wykonywane pod koniec tego okresu na przestrzeni kilku kroków.

93. Udoskonalanie stania w miejscu.

Udoskonalenie stania w miejscu w tym okresie polega na nauczeniu konia reagowania i spokojnego znoszenia skracania przez jeźdźca wodzy do normalnej długości po poprzedniem ich wydłużeniu.

Ćwiczenie to zaczyna się wówczas, gdy koń zupełnie spokojnie stoi w miejscu, tak przy normalnej łączności z ręką jeźdźca jak i na długiej wodzy (pkt. 66).

Poprawne reagowanie na skrót wodzy polega na tem, że koń podczas skracania wodzy, nie ruszając się z miejsca, unosi nieco wyżej szyję, a jego głowa dąży do lekkiego cofnięcia się wstecz.

Podczas skracania wodzy jeździec powinien utrzymywać łydkami dokładną łączność z bokami konia. Łączność ta nie może być zbyt silna, aby koń nie ruszył naprzód, oraz niezbyt słaba, żeby koń się nie cofnął.

Gdyby koń nie reagował na skrót wodzy i postawa szyi nie uległa zmianie, t. zn. gdyby koń opierał się działaniu wodzy, jeździec działa silniej jedną wodzą, drugą zaś wytrzymuje tylko tak silnie, aby nie dopuścić do skrzywienia szyi konia wbok. Łydki zaś jednocześnie działają z taką siłą, aby nie pozwolić koniowi cofnąć się od działania wodzy. Gdy koń zareaguje na działanie wodzy, jeździec w tejże chwili przechodzi do normalnej łączności z pyskiem i bokami konia.

Koń, który dobrze reaguje na pomoce w skróconym stępie i kłusie, nigdy nie okaże oporu przy skracaniu wodzy w miejscu. Wypadek oporu, opisany poprzednio, może być tylko rzadkim wyjątkiem i raczej wskazuje na to, że koń nie jest jeszcze dobrze zaprawiony w skróconym stępie i kłusie. Lepiej jest wtedy zaniechać skracania wodzy w miejscu aż do czasu, gdy koń będzie dokładnie zaprawiony w skróconym stępie.

94. Zwroty zwykłe w stępie.

Ćwiczenia w zwrotach zwykłych koni dokładnie obeznanych z działaniem wodzy i łydki przesuwającej oraz chodzących już stępem skróconym nie przedstawiają trudności. Z końmi robiącemi jeszcze trudności przy wykonywaniu zwrotów na przedzie lub w stępie skróconym nie należy rozpoczynać ćwiczeń zwrotów zwykłych.

Ćwiczenia zwrotów na przodzie, jako przygotowawcze do zwrotów zwykłych, z chwilą rozpoczęcia zwrotów zwykłych, można zaniechać.

Należy stale uważać, aby przed wykonaniem zwrotu zwykłego koń szedł stępem skróconym, chętnie posuwając się naprzód, i aby łączność łydek jeźdźca z bokami była nieustanna.

Zaczynać zwroty zwykłe należy wykonaniem zwrotu o 90°, t. j. w prawo lub w lewo, a po osiągnięciu zupełnej dokładności i na 180°, t. j. wtył.

Pamiętać należy, iż przy tych zwrotach przód powinien się przesuwać w jedną stronę o tyle, o ile zad przesunął się w drugą.

Młode konie, przyzwyczajone już do zwrotów na przodzie, czasami mniej chętnie przesuwają przód.

W tym wypadku więcej stanowczo powinna działać wewnętrzna wodza (t. zn. przy zwrocie w prawo - prawa wodza, a w lewo-lewa wodza), lecz pod warunkiem, że szyja konia pozostanie ustawiona prosto, a głowa zachowa przepisową postawę.

Dlatego też podczas tego działania wodzy wewnętrznej wodza zewnętrzna powinna być również wzmocniona, aby zapobiec wadliwemu ustawieniu szyi i głowy.

Aby działanie wodzy odniosło należyty skutek, koń nie powinien zwolnić szybkości stępa; w tym celu jeździec jednocześnie z wodzami działa odpowiednio silnie obydwiema łydkami, z których wewnętrzna, w miarę przesuwania się przodu konia, jednocześnie przesuwa zad w przeciwnym kierunku.

Jeżeli koń mniej chętnie przesuwa zad, energiczniej musi pracować łydka wewnętrzna.

Przy wykonywaniu zwrotów zwykłych powinno się uważać, aby koń nie dodawał ani nie skracał tempa. W pierwszym wypadku przytrzymuje się konia wodzami, w drugim .odpowiednio wzmacnia się działanie obydwu łydek.

93. Zwroty zwykłe w miejscu.

Zwroty zwykłe w miejscu, wykonywa się tak samo jak w stępie, lecz ze względu na nieco większą ich trudność, trzeba je rozpoczynać wtedy, gdy się łatwo dadzą spełniać w ruchu i gdy konie zupełnie poprawnie umieją ruszać z miejsca stępem skróconym.

Stopniowanie wymagań należy stosować tak, jak jest wskazane w pkt. 94.

96. Wyciągnięty kłus.

Gdy konie dobrze utrzymują tempo dodanego kłusa, mniej więcej w połowie III okresu podjeżdżania, należy przejść do ćwiczeń wyciqgniętego kłusa.

Wyciągnięty kłus polega nie na uzyskaniu największej szybkości w tym chodzie, lecz na osiągnięciu najdłuższych wykroków, i służy przedewszystkiem jako ćwiczenie gimnastyczne do wyrobienia łopatek.

Wyciągnięty kłus jest poprawny, gdy koń pod odpowiednim naciskiem łydek i przy jednoczesnem osłabieniu łączności z pyskiem, wyciągając nieco ku przodowi szyję i głowę, zaczyna zależnie od swej budowy wykonywać możliwie długie, równe wykroki.

Przy rozpoczynaniu wyciągniętego kłusa osłabienie łączności Z pyskiem powinno być chwilowe i służyć tylko jako wskazówka do wyciągnięcia ku przodowi szyi i głowy. Gdy koń się wydłużył, siła łączności ręki jeźdźca z pyskiem konia musi być nieco raczej silniejsza od zwykłej łączności, stosowanej, gdy koń nie jest w postawie wydłużonej.

Ponieważ chód ten jest bardzo uciążliwy i trudny dla konia, należy go stosować w krótkotrwałych nawrotach i najlepiej na zakończenie lekcji, gdy koń jest zupełnie rozprężony.

Jeśli koń nie czyni jakichś trudności podczas ćwiczenia wyciagniętego kłusa, normalnie wystarczy zrobienie po jednym nawrocie tego chodu w każdą stronę.

Do przejścia w wyciągnięty kłus stosuje się wskazówki, podane w pkt. 73, z tą różnicą, że praca łydek jeźdźca musi być daleko energiczniejsza.

Jeżeli koń przy żądaniu przez jeźdźca wyciągniętego kłusa przechodzi uporczywie w galop, należy energicznem wypchnięciem łydkami lub ostrogami wprowadzić go w szerszy galop. Dopiero po przejściu kilkudziesięciu kroków galopem rozpoczynać na nowo wyciągnięty kłus. Koń, spodziewając się znaleźć ulgę w galopie, zamiast tego skarcony przez zmuszenie do jeszcze większego wysiłku, zwykle przechodzi po kilku takich próbach w wyciągnięty kłus.

Podczas jazdy wyciągniętym kłusem należy szczególną uwagę zwracać na dosiad jeźdźców. Kłusowanie niezgodne nawet w małym stopniu z taktami, zaznaczonemi przez konia lub pochylanie tułowia ku przodowi więcej niż zwykle, są często powodem zrywania się młodego konia z wyciągniętego kłusa do galopu.

Stopniowo trzeba dążyć do coraz wyraźniejszego zaznaczania granicy między kłusem czy dodanym kłusem a wyciągniętym kłusem.

Koń dobrze ujeżdżony powinien potrafić przejść do wyciągniętego kłusa lub z niego na przestrzeni kilku kroków.

97. Praca w terenie.

Praca w terenie w tym okresie odbywa się stosownie do pkt. 74, lecz z tą różnicą, że we wszystkich chodach z wyjątkiem dodanego i wyciqgniętego kłusa, których poza ujeżdżalnią nigdy używać nie wolno.

Teren i przeszkody stopniowo się urozmaica, zależnie od postępów koni.

98. Oswajanie koni i kładzenie.

W dalszym ciągu nie należy zaniedbywać ćwiczeń w odłączaniu się koni od zwartych szeregów, tak w miejscu jak i w ruchu.

W tym okresie można rozpocząć naukę kładzenia się koni na żądanie jeźdźca.

Uczyć kładzenia się można tylko te konie, które zupełnie spokojnie zachowują się podczas wsiadania i zsiadania i które chętnie pozwalają na podnoszenie im przednich kończyn.

Jeśli w zastępie są konie spóźnione pod tym względem, należy naukę kładzenia się rozpocząć z niemi dopiero wtedy, gdy spełniają warunki wyszczególnione w poprzednim ustępie.

Naukę kładzenia się należy zawsze przeprowadzać na terenie możliwie miękkim, suchym, wolnym od kamieni i jakichkolwiek ostrych przedmiotów.

Przed zakończeniem lekcji ustawia się zastęp dowolnie.

Ujeżdżacze zsiadają z koni i zdejmują siodła. Każdy ujeżdżacz staje z prawej strony konia; prawą ręką podnosi prawą przednią nogę konia i jednocześnie lewą ręką ujmuje lewą wodzę, zapomocą której stopniowo skręca głowę i szyję konia w lewo (ryc. 27a).

ryc 27a

Gdy koń okaże najmniejszą chęć pochylenia się w stronę ujeżdżacza, należy mu w tem dopomóc odpowiednio opuszczając jego zgiętą prawą nogę przednią i natychmiast podać owsa, kawałek chleba lub marchwi i t. p.

Podczas każdej lekcji bardzo oględnie stopniować wymagania i zadowalać się najmniejszemi postępami, zawsze wynagradzając konia.

Koń coraz więcej będzie się przechylał w stronę ujeżdżacza i w pewnej chwili dotknie ziemi napiąstkiem prawej nogi. Wówczas ujeżdżacz wzmacnia działanie lewej wodzy aż do chwili, gdy koń położy się na prawy bok (ryc. 27b).

ryc 27b

Dalsza praca będzie polegała na utrzymaniu konia w postawie leżącej i na przyzwyczajaniu go do zachowania w tej postawie spokoju podczas ruchu w pobliżu niego, hałasu i t. p.

Koń powinien powstawać wskutek lekkiego pociągnięcia wodzami do góry.

Gdy konie nauczyły się kłaść rozsiodłane, uczy się je kładzenia się z siodłem, lecz z popuszczonym o l-2 dziurki popręgiem, następnie z dociągniętym popręgiem, potem pod siodłem troczonem i ostatecznie pod jeźdźcem.

Trzech ostatnich wymagań nie należy stawiać wcześniej niż w końcu II okresu dojeżdżania.

Konie muszą być przyzwyczajone do przechodzenia przez tyraljery żołnierzy.

W tym celu koniom trudniejszym początkowo żołnierze tyraljery podają owies. Po dostatecznem oswojeniu się koni, przejeżdża się przez tyraljerę żołnierzy stojących, klęczących, leżących, następnie wykonywających ćwiczenia karabinkiem, strzelających, uzbrojonych w lance bez proporczyków, a później z proporczykami i t. d. bardzo stopniowo zwiększając wymagania, aby nagłością nie nastraszyć koni.

Gdy się konie oswoją z widokiem lanc i karabinków w rękach żołnierzy tyraijery, biorą także jeźdźcy lance lub karabinki, ostrożnie przyzwyczajając konie do ćwiczeń z niemi.

Gdy konie już się nie boją strzelania wykonywanego przez pieszych ludzi i oswoiły się z karabinkami w rękach jeźdźców, należy je przyzwyczaić do strzelania z konia.

W tym celu postępuje się jak jest wskazane w pkt. 76 i 77, z tą różnicą, że jeździec po dojechaniu do człowieka z owsem bierze karabinek, daje strzał i natychmiast zsiada z konia.

Po oswojeniu konia ze strzałem z niego w miejscu, strzela się w stępie, kłusie i galopie.

Do strzałów z broni maszynowej przyzwyczaja się konie w taki sam sposób jak do strzałów z karabinka.

Od czasu do czasu trzeba jeździć z szablami, przyzwyczajając konie stopniowo do znoszenia ćwiczeń z szablą i rąbania pozorników.

Tak samo muszą być konie oswojone z przechodzeniem przez linję harcowników (na starych koniach) początkowo trzymających lance w dłoń, a później na udzie lub na marsz - marsz.

Konie muszą być oswojone z widokiem samochodów i warkotem silników samochodowych.

W tym celu należy podjeżdżać do nieruchomego samochodu z silnikiem nieczynnym i przy nim podawać koniom owies. Po oswojeniu koni z widokiem samochodu, robi się to samo przy uruchomionym silniku. Następnie należy jeździć obok poruszającego się samochodu, jeździć na spotkanie samochodu i t. p.

Konie muszą być oswojone z ruchem ulicznym. Do osiągnięcia tego najlepszym środkiem są częste przejażdżki ulicami miasta.

Podjezdki muszą być przygotowane do wagonowania.

W tym celu pożądane jest, aby w obrębie koszar, gdzie są młode konie, był stale towarowy wagon kolejowy.

Może do tego służyć albo stary, wybrakowany wagon, albo umyślny budynek, pozorujący wyglądem, wymiarami i wysokością nad ziemią prawdziwy wagon.

Z jednej strony takiego wagonu musi być stała rampa kolejowa, dostatecznych wymiarów i ogrodzona dla zabezpieczenia koni przed upadkami z niej.

Druga strona wagonu służy do wagonowania z ramp przenośnych.

Jeśli jest możliwość porozumienia się z odnośnemi władzami kolejowemi, ćwiczenia w wagonowaniu mogą odbywać się na stacjach kolejowych.

Większość koni zazwyczaj już jest obeznana z wagonowaniem. Jednak instruktor powinien sprawdzić wszystkie konie, żeby się przekonać, w jakim stopniu są one przygotowane do wagonowania.

Pierwsze próby należy przeprowadzać z rampy stałej.

Aby jak najmniej płoszyć konie, wyścieła się słomą mostek, łączący rampę z wagonem oraz podłogę w wagonie.

Konie bez siodeł.

Konie dzieli się na grupy po 6, starając się, aby w każdej grupie większość koni była spokojna i śmiała.

Każdego konia prowadzi jeden ujeżdżacz. Oprócz tego do każdej grupy wyznacza się dodatkowych 2-4 ludzi z parcianym szerokim powęzem, długości około 2 m.

Wszystkie konie grupy oprowadza się stępem łącząc na ogony na kole, przed samym wagonem, przez kilka minut. Ludzie prowadzący konie trzymają się wewnętrznej strony koni (ryc. 28a).

Na rozkaz instruktora ujeżdżacz prowadzący najspokojniejszego i najśmielszego konia wprowadza go do wagonu, a reszta ujeżdżaczy niezwłocznie, nie zwiększając odległości, prowadzi za nim resztę koni (ryc. 28b).

Po należytem ustawieniu koni należy natychmiast dać im owsa.

Gdyby w toku wprowadzania koni do wagonu, któryś z nich stawił opór, dodatkowi ludzie niezwłocznie podchwytują go pod zad i w ten sposób wpychają do wagonu (ryc. 28c).

Gdy wszystkie konie chętnie dają się wagonować z rampy stałej, robi się to samo z rampy przenośnej.

Później należy sprawdzić, czy wszystkie młode konie dają się wagonować przy świetle w nocy.

ryc 28a

ryc 28b

ryc 28c

Konie chętnie wchodzące do wagonu nie wymagają po sprawdzeniu dalszych prób. Konie bojaźliwe lub oporne należy ćwiczyć w wagonowaniu aż do osiągnięcia zupełnej uległości. Przy ćwiczeniach takich koni należy dla towarzyszenia im dobierać konie najpewniejsze.

Dla przyspieszenia dodatnich wyników można ćwiczenia w wagonowaniu przeprowadzać w godzinach obrokowania, pojąc i dając obrok po wprowadzeniu koni do wagonu.

99. Nauka pływania.

Umiejętność pływania jest u konia wrodzona. W odniesieniu do młodych koni polega ona nie na nauczeniu ich utrzymywania się na wodzie lub posuwania się w niej, lecz na wyrobieniu:

a) śmiałości przebywania głębszych wód,

b) umiejętności zachowania płynąc ogólnego kierunku, nadanego przez człowieka,

c) umiejętności płynięcia w oporządzeniu.

Naogół konie pływają chętnie, lecz zawsze wolą po przepłynięciu pewnej przestrzeni powracać na to samo miejsce (lub brzeg), z którego weszły do wody.

Ponieważ kierować koniem w wodzie jest bardzo trudno, a tem bardziej zwalczyć jakiś jego opór, należy naukę pływania prowadzić w taki sposób, aby koń nigdy nie powracał na ten sam brzeg, z którego wszedł do wody.

Jeśli warunki miejscowe na to pozwalają, - należy jak najczęściej przebywać wody w bród pod jeźdźcami, prowadząc jazdę rojem. Przytem nigdy nie należy wyprowadzać zastępu z wody w tem miejscu brzegu, w którem się go wprowadziło do wody. Najlepiej służą do tego rzeki lub w ostateczności wydłużone, wcięte brzegi zatok i jezior.

Głębokość brodów należy wybierać o ile możności coraz większą, lecz nie o tyle, aby konie musiały płynąć.

Zawsze unikać dna grząskiego.

Do nauki pływania należy wybierać ciepłą pogodę i miejsca odpowiadające następującym warunkom :

a) aby konie wychodziły z wody na brzeg przeciwny, a nie na ten, z którego weszły do wody,

b) aby obydwa brzegi nie były urwiste i pozwalały koniom na stopniowe wchodzenie i wychodzenie z wody,

c) aby dno nie było grząskie i było wolne od przedmiotów, któreby mogły skaleczyć ludzi lub konie,

d) aby prąd był słaby.

Obydwa brzegi należy połączyć kładką, po której mogliby się posuwać ludzie, prowadzący konie. Kładkę można zastąpić liną, umocowaną na obydwóch brzegach, lub trzymaniem koni z łódki.

Przy ćwiczeniach w pływaniu musi być w pogotowiu łódź dla dania w razie potrzeby pomocy ludziom.

Ludzi należy dobierać tylko z umiejących pływać.

Podczas początkowej nauki pływania konie są bez siodeł i tylko na kantarach, albo na uzdach z odpiętemi wędzidłami.

Konie się dzieli na niewielkie grupy (po 3-6). W każdej grupie należy dobierać konie tak, aby większość z nich była spokojna i śmiała.

Na czele grupy stawia się najpewniejszego konia (najlepiej starego), a za nim wprowadza się do wody resztę koni danej grupy, starając się zachowywać możliwie małe odległości między końmi.

Po wylądowaniu koni na przeciwległym brzegu natychmiast podaje się im owies.

Gdy konie nauczą się śmiało przepływać wodę w wyznaczonym kierunku, wówczas jeźdźcy konno, bez siodeł, grupami wjeżdżają do wody. Gdy koń zaczyna płynąć, jeździec zsuwa się do wody (na rzece - na tę stronę konia, skąd jest prąd) i ujmuje konia za grzywę lub za ogon.

Następnem ćwiczeniem będzie pływanie pod jeźdźcem.

W tym wypadku jeźdźcy postępują tak, jak w poprzedniem ćwiczeniu, z tą różnicą, iż nie zsuwają się z koni do wody, lecz z chwilą gdy koń zaczyna płynąć, nachylają się ku przodowi i trzymają się za grzywę konia t. zn. przybierają taki dosiad, aby jak najwięcej przylegać tułowiem do konia i jak najmniej wystawać nad wodą.

Jeżeli tylko koń traci równowagę i zadziera głowę do góry, usilnie grzebiąc przedniemi nogami, jeździec niezwłocznie zsuwa się z konia do wody.

Dalsze ćwiczenia pływania odbywają się jak dwa poprzednie, lecz konie muszą być osiodłane. Koni osiodłanych nie należy zmuszać do pływania na przestrzeni dłuższej niż 30-40 m.

Ostatniem ćwiczeniem będzie przepływanie za pewnym wyznaczonym koniem, kierowanym przez jeźdźca, podczas gdy reszta koni płynie za nim, puszczona luźno jak tabun.

100. Ćwiczenia w skakaniu.

W tym okresie ćwiczenia w skakaniu prowadzi się według zasad, podanych w pkt. 81, lecz mniej więcej w połowie tego okresu rozpoczyna się skoki w galopie.

