PRAWO WYBORCZE SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Istota samorządu terytorialnego wiąże się z kwestią obywatela, jako członka tego samorządu, narodu, który chce brać udział w kreowaniu losów swojego państwa; obywatela, który chce być podmiotem społeczeństwa obywatelskiego. Określa to zasada suwerenności narodu (zwierzchnictwa narodu). Zgodnie z art. 4 ust. 1 KRP: „władza zwierzchnia należy do Narodu”. Jest to fundamentalna zasada państwa demokratycznego. Określa ona piastuna władzy zwierzchniej w państwie, czyli określa podmiot, do którego należy władza w państwie. Zgodnie z tą zasadą naród to grupa obywateli danego państwa tj. wyznacznikiem jest tu posiadanie obywatelstwa. Naród sprawuje swoją władzę poprzez sprawowanie władzy na najniższym szczeblu tj. w samorządzie terytorialnym jako otoczeniu najbliższym obywatelowi.

Druga to zasada rządów przedstawicielskich (zasada demokracji przedstawicielskiej). Zgodnie z art. 4 ust. 2 KRP: „ naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.” Zasada ta oznacza, że naród jako suweren (jako piastun władzy zwierzchniej w państwie) wskazuje swoich przedstawicieli, którzy w jego imieniu będą podejmowali decyzje dotyczące funkcjonowania państwa. Decyzje podejmowane przez wyłonionych przez naród przedstawicieli, są uważane za decyzje całego narodu. Zasada demokracji przedstawicielskiej odnosi się do demokracji na szczeblu centralnym oraz do demokracji na szczeblu samorządu terytorialnego. Formą udzielenia pełnomocnictwa są wolne wybory, w których naród wybiera swoich przedstawicieli. Wolne wybory: odbywają się z poszanowaniem zasad demokracji; z poszanowaniem terminów konstytucyjnych; wybory, w których mogą brać udział wszyscy uprawnieni do tego obywatele zarówno po stronie czynnej jak i biernej; wybory, w których na równych zasadach mogą brać udział wszystkie partie i siły polityczne w danym państwie; wybory odbywające się z poszanowaniem zasady tajności i równości oddanego głosu. Wyłanianie przedstawicieli przez naród uzupełnione jest o formy demokracji bezpośredniej, np. referendum lokalne, referendum ogólnokrajowym. Inicjatywa ludowa - prawo 100 tys. obywateli do wniesienia do Sejmu projektu ustawy (art. 118 ust. 2 KRP).

Zasada pluralizmu politycznego - czyli zasada swobody funkcjonowania partii politycznych oraz ich funkcjonowania na równych zasadach. Wiąże się z nią zasada swobody uczestniczenia w partiach politycznych, prawo obywatela do udziału w działalności politycznej bądź nie brania udziału, prawo do zakładania partii politycznych, prawo do wystąpienia z partii. Podstawową formą zaangażowania się człowieka w działalność polityczną jest uczestnictwo w partii politycznej. W Konstytucji zawarto zakaz działalności partii, które odwołują się do ideologii nazizmu, komunizmu, faszyzmu, dyskryminacji rasowej lub narodowościowej.

Zasada pomocniczości (subsydiarności) - zasada ta wychodzi z założenia, iż obywatel najlepiej wie, czego chce i który sam powinien sobie poradzić w otaczającym świecie. Państwo powinno się jak najmniej mieszać do funkcjonowania człowieka. Zgodnie z tą zasadą państwo w stosunku do obywatela powinno działać wtedy, gdy ktoś sobie nie radzi i wspieranie jego działań (np. zasiłki). Zasada subsydiarności w odniesieniu do samorządu terytorialnego ma również ten aspekt, że w ramach samorządu teryt. funkcjonuje

zasada domniemanej kompetencji gminy (do gminy należą wszystkie te zadania, które nie zostały zastrzeżone do kompetencji innych organów). Gdy gmina nie radzi sobie z powierzonymi jej zadaniami (np. ze względu na kwestie finansowe lub logistyczne) to rozwiązane określonego problemu przenoszone jest na szczebel wyższy tj. powiatu lub