Głównym warunkiem skakania w galopie jest przejście do tego chodu możliwie dalej od przeszkody. Koń nie powinien się orjeniować w tem, ŻE został pobudzony do galopu, aby przebyć przez przeszkodę. Skoki muszą być jakby

włączone do pracy w galopie.

Jeżeli miejsce nie pozwala na wykorzystanie przestrzeni do galopowania przed wykonaniem skoku jak np. na ujeżdżalni, instruktor powinien odpowiednio zorganizować porządek skakania w zastępie.

Przeszkodę (przeszkody) ustawia się gdzieś w środku ujeżdżalni (dobrze jest czasami ustawiać je na przekątnej). Instruktor wyznacza kilku jeźdźców, którym każe galopować dokoła ujeżdżalni;

instruktor w tym czasie nakazuje pojedynczym jeźdźcom wykonanie skoku, poczem jeździec przez pewien czas nadal galopuje. Gdy przeszkoda jest wolna, skacze następny jeździec.

Zadaniem jeźdźca jest zachowanie równego tempa, kierunku przed wykonaniem skoku i po nim oraz bezwzględnego spokoju.

Podczas jazdy rojem należy również w tym okresie skakać w galopie, stosując się do zasad podanych w pkt. 81.

Bardzo oględnie stopniując wymagania, należy pod koniec tego okresu doprowadzić wysokość przeszkód do 70 cm, a szerokość (rowy) do 2 m.

c) Okres IV. (Czas trwania około l miesiąca).

101. Cel okresu.

Praca tego okresu polega na powtórzeniu i rozwijaniu wyników osiągniętych w poprzednich okresach, ale na munsztuku.

Ilość pracy, prowadzenie zastępu na ujeżdżalni, ćwiczenia w skakaniu i praca w terenie tak, jak jest wskazane w pkt. 83.

102. Regulowanie pracy i prowadzenie zastępu.

Postępowość stosowania zasadniczych ćwiczeń:

1. dopasowanie kiełzna (pkt. 104, 105),

2. marszowy stęp,

kłus,

galop z kłusa,

3. ćwiczenia zwrotności w marszowym stępie i kłusie, zmiana tempa w kłusie,

4. skoki z kłusa,

zatrzymywanie w stępie,

ruszanie z miejsca skróconym stępem i kłusem, 5. zatrzymywanie w kłusie,

zwrotność w galopie,

cofanie,

6. skrócony galop z kłusa i ze stępa, zwroty zwykłe w stępie,

7. przechodzenie ze skróconego galopu w galop i odwrotnie, wyciqgnięty kłus, ćwiczenia w skakaniu w galopie,

8. przechodzenie ze skróconego galopu w stępa,

zwroty zwykłe w miejscu, 9. wyciągnięty galop.

103. Przeznaczenie wędzidła i munsztuka.

Wędzidło działa na kąty pyska, język i, przy prawidłowej postawie głowy, na bezzębną krawędź dolnej szczęki. Przy opuszczonej szyi konia, jako dźwignia, mechanicznie działa w kierunku z dołu do góry.

Munsztuk działa na bezzębna krawędź dolnej szczęki i częściowo na język. Jako dźwignia mechanicznie działa w kierunku z góry do dołu.

Munsztuk, działając bezpośrednio na bezzębną krawędź, służy do uzupełnienia działania wędzidła i ułatwia prowadzenie konia w jednej ręce, więc zasady prowadzenia konia pozostają bez zmian.

Munsztuka, jako środka ostrego, trzeba używać oględnie i uważać, żeby napięcie wodzy munsztukowych zasadniczo nigdy nie było silniejsze od napięcia wodzy wędzidłowych.

104. Dobór munsztuka.

Jeśli się ma kilka wymiarów munsztuków, należy je dobierać do każdego konia według budowy jego pyska.

Długość ścięgierza powinna być większa od szerokości dolnej szczęki wraz z wargami mniej więcej o 2 cm. Mierzy się dolną szczękę w tem miejscu, gdzie ma leżeć ścięgierz, t. zn. na wysokości dołka, w którym ma spoczywać łańcuszek (ryc. 29).

Wysokość i szerokość kabłąka ścięgierza muszą być takie, aby się pod nim mieścił język konia.

Nie mając jeszcze pewności, jaki munsztuk jest potrzebny dla danego młodego konia, zawsze lepiej jest dobierać kiełzno łagodniejsze niż ostre.

Munsztuk staje się ostrzejszy przy:

a) cieńszym ścięgierzu,

b) wyższym i szerszym kabłąku ścięgierza,

c) dłuższych czankach.

ryc 29

Koniom zadzierającym głowę należy dopasowywać munsztuk niżej, t. zn. ścięgierz musi być o 1/2 - 1 1/2 cm niżej od miejaca, na którem normalnie spoczywa.

Koniom opuszczającym głowę należy dopasowywać munsztuk wyżej, t. zn. scięgierz musi być o 1/2 - 1 1/2 cm wyżej od miejsca, na którem normalnie spoczywa.

Dobieranie i poprawne dopasowanie munsztuka powinien sprawdzić u każdego konia instruktor, pamiętając, że wszelkie niedokładności mogą zepsuć poprzednią pracę, gdyż źle dobrany i niedopasowany munsztuk może konia pozbawić zaufania do ręki jeźdźca. Ten sam skutek może wywołać twarda ręka jeźdźca, na co instruktor musi zwracać uwagę ujeżdżacza.

Jeżeli koń zachowuje w każdym chodzie spokojną postawę szyi i głowy oraz elastyczną, miękką łączność z ręką jeźdźca, wykonywając wszystkie ćwiczenia podane w pierwszych trzech okresach podjeżdżania poprawnie i posłusznie, można go okiełznać munsztukiem.

105. Oswajanie z munsztukiem.

Przy pierwszych lekcjach trzeba dążyć tylko do tego, aby koń nabrał zaufania do munsztuka. Początkowo trzeba unikać ostrych zakrętów, zwrotów zwykłych, stanowczych zmian tempa i zatrzymywań, cofania oraz przechodzenia w skrócony galop ze stępa.

Wymagania te należy stopniować w takim porządku, jak się dodawało każde nowe ćwiczenie w II i III okresach, z tą różnicą, że zajmie to o wiele mniej czasu.

Początkowo należy stosować munsztuk bez łańcuszka.

Przy użyciu munsztuka bez łańcuszka należy go starannie dopasować, t. zn. podciągnąć go nieco wyżej i baczyć, żeby policzki munsztukowe nie były za luźne.

Z chwilą gdy koń się przyzwyczai i nabierze zaufania do munsztuka bez łańcuszka, można stosować munsztuk z łańcuszkiem, przyczem instruktor powinien ponownie sprawdzić dopasowanie całego kiełzna.

Koniom dokładnie przygotowanym poprzednią pracą nie sprawi munsztuk żadnych trudności, a oswajanie się potrwa kilkanaście dni.

106. Postawa szyi i głowy.

Wskutek działania munsztuka u większości koni głowa cofa się więcej ku tyłowi niż przy jeździe na samem wędzidle. Należy wówczas baczniej uważać, aby nie dopuścić cofnięcia się głowy poza pion, co zawsze będzie połączone z obniżeniem postawy szyi.

W tym wypadku jeździec, popuszczając nieco obie wodze munsztukowe, działa silniej wodzami wędzidłowemi (pkt. 54 i 55). Przy najmniejszem ustępstwie konia w kierunku przesunięcia głowy ku przodowi, zwalnia jeździec natychmiast działanie wodzy aż do normalnej łączności z pyskiem i wyrównywa wodze munsztukowe.

Niektóre konie z chwilą przejścia do jazdy na munsztuku, nawet nie cofając poza pion głowy, starają się obniżyć postawę szyi, poprzednio ustaloną dla każdego rodzaju chodu. Przy takiej pierwszej próbie konia jeździec postępuje jak w wyżej opisanym wypadku cofnięcia głowy poza pion.

Jednak ujeżdżacz powinien się starać uprzedzać i zapobiegać obniżeniu przez konia postawy szyi, bądź połączonem z cofnięciem głowy poza pion, bądź też nie połączonem.

W tym celu od pierwszych kroków konia na munsztuku należy, utrzymując lekką, lecz nieosłabną łączność z pyskiem konia, z całą uwagą śledzić postawę szyi i głowy. Już przy najmniejszej chęci konia obniżenia postawy szyi jeździec natychmiast przeciwdziała temu zgodnie z pkt. 54.

Podczas jazdy na musztuku konie zazwyczaj mniej śmiało posługują się ruchami szyi i głowy. Bywa to wówczas, gdy muszą się wydłużać, przy posuwaniu się dodanym i wyciągniętym kłusem, galopem, i wyciągniętym galopem, stępem marszowym oraz przy pokonywaniu wszelkich przeszkód i t. p.

Jest to skutek początkowego braku zaufania do ostrzejszego kiełzna, jakiem jest munsztuk.

Nieustanne, systematyczne ćwiczenia koni we wszystkich wypadkach, wymagających wydłużania się konia, stałe utrzymywanie przytem miękkiej łączności z pyskiem konia, jak również unikanie wszelkich szarpnięć wodzami, są środkami wzbudzającemi w koniu takie samo zaufanie do munsztuka, jakie poprzednio było osiągnięte do wędzidła.

107. Chwytanie za czanki.

Jeśli koń zaczyna okazywać chęć chwytania wargami za czanki, należy niezwłocznie temu zapobiec, łącząc paskiem, przesuniętym przez dodatkowe środkowe ogniwko łańcuszka, środkowe małe pierścienie obydwu czanek (ryc. 30).

Jeżeli łańcuszek nie ma dodatkowego środkowego ogniwka, a czanki - środkowych małych pierścieni, wówczas pasek przesuwa się przez środkowe ogniwo łańcuszka, a końce jego przymocowuje się do dolnych pierścieni czanek (ryc. 31).

Stosować ten pasek należy przez dłuższy CZAS, dopóki koń zupełnie nie zaprzestanie chwytania wargami za czanki.

ryc 30

ryc 31

108. Oswajanie koni.

W tym okresie muszą być konie ostatecznie przyzwyczajone do posuwania się w zwartych szeregach, odłączania się od nich w miejscu i ruchu oraz do spokojnego zachowania się podczas strzelania, bębnienia, chwytów bronią konno, ruchu ulicznego i t. p.

III. Dojeżdżanie.

109. Cel dojeżdżania.

Dojeżdżanie koni remontowych polega na dalszem rozwijaniu młodego organizmu i doprowadzeniu go do takiego stanu, żeby mógł znosić pracę narówni ze starszemi końmi oraz rozwijaniu poprzednich wyników w taki sposób, żeby odruchowo, reagując na środki pomocy, umiał wykonać każde przepisowe żądanie jeźdźca, będąc jednocześnie zupełnie oswojonym z warunkami pełnienia służby w danej broni.

Dojeżdżanie prowadzi się stale na munsztuku i dzieli się na okresy:

110. Podział pracy na okresy.

Okres I jest rozwijaniem IV okresu podjeżdżania i uzupełnieniem go wymaganiami, wyszczególnionemi w pkt. 117, 118, 119, 120 i 121.

Okres II jest szczególnie poświęcony zaprawie i ostatecznem wyrobieniu chodów do pracy w składzie jednostek linjowych.

Pod koniec II okresu muszą konie być już tak przygotowane, żeby je można było we wszystkich chodach i warunkach prowadzić, trzymając wodze w jednej ręce.

Czas trwania I okresu zajmie mniej więcej 3/4 całego dojeżdżania, a II okres - 1/4.

111. Regulowanie pracy i prowadzenie zastępu.

Czas trwania codziennej pracy pod jeźdźcem wynosi przeciętnie 60 minut (oprócz codziennych godzinnych przechadzek stępem pod jeźdźcem, pkt. 17).

W okresie I raz lub dwa razy tygodniowo przedłuża się jazdę w terenie, do 1 1/2 godziny, w II zaś okresie do 2 godzin (pkt. 122). Ilość pracy należy zwiększać bardzo wolno i stopniowo, trzymając się zasady, iż lepiej jest nie dokończyć pracy nad koniem niż go przemęczyć.

Ilość pracy nie należy koniecznie pojmować jako przedłużania czasu codziennego przebywania konia pod jeźdźcem, lecz można ją zwiększać przez przedłużanie nawrotów w chodach wyższych od stępa.

Należy stale pamiętać, że najuciażliwszą i najbardziej wyczerpującą pracą dla konia jest ciężar, który nosi. Jeżeli pod koniec dojeżdżania młody koń może już wykonywać tak długie nawroty w chodach wyższych od stępa jak koń stary, to jednak nie może być jeszcze tak rozwinięty, aby nosić taki sam ciężar (130-140 kg), t. zn. jeźdźca w pełnem oporządzeniu wraz z przepisowo spakowanem siodłem.

Zaprawa koni w noszeniu większego ciężaru podczas dojeżdżania musi być ograniczona do pracy pod jeźdźcem w pełnem uzbrojeniu (szabla, lanca, karabinek, przepisowo wypełnione ładownice, maska gazowa i płaszcz, który może być przytroczony do siodła lub włożony przez jeźdźca).

Zaprawa w noszeniu coraz większego ciężaru musi się odbywać od początku II okresu dojeżdżania zapomocą stopniowego uzupełniania oporządzenia jeźdźca.

Zaprawa w noszeniu coraz większego ciężaru powinna się odbywać raz na tydzień, podczas dwugodzinnych wyjazdów w teren, które wówczas prowadzi się tak jak marsz podróżny zwartego oddziału.

Dopiero po wcieleniu do szeregów zaprawa młodych koni w noszeniu pełnego przepisowego ciężaru będzie się odbywała automatycznie, równolegle ze szkoleniem na nich kontyngensu.

Wyjazdy w teren prowadzić 3-4 razy tygodniowo.

Jazdę na ujeżdżalni prowadzi się:

w I okresie luzem, dowolnie i od czasu do czasu ze stałemi odległościami; w II okresie luzem i dowolnie, przeznaczając jednak przy każdej lekcji na ujeżdżalni połowę czasu jeździe ze stałemi odległościami.

Ćwiczenia w skakaniu przez przeszkody prowadzić 2 razy tygodniowo. W dniach następujących po dniach wypoczynku (np. po dniach świątecznych) ćwiczeń w skakaniu prowadzić nie wolno.

Przeciętna ilość skoków podczas każdej lekcji nie powinna przekraczać 8-12.

Kolejność stosowania zasadniczych ćwiczeń powinna być następująca.

Okres I:

1. wszystkie ćwiczenia, jak w IV okresie podjeżdżania (pkt. 113, 114, 115, 116), oswajanie koni (pkt. 123), ćwiczenia w skakaniu (pkt. 121, 125, 126, 127, 128),

2. udoskonalanie zmian kierunku w skróconym

galopie (pkt. 117), 3. ciąg w skróconym galopie (pkt. 117),

4. skrócony galop z miejsca (pkt. 119),

5. zatrzymywanie ze skróconego galopu (pkt.118),

6. kontrgalop (odwrotne zmiany kierunku, zmiany kierunku, koła, zmniejszanie kół, jazda zastępu dowolnie pkt. 120),

7. ciąg w kłusie (pkt. 118),

8. zatrzymywanie w galopie (pkt. 118),

9. cwał (pkt. 121);

okres II.

1. wszystkie ćwiczenia poprzedniego okresu. oswajanie koni (pkt. 123), ćwiczenia w skakaniu (pkt. 129),

2. wcielenie do szeregów (pkl. 130, 131),

112. Kondycja dojezdków.

Tylko konie normalne zaprawione do pracy, odżywiane i pielęgnowane osiągają dobry stan, co się uwidocznia sierścią lśniącą (u koni w dobrym stanie sierść lśni również w zimie, gdy jest długa), zaznaczonemi mięśniami, wesołym wzrokiem, konie takie nie są przetłuszczone, ale jednocześnie nie mają zapadniętych boków (słabizny), jak również rozdętych zwisających brzuchów, mają wyrobiony oddech, chętnie zjadają obrok i dobrze trawią.

113. Metody pracy.

Ponieważ podjeżdżanie i dojeżdżanie są tylko częściami składowemi całego ujeżdżania, wzajemnie się dopełniającemi, więc wszystkie zasady i wskazówki, podane przy podjeżdżaniu koni remontowych, pozostają bez zmian i są nadal obowiązujące.

114. Zaopatrzenie w paszę.

W okresie dojeżdżania pożądane jest wydawanie koniom remontowym dodatku owsa w wysokości l kg dziennie. Dodatek ten ma być pokrywany z oszczędności owsa, czynionych na podstawie postanowienia art. 73 przepisu N. Z. l.

Nie dotyczy to koni zastępów spóźnionych, w okresie po zakończeniu ogólnego dojeżdżania.

115. Dobór jeźdźców.

Do dojeżdżania koni remontowych należy używać przedewszystkiem lepszych jeźdźców wśród oficerów i podoficerów, stosownie do wytycznych, podanych w pkt. 9.

116. Chody.

Należy baczną uwagę zwracać na wyrobienie wszystkich chodów, nie zadowalając się wyłącznie utrzymaniem żądanego tempa i odpowiedniej postawy, lecz wymagając dokładnych i pewnych ruchów, przedewszystkiem w stępie marszowym i galopie, w których u wielu koni nie odrazu da się osiągnąć posuwistość oraz wyraźny i równy takt.

117. Ciąg w stępie skróconym.

Ćwiczenia w ciągach w stępie skróconym można zacząć wówczas, gdy konie bez żadnych trudności posuwają się w tym chodzie.

Pierwsze ćwiczenia w ciągach należy rozpoczynać przy zakończeniu zmiany kierunku lub półwolty. W tym celu, nie dochodząc 2-3 kroków do ściany ujeżdżalni (toru), jeździec wewnętrzną wodzą nadaje głowie konia należyte ustawienie i jednocześnie wzmacnia działanie obydwóch łydek. Zewnętrzna łydka jest przytem ustawiona wtył i nieco więcej niż przy rozpoczynaniu galopu. Jeździec bacznie uważa, aby koń nie zatracał tempa.

Gdy od działania pomocy koń wykona l-2 kroki ciqgu, należy go niezwłocznie wynagrodzić. Następnie należy wykonać to samo w przeciwnym kierunku.

Krótkie nawroty ciągu t. zn. na przestrzeni 2-3 kroków, przerabia się dopóty, dopóki się nie osiągnie zupełnej poprawności wykonania, stosując podczas każdej lekcji niewielką ilość ćwiczeń (3-4). Ilość ćwiczeń należy nawet zmniejszyć, jeśli koń je chętnie wykonywa.

Dalsza praca polega na bardzo stopniowem przedłużaniu przestrzeni, na której będzie się wymagało od konia ciągu.

Po osiągnięciu poprawnego wykonywania ciągu przez konia w stępie skróconym, rozpoczyna się to samo w kłusie, kierując się wskazówkami, podanemi w § 117, t. zn. zaczynając pierwsze ćwiczenia na zakończeniu zmiany kierunku lub półwolty.

118. Ciąg w kłusie.

Przerabiając ciągi w kłusie należy zwracać baczną uwagę na zupełnie poprawne ustawienie głowy konia i na bezustanne utrzymywanie konia w równem tempie, przedewszystkiem przeciwdziałając wszelkiej chęci do zwolnienia szybkości.

Dla osiągnięcia u koni odruchowego rozróżniania pomocy jeźdźca przy rozpoczynianiu skróconego galopu lub galopu, należy młode konie dużo ćwiczyć w rozpoczynaniu skróconego galopu coraz inną nogą, stosując częste zmiany kierunku.

119. Udoskonalanie zmian kierunku w skróconym galopie.

Ponieważ przy przepisowej jeździe luzem lub na stałych odległościach nie da się osiągnąć częstych zmian kierunku oraz stosowania odpowiedniej pracy dla poszczególnych koni, używa się w tym celu specjalnego sposobu prowadzenia zastępu.

Instruktor zarządza pracę w skróconym galopie luzem w prawo i w lewo.

Wówczas wszyscy jeźdźcy zastępu jeżdżą skróconym galopem, obierając kierunek jazdy według własnego uznania. Jeźdźcy, którzy jeżdżą w prawo, trzymają się ściany ujeżdżalni, jeźdźcy zaś jeżdżący w lewo, trzymają się stale w odległości 4-5 kroków od ściany.

Na rozkaz instruktora zmiany kierunku przez ujeżdżalnię (przechodząc w stępa lub w kłusa albo zatrzymując konie lub zatrzymując, cofając i ponownie rozpoczynając skrócony galop albo stosując według uznania jeźdźców wszystkie wymienione sposoby) "ćwicz”, jeźdźcy sami według uznania zmieniają kierunek, ale tylko od dłuższej ściany ujeżdżalni do przeciwległej dłuższej ściany aż do rozkazu instruktora "dość".

Przy takiem ćwiczeniu zmian kierunku przez ujeżdżalnię z przechodzeniem w kłus lub stęp nie należy stale wymagać od koni kończenia i rozpoczynania skróconego galopu w miejscach i odległościach przepisowych, gdyż przy częstych zmianach konie będą wykonywały zmianę chodów, kierując się pamięcią w stosunku do miejsca, a nie uległością pomocom jeźdźca.

Od czasu do czasu należy kończyć skrócony galop przed zmianą kierunku, a rozpoczynać go z przeciwnej nogi po wykonaniu zmiany kierunku w dowolnem miejscu ujeżdżalni.

Przy zmianach kierunku przez ujeżdżalnie z zatrzymaniem konia lub z zatrzymaniem i cofaniem, aby uniknąć zderzeń koni i zachować porządek w zastępie, wolno zatrzymywać konie tylko w środku ujeżdżalni na przestrzeni wykonywania zmiany kierunku.

Gdy konie już zupełnie pewnie, nie myląc się, rozróżniają pomoce jeźdźca przy rozpoczynaniu skróconego galopu, i galopu podczas zmian kierunku (po przekątnej) lub przez ujeżdżalnie od krótszej ściany do przeciwległej krótszej, przy zwykłej jednokierunkowej jeździe luzem lub ze stałemi odległościami, rozpoczyna się czasem skrócony galop i galop z przeciwnej nogi w środku ujeżdżalni.

Po zakończeniu skróconego galopu (galopu) z jednej nogi i przed rozpoczęciem z przeciwnej nogi należy konie prowadzić około 6 kroków kłusem.

120. Zatrzymywanie w skróconym galopie i galopie.

Zatrzymywanie w skróconym galopie, a tembardziej w galopie wymaga zupełnego rozwinięcia stawów zadu, a stosowane przedwcześnie może pociągnąć za sobą tylko wyniki ujemne (np. szpat).

Zatrzymywania w galopie można rozpocząć dopiero wtedy, gdy koń łatwo i poprawnie daje się zatrzymywać w skróconym galopie.

Zatrzymywanie w skróconym galopie zaczyna się w drugim miesiącu I okresu dojeżdżania. Zatrzymywania w galopie należy przerabiać, lecz zawsze w małej ilości, w przedostatnim miesiącu II okresu.

Działanie pomocy jest takie same, jak przy przechodzeniu ze skróconego galopu w stęp (pkt. 89), lecz z jeszcze większą stanowczością i zastosowaniem wskazówek, wymienionych w pkt. 65 i 66.

Konia już ujeżdżonego trzeba zatrzymywać w tych chodach na przestrzeni kilku kroków.

Gdy konie łatwo, poprawnie i nie myląc się rozpoczynają skrócony galop ze stępa, należy przystąpić do nauki rozpoczynania tego chodu z miejca.

121. Skrócony galop z miejsca.

Przejście w skrócony galop z miejsca będzie poprawne wówczas, gdy koń, zachowując proste ustawienie, t. zn. takie mianowicie, aby tylne nogi kryły przednie, nie robiąc ani jednego kroku stępem lub kłusem odrazu rozpocznie skrócony galop nogą wymaganą przez jeźdźca.

Podczas pierwszych lekcyj jednak należy ruszyć kilka kroków z miejsca stępem, a potem rozpocząć skrócony galop. Ilość kroków przebywanych stępem stopniowo się skraca i w skrócony galop przechodzi się z miejsca.

Dalszem udoskonaleniem przechodzenia w skrócony galop z miejsca będzie cofnięcie konia, pozostanie kilka chwil bez ruchu i rozpoczęcie z miejsca skróconego galopu.

Przy przechodzeniu z miejsca w skrócony galop jeźdźcy muszą uważać, aby podczas stania w miejscu zachować najdokładniejszą, zupełnie równą łączność pomocy. Bez spełnienia tego warunku poprawne rozpoczęcie skróconego galopu nigdy się nie uda, gdyż wówczas koń nie będzie przygotowany do ruchu naprzód. Dopiero wykorzystując przygotowanie do ruchu naprzód i nadając koniowi wodzami odpowiednie ustawienie głowy z jednoczesnem stosownem działaniem łydek, można konia zmusić do płynnego, poprawnego rozpoczęcia skróconego galopu.

122 Kontrgalop w I okresie.

Kontrgalop służy do lepszego wygimnastykowania konia, wyrobienia większej zwrotności, doskonalszego zrównoważenia oraz dokładniejszego opanowania.

Ćwiczenia w kontrgalopie należy rozpocząć wówczas, gdy konie nie myląc się rozróżniają pomoce jeźdźca przy zagalopowywaniu i doskonale utrzymują tempo galopu skróconego.

Ponieważ konie dotychczas dużo się ćwiczyły w zmianach kierunku w skróconym galopie, należy od samego początku tak prowadzić konia w kontrgalopie zapomocą wodzy i łydek, aby zrozumiał, że jest to zupełnie odrębny ruch, polegający na galopowaniu według żądania jeźdźca z przeciwnej nogi od kierunku jazdy.

W kontrgalopie jeździec lekko wzmacnia działanie obydwóch wodzy, aby bardziej stanowczo zapewnić ustawienie głowy konia do wewnątrz (t. zn. w stronę nogi, z której koń galopuje). Ustawienie głowy do wewnątrz nie może być w tym wypadku większe niż podczas zwykłego skróconego galopu.

Jednocześnie ze wzmocnieniem działania wodzy jeździec wzmacnia działanie obydwu łydek, aby zapobiec zwolnieniu tempa i utracie wyrazistości taktów. Przytem zewnętrzna łydka musi działać tak, aby koń wyraźnie czuł, iż jest ona ustawiona nieco wtył w porównaniu z łydką wewnętrzną.

Aż do zupełnego wyrobienia konia w kontrgalopie trzeba zwiększać trudności ćwiczeń stopniowo i bardzo oględnie, i nie wolno przechodzić do trudniejszych, zanim koń całkowicie opanuje łatwiejsze.

Oprócz tego, aby uniknąć mylenia konia, pracę w kontrgalopie należy prowadzić jako ćwiczenie wyodrębnione od innych w skróconym galopie, r. zn. tak, aby z chwilą rozpoczęcia kontrgalopu koń rozumiał, że to nie będzie np. ćwiczenie zmian kierunku ze zmianą nogi w skróconym galopie, ani ćwiczenie w zatrzymywaniu w skróconym galopie i t. p.

Pierwsze ćwiczenia będą polegały na wykonywaniu odwrotnych zmian kierunku (ryc. 32).

ryc 32

Przerabiając odwrotne zmiany kierunku należy również przestrzegać stopniowości w stawianiu wymagań.

Narazie ogranicza się do rozpoczęcia zwykłej zmiany kierunku (po przekątnej), odprowadzenia konia po przekątnej na 5-6 kroków od ściany ujeżdżalni, przejechania kilku kroków równolegle do ściany (ryc. 32a, b, c, d) i skierowania konia po przekątnej ponownie do ściany, od której była rozpoczęta zmiana kierunku.

Utrudnianie tego ćwiczenia polega na coraz dalszem odchodzeniu od ściany, od której zaczyna się odwrotna zmiana kierunku (ryc. 32a, e, f, d-a, g, h, d - i t. d.)

Skrócony galop staje się kontrgalopem w chwili zwracania konia przy jeździe na lewo w punktach b, e, g i t. d., przy jeździe na prawo - w punktach c, f, h i t. d. W tych punktach jeździec zaznacza wyraźniejsze działanie pomocy.

Po odwrotnych zmianach kierunku następnem ćwiczeniem będzie zmiana kierunku (po przekątnej) bez zmiany nogi. Podczas pierwszych lekcyj wystarczy po zmianie kierunku przejść w kontrgalopie wzdłuż krótszej ściany ujeżdżalni i natychmiast zmienić kierunek (ryc. 33).

W miarę postępów przedłuża się jazdę w kontrgalopie dookoła ujeżdżalni.

ryc 33

Następnem ćwiczeniem będzie wykonywanie kół i zmniejszanie promienia kół, aż do przepisowych wymiarów wolty.

Młode konie, unikając kontrgalopu, często same zmieniają nogę, szczególnie na ostrzejszych zakrętach. Jeździec nie powinien dopuszczać do tego, zawczasu zapobieglając wzmocnieniem działania pomocy i nie przechodząc z kontrgalopu do niższych chodów. Chcąc przejść do niższego chodu lub zatrzymać konia, należy uprzednio zakończyć kontrgalop zmianą kierunku, czyli zmienić chód po wprowadzeniu konia w skrócony galop.

Przy końcu II okresu dojeźdżania konie muszą być tak wprawione w kontrgalopie, aby zastęp jeździł w skróconym galopie i kontrgalopie na komendę "Dowolnie - marsz".

123. Cwał.

Cwał można rozpoczynać dopiero przy końcu I okresu dojeżdżania.

Używać tego chodu należy bardzo oględnie i tylko w prostych kierunkach, gdyż jest on najwyższym wysiłkiem całego organizmu, a dla koni o mało szlachetnem pochodzeniu może być wprost zgubny.

Traktować go można wyłącznie jako otworzenie oddechu, a nie osobne ćwiczenie.

Cwał na przestrzeni około 200 kroków, wykonany 2-3 razy w przeciągu dojeżdżania, najzupełniej wystarczy.

Gdyby stan młodych koni był z jakichkolwiek przyczyn niezadowalający, można ilość pracy w cwale zmniejszyć lub przesunąć na następny okres.

Praca w cwale odbywa się według wskazówek umieszczonych w pkt. 90, z tą różnicą, że zastęp dzieli się na małe grupy, po 2-4 koni, mniej więcej równych zdolności.

Zamiast traktować pracę w cwale, jako osobne ćwiczenie, można ją zastąpić przysposabianiem koni do władania na nich bronią białą, przeprowadzonem 2-3 razy w cwale.

124. Praca w terenie.

Praca w terenie odbywa się według zasad, wskazanych w pkt. 74 i 97.

Od czasu do czasu należy pracować nad końmi pojedyńczo, aby osiągnąć spokojne zachowanie się bez towarzystwa innych koni.

W tym celu z miejsca nakazuje się jeźdźcom rozjechanie się pojedyńczo w różnych kierunkach, dając zawczasu wskazówki co do rodzaju, ilości pracy i czasu powrotu do koszar. To samo można zarządzić podczas prowadzenia całego zastępu w terenie, z podaniem miejsca i czasu zbiórki lub powrotu do domu.

Obowiązkiem instruktora jest zawsze, a zwłaszcza po pracy pojedynczo, sprawdzić stan powracających koni.

125. Oswajanie koni.

Ćwiczenia wskazane w pkt. 108 prowadzi się przez cały czas trwania dojeżdżania, stosując je l-3 razy tygodniowo i zwracając szczególną uwagę na konie, które zdradzają nadmierną płochliwość.

126. Ćwiczenia w skakaniu w I okresie dojeżdżania.

Ćwiczenia w skakaniu w I okresie dojeżdżania polegają na wyrobieniu u konia zupełnie pewnego obliczenia odskoku w galopie, zwrotności na przeszkodach kombinowanych i zupełnego opanowania techniki w skokach przez przeszkody wysokości do 80 cm a szerokości do 2 m (rowów).

127. Szereg przeszkód.

W tym celu podstawową przeszkodą będzie szereg złożony z 3 przeszkód (najlepiej stałych), ustawionych jedna od drugiej na 7 kroków dla skoków z kłusa i na 8 kroków dla skoków z galopu (licząc krok ok. 75 c).

Odległość między przeszkodami liczy się od środka jednej przeszkody do środka drugiej (ryc. 34).

ryc 34

Początkowo lepiej, żeby przeszkody, ustawione w szereg, składały się z drągów, jako najbardziej znanych koniowi i najlepiej nadających się do regulowania wysokości.

Drągi w wyżej określonej odległości kładzie się na ziemi.

Podczas pracy na szeregu przeszkód, tak jak i podczas poprzedniej pracy na pojedynczych przeszkodach, jeźdźcy uważają, żeby konie szły na środek przeszkód i zawsze pod katem prostym do nich, żeby nie dodawały ani nie skracały tempa ani przed przejściem przeszkody ani po przejściu. Prócz tego jeździec powinien po przejściu szeregu przeszkód jak najdalej prowadzić konia nawprost.

128. Praca w kłusie przez szereg przeszkód.

Koń na szeregu przeszkód musi być całkowicie opanowany przez jeźdźca. W tym celu początkowa praca będzie polegała na przechodzeniu przez leżące drągi szeregu przeszkód w stępie i kłusie, lecz w najrozmaitszych kombinacjach, aby koń przez cały czas uważał na to, czego jeździec od niego zażąda.

Przejeżdża się odrazu przez cały szereg przeszkód, zatrzymuje się miedzy niemi (w tym wypadku przeszkody musza być ustawione jedna od drugiej na odległości najmniej 14 kroków), po zatrzymaniu skręca się konia w prawo lub lewo albo zawraca się go zpowrotem na poprzedni drąg, wykonywa się między przeszkodami wolty i t. p.

Przytem nie wolno nigdy ukośnie omijać przeszkód, aby nie wskazywać koniowi drogi do wyłamywań (ryc. 35).

Gdy konie spokojnie przechodzą przez leżące drągi w szeregu przeszkód w stępie i kłusie, poddając się wszystkim wymaganiom jeźdźców, podnosi się ostatni drąg o 30-50 cm, po kilku lekcjach przedostatni i tak stopniowo aż do pierwszego, i wtedy jeździ się przez szereg przeszkód tylko kłusem.

ryc 35

ryc 36

Przed podniesionym drągiem, na ziemi (a jeszcze lepiej na umyślnym słupku, przybitym do stojaka ryc. 36), między miejscem przypuszczalnego odskoku a przeszkodą, kładzie się drugi drąg, czyli wskazówkę dla ułatwienia koniowi orjentacji.

Dla wyrobienia w koniach orjentacji w samodzielnem obliczaniu miejsca odskoku, gdy już pewnie skaczą przez wszystkie podniesione drągi szeregu przeszkód, usuwa się od czasu do czasu wskazówki przed jednym lub dwoma drągami. Czynić to należy przed coraz inną przeszkodą.

Skoki przez szereg przeszkód są poprawne, gdy koń, nie dodając ani skracając tempa, wykonywa je na 3 takty, licząc: pierwszy -doskok przedniemi nogami po poprzedniej przeszkodzie, drugi - jeden skok galopu, trzeci - odskok na następną przeszkodę (ryc. 37).

W szeregu przeszkód długość drugiego taktu określa miejsce odskoku na następną przeszkodę, t. zn., że jeśli koń zrobił zbyt długi takt galopu, musi wykonać odskok zbyt blisko od przeszkody; jeżeli takt jest krótki, odskok będzie daleki. albo koń zrobi przed odskokiem jeszcze jeden, niepotrzebny skok galopu.

ryc 37

Przy pracy zastępu na szeregu przeszkód odległości między przeszkodami nie można zmieniać, a więc długość drugiego taktu u wszystkich koni musi być mniej więcej jednakowa.

Ponieważ drugi takt w szeregu przeszkód jest jednocześnie jednym skokiem galopu (licząc 3 takty galopu za jeden skok galopu), a długość każdego skoku galopu u różnych koni jest różna, trzeba wynaleźć sposób dla możliwego wyrównania długości drugiego taktu wszystkich koni zastępu. Długość drugiego taktu zależy od szybkości, z jaką się przechodzi przez szereg przeszkód: im szybsze jest przechodzenie, tem takt jest dłuższy; im przechodzenie jest wolniejsze, tem takt jest krótszy.

Wobec tego, przy pracy na szeregu przeszkód, szybkość przechodzenia przez nie musi być dostosowana do indywidualnej budowy każdego konia. Np. na dużym koniu, lub nawet niedużym, lecz z szerokim skokiem galopu, jedzie się na szereg przeszkód wolniej niż na koniu małym lub źle galopującym.

Rzeczą instruktora i jeźdźca jest poznać, na jakim koniu, z jaką szybkością ma się jeździć na szereg przeszkód.

Np. na jednym koniu jedzie się nawet wolniej niż kłusem, a na innym trzeba jechać dodanym kłusem.

Przytem należy stale uważać, aby jak najdalej od szeregu przeszkód stawiać konia na odpowiednią szybkość, dla uniknięcia konieczności dodawania lub skracania tempa przed samym szeregiem przeszkód.

Zdarza się, iż na kilka lub kilkanaście kroków przed pierwszą przeszkodą szeregu przeszkód niektóre konie same przechodzą z kłusa w galop. Nie jest to wcale szkodliwe, jeśli koń nie zmienia szybkości posuwania się naprzód.

W razie przechodzenia w galop z jednoczesnem zwiększaniem szybkości, jeździec nie powinien się starać wprowadzać konia ponownie w kłus, lecz tylko dbać o to, aby koń nie zwiększał ani nie zmniejszał pierwotnej szybkości.

Baczną uwagę trzeba zwracać na zachowanie kierunku, gdyż konie często usiłują skakać nawskos, w celu wyminięcia następnej przeszkody.

W takich wypadkach, nawet w chwili wykonywania samego skoku, powinien jeździec stanowczo skierować konia jedną wodzą, odwrotną do kierunku zamierzonego wyminięcia.

W tym okresie wysokość przeszkód zwiększa się w miarę postępów do 80 cm, zaczynając od ostatniego skoku, t. j. trzymając się kolejności, jak przy podnoszeniu drągów leżących.

Gdy konie zaczynając się śpieszyć, t. j. skok przez ostatnią przeszkodę wykonywają w szybszem tempie niż np. przez drugą przeszkodę, jest to najczęściej dowodem, że za prędko była zwiększona wysokość przeszkód. Wtedy lepiej jest obniżyć przeszkody, doprowadzić konie do zupełnego opanowania i dopiero po osiągnięciu tego po pewnym czasie i więcej oględnie zacząć je znowu podwyższać.

Oprócz tego należy zapobiegać śpieszeniu się regulowaniem tempa między przeszkodami, stosując odpowiednie pomoce.

Zdarza się, że niektóre konie, więcej ostre, nawet przy nieznacznem podwyższeniu przeszkód zaczynają się spieszyć, nie dając się opanować.

Jeżeli powodem tego nie jest niespokojne zachowanie się jeźdźca na koniu (jak np. niespokojna ręka, niespokojna łydka, niespokojny dosiad), stosuje się następujący sposób: wszystkie przeszkody szeregu ustawia się na jednej, możliwie małej wysokości; po przejściu przez szereg, nie dalej jak na odległości kilkunastu kroków za ostatnią przebytą przeszkoda, wykonywa się w dowolną stronę półwoltę i prowadzi konia ponownie na szereg przeszkód, lecz w przeciwnym od poprzedniego kierunku ("pod włos") i tak dalej tam i zpowrotem.

W taki sposób wskazuje się koniowi, ze nie ma powodów do spieszenia się, gdyż po przebyciu szeregu przeszkód musi natychmiast na nie wracać.

Stosując to ćwiczenie przez kilka lekcyj i unikając wtedy skakania na tym koniu przez szereg przeszkód tylko w jednym kierunku, zwykle udaje się najzupełniej usunąć chęć śpieszenia się.

Od czasu do czasu zastępuje się poszczególne drągi lub wszystkie innemi przeszkodami.

Pierwszy raz należy nową przeszkodę stawiać jako ostatnią w szeregu.

Pracując na szeregu przeszkód, należy pamiętać, że nie jest to celem wyrobienia konia, lecz środkiem, więc podczas każdej lekcji skoków muszą konie skakać także przez pojedyńcze przeszkody.

Instruktor powinien uważać, żeby zapomocą rozstawienia i zmiany widoku przeszkód przyzwyczaić konie do skakania śmiało i spokojnie we wszystkich możliwych warunkach i tak prowadzić porządek skakania, żeby konie nie wiedziały, kiedy i w którem miejscu podczas danej lekcji trzeba będzie skoczyć.

Jeżeli zastęp jest znaczny, a skoki zajmują dużo czasu, w którym nie można utrzymać wszystkich koni w tym chodzie, w jakim się odbywają skoki, należy podczas skakania jednego konia prowadzić następne (1-3) w zadanym chodzie.

Po oswobodzeniu przeszkody (przeszkód) przez poprzednika skierowuje następny jeździec swojego konia na przeszkodę i t. d. W taki sposób konie nie nabierają wadliwego przyzwyczajenia dodawania tempa przed skokiem.

Przy niniejszym zastępie wszystkie konie mogą się posuwać w chodzie, w którym się będzie skakać, a instruktor wyznacza kolejkę skakania.

Gdy konie dokładnie wykonywają wymagania, postawione w pkt. 126, rozstawia się szereg przeszkód do galopu, czyli w odległości 8 kroków (pkt. 125).

129. Praca w galopie przez szereg przeszkód.

Praca na szeregu przeszkód w galopie wykonywa się według tych samych zasad co w kłusie, z tą różnicą, że przechodzenie w galopie przez leżące drągi jest już zbyteczne, a tylko na początek obniża się nieco wysokość pierwszych przeszkód.

Podczas każdej lekcji jednak, dla rozprężenia koni, lepiej jest wykonać pierwszy skok w kłusie, bądź przez pojedyncze przeszkody, bądź przez szereg przeszkód, ale wówczas pod warunkiem, że przeszkody będą rozstawione w odległości 7 kroków (pkt. 125).

Cała praca w galopie powinna się odbywać w tempie żywem, a nie ospałem.

Gdy przez szereg przeszkód przechodzi się w galopie, prowadzi się konie w tymże chodzie na pojedyncze przeszkody. Skoki z kłusa służą już tylko do rozprężenia konia przed właściwą pracą skoków w galopie.

130. Wyrabianie pojedynczych skoków.

Po wyrobieniu u koni posłuszeństwa przy przechodzeniu w żądanem tempie galopu przez szereg przeszkód i pojedyncze przeszkody, należy je prowadzić przez 2-4. pojedyncze przeszkody odrazu, pamiętając o ciągiem urozmaicaniu ich rodzaju i rozstawienia.

Jeźdźcy uważają na zachowanie dla każdej przeszkody stosownego tempa, t. j. jak najdalej od przeszkody stawiają konia na tempo, niezbędne do wykonania danego skoku, aby uniknąć zmiany tempa przed samą przeszkodą.

Np. mając jako pierwszy skok przeszkodę prostopadłą, a jako drugą - rów, prowadzi się konia na pierwszą krótszym galopem, a na drugą szerszym. Szerszy galop należy rozpocząć natychmiast po wykonaniu pierwszego skoku.

Oprócz tego jeźdźcy uważają, aby konie stale były prowadzone na środek przeszkody i zawsze pod kątem prostym do niej, starając się, żeby ten należyty kierunek obierać jak najdalej od przeszkody, którą się ma przeskoczyć.

131. Ćwiczenia w skakaniu w II okresie dojeżdżania.

Zasady ćwiczenia w skakaniu pozostają bez zmian.

Szereg przeszkód pozostaje środkiem, a skoki przez pojedyncze przeszkody w galopie lub w wyciqgniętym galopie pod koniec dojeżdżania ostatecznym celem tej pracy.

Szereg przeszkód należy wykorzystywać nietylko dla udoskonalenia techniki skoku i obliczania go, lecz także dla wyrobienia w koniach orjentacji, t. j. żeby sobie dawały radę we wszystkich położeniach.

W tym celu odległość między przeszkodami można zmieniać na 12 kroków; na 5 kroków, a różne odległości można połączyć w jeden szereg przeszkód. Również wysokość przeszkód można zmieniać, aby się konie nauczyły używać odpowiedniego wysiłku, potrzebnego do wykonania danego skoku. Np. pierwszy skok - 80 cm, drugi - 50 cm, trzeci - 100 cm (ryc. 38).

Należy coraz częściej podczas pracy na szeregu przeszkód unikać kładzenia wskazówek na ziemi przed przeszkodami. Lepiej jest ustawiać drąg nad drągiem, aby konie przyzwyczajały się obliczać odskok w takich warunkach, w jakich się znajdą podczas skoku przez przeszkodę naturalną. Sama odległość między przeszkodami szeregu przeszkód już powinna być dostateczna do obliczenia odskoku.

Gdy konie już łatwo zatrzymują się w galopie,

należy od czasu do czasu zatrzymywać je między przeszkodami szeregu przeszkód dla udoskonalenia opanowania.

Pierwsze ćwiczenia w takiem zatrzymywaniu robi się między przeszkodami, rozstawionemi nie bliżej niż na 14 kroków.

Po zatrzymaniu można konia zawrócić i skoczyć przez poprzednią przeszkodę lub cofnąć i skoczyć na następną, albo zrobić woltę i skoczyć na następną lub poprzednią albo jakąś inną, ustawioną zboku, t. j. prowadzić porządek skakania w taki sposób, żeby koń przyzwyczajał się we wszystkich położeniach wykonywać skoki, ulegając bezwzględnie woli jeźdźca.

Mniej więcej w połowie II okresu dojeżdżania należy stosować inny sposób mierzenia odległości między przeszkodami szeregu przeszkód niż poprzednio. Jeśli w szeregu przeszkód są przeszkody, wymagające szerszego skoku, jak np. okser, odległość mierzy się od wewnętrznych, zwróconych ku sobie stron sąsiadujących przeszkód (ryc. 39).

ryc 38

ryc 39

Praca na szeregu przeszkód, ustawionych w taki sposób, wyrabia w koniach śmielszy odskok, lecz jeździec musi bacznie uważać na odpowiednią szybkość prowadzenia konia na taki szereg przeszkód i umieć uprzedzić samowolne uchylanie się konia od należytej szybkości w przebywaniu przeszkód.

Ten nowy dla konia sposób ustawienia szeregu przeszkód stosuje się nie odrazu, lecz stopniowo, zwiększając odległość poprzednio opanowaną przez konia.

Mniej więcej w połowie II okresu należy rozpocząć skoki w kierunku skośnym do przeszkody.

Skoki te służą do sprawdzenia opanowania koni przed przeszkodą i udoskonalenia ich orjentacji przy odskoku.

Skoki w kierunku skośnym wykonywa się tylko przez pojedyńcze przeszkody, przeważnie w kłusie, w ilości l - 2 skoków podczas każdej lekcji skakania. Kierunek skośnego skoku nie powinien wynosić w stosunku do przeszkody mniej niż około 45" (ryc. 40), żeby przesadzając w wymaganiach, nie przyzwyczajać koni do wyłamywania.

ryc 40

Wykonywając skok skośny, należy obrać kierunek możliwie dalej od przeszkody, prowadzić konia na środek przeszkody po linji prostej i zachować obrany kierunek o ile można dalej za przeszkodą.

Na koniach, mających skłonność do skoku na prawo wskos, należy unikać skośnego skoku w prawo, zastępując go skokiem na lewo wskos; na koniach, mających skłonność do skoków na lewo wskos, postępuje się odwrotnie.

Konie już wyrobione muszą skakać przez przeszkody wysokości do 100 cm, a szerokości do 250 cm (rowy).

Skoków przez przeszkody większych wymiarów przed wcieleniem do szeregów w terminie podanym w pkt. 130 nie wolno stosować.

132. Wcielanie do szeregów.

Przy racjonalnem odżywianiu, pielęgnowaniu i pracy, młode konie, z niektóremi wyjątkami, po osiągnięciu 51/2 lat są już tak rozwinięte, że są zdatne do służby w szeregach, pod warunkiem, że ich ujeżdżanie jest całkowicie zakończone.

Często się zdarza, że ujeżdżenie koni, nawet młodszych niż 51/2 letnich, jest zakończone o tyle, że odpowiadają wszystkim wymaganiom, wyszczególnionym w niniejszej instrukcji. Cały ich organizm, jednak będący jeszcze w stanie rozwijania się, potrzebuje szczególnej opieki i oględnego regulowania pracy.

Taki koń, przedwcześnie zaczynający pracować narówni ze starszemi końmi, może początkowo nie zdradzać, że wykonywa nadmienię wysiłki. Mimo to jego organizm zamiast się rozwijać i dojść do pełnego rozkwitu sił będzie się niszczył, wskutek czego służba jego w wojsku będzie trwała krócej niż przy normalnem wcieleniu do szeregów, t. j. po zakończeniu rozwoju.

Odpowiedzialny za wcielenie każdego młodego konia do szeregu lub użycie konia jeszcze nie wcielonego do szeregów do pracy, nie przewidzianej niniejszą instrukcja, jest dowódca formacji, w której się odbywa dojeżdżanie.

Do książki ewidencyjnej każdego konia powinien być wpisany mumer i data rozkazu formacji, na mocy których młody koń został wcielony do szeregów.

W zasadzie wcielać do szeregów wolno konie 5 1/2-letnie, które przebyły w formacjach dwie zimy. Wcielanie odbywa się przed koncentracją, mniej więcej w końcu czerwca.

Nowowcielone konie idą na koncentrację i mogą uczestniczyć w ćwiczeniach pułkowych i brygadowych. Nie mogą natomiast uczestniczyć w kilkudniowych ćwiczeniach międzybrygadowych i międzydywizyjnych, ze względu na ich forsowność. Sprawę udziału młodych koni w większych ćwiczeniach regulują osobne rozkazy I wiceministra spraw wojskowych.

Przed wydaniem rozkazu o wcieleniu koni do szeregów, dowódca formacji powinien zrobić przegląd, dla sprawdzenia, czy stopień ich gotowości jest zgodny z niniejszą instrukcją.

Każdego konia do przeglądu przedstawia o ile możności ten ujeżdżacz, który go stale ujeżdżał. Wzór przeglądu młodych koni:

a) konie na munsztukach,

b) zastęp prowadzony luzem lub ze stałemi odległościami,

c) wykonanie na komendy,

d) stęp:

zmiany kierunku, wolty, zwroty zwykłe w ruchu i w miejscu.

kłus:

zmiany kierunku, wolty, dowolnie, zatrzymywanie, stanie w miejscu, cofanie, ruszanie z miejsca, dodany i wyciągnięty,

skrócony galop:

przejście z kłusa i odwrotnie, wolty, zmiany kierunku,

przejście ze stępa i odwrotnie; zatrzymywanie i cofanie,

przejście z miejsca, przejście do galopu i odwrotnie,

skoki:

w galopie przez pojedyncze przeszkody (regulaminowych wymiarów), w zastępie na stałych odległościach, albo luzem, w galopie lub wyciągniętym galopie pojedynczo przez 3-4 przeszkody, ustawione w różnych kierunkach (w liczbie tych przeszkód muszą być rowy i ziemne przeszkody dla wskoku i zeskoku),

w zwartym szeregu:

stanie w miejscu, stęp, kłus, galop, prowadzenie przez koniowodów, wyjeżdżanie z szeregów (w miejscu i w ruchu), przyczem na każdym koniu wychodzącym ze zwartego szeregu jeździec wykonywa pewne zadanie bez komend, według uznania przeglądającego, jak np. jazda w określonym chodzie z wykonaniem wolt, zmian kierunku i t. p., pokonanie jakiejś przeszkody, dojechanie do jakiegoś punktu i powrót do szeregów i t. d., przyczem się sprawdza wyrobienie konia do pracy pojedynczo,

broń:

zachowanie się koni podczas strzelania, wykonanego przez jeźdźców lub też ludzi pieszych oraz podczas władania na nich bronie białą w chodzie nie niższym od wyciągniętego galopu,

zaprawa:

2 km wyciągniętego galopu pod jeźdźcami w pełnem uzbrojeniu (pkt. 111).

133. Konie spóźnione.

Konie wyjątkowo trudne do wyrobienia lub spóźnione z jakichkolwiek innych przyczyn, po zakończeniu dojeżdżania reszty konia nie powinny być wcielane do szeregów, lecz wydzielone do dalszego dojeżdżania w osobny zastęp.

Takie zastępy można też tworzyć wcześniej, jeśli konie wyraźnie nie podążają za ogólnymi postępami i przeszkadzają normalnemu tokowi pracy.

W zależności od postępów poszczególnych spóźnionych koni wciela się je pojedynczo do szeregów, jednak po dokonaniu przeglądów, zgodnie z pkt. 130.

Do pracy w zastępach koni spóźnionych należy przydzielać najlepszych jeźdźców.

ROZDZIAŁ C. UJEŻDŻANIE KONI W FORMACJACH ARTYLERJI.

I. Zasady ogólne.

134. Podział ujeżdżania w formacjach artylerji.

135. Organizacja ujeżdżania.

Ujeżdżanie młodych koni w formacjach artylerji dzieli się zasadniczo na ujeżdżanie koni wierzchowych i koni pociągowych.

Powyższy podział jest spowodowany przez używanie koni artyleryjskich, bądź do służby pod wierzchem, bądź w zaprzęgu. Dlatego w forniacjach artylerji dzieli się konie remontowe na odpowiednie grupy, zależnie od typów i od przewidzianego dla nich przeznaczenia w służbie po ukończeniu ujeżdżania, mianowicie na:

1. konie wierzchowe:

a) konie wierzchowe oficerskie,

b) konie wierzchowe szeregowe,

2. konie artyleryjskie pociągowe,

3. konie artyleryjskie pociągowe ciężkie.

Dla zapewnienia jednolitej i ciągłej pracy w ujeżdżaniu młodych koni, dowódcy oddziałów tworzą na czas ujeżdżania pododdział młodych koni, do którego wcielają wszystkie podjezdki i dojezdki, pomieszczając je o ile możności w jednej oddzielnej stajni.

Na dowódcę pododdziału młodych koni należy zasadniczo wyznaczyć oficera instruktora z ukończonym kursem instruktorskim jazdy konnej i zaprzęgami, dając mu do pomocy szczególnie zamiłowanego podoficera, jako podoficera zaprzęgowego. Z pośród jezdnych wybrać najbardziej uzdolnionych szeregowców jako luzaków i ujeżdżaczy, w ilości jednego szeregowca na dwa konie.

W razie otrzymania wyjątkowo dużej ilości koni remontowych należy przydzielić osobnych jezdnych do obsługi koni, ujeżdżaczom zaś przydzielić tylko jednego konia do oporządzania.

W takim wypadku ujeżdżacze mogą być lepiej wykorzystani do ujeżdżania koni, gdyż dziennie będą mogli dosiadać 3 do 4 koni.

Konie wierzchowe powinni ujeżdżać przedewszystkiem oficerowie i podoficerowie zawodowi, a konie artyleryjskie pociągowe powinni ujeżdżać zasadniczo szeregowcy ujeżdżacze.

Ujeżdżanie koni wierzchowych przeprowadza się ściśle według rozdziału B, z tą różnicą, że dojezdki pozostają do końca ujeżdżania w pododdziałach młodych koni. Nadto konie wierzchowe szeregowców należy oswoić z uprzężą przy końcu pierwszego okresu dojeżdżania, a następnie podjeździć je w zaprzęgu, tak aby w razie nagłej konieczności w polu mogły być przejściowo użyte w zaprzęgu.

136. Ujeżdżanie koni wierzchowych w formacjach artylerji.

137. Ujeżdżanie koni artyleryjskich pociągowych.

Ujeżdżanie koni art. pociągowych w artylerji lekkiej i konnej.

Koń artyleryjski pociągowy artylerji lekkiej i konnej jest używany w czasie pokoju w równej mierze do zaprzęgu i do nauki jazdy konnej. To też musi być bardzo starannie ujeżdżony jako wierzchowy i jako pociągowy.

Przestrzeganie tej zasady usunie trudności w szkoleniu rekrutów w jeździe konnej w oddziałach artylerji, a nadto stworzy konieczną rezerwę koni, nadających się każdej chwili do użytku pod wierzch.

Ujeżdżanie koni artylerji ciężkiej.

Koń artyleryjski pociągowy w artylerji ciężkiej (o typie ciężkiego konia stępaka) używany jest do zaprzęgu i do nauki w jeździe konnej. Konie te, o ciężkim typie stępaków, mogą się posuwać w stępie i kłusie, lecz nie nadają się do jazdy w galopie. Ponieważ zaprzęgi artylerji ciężkiej posuwają się zasadniczo w stępie, wyjątkowo w kłusie, a nigdy w galopie, przeto konie te musza być ujeżdżone pod wierzchem i w zaprzęgu tylko w tych dwóch chodach, z pominięciem galopu.

138. Cechy ujeżdżonego konia artyleryjskiego pociągowego.

Ujeżdżony koń artyleryjski pociągowy powinien umieć ciągnąć chętnie i równomiernie w różnych chodach, być wytrzymały i silny w ciągu, posiadać łatwość dostosowania swych chodów i ruchów do zespołu, z którym pracuje w zaprzęgu. Nadto koń pociągowy w artylerji lekkiej i konnej powinien mieć wszystkie cechy konia wierzchowego. Musi posiadać także umiejętność spokojnego przechodzenia przez rowy i nasypy, aby je mógł łatwo pokonywać w czasie pracy w zaprzęgu. Nadto musi być tak ujeżdżony pod wierzchem, aby mógł być użyty do szkolenia szeregowców w jeździe konnej i do służby w polu pod wierzchem.

139. Zaprawa początkowa.

Zaprawa początkowa rozpoczyna się po przybyciu koni remontowych do oddziału. Zaprawa ta polega na oprowadzaniu koni w ręku i na przepędzaniu na lince, w myśl § 32 przy stosowaniu ćwiczeń 1, 2 i 3, podanych w ustępie "Postępowość stosowania zasadniczych ćwiczeń".

Ujeżdżanie koni artyleryjskich pociągowych w artylerji lekkiej i konnej dzieli się na:

1) podjeżdżanie pod wierzchem i w zaprzęgu, które obejmuje cztery okresy i trwa 12 miesięcy,

2) dojeżdżanie pod wierzchem i w zaprzęgu, które obejmuje dwa okresy i trwa 12 miesięcy.

Ujeżdżanie koni artyleryjskich ciężkich odbywa się w podobny sposób jak koni artyleryjskich pociągowych w artylerji lekkiej i konnej, z tą jednak różnica, że nie stosuje się galopu.

140. Podział ujeżdżania koni artyleryjskich pociągowych.

To też odpadają wszelkie ćwiczenia w ujeżdżaniu przeprowadzone w galopie i ćwiczenia w skakaniu, czyli konie te ujeżdża się tylko w stępie i kłusie. Przez ujeżdżanie należy wyrobić u nich silne mięśnie i jak największa umiejętność pracy w ciężkim ciągu.

141. Podział ujeżdżania koni artyleryjskich pociagowych ciężkich i ogólne zasady.

Ujeżdżony koń artyleryjski ciężki powinien umieć ciągnąć chętnie i równomiernie w długim stępie, być wytrzymałym i silnym w ciężkim zaprzęgu i mieć w wysokim stopniu wyrobione zalety, konieczne do ekonomicznej pracy w zespole 8-konnym.

Musi więc przedewszystkiem umieć spokojnie i jednocześnie z całym swym zespołem ruszać z miejsca i posuwać się w stępie, aby siła całego zespołu jednocześnie ruszała z miejsca znaczny ciężar ciężkiego działa i równomiernie mogła go dalej toczyć i przeciągać przez rowy i wały.

Pod wierzchem musi być tak ujeżdżony, aby mógł być użyty do nauki szeregowców w jeździe konnej w stępie i kłusie.

Ujeżdżanie koni artyleryjskich ciężkich dzieli się na podjeżdżanie i dojeżdżanie.

Podjeżdżanie trwa około 12 miesięcy i obejmuje 4 okresy; okres pierwszy trwa około 2 miesięcy; drugi około 4 miesięcy; trzeci 5 miesięcy; czwarty około miesiąca.

Dojeżdżanie trwa około 12 miesięcy i obejmuje dwa okresy. Okres pierwszy trwa około 3/4 czasu dojeżdżania, a drugi okres około 1/4.

Cele i sposoby pracy w poszczególnych okresach są takie same jak omówione w rozdziale o ujeżdżaniu koni artyleryjskich pociągowych w artylerji lekkiej i konnej.

W czasie ujeżdżania dążyć do wyrobienia posuwistego stępa, a nawroty kłusa dla koni wybitnie ciężkich ograniczać do mniejszych norm (5 minut), zależnie od typu i ruchliwości danego konia. Konie te należy nauczyć spokojnego przechodzenia przez rowy, natomiast ćwiczeń w skakaniu zupełnie nie stosować.

Podjeżdżanie w zaprzęgu przeprowadzać w ciężkich wozach taborowych lub w łożach starych dział.

Do dział ciężkich zaprzęgać dopiero w okresie dojeżdżania.

142. Zasady ogólne i uwagi szczególne.

"Zasady ogólne", zawarte w rozdziale l i "Uwagi szczególne", zawarte w rozdziale B odnoszą się do wszystkich koni ujeżdżanych pod wierzchem w formacjach artylerji, z tą różnicą, że dojezdki pozostają w pododdziałach remontowych aż do ukończenia ujeżdżania.

II. Podjeżdżanie. a) Okres I. (Czas trwania około 2 miesięcy).

143. Cel I okresu.

Cel i sposób pracy jak w pierwszym okresie podjeżdżania koni wierzchowych.

b) Okres II. (Czas trwania około 4 miesięcy).

144. Cel II okresu i sposób pracy.

Cel i sposób pracy jak w okresie drugim podjeżdżania koni wierzchowych, lecz z następującem uzupełnieniem.

Gdy konie nauczą się utrzymywać tempo w kłusie, należy rozpocząć naukę jazdy parami w stępie i kłusie pod jeźdźcami na ujeżdżalni i w terenie. Należy ją stosować jako krótkie ćwiczenie i ograniczać do krótkich, kilkuminutowych nawrotów, po których należy przechodzić do jazdy dowolnej, pojedynczej lub rojem, jednocześnie należy konie oswajać z batem artyleryjskim, podobnie jak z trzcinką (pkt. 75).

145. Jazda parami pod jeźdźcami.

Przy jeździe parami należy się starać, aby konie idące w parze utrzymywały tempo i aby zachowywały równanie w parze posuwając się zawsze na jednej wysokości. To też od początku należy spokojnie przeciwdziałać wyprzedzaniu lub pozostawaniu konia wtyle. Konie idące w parze powinny jednocześnie wykonywać zatrzymania, ruszania i przejścia z jednych chodów do drugich. Jeźdźcy jadąc w parze zachowują czucie strzemionami i zwracają pilną uwagę na równoległe ustawienie koni. Na zakrętach w stępie i kłusie jeździec zewnętrzny dodaje stępa lub kłusa, aby pozostać na wysokości jeźdźca wewnętrznego, który zachowuje nadal tę samą szybkość, z jaką się posuwał przed zakrętem. Zakręty w jeździe parami wykonywać o dużym promieniu.

Na zakrętach w dodanym kłusie (jak również później w wyższych chodach) jeździec wewnętrzny skraca tempo o tyle, aby pozostać na wysokości jeźdźca zewnętrznego, który zachowuje nadal tę samą szybkość, z jaką posuwał się przed zakrętem.

Jazda parami odbywa się "luzem parami" i "dowolnie parami" na tych samych zasadach jak jazda pojedyńcza w tym okresie.

c) Okres III. (Czas trwania około 5 miesięcy).

146. Cel III okresu.

Cel i sposób pracy w zakresie ujeżdżania pod wierzchem pozostaje taki sam, jak dla koni wierzchowych w III okresie podjeżdżania.

Cel ujeżdżania w zaprzęgu: nauczyć podjezdki w szóstkach spokojnego i równomiernego ciągnienia w lekkim zaprzęgu w stępie, kłusie i galopie na linjach prostych i dużych łukach.

147. Stopniowanie pracy przygotowawczej do oprzęgania.

Postępowość pracy przygotowawczej do oprzęgania.

1) Jazda parami pod jeźdźcami w stępie i kłusie.

2) Jazda czwórkami i szóstkami pod jeźdźcami w stępie i kłusie (każdy jeździec prowadzi na wodzach swego konia).

3) Jazda parą pod jeźdźcami w stępie i kłusie, prawy koń na podwójnych wodzach. Lewy jeździec prowadzi konia prawego na jednych WOdzach, a prawy w razie potrzeby współdziała użyciem drugich wodzy i łydkami.

4) Jazda parami pod jeźdźcami w galopie.

5) Ćwiczenia cofania w parze.

6) Jazda parą prowadzona z siodła.

7) Jazda czwórką i szóstka prowadzona z siodła.

118. Trzymanie wodzy i bata.

Konie w tym okresie są nadal kiełznane tylko wędzidłami. Prowadzenie pary z siodła można uskutecznić przez prowadzenie na wodzach rozdzielonych lub skrzyżowanych. W pierwszym wypadku jezdny trzyma wodze konia siodłowego kiełznanego wędzidłem w następujący sposób: lewa wodza przechodzi pod małym palcem, a prawa między wskazującym a średnim, końce wodzy przechodzą nad palcem wskazującym, a przytrzymywane kciukiem na drugim stawie palca wskazującego, zwisają ku przodowi i w prawo. Wodze konia podręcznego ujmuje prawa ręka w podobny sposób. Dłoń lewej ręki trzyma się podobnie jak przy prowadzeniu konia wierzchowego (ryc. 41a, 44). Zależnie od zachowania się koni bat trzyma się pełną dłonią za koniec biczyska albo opuszcza na pętli, założonej na przegub (ryc. 41 b, 42, 43).

Przy prowadzeniu pary na kiełznach wędzidłowych na wodzach skrzyżowanych jezdny trzyma wodze w następujący sposób: w lewej ręce lewa wodza konia siodłowego przechodzi pod małym palcem, a lewa wodza konia podręcznego między palcem wskazującym a średnim, końce zaś wodzy jak przy wodzach rozdzielonych. W prawej ręce:

prawa wodza konia siodłowego przechodzi pod małym palcem, a prawa wodza konia podręcznego między palcem wskazującym a średnim (ryc. 45).

ryc 41a

ryc 41b

Bat jak przy prowadzeniu na wodzach rozdzielonych.

Długość wodzy obydwóch koni trzeba tak regulować, aby konie były zawsze ustawione równolegle do siebie w miejscu i w ruchu.

Wodze konia podręcznego są przełożone przez jego głowę jak u konia siodłowego, tak że prawa wodza znajduje się po prawej stronie szyi. Prowadzenie konia podręcznego na wodzach daje ujeżdżaczowi możność skutecznego przeciwdziałania skośnemu ustawieniu się koni lub zginaniu szyi i zwracaniu głowy.

Ujeżdżacz prowadzi swą parę zasadniczo na wodzach rozdzielonych; jeżeli jednak koń podręczny jest zbyt żywy lub zbyt ambitnie prze naprzód, wówczas ujeżdżacz prowadzi swa parę na wodzach skrzyżowanych.

ryc 42

ryc 43

ryc 44

ryc 45

149. Pomoce i prowadzenie pary z siodła.

Pomoce czyli środki, których używa jezdny do prowadzenia swej pary z siodła, są: dla konia siodłowego wodze, łydki, ostrogi, dla konia podręcznego: wodze lub powód i bat artyleryjski. Sposób używania pomocy przy prowadzeniu konia siodłowego pozostaje ten sam jak przy prowadzeniu konia wierzchowego. Przy prowadzeniu wodzami konia podręcznego zasady działania wodzy są podobne do zasad stosowanych przy prowadzeniu konia wierzchowego, a pomoce dawane łydkami i ostrogami zastępuje odpowiednie użycie bata. Prowadzenie na powodzie można stosować dopiero w okresie dojeżdżania, i to wtedy, gdy konie podręczne nauczyły się już chodzić w zaprzęgu zupełnie prosto.

Przy prowadzeniu konia podręcznego na powodzie jezdni nie opanowują konia w takim stopniu, jak przy prowadzeniu na wodzach. Dlatego zastosowanie powodu może nastąpić w zaprzęgu dopiero wtedy, gdy koń nauczy się jako podręczny prawidłowego reagowania na pomoce przy prowadzeniu wodzami i gdy nabędzie potrzebnej zwrotności. Trzymanie powodu i sposób kierowania w zaprzęgu artyleryjskim podaje Regulamin artylerji cz. III, pkt. 21, 24 do 34 (ryc. 46).

150. Posługiwanie się batem artyleryjskim.

Bat artyleryjski jest jedynym środkiem prawidłowego wysyłania naprzód konia podręcznego, do którego stosowanie łydek jest niemożliwe. Zasadniczo trzyma jezdny bat w prawej ręce, ujmując go pełną dłonią, tak aby koniec biczyska ze skówką był zwrócony wprzód i w lewo. Pętla przy rękojeści jest zarzucona na pięść ręki.

ryc 46

Zależnie jednak od zachowania się konia można bat wypuścić z dłonią żeby zwisał na pętli. Zachodzi to wtedy, gdy koń na widok bata ucieka wbok lub zbyt silnie prze naprzód.

Aby wysłać konia podręcznego naprzód, przekłada jezdny wodze (powód) do lewej ręki i wykonywając prawą ręką szeroki łagodny ruch wtył, dotyka, lub w miarę potrzeby uderza batem konia podręcznego za popręgiem siodełka (poduszki) po zewnętrznej stronie. Koniowi wrażliwemu lub ambitnemu wystarczy lekkie uderzenie biczyskiem po siodełku lub kocu, inne zaś konie wymagają energiczniejszej pomocy, mianowicie dotknięcia lub uderzenia batem tuż za popręgiem po zewnętrznej stronie. Używając bata trzeba się liczyć z naturą i usposobieniem konia i unikać wszelkich ruchów, któreby go mogły niepokoić i wywołać gwałtowne odruchy. Jezdny może również podpędzić konia podręcznego batem, bez przekładania wodzy do lewej ręki, przez wykonanie przedramieniem ruchu obrotowego w stawie łokciowym.

Dla równoległego ustawienia i wyprostowania konia podręcznego, jezdny posługuje się batem w następujący sposób: jeżeli koń odstawia zad, jezdny dotyka go lub uderza batem po zewnętrznej stronie zadu, przyczem prawa ręka cofa się o ile możności daleko w prawo wtył nad zadem, zatacza łuk od tyłu i batem dotyka zadu konia od zewnątrz (ryc. 47). Jeżeli koń odstawia zad w stronę siodłowego, jezdny dotyka go lub uderza batem po wewnętrznej stronie zadu (ryc. 48). Jeżeli koń podręczny kładzie się na lewą łopatkę w stronę konia siodłowego, odchylając szyję nazewnątrz (ryc. 49) lub na prawą łopatkę, odchylając szyję nawewnatrz w stronę konia siodłowego (ryc. 50a), wówczas w pierwszym wypadku jezdny dotyka go lub uderza batem po lewej łopatce, przyciągając jednocześnie lewą wodzę, w drugim wypadku po prawej łopatce, przyciągając prawa wodzę i w ten sposób w obu wypadkach dąży do wyprostowania konia (ryc. 49, 50a).

ryc 47

ryc 48

ryc 49

ryc 50a

W razie kładzenia się obu koni na wewnętrzne łopatki (ryc. 50b) - należy konie przeprząc, przekładając prawego na lewą stronę a lewego na prawą (ryc. 50b).

Przy posługiwaniu się batem należy odróżnić dawanie pomocy od karania. Pomocą jest pokazanie bata, dotknięcie lub lekkie uderzenie. Karą jest uderzenie bolesne.

Umiejętne użycie bata wporę, odpowiednio dostosowane do charakteru konia, nauczy go prawidłowego reagowania na te pomoce i ich respektowania.

Uderzanie konia batem po głowie i szyi oraz szarpanie wodzami jest niedozwolone.

Bicie koni ciągnących w ciężkim zaprzęgu jest zasadniczym błędem w obchodzeniu się z koniem zaprzęgowym, gdyż powoduje zniechęcenie konia do ciągnienia i może go gruntownie znarowić. W ciężkim ciągu należy konia zachęcać spokojnym głosem i lekkiem dotknięciem bata.

Uderzenie konia ciężko ciągnącego powoduje gwałtowne pociągnięcie, które stanowi zbyt wielki wysiłek dla mięśni, wyczerpuje konia, odbiera mu zaufanie do własnych sił i ambicję ciągu. W ciężkim ciągu należy zważać jeszcze więcej niż zwykle na równomierne i spokojne ciągnienie całej szóstki i nie dopuszczać do przyspieszania tempa.

Młode konie należy od samego początku w ciągu ujeżdżania pojedynczego oswoić z ruchami bata.

ryc 50b

Równolegle do postępu w ujeżdżaniu pod wierzchem uczy się konie chodzenia pod jeźdźcami w parach, czwórkach i szóstkach, w chodach opanowanych w jeździe indywidualnej, jednak parami tylko w stępie, kłusie, dodanym kłusie, i galopie, a w czwórkach i szóstkach tylko w stępie i kłusie.

151. Jazda parami, czwórkami i szóstkami pod jeźdźcami.

W miarę postępów koni w jeździe w parach, czwórkach i szóstkach pod jeźdźcami przechodzi się do prowadzenia koni z siodła, prowadząc podręczne konie najpierw na wodzach i pod jeźdźcem, później bez jeźdźca na wodzach. Również stopniowo oswaja się konie z ubieraniem w uprząż i noszeniem jej w stępie i kłusie.

152. Ćwiczenia przygotowawcze do oprzęgania.

Przygotowawczemi ćwiczeniami do oprzęgania są ćwiczenia podane w pkt. 143 i 149 i ćwiczenia omówione poniżej.

1) Cofanie w parze: para stoi w miejscu, pierwszy jeździec rusza dwa - trzy kroki naprzód i konia zatrzymuje, podczas gdy drugi pozostaje w miejscu. Gdy oba konie stoją spokojnie, drugi jeździec dojeżdża na wysokość pierwszego, zatrzymuje się, a po małej przerwie rusza dwa - trzy kroki naprzód i zatrzymuje się. Gdy oba konie stoją spokojnie, pierwszy jeździec dojeżdża na jego wysokość. Podobne ćwiczenia przeprowadzić w kierunku wstecznym, cofając jeden do trzech kroków jednego konia, potem drugiego, a po chwilowem staniu w miejscu ruszyć stępem naprzód. Dopiero po kilkunastu krokach można parę zatrzymać i ćwiczenie powtórzyć, zmieniając kolejność cofnięcia koni. Ćwiczenie to ma na celu przygotowanie koni do prawidłowego wykonywania zwrotu przodkiem przy zaprzodkowaniu.

2) Oswajanie koni z uprzężą. W pierwszym miesiącu trzeciego okresu rozpocząć oswajanie koni z ubieraniem w uprząż i jej noszeniem w stępie, później w kłusie. W stosunku do koni szczególnie opornych, lękliwych lub niechętnych należy stopniować ćwiczenie bardzo oględnie, aby uniknąć możliwych wypadków.

Należy z początku przyzwyczajać konia do uprzęży zdaleka, zbliżać się, wreszcie dać mu ją powąchać, dotknąć nią konia. Jeżeli koń zachowuje się spokojnie, położyć mu ją na grzbiecie, starając się jednak, aby go tem nie zaskoczyć. Należy do konia ciągle mówić głaszcząc go przytem i klepiąc, co go znacznie uspokaja i budzi w nim zaufanie. Kiedy koń przyzwyczai się do uprzęży o tyle, że można ją bez żadnej obawy na niego włożyć, należy podpiąć postronki (pasy pociągowe) dość wysoko, aby nie uderzały, nie drażniły i nie płoszyły konia.

W razie potrzeby na początku odejmować je zupełnie. Podbrzusznik należy starać się zapiąć jak najwcześniej. Natomiast zakładanie podogonia (jeżeli uprząż jest z podogoniem) odłożyć do chwili, gdy się koń przyzwyczai zupełnie do przylegu i ucisku uprzęży. Aby młode konie przyzwyczaić do uprzęży, należy je wyprowadzać na przechadzkę w uprzęży.

Młode konie należy ubierać w uprząż dyszlową, która pozwala lepiej upiąć postronki niż uprząż przednia.

W tym pierwszym miesiącu należy również przeprowadzić następujące ćwiczenia, jako zakończenie lekcyj pojedynczego ujeżdżania.

3) Jazda parą prowadzona z siodła: koń podręczny bez jeźdźca i siodła prowadzony na wodzach w stępie, kłusie i galopie. Podjezdków należy używać kolejno jako siodłowych i podręcznych.

Jeżeli miody koń nie idzie na równi z siodłowym, lecz pozostaje wtyle, ujeżdżacz używa łagodnie bata, tak aby konia nie spłoszyć i nie wywołać gwałtownych odruchów obronnych. Ćwiczenia takie należy ścisłe dozorować, aby ujeżdżacz przez lekkomyślność, niezrozumienie lub z jakiegokolwiek innego powodu nie nadużywał bata i nie przyzwyczajał konia podręcznego do unikania bata, przez odsadzanie się lub cofanie.

Jeżeli koń podręczny zostaje nadal wtyle, opiera się i nie chce iść naprzód, popędza go batem żołnierz idący ztyłu w pewnej odległości.

4) Jazda czwórką lub szóstka prowadzona z siodła; w stępie i kłusie. Konie podręczne bez jeźdźców i siodeł. Gdy. konie nauczą się w uprzęży spokojnie się poruszać w stępie i kłusie, wówczas ćwiczenia w jeździe parą i t. d. należy przeprowadzać bez uprzęży. W uprzęży należy jedynie wyprowadzać konie na krótkie przechadzki.

153. Parowanie i dobieranie szóstek.

W drugim miesiącu okresu trzeciego przeprowadzić sparowanie podjezdków z dojezdkami artyleryjskiemi pociągowemi jako końmi siodłowemi i dopasować uprząż. Od tego czasu naukę jazdy w zaprzęgu przeprowadza się w oddzielnych lekcjach trzy - cztery razy tygodniowo, a lekcje ujeżdżania pod wierzchem l - 2 razy tygodniowo. Konie dobierać parami tak, aby odpowiadały sobie pod względem temperamentu i budowy. Szóstki dobierać w następujący sposób:

1) na dyszlowe wyznaczyć konie o niskich nogach, dobrem związaniu, szerokich zadach i piersiach, niewysokim wzroście.

2) Na przednie - najwyższe konie o dużej chęci do ruchu naprzód.

3) Na środkowe - konie pozostałe (ryc. 51a, 51b, 52).

ryc 51b

Konie podręczne prowadza się na wodzach, uważając na ich ustawienie. Równoległe ustawienie i poruszanie się koni w zaprzęgu jest koniecznym warunkiem ekonomji i wydajności pracy. Ustawienie skośne i zginanie szyi w stronę powoduje odparzanie koni przez uprząż i osłabia siłę ich ciągu. Dlatego od początku należy zwracać pilną uwagę na proste ustawienie koni.

Po sparowaniu i dobraniu szóstek przeprowadza się ćwiczenie jak pkt. 150 - pod 3 i 4. W czasie jazdy szóstką poszczególne pary zajmują stale swe wyznaczone miejsce w szóstce.

Lekcję kończy się zaprzęganiem koni do jaszcza. Najpierw zaprzęga się konie dyszlowe, a gdy stoją spokojnie, zaprzęga się środkowe, a następnie przednie.

Jezdni nie dosiadają koni. Przy tem ćwiczeniu należy dążyć jedynie do spokojnego stania koni na swych miejscach przy doprzęgniętych postronkach.

Konie należy uspokoić i wynagrodzić podaniem owsa. Gdy konie stoją spokojnie w zaprzęgu, należy je wyprząc i odprowadzić do stajni.

151. Oprzęganie.

Po dwóch lub trzech takich lekcjach, gdy konie przyzwyczają się do siebie, rozpoczyna się oprzęganie. Lekcje trwają 1 1/2 godziny łącznie z zaprzęganiem i wyprzęganiem. Podjezdki są sparowane jako podręczne z dojezdkami jako końmi siodłowemi. Konie już w czasie ćwiczeń zawartych w pkt. 150 pod 4, przyzwyczaiły się do swych miejsc w zaprzęgu szóstkowym.

Oprzęganie najlepiej jest przeprowadzić na ujeżdżalni, na której konie są przyzwyczajone do pracy i ruchu naprzód.

W każdym razie miejsce wybrane do oprzęgania musi stanowić podłoże elastyczne i lekkie dla ruchu pojazdu. W żadnym wypadku nie może być szutrowane, a tem bardziej brukowane, gdyż przy ruszaniu pojazd powoduje hałas, a w następstwie niepokój, lub nawet płoszenie się koni.

Najpierw zaprzęga się do jaszcza konie dyszlowe. Konie środkowe i przednie stoją przed zaprzęgiem w odległości 3 - 6 kroków. Po dosiądnięciu koni ruszają na komendę wszystkie konie, przyczem żołnierze przy ruszaniu pchają jaszcz. Cała szóstka porusza się w żywem tempie, a żołnierze stale idą obok jaszcza, aby każdej chwili móc go popchnąć, gdy konie dyszlowe okażą chęć do zatrzymania. Trzeba dołożyć wszelkich starań, aby konie szły naprzód, a do zatrzymania nie dopuścić.

Jeżeli koń podręczny jest niespokojny, wówczas wyznaczony zgóry żołnierz idący obok niego na wysokości łopatki prowadzi go w ręku i uspokaja

głosem i klepaniem.

Gdy konie dyszlowe już spokojnie ciągną, zatrzymuje się całą szóstkę, a po krótkim odpoczynku powtarza się ćwiczenia 2 - 3 razy, poczem doprzęga się konie środkowe.

Konie przednie stoją przed zaprzęgiem w odległości 3 - 6 kroków, ćwiczenia w szóstce przeprowadza się podobnie jak z parą dyszlową, a wkońcu doprzęga się konie przednie. Jeżeli podjezdek jako podręczny denerwuje się zbytnio, rwie się silnie naprzód lub zdradza skłonności do ponoszenia, należy go zaprząc jako siodłowego, a jako podręcznego dobrać spokojnego i silnego dojezdka lub konia ujeżdżonego. Jeżeli oprzęganie wywołuje u podjezdka płochliwość lub duży niepokój i t. p., należy dokładnie i cierpliwie odnaleźć przyczynę. Może ona tkwić albo w nerwowem usposobieniu konia, albo w zbyt gwałtownem obejściu się z nim w czasie zaprzęgania, albo w niedostatecznem oswojeniu go z noszeniem uprzęży lub pomocami bata.

W pierwszym i drugim wypadku uspokoić konia głosem, głaskaniem i podawaniem owsa, w pozostałych zaś powrócić do oswajania konia z uprzężą i pomocami bata. Jeżeli podjezdek po ruszeniu cofa się, wskutek ucisku uprzęży bije lub wierzga wskutek dotykania nogami postronków, postępuje się w następujący sposób: po ubraniu konia przedłuża się pasy pociągowe (postronki), przywiązując do nich liny odpowiedniej długości. Trzymając konia w ręku, każe się kanonierowi stojącemu ztyłu uchwycić za końce lin i lekko je naciągnąć, a następnie poruszać niemi ostrożnie, dotykając boków konia, aby go przyzwyczaić do tego nowego przylegu. Prowadzić należy konia stępem, polecając kanonierowi, trzymającemu liny aby wzmacniał stopniowo opór. Jeżeli opór ten nie wystarcza, należy przywołać do pomocy jeszcze jednego lub dwóch kanonierów. Jeżeli koń nie chce ciągnąć i zatrzymuje się, należy zmniejszyć opór wywierany na pasy pociągowe i ruszyć ponownie konia z miejsca dopiero wtedy, gdy się uspokoi i nabierze zaufania (ryc. 53).

ryc 53

Przy pierwszych ćwiczeniach, jeżeli się używa bata, należy to robić z jak największą oględnością, aby nie pobudzić konia do nagłych i gwałtownych ruchów, co zwiększa czułość łopatek i opóźnia naukę.

Jeżeli po kilku dniach koń na linach ciągnie chętnie, można go zaprząc jako podręcznego wraz z koniem ujeżdżonym, spokojnym ale silnym i chętnym, który w razie potrzeby pociągnie go za sobą.

Konie podręczne prowadzi się na wodzach. Od samego początku starać się, aby konie w parach zachowywały równoległe ustawienie i aby pary szły śladem swych poprzedników.

Stopniowo dążyć do równomiernego ciągnienia wszystkich koni. W czasie pierwszych lekcyj jeździ się po linjach prostych, a konieczne zakręty i zmiany kierunku wykonywa się w stępie i kłusie na łagodnych łukach.

135. Stopniowanie pracy w przyzwyczajaniu koni do ciągnienia.

Postępowość pracy w przyzwyczajeniu do ciągnienia :

1) jazda w stępie na dużym czworoboku, zakręty o dużych łukach.

2) Zatrzymanie ze stępa, stanie w miejscu i ruszanie do stępa z miejsca.

3) Przechodzenie ze stępa do kłusa i przeciwnie.

4) Jazda na dużem kole w stępie i kłusie.

5) Zagalopowanie z kłusa i galop na dużym czworoboku.

6) Przejście z galopu do kłusa, a następnie do stępa i przeciwnie.

7) Jazda na dużem kole w galopie.

8) Jazda na kole o średnicy 18 m w stępie i kłusie.

9) Wolty o średnicy 9 m w stępie i kłusie i półwolty.

10) Jazda na czworoboku (100 X 50 m), albo (200 X 100 m) zakręty o promieniu 9 m.

11) Zakręty o promieniu 4 1/2 m w stępie i 6 m w kłusie.

12) Zmiany kierunku w dużem kole (promień 18 m).

13) Jazda dowolna w stępie i kłusie.

Sposób wykonania tych ćwiczeń podaje Regulamin artylerji cz. III, str. 30, ustęp "Jazda w zaprzęgu".

W okresie podjeżdżania nie należy wymagać od zaprzęgu, aby wykonywał zmiany chodów i zatrzymywania na regulaminowych przestrzeniach. lecz na tak wielkich, które zapewniają ich płynne wykonanie, t. j. mniej więcej na przestrzeniach dwukrotnie większych od regulaminowych.

Wielkość wysiłków koni trzeba stosować ostrożnie. Początkowo pracować naprzemian w długich nawrotach stępa, a w krótkich nawrotach kłusa, np. 12-15 minut stępem, 3 minuty kłusem, 12 do 15 minut stępem, 3 minuty kłusem i t. d. Następnie skracać czas trwania nawrotów stępem do 10 lub 12 minut, a powiększyć nawroty kłusa do 5 minut. W dalszych lekcjach najpierw jeden a później dwa przedostatnie nawroty kłusa zastąpić galopem 2 do 3 minut.

Ostatecznie w tym okresie nawrót kłusa może trwać najwięcej 5 do 7 minut, a galopu 2 do 3 minut.

W czasie jednej lekcji może trwać kłus w sumie 20-25 minut, a galop 6-8 minut, zależnie od kondycji koni. Po każdym nawrocie, czyto kłusa czy galopu, stosować stępa około 10 minut. Lekcje kończyć około 10 minut stępem, aby oddech koni mógł się uspokoić.

Po wyprzęgnięciu oprowadzić konie w ręku 5-10 minut, dla ostatecznego uspokojenia oddechu.

Okres jazdy w zaprzęgach zestawionych z podjezdków i dojezdków ma na celu ułatwienie nauczenia podjezdków poruszania się w zaprzęgu różnemi chodami i w tym celu przerabia się ćwiczenie poprzednio wymienione.

W końcu drugiego miesiąca, gdy podjezdki nauczyły się spokojnie zachowywać w zaprzęgu, wyłącza się dojezdki z zaprzęgu, a szóstki zestawia się tylko z samych podjezdków. Na siodłowe wybiera się konie silniejsze i spokojniejsze, na podręczne zaś konie o żywszym temperamencie.

Po wyłączeniu dojezdków powtarza się jeszcze raz od początku te ćwiczenia samemi podjezdkami, a dopiero następnie przechodzi się do dalszych.

Podjezdek musi być ujeżdżony w zaprzęgu tak jako siodłowy jak i jako podręczny.

W tym celu co pewien czas (co tydzień) zmienia się role między końmi siodłowemi a podręcznemi. Słabsze konie należy więcej oszczędzać i używać przeważnie jako podręczne.

W trzecim, czwartym i piątym miesiącu trzeciego okresu jazdy w zaprzęgu przeprowadzać dwa razy tygodniowo, a ujeżdżanie pod wierzchem trzy razy tygodniowo. Lekcje w zaprzęgu trwają nadal 1 1/2 godziny.

Postępowość w pracy jak przy przyzwyczajaniu do ciągnienia z dojezdkami jako siodłowemi.

Konie zaprzęga się do jaszczy. Naukę jazdy zaprzęgami na czworoboku łączyć z krótkiemi wyjazdami po lekkich drogach w stępie i kłusie. Od początku nauki w zaprzęgu dążyć do wyrobienia u koni pilnego i posuwistego stępa. Z końcem okresu należy w zaprzęgu osiągnąć postawienie zaprzęgu na tempo w kłusie i galopie i wyrobienie zwrotności w stępie i kłusie.

W okresie podjeżdżania w uprzęży nie chodzi o nauczenie młodych koni ciągnienia w ciężkim zaprzęgu, lecz o uregulowanie ich tempa w różnych chodach, o wyrobienie zwrotności, posłuszeństwa i chęci do ruchu naprzód w lekkim zaprzęgu.

Celem jest nauczenie koni prawidłowej współpracy w zespole szóstkowym. Zaprawę w ciężkiem ciągnieniu przeprowadza się dopiero w okresie dojeżdżania.

d) Okres IV. (Czas trwania około l miesiąca).

156. Cel IV okresu.

Cel i sposób pracy w ujeżdżaniu pod wierzchem pozostaje taki sam, jak dla koni wierzchowych, t. j. udoskonalenie okresu III w jeździe na munsztuku.

Cel ujeżdżania w zaprzęgu: postawienie na tempo w galopie, wyrobienie zwrotnosci w zaprzęgu w galopie, nauczanie w zaprzęgu pewnego poruszania się w średnio trudnym terenie i pokonywanie łatwych przeszkód terenowych. Oswoić konie z ruchem na drogach.

Nauka jazdy w zaprzęgu odbywa się 2 do 3 razy w tygodniu po 1 1/2 g. Należy ją łączyć z jazdą po różnych drogach, a z końcem miesiąca z jazdą w urozmaiconym terenie o łatwym profilu i o podłożu lekkiem dla pojazdów.

157. Stopniowanie pracy w jeździe w zaprzęgu.

Stopniowanie pracy w jeździe w zaprzęgu:

1) stosowanie ćwiczeń i różnych chodów jak w poprzednim okresie (pkt. 153).

2) Jazda po kołach o średnicy 18 m w galopie.

3) Zakręty i wolty o promieniu zbliżonym do 9 m w galopie.

Wyrabianie zwrotnosci zaprzęgu w galopie musi cechować szczególna ostrożność w stopniowaniu wymagań, aby młodych koni nie nauczyć niespokojnych lub gwałtownych ruchów w galopie przy jeździe na zakrętach.

Przy jeździe w terenie zwracać pilną uwagę na równomierne ciągnienie, zwłaszcza pod górę, i na spokojne schodzenie po stokach.

158. Cel dojeżdżania.

III. Dojeżdżanie. (Czas trwania - 12 miesięcy).

Dojeżdżanie młodych koni polega na dalszej zaprawie rozwijającego się organizmu młodego konia i na doprowadzeniu go do stanu, pozwalającego na rozpoczęcie służby i ostatecznej zaprawy w oddziale. W tym okresie koń musi się już zupełnie oswoić z warunkami służby w oddziałach artylerji.

W tym celu należy:

1) udoskonalić osiągnięte wyniki w podjeżdżaniu pod wierzchem, aby koń odruchowo reagował na przepisowe pomoce jeźdźca i umiał wykonywać jego żądania;

2) przygotować go do szkolenia szeregowców w jeździe konnej i do służby w polu pod wierzchem;

3) udoskonalić wyniki osiągnięte w podjeżdżaniu w lekkim zaprzęgu, tak aby konie wykonywały poprawnie wszelkie ruchy;

4) przeprowadzić zaprawę do wykonywania pracy konia siodłowego i podręcznego w zaprzęgu w dziale i załadowanym jaszczu pojedynczo, a następnie w zespole działonu, aby ostatecznie osiągnąć sprawność w manewrowaniu działonem.

159. Podział na okresy.

Dojeżdżanie dzieli się na dwa okresy. Czas trwania pierwszego okresu obejmuje mniej więcej 3/4 okresu dojeżdżania, a drugiego okresu 1/4.

160. Regulowanie pracy i prowadzenie zastępu w jeździe pod wierzchem.

Regulowanie pracy i prowadzenie zastępu w ujeżdżaniu pod wierzchem jak w rozdz. B. "Dojeżdżanie", z wyjątkiem skoków, które należy ograniczać do ostatecznych wymiarów wysokości 70 cm, a szerokości 2 m. Ogólna ilość godzin lekcyj dojeżdżania pod wierzchem powinna się równać ogólnej ilości godzin dojeżdżania w zaprzęgu. W miesiącach zimowych ilość godzin jazdy pod wierzchem będzie większa niż jazdy w zaprzęgu wskutek warunków atmosferycznych, utrudniających pracę w zaprzęgu. Powstałą wskutek tego różnicę należy jednak wyrównać w miesiącach letnich, a zwłaszcza w ostatnich miesiącach dojeżdżania.

a) Okres I. (Czas trwania około 9 miesięcy).

161. Cel I okresu.

Pierwszy okres dojeżdżania pod wierzchem jest doskonaleniem i uzupełnieniem IV okresu podjeżdżania jak w rozdz. B. "Dojeżdżanie".

W dojeżdżaniu w zaprzęgu należy udoskonalić wyniki IV okresu podjeżdżania, uzupełniając go ćwiczeniami zawartemi w pkt. 161. W tym okresie należy wzmocnić siłę koni zespołu szóstkowego, wzbudzić w młodych koniach zaufanie do swych sił oraz ambicję w ciągu.

Przy końcu okresu udoskonalić przejścia z jednych chodów do drugich i zatrzymania, tak aby się odbywały na regulaminowych przestrzeniach.

Stopniowanie ćwiczeń jest takie same jak w pkt. 153 i 155, z dodaniem ćwiczenia cofania i zwrotu przodka.

162. Stopniowanie ćwiczeń.

163. Cofanie i zwrot przodka w miejscu.

Obydwa ćwiczenia przeprowadzić bez półwozia tylnego, w myśl Reg. artylerji cz. III, pkt. 34.

Zwrot przodka w miejscu w lewo powinien być wykonany w taki sposób, aby przodek zwrócił się w stronę o 45° dookoła swego lewego koła.

Sposób .wykonania. Aby wyprząc konie środkowe i przednie, jezdny dyszlowy cofa siodłowego konia, a podręcznego nieco popędza naprzód, tak aby prawe koło pozostało w miejscu a lewe zatoczyło łuk wtył.

W czasie wykonywania zwrotu jezdny obserwuje prawe koło, patrząc na nie wtył przez prawe ramię. Po wykonaniu zwrotu stanąć w miejscu i konie wynagrodzić, a następnie ruszyć spokojnie naprzód. Zwrot przodka w miejscu w prawo wykonywa się tak samo, manewrując końmi przeciwnie.

Gdy konie dyszlowe wykonywają prawidłowo cofanie i zwroty przodka, zaprzęga się parę środkową, a następnie także i przednie.

Przy cofaniu konie .środkowe i przednie muszą być cofnięte w prostym kierunku i na luźnych postronkach.

Przy zwrotach należy konie środkowe i przednie naprzód ustawić na luźnych postronkach nawskos, z głowami skierowanemi w stronę zwrotu, a następnie przesunąć je wbok. W czasie pierwszych ćwiczeń należy brać do pomocy żołnierzy, którzy prowadzą konie z ziemi, wskazując im kierunek ruchu. Ćwiczenia te prowadzić przy końcu lekcji zaprzęgami.

Początek pierwszego okresu dojeżdżania przypada na miesiące jesienne, które trzeba wykorzystać do pracy w terenie. Galop stosować tylko w terenie równym, o elastycznem podłożu. Nawroty galopu stosować bardzo oględnie, aby koni nie przemęczyć, a czas trwania uzależniać od kondycji koni w ramach od 2 do 3 minut. W tym czasie przyzwyczaja się konie do ciągnienia w zaprzęgu w jaszczach w terenie falistym i średnio ciężkim. Tę zaprawę rozpoczynać najpierw na drogach lekkich, o niewielkich i niezbyt długich pochyłościach, a potem przejść do jazdy naprzełaj w podobnych warunkach. Następnie zwiększyć wymagania przez jazdę po drogach poziomych, lecz o nawierzchni cięższej dla ciągu.

164. Regulowanie pracy w jeździe zaprzęgami.

Celem tych ćwiczeń jest stopniowe zwiększenie siły ciągu młodych koni i wyrobienie w nich zaufania do własnych sił i ambicji w ciągu. Aby to osiągnąć, należy pilnie przestrzegać stopniowania wysiłków i unikać bezwzględnie zbyt trudnych warunków ciągnienia, choćby miały być na bardzo krótkich przestrzeniach, jak wjazd na krótki lecz stromy stok, lub przejazd przez krótki odcinek grząski lub o głębokim piasku.

Te krótkie chwile, wymagające zbyt wielkiego, chociaż krótkotrwałego wysiłku, mogą młodym koniom odebrać chęć do ciągu, osłabić zaufanie do własnych sił i spokój w zaprzęgu. Spowoduje to znarowienie się niektórych koni i zniszczy wyniki osiągnięte w zespołowej pracy szóstki, które później trzeba będzie zpowrotem mozolnie odzyskiwać.

Po przebyciu trudniejszego odcinka należy zarządzić krótki postój, w celu nagrodzenia za pracę i dania odpoczynku koniom, które jeszcze nie są przyzwyczajone nawet do średniej pracy.

W czasie jesiennych słot i w miesiącach zimowych, gdy warunki jazdy po drogach bywają często bardzo uciążliwe, należy zaniechać jazdy zaprzęgami, aby koniom nie stawiać przedwcześnie za ciężkich wymagań.

W tym czasie zamiast jazdy zaprzęgami stosować jazdę parą bez uprzęży, z koniem siodłowym na munsztuku, a podręcznym na wędzidle i wodzach.

Jeżeli jednak drogi mimo deszczu zachowują lekką nawierzchnię dla ciągu, lub w zimie w czasie mrozów nie przedstawiają trudnych warunków ciągnienia, albo gdy w czasie opadów śnieżnych drogi zostały dobrze przetarte, jazdę zaprzęgami należy nadal prowadzić.

Przy stosowaniu kolumny marszowej prowadzić zaprzęgi na zwiększonych odległościach, aby mcii zaprzęgu poprzedzającego nie wpływał na ruch zaprzęgu następującego.

Na zamarzniętych, śliskich i silnie zaśnieżonych drogach nie galopować, a stosować tylko stęp lub kłus, zależnie od trudności warunków.

165. Zaprawa w ciągnieniu dział.

Z nastaniem wiosny, gdy się tylko polepszą warunki terenowe dla ciągu, zaprzęga się dojezdki do dział zamiast do jaszczy. Konie siodłowe na kiełznie munsztukowem. W zaprawie w ciągnieniu dział zachować stopniowanie wysiłków pod względem stosowania chodów, czasu ich trwania i wyboru terenu, w sposób omówiony w pkt. 153 i 162, przyczem nawroty kłusa przedłużać stopniowo od 10 do 12 minut. W tym czasie należy nauczyć konie cofania przodka i zwrotu przodka w miejscu.

Mniej więcej w maju, t. j. gdy podjezdki są w drugim miesiącu trzeciego okresu podjeżdżania, sprzęga się dojezdki w szóstki z podjezdkami na przeciąg około l miesiąca. Rodzaj i sposób pracy jest omówiony w pkt. 151, 152 i 153.

166. Parowanie dojezdków z podjezdkami.

167. Zaprawa w jeździe w trudnym terenie.

W ostatnim miesiącu pierwszego okresu podjeżdżania, który normalnie będzie przypadał na czerwiec, należy główny nacisk położyć na jazdę w terenie, ze szczególnem uwzględnieniem pokonywania przeszkód. Dojezdki są zaprzęgnięte do dział, konie siodłowe na kiełznie munsztukowem, podręczne prowadzi się na wodzach, a w oddziałach, gdzie jest przewidziany powód - na powodzie. Jeśli jednak prowadzenie powodem spowoduje skośne ustawienie się konia, należy natychmiast powrócić do prowadzenia wodzami, aby nie dopuścić do przyzwyczajania się konia do tych nieprawidłowości.

Aby młode konie mogły wykonywać pracę w zaprzęgu w trudnym i ciężkim terenie, należy przeprowadzić z niemi dalszą zaprawę, polegającą na dalszem wzmacnianiu ich siły w ciągu, ich ambicji i zaufania do własnych sił. Wzmacnianie siły ciągnienia można osiągać:

1) przez jazdę na pochyłościach,

2) przez zwiększanie obciążenia pojazdu,

3) przez jazdę na grząskiem podłożu i przez głęboki suchy piasek.

W okresie dojeżdżania stosować tylko pierwszy sposób, wybierając najpierw podłoże lekkie dla ciągu, a stopniując tylko wielkość i długość nachylenia stoków, a następnie dopiero przechodzić do jazdy na stokach o podłożu średniem dla ciągu.

Należy pamiętać, że podłoże cięższe utrudnia ciągnienie w podwójny sposób, gdyż stawia kołom większy opór, a koniom utrudnia stąpanie, nie dając mocnego oparcia nogom.

Po każdym dniu cięższej pracy należy dać koniom jeden lub dwa dni lżejszej pracy.

Zaprawy w ciągnieniu przez zwiększenie obciążenia pojazdu, przez jazdę na grząskiem podłożu i w głębokim piasku nie można jeszcze zastosować do młodych koni. Zaprawę tę odbędą dopiero w pierwszym roku po wcieleniu ich do pododdziałów, jako konie podręczne, i to automatycznie, równolegle ze szkoleniem kontyngensu.

168. Pokonywanie przeszkód.

Przy pokonywaniu wszelkich przeszkód przez zaprząg artyleryjski należy usilnie dążyć do spokojnej i równomiernej pracy całego zespołu w zaprzęgu.

Przy ruszaniu z miejsca, zwłaszcza na stoku lub na cięższem podłożu, pomoce należy stosować tak, aby wszystkie konie jednocześnie ruszyły, t. j. aby jednocześnie napierając swym ciężarem na uprząż, energicznie lecz płynnie pociągnęły pojazd. Jeżeli konie przy ruszaniu zdenerwowały się i, zamiast spokojnie pociągnąć rzuciły się w uprząż lub niejednocześnie usiłowały pociągnąć, należy przerwać ruszanie, konie uspokoić, dać im chwilę odpoczynku i spokojnie na nowo rozpocząć ruszanie. Jeżeli konie mimo to nie zechcą ruszyć, pojazd muszą popchnąć żołnierze, a konie podręczne powinni poprowadzić żołnierze z ziemi.

Wczasie dalszego ruchu trzeba konie uspokoić głosem i klepaniem po szyi, przyczem nie zatrzymywać zaprzęgu, dopóki się wszystkie konie nie uspokoją i nie będą równomiernie ciągnęły.

W takich wypadkach nie dopuszczać do bicia koni lub karania ostrogami, gdyż takie postępowanie wywołuje w podobnych wypadkach zawsze większe zdenerwowanie i narowienie się koni, a w następstwie także długotrwałą niechęć do ciągnienia.

Pokonywanie przeszkód omawia Reg. art. cz. III, pkt. 48 do 55.

b) Okres II. (Czas trwania około 3 miesięcy).

169. Cel II okresu.

Cel II okresu.

l) W ujeżdżaniu pod wierzchem przeprowadzić zaprawę pracy zespołowej, dostosowanej do pracy oddziałów zwiadowczych w artylerji.

2) W ujeżdżaniu w zaprzęgu przeprowadzić zaprawę w pracy zespołowej w zakresie działonu i osiągnąć sprawność w manewrowaniu działonem.

170. Regulowanie pracy w jeździe zaprzęgami.

Regulowanie pracy w jeździe zaprzęgami stosować nadal w sposób wskazany w pkt. 153, 153 i 162.

W tygodniu przeznaczać dwie lekcje na ujeżdżanie pod wierzchem a trzy lekcje na ujeżdżanie w zaprzęgu.

Wcielenie młodych koni do szeregu.

171. Wcielanie młodych koni do szeregu.

Młode konie artylerji lekkiej, konnej i ciężkiej, po ukończeniu ujeżdżania, oddaje się w jesieni z pododdziałów młodych koni do pododdziałów jako konie służbowe, lecz nie wcześniej jak po ukończeniu jesiennych manewrów lub ćwiczeń międzygarnizonowych i nie przed l października tego roku, w którym konie kończą 5 1/2 lat.

Wcielenie odbywa się w myśl zasad rozdziału B. pkt. 130.

172.

Przegląd dojezdków przed wcieleniem.

Dowódca formacji, przed wydaniem rozkazu o wcieleniu młodych koni do pododdziałów, przeprowadza przegląd dojezdków wierzchowych i dojezdków artyleryjskich pociągowych.

Pod względem ujeżdżenia pod wierzchem przegląda się zarówno dojezdki wierzchowe, jak i artyleryjskie, według wzoru zawartego w pkt. 130, z tą różnicą, że:

1) przeszkody dla koni artyleryjskich pociągowych są niższe, mianowicie wysokości 70 cm i szerokości 2 m;

2) z władania białą bronią obowiązuje tylko oswojenie z ruchami szabel. Przegląd dojezdków artyleryjskich pociągowych pod względem ujeżdżenia w zaprzęgu odbywa się według poniższego wzoru. Na przegląd składają się:

1) jazda pojedynczych zaprzęgów w działach na dużym czworoboku:

a) w stępie i w kłusie; zatrzymania, mazania, przejścia z jednych chodów do drugich, zmiany kierunku, wolty, półwolty, zakręty, koła, zmiany kierunku w kole;

b) w galopie; przejścia z kłusa do galopu i odwrotnie oraz ćwiczenia jak wyżej oprócz zmiany kierunku w kole;

2) próba wyczucia tempa na ściśle wymierzonej trasie 500 do 800 m, o długości nieznanej jeźdźcom w stępie, kłusie i galopie;

3) jazda pojedynczych zaprzęgów w działach przez przeszkody: rów, wał, wjazd na stok i zjazd, zwrot na wąskiej drodze, ostre zakręty między drzewami, budynkami lub słupami;

4) szkoła działonu według Reg. art. cz. III, rozdział C;

5) próba wytrzymałości marszowej w działach na elastycznych drogach, np. 10 minut stęp (l km), 10 minut kłus (2 km), 10 minut stęp (l km), 3 minuty galop (900 m), 10 minut stęp (l km), 5 minut kłus (1 km), 3 minuty galop (900 m), stęp, kontrola oddechu i wyglądu koni.

Przy tej próbie poszczególne zaprzęgi poruszają się na dużych odległościach, które im zapewniają samodzielność w ruchu.

Przegląd w jeździe zaprzęgami przeprowadzać w ciągu 3 dni:

pierwszy dzień: próba l, 2 i 3, drugi dzień: próba 4, trzeci dzień: próba 5.

W razie braku naturalnych przeszkód do próby jazdy przez przeszkody należy wybudować sztuczne przeszkody.

Przegląd dojezdków artyleryjskich pociągowych ciężkich ograniczyć do ćwiczeń l i 3, dostosowując wymagania do sprzętu ciężkiego.

173. Konie spóźnione.

Konie, które w czasie podjeżdżania lub dojeżdżania wykazują słaby rozwój i mały przyrost sił, czyto wskutek przebytych chorób, czy wskutek powolnego rozwoju, należy otoczyć szczególną opiekę i w czasie lekcji skracać im nawroty kłusa i galopu, odpowiednio do ich sił.

Jeżeli młody koń przy końcu dojeżdżania zdradza swym wyglądem i zachowaniem w czasie pracy brak odpowiedniego rozwoju sił w stosunku do swych lat, nie należy go wcielać do pododdziału, lecz pozostawić nadal w pododdziale młodych koni, aż do czasu osiągnięcia przez niego należytego rozwoju fizycznego.

Niekiedy koń taki będzie musiał przejść jeszcze drugi rok dojeżdżania. Każdy koń spóźniony, w zależności od postępów swego rozwoju, może być pojedyńczo wcielony do pododdziału, lecz po uprzedniem dokonaniu przeglądu zgodnie z rozdziałem B, pkt. 130 i rozdz. C. pkt. 170.

Zaprawa młodych koni po wcieleniu do pododdziałów.

174. Zaprawa młodych koni po wcieleniu.

Młode konie po wcieleniu przechodzą automatycznie dalszą zaprawę przez pierwszy rok służby w oddziale, w czasie szkolenia kontyngensu.

W tym pierwszym roku należy je oszczędzać, zwłaszcza w czasie szkoły ognia i dużych ćwiczeń (manewrów).

Wówczas konie wierzchowe przydzielać do lżejszej służby jak pod działonowych i jaszczowych, a unikać wyznaczania do zwiadów, do ubezpieczenia poligonu i t. d., wogóle do służby, od nich wymagającej większego wysiłku marszowego niż od koni zaprzęgowych.

Koni artyleryjskich pociągowych w czasie większych przemarszów używać jako podręcznych i o ile możności w parze przedniej lub środkowej.

ROZDZIAŁ D. UJEŻDŻANIE KONI TABOROWYCH.

173. Zasady ogólne.

Ażeby konie taborowe, powożone z kozła, ekonomicznie i wydajnie używały swych sił pociagowych, zachowując jak najdłuższą użyteczność pociągową, muszą być do tego przygotowane, co się osiąga przez umiejętne ich ujeżdżenie.

Jednocześnie więc z wyszkoleniem pod jeźdźcem rozpoczyna się z wiosnę także przyzwyczajanie młodych koni taborowych (remontowych) do jazdy w zaprzęgu. Ćwiczenia w jeździe w zaprzęgu należy ograniczyć do 2 lub 3 razy w tygodniu. Szkolenie pod jeźdźcem należy prowadzić bez przerw w dalszym ciągu według rozdziału B niniejszej Instrukcji.

Wydajność pociągowa zaprzęgu zależy od pilności pociągowej każdego konia. Sposób prowadzenia nauki pociągu oraz ujeżdżania w zaprzęgu wywiera znaczny wpływ na pewność pociągową szkolonego konia. Błędy popełnione w czasie nauki z trudnością tylko dadzą się naprawić. Środki, jakich należy używać, aby konia przyzwyczaić do pracy w zaprzęgu, oraz stopień ostrożności, jaki przytem trzeba zachować, zależą od natury konia. Spokojne i odpowiednie obchodzenie się z koniem jest pierwszym warunkiem osiągnięcia dodatnich wyników. Unikać należy wszelkich krzyków, biegania i niepokojącego zachowania się. Wszystkich zbędnych szeregowców należy trzymać zdaleka, a posługiwać się, o ile możności, wyłącznie tylko tym szeregowcem, który konia czyści i oporządza. Ważną rzeczą jest, aby ujeżdżanie koni odbywało się pod nadzorem wytrawnego instruktora jazdy w zaprzęgu.

Zasadniczo należy się wystrzegać stosowania względem konia gwałtownych środków, o ile nie okaże się odrazu posłuszny, a błędem byłoby uważać go za znarowionego. Przy dostatecznej cierpliwości można z biegiem czasu każdego konia wyszkolić, jeśli tylko ujeżdżający umie trafnie odgadywać przyczyny nastręczających się trudności. Wymagania należy stopniować powoli i cierpliwie, zdążając wytrwale do celu.

176. Przepędzanie na lince.

Wstępne szkolenie konia taborowego polega na przepędzaniu. W okresie I przepędza się go na lince, podobnie jak konia kawaleryjskiego, początkowo bez uprzęży, a później z uprzężą. Przypinanie linki odbywa się tak, jak w punkcie 37. Przybory do przepędzania na lince i uprząż należy nakładać na konia jak najostrożniej i przyzwyczajać go do nich stopniowo. Ćwiczenia te powinny się odbywać o ile możności poza stajnią. Po osiągnięciu celu, w myśl pkt. 38, powinien młody, przepędzany koń taborowy mieć na sobie zwykłą uprząż (napiersie z nakarcznikiem, szelką nośną siodłową i podbrzusznikiem) bez natylnika i pasów (postronków) pociągowych. Podbrzusznik powinien być zapięty luźno.

Później uzupełnia się uprząż stopniowo, dodając natylnik (pas oporowy) i pasy (postronki) pociągowe, odpowiednio podwinięte. Założenie podogonia należy odłożyć do ohwili, gdy koń przyzwyczai się zupełnie do przylegania uprzęży.

Do uprzęży należy konia przyzwyczajać już w stajni. Jeżeli koń jest szczególnie wrażliwy, należy go najpierw oswoić z widokiem uprzęży zdaleka, zbliżać się z nią, dać mu ją powąchać, dotknąć nią konia, a jeżeli się zachowuje spokojnie, położyć mu ją lekko i ostrożnie na grzbiecie. Należy do konia ciągle mówić, głaskać go, postępować ze spokojem i cierpliwością.

Podczas ćwiczeń na lince osiąga się, oprócz celu wskazanego w punkcie 36, przyzwyczajenie konia taborowego do przylegu, ucisku i uderzania uprzęży. Ćwiczenia na lince należy przeplatać siodłaniem i podjeżdżaniem pod siodłem, aby zaznajomić konia z działaniem niezbędnych pomocy jeźdźca do ruszenia z miejsca lub zmiany kierunku i wyrobić boki konia.

Małych koni taborowych należy po okiełznaniu dosiadać naoklep, a ćwiczenia pod jeźdźcem ograniczyć tylko do ćwiczeń w ujeżdżalni.

177. Przepędzanie na zestawie taborowym.

W okresie II używa się do przepędzania konia zestawu taborowego (ryc. 54a), składającego się z napiersia, nakarczka, powęza i lejc. Lejce do przepędzania powinny być długości 15 - 17 m, a zakończenie ich zaopatrzone w sprzążkę i przystułkę. Lejce przypina się do pierścieni wędzidła i przeciąga przez pierścienie na nakarczku oraz przez pierścienie tuż nad częścią podbrzuszną powęza; pierścienie na powęzie nie powinny być umieszczone za wysoko, gdyż podczas przepędzania konia lejce mogłyby przesunąć się przez grzbiet, osłabiając panowanie nad koniem, coby się mijało z celem przepędzania konia w tym zestawie.

ryc 54

W ćwiczeniach tych bowiem chodzi przedewszystkiem o przyzwyczajenie konia taborowego do lekkiego oparcia na lejcach i do zrównoważenia sił pociągowych.

Praca w zestawie taborowym jest nieco odmienna niż na lince do przepędzania koni kawaleryjskich. Początkowo należy przepędzać konia taborowego na kole mniejszem, przyczem przepędzający powinien iść za koniem, konia zaś powinien prowadzić szeregowiec, trzymając za policzko. Wstępne te ćwiczenia oswoją konia z zestawem taborowym. Przy zmianie kierunku przechodzi się na drugie koło (ryc. 55).

ryc 55

Jeżeli koń bez oporu znosi ucisk uprzęży i nauczy się w zestawie taborowym do przepędzania chodzić spokojnie i rozprężony w stępie i kłusie, należy zestaw uzupełnić natylnikiem (pasem oporowym) (ryc. 54c), jako ćwiczenie przygotowawcze do chodzenia w zaprzęgu, co nauczy konia taborowego, w połączeniu z nauka okresu I podbierać zad, chodzić z wygiętym grzbietem, z długą, miarowo napiętą i podniesioną szyją, miękko i swobodnie z lekkiem oparciem o wędzidło (przy zamkniętym pysku).

178. Przepędzanie w pełnej uprzęży.

Po ukończeniu pracy okresu II przystąpić można w okresie III do ćwiczeń z pasami (postronkami) pociągowemi, odpowiednio podwiniętemi (ryc. 54b), w zestawie taborowym, uzupełnionym nadto podogoniem (ryc. 54d).

Jeżeli się okaże, że koń nie znosi ucisku uprzęży lub jej części, natylnika lub podogonia, i wierzganiem stara się od nich uwolnić, nie powinien przepędzający ustępować, lecz dalej prowadzić konia na kole, dopóki koń sam nie przestanie wierzgać. Skoro koń wyczuje, że wierzganiem nic nie osiągnie, przestanie sam tem bardziej, że wierzganie natęża silnie mięśnie tylnych kończyn i grzbietu, co szybko męczy i wyczerpuje konia. Niedozwolone jest szarpanie konia za pysk lub przełamywanie początkowego oporu batem.

179. Wstępna praca na pasach pociągowych.

Po trzech okresach przepędzania, których czas trwania zależy od charakteru, temperamentu i indywidualnej przydatności koma taborowego, rozpoczyna się nauka przygotowania konia do pociągu ze zdłużonemi pasami (postronkami) pociągowemi, przyczem należy przez poruszanie pasami (postronkami) pociągowemi przyzwyczajać konia do ich przylegu. W tym celu koń ubrany jest w zwykłą uprząż taborową z natylnikiem (pasem oporowym) lub podogoniem, a dwaj szeregowcy chwytają za końce pasów (postronków) pociągowych i dają się koniowi ciągnąć, początkowo nie opierając się. jeśli koń chętnie ciągnie, należy stopniowo zwiększać opór. W tym celu szeregowcy przechylają się wtył. Jeżeli i wówczas koń chętnie idzie naprzód, przyzwyczaja się go do ciągnięcia belki i t. p., przyczem pasy (postronki) pociągowe pozostają nadal zdłużone.

Jeżeli koń w pewnej chwili nie chce ciągnąć i zatrzymuje się, należy zmniejszyć opór lub ciężar i, uspokoiwszy konia, ruszyć ponownie.

Przy pierwszych ćwiczeniach należy używać bata z jak największą oględnością. Silne bowiem pomoce batem wywołują gwałtowne ruchy konia, zwiększając czułość łopatek, co może łatwo prowadzić do znarowienia.

Ćwiczenia przeprowadza się w otwartej lub krytej ujeżdżalni.

Gdy koń taborowy zupełnie się oswoi z uciskiem napiersia i pasów (postronków) pociągowych oraz posiądzie podstawową umiejętność ruchu w pociągu, można rozpocząć naukę jazdy w zaprzęgu.

180. Wstępna praca przy wozie.

Aby konia przyzwyczaić do nieznanego mu wozu, trzeba go ostrożnie doprowadzić do niego, nie szarpiąc i nie używając przemocy w razie stawiania oporu na widok wozu. Cierpliwie ponawiając zabieg, osiąga się cel. Po ustawieniu konia przy dyszlu, powinien woźnica z balem w ręku, ale bez lejców, wsiąść kilkakrotnie na kozioł. Podczas tego trzymają konia przy pysku dwaj szeregowcy, co go przyzwyczaja do spokojnego stania przy wozie.

Stopniując to ćwiczenie, zaleca się umyślnie wywołać stukot wozu (np. przez pośpieszne siadanie szeregowych na wóz, co konia oswaja z tym hałasem).

181. Podjeżdżanie w uprzęży.

Pierwsze ćwiczenia polegają na tem, że młody koń taborowy chodzi jako podręczny w parze ze starszym i pewnie ciągnącym koniem siodłowym przy próżnym wozie. Pracę ciągnięcia wozu wykonywa początkowo sam koń siodłowy. Powozić zaprzęgiem należy z kozła.

Aby młody koń, wierzgając, nic uderzał w wóz, zakłada się tylko łańcuch naszelnikowy (naszelnik) na dyszel, nie zaczepiając pasów (postronków) pociągowych, a jeden szeregowiec prowadzi konia przy pysku dopóty, aż się oswoi z turkotem toczącego się za nim wozu. Po osiągnięciu spokojnego chodu przy dyszlu, zaczepia się pas (postronek) pociągowy wewnętrzny, a gdy koń stopniowo zacznie ciągnąć, także zewnętrzny, lecz początkowo zdłużony. Koń będzie z początku wypadał zadem nazewnątrz, wkrótce jednak dostosuje się przy dyszlu do konia starszego i spokojnego, oswoi się z wozem i jego stukotem i nauczy się ciągnąć wewnętrznym pasem (postronkiem) pociągowym, a wreszcie obydwoma. Gdy koń zaczyna się wkładać w uprząż i ciągnąć, należy mu dać trochę owsa.

Gdyby młody koń w czasie ruchu przystanął, należy go pobudzić do dalszego poruszania się przez zawołanie lub popchnięcie wozu naprzód, unikając wszelkiego powodu do wierzgania, lub prowadzić go dalej z ziemi. Jeżeli to nie odnosi skutku, trzeba powtórzyć poprzednie ćwiczenia.

182. Ruszanie z miejsca w zaprzęgu.

Szczególny nacisk kłaść należy na spokojne ruszanie z miejsca. Przy ruszaniu z miejsca należy zwolnić lejce tak, aby koń, zapierając się tylnemi nogami o ziemię, mógł wejść w uprząż, nie odczuwając przytem ucisku wędzidła. Dopiero gdy wóz potoczy się naprzód, nastawia się lejce stopniowo tak, aby koń miękko oparł się o wędzidło. Niedozwolone jest wszelkie potrząsanie, szarpanie oraz uderzanie lejcami lub batem *).

Przy ruszaniu muszą konie naprężyć pasy (postronki) pociągowe, luźne bowiem pasy (postronki) pociągowe powodują uderzenia o napiersie, co łatwo prowadzi do znarowienia młodego konia taborowego.

Ponieważ największego wysiłku wymaga od konia pociągowego ruszenie z miejsca, powinno ono dla oszczędzenia konia, zwłaszcza jego tylnych ścięgien i pęcin, następować stopniowo i to tak, aby koń mógł wpierw ciężarem własnym przeć naprzód, a dopiero potem wykorzystać siłę mięśni.

Ruszanie więc nie powinno się nigdy odbywać zapomocą bata, lecz cmoknięcia i lekkiego zwolnienia lejców. Młode konie taborowe, oswojone z temi pomocami, muszą lekko i jednocześnie ruszać, nie szarpnąwszy uprzężą.

*) Młody koń będzie przygotowany do pociągu, gdy przy ruszaniu z miejsca włoży się stopniowo w uprząż i zaprze się w nią silnie - bez rzucania i szarpnięć, a ciągnąc spuści szyję wdól, prężąc grzbiet wgórę, tylnemi zaś nogami odpychać się będzie silnie od ziemi. Należy wówczas koniowi ułatwić wysiłek pociągu, poddając mu lekko lejce.

183. Pierwsze ćwiczenia pociągowe.

Podczas pierwszych ćwiczeń z wozem należy jechać po linji prostej lub po dużym łuku na lewą rękę, przez co koń siodłowy (ujeżdżony) wykonywa ruch w łuku i prowadzi konia młodego za sobą, a dopiero gdy młody koń nieco się oswoi, można wykonywać ruch na prawą rękę, jednakże po zwiększonym łuku. Z początku należy unikać jazdy po grząskim gruncie. Ćwiczenia takie rozpocząć można dopiero wtedy, gdy koń okazał się już pewny w pociągu przy obładowanym wozie na gruncie twardym. Wtedy można ćwiczyć na gruncie grząskim i stopniowo zwiększać ładunek do przepisanych norm.

Koń rozwija siłę pociągową zapomocą ciężaru ciała i poruszeń mięśni. Ciężar ciała działa w ten sposób, że koń, opierając się o napiersie, pada niejako wprzód. Odgrywa to wielką rolę u koni ciągnących duże ciężary, u innych zad ma znaczenie głównie w chwili ruszania z miejsca.

Siła mięśni ma swoje wyjście z kopyt, odpychających się od ziemi. Silniej działają przytem kończyny tylne. Ponieważ punkt, na który ta siła się przenosi, znajduje się na napiersiu, siła pociągowa działa ukośnie, wprzód ku górze. Dlatego prawidłowy jest pociąg i jego wykorzystanie wtedy, gdy pasy (postronki) pociągowe idą po takiejże linji ukośnej.

Aby koń mógł rozwinąć pełną siłę pociągową. musi napiersie leżeć odpowiednio. Leżąc za wysoko, utrudnia koniowi oddech, naciskając na tchawicę, leżąc zaś nisko, hamuje poruszenia łopatki. Prawidłowo leży wtedy, gdy dolny brzeg napiersia sięga po staw barkowy. Wewnętrzną stroną musi napiersie przylegać. Pasy (postronki) pociągowe dla regularności działania pociągowego muszą być równe, przyczem długość ich i łańcuchów naszelnikowych (naszelników) musi być odpowiednio dostosowana. Kiedy bowiem łańcuchy naszelnikowe (naszelniki) są za długie w stosunku do pasów (postronków) pociągowych, wtedy przy zjeżdżaniu z góry uderza orczyk o stawy skokowe. Za krótkie zaś łańcuchy naszelnikowe (naszelnik) wyprowadzają napiersie z prawidłowego położenia.

184. Cofanie.

Cofanie można próbować tylko na przestrzeni l - 2 kroków i ćwiczenie to rozpoczynać dopiero wtedy, gdy koń taborowy zupełnie się przyzwyczaił do ruchu naprzód, ma dostatecznie wyrobione i rozwinięte stawy zadu, spokojnie znosi ucisk uprzęży, przyjmuje miękko oparcie o wędzidło i zna działanie lejców.

Cofanie jest bardzo ważnem ćwiczeniem dla konia taborowego i powinno być przeprowadzone najpierw z wozem próżnym, a później z naładowanym. W czasie pierwszych prób należy się zadowolić okazanem ustępstwem choćby jednego kroku i niezwłocznie ruszyć znowu naprzód.

Jeżeli koń opiera się cofaniu, odstawiając zad wtył, podobnie jak pod wierzchem robi to koń niechętnie się cofający, należy ruszyć parę kroków naprzód, zatrzymać konia i natychmiast zanim koń zdąży odstawić zad lub zaprzeć się zadem, nakłonić go lekkiem podebraniem lejców do cofnięcia się. Gdyby i to nie odniosło skutku, wskazane jest podczas cofania konia cofać wóz przy pomocy szeregowców.

Działanie lejców na cofanie konia taborowego jest takie samo, jak działanie wodzy przy cofaniu konia wierzchowego.

Prawidłowe cofanie odbywa się krok za krokiem, bez przerwy, płynnie, bez szarpania wozu wstecz i bez wywoływania wrażenia, że koń. nerwowo ulegając woźnicy, chce się pozbyć niemiłego mu ruchu wstecznego.

185. Zaprawianie koni taborowych w pociągu.

Długie jazdy w zaprzęgu stępem przy wozie o nieruchomej orczycy i stopniowe zwiększanie obciążenia wozu są najlepszym sposobem wyrobienia równomiernej siły pociągowej konia taborowego. Rozważne, na doświadczeniu oparte postępowanie, przyzwyczajające konia przez stopniowo zwiększane wysiłki do najcięższej pracy, doprowadzi najpewniej do pomyślnego wyniku, nie szkodząc koniowi w rozwoju, ani nie nadwerężając stawów. Jeśli jednak warunki nie pozwalają na prawidłowe przeprowadzenie ujeżdżania konia w zaprzęgu, należy korzystać z każdej sposobności, aby konia stopniowo przygotować do użytku.

Niedopuszczalne jest używanie konia w czterokonnym zaprzęgu z kozła, dopóki nie okaże się zupełnie pewny w zaprzęgu dwukonnym. Tak samo należy konie, których pewność pociągowa w czterokonnym zaprzęgu z kozła osłabła, ujeżdżać

ponownie w zaprzęgu dwukonnym.

Ujeżdżanie koni taborowych, przeznaczonych dla wojska jako pociągowe, które chodziły już przedtem w zaprzęgu, nie nastręcza poważniejszych trudności i ogranicza się naogół do przyzwyczajenia do uprzęży wojskowej (z natylnikiem) lub naprawienia pewnych nieprawidłowości w pracy pociągowej, co należy uskuteczniać w myśl niniejszej Instrukcji.

186. Odsuwanie się koni od dyszla.

Konie odsuwają się od dyszla, gdy zapierając się przedniemi nogami o ziemię i naprężając łańcuchy naszelnikowe (naszelniki) pchają się nazewnątrz. Wadę tę wywołuje najczęściej niewłaściwe, gwałtowne i nagłe wstrzymanie, a przyczyniają się do tego nieprawidłowo spięte krzyżaki, a nieraz także za długie naszelniki. Błąd ten daje pociąg niepewny, mało wydajny i wywołuje łatwo padanie koni.

Doraźnem usunięciem jest poprawne przepięcie krzyżaków, polegające najczęściej na zdłużeniu krzyżaków wewnętrznych (długich), a skróceniu krzyżaków zewnętrznych (krótkich), albo skrócenie naszelników, lub wreszcie przeprzągnięcie koni, jeśli odsuwanie stało się przyzwyczajeniem.

Konie pchają się na dyszel, jeśli podczas ruchu, zapierając się przedniemi i tylnemi nogami nazewnatrz, opierają się wewnętrznemi bokami o siebie. Przyczyną tego jest zazwyczaj jazda po drogach o jezdni wypukłej lub po gołoledzi, przy startych hacelach.

187. Pchanie się koni na dyszel.

Aby błąd ten usunąć i nie dopuścić aby się stał przyzwyczajeniem, trudnem do oduczenia, należy usunąć przyczynę pchania się, jadąc środkiem drogi, żeby uchronić konie od pochyłości jezdni; w wypadku drugim należy założyć nowe hacele.

Do znarowienia młodych koni taborowych prowadzi pospolita skłonność niedoświadczonych woźniców do popędzania koni przez uderzanie poderwanym ruchem lejców lub szarpanie lejcami za pysk.

188. Główne błędy powożenia.

Konie znarowione tą metodą są skłonne do stawania dęba lub cofania się, nie ruszając z miejsca.

Stawaniu dęba i cofaniu się zapobiega przedewszystkiem uspokojenie koni, przez podanie im marchwi, chleba, trawy i t. p. Następnie należy skierować konie lekko wbok i poddać lejce, poczem cmoknąć lub popchnąć wóz ztyłu i ruszyć z miejsca. Jeśli to nie pomaga, podprowadza konia inny szeregowiec, trzymając za uździenicę, kilka kroków naprzód i w ten sposób nakłania do spokojnego ruszenia. Cofaniu, jeśli samo uspokojenie nie pomaga, można zaradzić, zmuszając konia do silniejszego cofnięcia się wtył, po którem koń sam okaże skłonność do pójścia naprzód.

Cierpliwa, spokojna i metodyczna praca w krótkim stosunkowo czasie czyni z koni "nieciągnących i stających dęba" pilne, chętne i spokojne konie pociągowe.

Niepokój okazywany często przez młode konie taborowe przy ruszaniu z miejsca nie jest wadą, ale oznaką pilności konia. Nie wolno go więc za to karać, ani szarpać lejcami. W ten sposób bowiem objawia się naturalny pęd konia naprzód, który, odpowiednio wykorzystany i miękką, czułą ręką normowany, zamieni się wkrótce w wydajną pracę pociągową.

Konia z temperamentem należy wstrzymywać łagodnie przy krócej spiętych krzyżakach, koniem leniwym natomiast powozić w krzyżakach zdłużonych. Bez odpowiedniego zdłużenia krzyżaków bowiem nawet batem nie nakłoni się konia leniwego do wydatniejszego pociągu, lecz tylko do zebrania, t. j. przesunięcia własnego ciężaru więcej na zad i wygięcia szyi.

Jedynie odpowiednie przepięcie krzyżaków sprawi, że koń leniwy w zaprzęgu z koniem pilniejszym przyjmie należną część wysiłku na siebie, a koń pilniejszy, który uprzednio się niecierpliwił, a szarpiąc nie mógł ciężaru pociągnąć sam i skutkiem tego przystawał, uspokoi się i podejmie równomierny pociąg.

Bata należy przy ujeżdżaniu koni taborowych używać nader oględnie, jest on bowiem tem, czem łydka i ostroga dla jeźdźca. Jeśli młody koń taborowy rozumie opuszczenie końca bata, powinno to wystarczyć. Leniwego konia, któremu to nie wystarczy, należy dotknąć biczem przed zewnętrznem biodrem, lub jeśli koń potrzebuje jeszcze silniejszej pomocy albo zasłuży na karę, należy go uderzyć przed szelką nakarczka po zewnętrznej łopatce, kładąc niejako bicz na niej.

189. Pomoce popędzające - bat.

Ponieważ koń jest wrażliwy na głos ludzki, najodpowiedniejsza pomocą popędzającą dla koni chętnych jest cmoknięcie lub syczące zawołanie.

Niedopuszczalne jest świśnięcie batem, gdyż mija się z celem, popędza bowiem konie pilne, nie wymagające popędzenia, a nie działa na konie leniwe. Taki sam skutek ma trzaskanie z bata.

190. Pomoce wstrzymujące.

Gdy młode konie taborowe są już zrównoważone, udziela im się pomocy wstrzymującej, ściągając zlekka lejce, a konie zwalniają natychmiast pod wpływem wzmocnionego oporu w pysku. Pomocy tej udziela się jak najdelikatniej i stopniowo; pomoc powinna ustać natychmiast, gdy cel jest osiągnięty.

W ten sposób młode konie taborowe uczą się słuchać najlżejszego nacisku w pysku i chodzą na miękkich lejcach.

191. Kłus.

Przejście w kłus odbywa się zawsze ze stępa, a nigdy z miejsca. W tym celu wstrzymuje się nieco silniej lejce i potem lekko poddaje. Jeśli zachodzi konieczność użycia silniejszej pomocy popędzającej, powinno to nastąpić ostrożnie i sposobem podanym w punkcie 187, aby konie nie szarpnęły uprzężą, żeby nie trzeba było natychmiast użyć pomocy wstrzymującej, co młodego konia dezorjentuje. Gdy koń przejdzie w galop, należy go w każdym skoku spokojnie wstrzymywać i to każdorazowo w chwili, gdy opada.

Tempo kłusa musi być spokojne i równomierne, tak aby nie przebywać więcej niż l km w 6 minut.

Niedopuszczalne jest zatrzymywanie z kłusa, gdyż nadweręża tylne kończyny; zawsze należy wpierw przejść w stęp.

192. Szkolenie konia taborowego pod jeźdźcem.

W celu przyzwyczajenia koni taborowych do noszenia jeźdźca, a zwłaszcza dla wyrobienia zwrotności i postawy, należy je również szkolić pod jeźdźcem. Koniowi taborowemu wystarczy oczywiście niniejszy stopień zwrotności niż kawaleryjskiemu. Jeżeli jednak warunki wymagają natychmiastowego użycia w zaprzęgu, należy później, skoro to tylko jest możliwe, powrócić do szkolenia pod jeźdźcem.

193. Zestawianie zaprzęgów.

Przy zestawianiu zaprzęgów należy każdemu koniowi wyznaczyć takie miejsce, w którem siłami swojemi odpowie najlepiej. Najważniejszem zadaniem jest trafna ocena sił koni według ich budowy i temperamentu. Konie mają różne właściwości i trzeba wytrawnego oka, żeby umieć ocenić każdego konia według temperamentu i wydajności pracy.

W zaprzęgach z kozła należy leniwego konia zaprzęgać zawsze po prawej stronie, gdzie znajduje się pod batem. Z dobranych pod względem temperamentu należy konia większego wzrostem przeznaczyć na podręcznego, aby idąc po niższej stronie drogi dorównywał mniejszemu siodłowemu.

Przy zestawianiu zaprzęgów nie wolno się kierować wyłącznie pierwszem wrażeniem, lecz trzeba obserwować konie podczas pracy, aby dokładnie poznać istotne ich właściwości i odpowiednio potem użyć w zaprzęgu.

194. Narowy.

Narowy konia są zazwyczaj następstwem wadliwego obchodzenia się z nim, a zastarzałe narowy tylko rzadko i to przy długiej, cierpliwej pracy udaje się wykorzenić.

Spotykany opór konia taborowego polega często na błędnem zaprzęgnięciu lub okiełznaniu. Należy więc jedno i drugie szczegółowo obejrzeć. Trafiają się konie też o bardzo wrażliwych piersiach. Takim koniom trzeba dać pod napiersie miękki podkład. Również niedostateczne zwolnienie lejc przy ruszaniu z miejsca narowi konia i pobudza go do oporu.

Jeżeli koń nie chce wcale ciągnąć, należy go przyzwyczaić do zupełnie lekkich ciężarów i sprzęgać początkowo z koniem spokojnym, pewnym pociągowo. Nadto przynęcanie obrokiem daje dobre wyniki. W każdym razie należy się wstrzymywać od gwałtownych pomocy popędzających, wywołujących zwykle skutek odwrotny, gdyż koń chcąc uniknąć bata, usiłuje wypadem wbok lub cofaniem uwolnić się z uprzęży.

Jeśli koń skacze szczupakiem, ruszając z miejsca, okazuje tem tylko swoją chęć pędu naprzód;

nie należy go więc za to szarpać wtył albo bić, lecz wstrzymując spokojnie i cierpliwie miękką i czułą ręką, nakłonić do spokojnego ruszenia z miejsca.

Wzajemnemu kąsaniu się koni w zaprzęgu zapobiega się najskuteczniej, wpinając do wewnętrznych pierścieni wędzidłowych zaprzężonej pary drążek o średnicy l - 2 cm, długości 45 - 50 cm.

Gdy konie poniosą, nie należy bezustannie coraz bardziej ściągać lejców, lecz trzeba naprzemian naciągać i zwalniać lejce. Naciągać najlepiej w chwili, gdy konie w skokach opadają. Jeśli teren pozwala, wprowadza się je na wielkie koło. Zapobiega się ponoszeniu, przez powożenie miękką i spokojną ręką.

Płochliwość konia jest wyrazem obawy. Spokojne oswajanie i przyzwyczajanie do przedmiotów wywołujących płochliwość, będącą wynikiem błędów wzrokowych, bardzo rzadko daje się usunąć.

Płochliwości zapobiega się również przez zastosowanie okularów, używanych przy uprzężach wyjazdowych.

Boczeniu konia zapobiega się przez wyciągnięcie bata w stronę, w którą się koń boczy, a w razie potrzeby, uderzenia nim. Nigdy jednak nie należy uderzać po ustąpieniu boczenia się konia, gdyż przy następnej sposobności boczyłby się koń tem łatwiej, z obawy przed karą.

ROZDZIAŁ E. PRZYGOTOWANIE KONI JUCZNYCH.

195. Wybór konia jucznego.

Pod juki nadają się muły, konie małego wzrostu, lecz krępe (np. hucuły), kuce, dalej osłomuły i osły. Nie nadają się konie duże i ciężkie oraz nerwowe.

Pożądane jest: spokojne usposobienie, małe wymagania co do pielęgnacji i karmienia, wytrzymałość na wpływy atmosferyczne, krótki, silny i dobrze związany grzbiet, szeroka klatka piersiowa i silne kopyta, konieczne do pracy na kamienistym gruncie. Warunkom tym odpowiadają najlepiej muły. Najmniej odpowiednie pod juki są osły, gdyż wskutek nader powolnego chodu nie mogą nadążyć za oddziałami.

Podczas szkolenia konia jucznego należy postępować z jak największą cierpliwością i ostrożnością. Koniowód musi się z koniem obchodzić łagodnie; bicie jest niedopuszczalne.

196. Sposób obchodzenia się.

Konie juczne, pochodzące z okolic górskich, wystarczy przyzwyczaić do nieznanej im uprzęży jucznej i ładunku, a będą zdolne do użytku. Również konie nizinne, jeżeli nie są wogóle niezdatne wskutek narowów, nadają się zwykle pod juki i mogą być używane nawet w najuciążliwszym terenie.

197. Wstępne przygotowanie koni jucznych.

W początkach szkolenia należy konie przeprowadzać w uprzęży jucznej (bez ładunku) po kilka godzin w równym terenie, a potem dopiero rozpocząć ćwiczenia z ładunkiem. Początkowo należy używać ładunku lekkiego, leżącego spokojnie, nie robiącego żadnego hałasu przy poruszaniu i dającego się przymocować tak, żeby koń wierzgający (baranie skoki, stawanie dęba) nie mógł go zrzucić. Ciężar i rozmiary ładunku należy stopniowo zwiększać.

Okazywany początkowo opór przy nakładaniu ładunku trzeba koniecznie przełamać. W tym celu zaleca się podnieść koniowi przednią nogę, przytrzymać go za uszy, zakryć od tyłu oczy lub potrzymać wgórę łeb. Zawsze jednak wystrzegać się należy wszelkiej brutalności.

198. Dalsze przygotowanie koni jucznych.

Następnie przyzwyczaja się konia do spokojnego chodzenia pod górę i schodzenia z góry. Ćwiczenia te powinny być początkowo bardzo łatwe, a dopiero z biegiem czasu stopniowane, przyczem często należy ładować i rozładowywać. Szczególny nacisk położyć trzeba na równy krok (unikać dreptania) i na systematyczne przygotowywanie do największych wysiłków.

W przebywaniu przeszkód, jak brody, rowy, zwalone pnie, w przechodzeniu nad przepaściami oraz w marszu pod górę i z góry wąskiemi ścieżkami należy również ćwiczyć początkowo bez ładunku, a potem z ładunkiem, stopniowo zwiększanym. Konie muszą się przyzwyczaić do przebywania przeszkód i wydostawania się na strome zbocza spokojnym, równym stępem, bez skoków.

Koń musi się nauczyć iść na długich wodzach za koniowodem. Zasadą więc jest, o ile możności, nie zmieniać koniowoda, gdyż tylko wtedy koń przyzwyczai się i dostosuje do jego kroku i tempa. Koniowód powinien, ująwszy wodze w lewą rękę, założyć ją za plecy, a w prawej ręce trzymać kij. Jeżeli koń chce wyprzedzić koniowoda, wysuwa on rękę wraz z kijem wbok przed łeb konia i w ten sposób, w razie potrzeby dotykając, zatrzymuje go za sobą. Wystarczy kilka takich ćwiczeń, przeprowadzonych najodpowiedniej na wąskiej drodze gdzie koń z natury rzeczy musi pozostać za koniowodem. Konie prowadzone w ten sposób, zarówno w marszu pod górę jak i z góry, mają możność swobodnego kroczenia i obliczania kroków, a nadto stąpają o wiele pewniej niż konie prowadzone na krótkich wodzach. Łeb i szyja konia prowadzonego na krótkich wodzach jest skręcona wbok, co pociąga za sobą jednoczesne wygięcie grzbietu, a w skutkach podczas długich marszów odsednienie, czyniące konia niezdolnym do dalszej pracy. Wyjątkowo tylko konie skłonne podczas marszu z góry do galopu należy na stromych zboczach prowadzić na krótkich wodzach, zmuszając je tem do zachowania spokojnego tempa.

Przeprowadzanie koni powinno się odbywać zawsze w stępie, aby je przyzwyczaić do równego, spokojnego tempa.

---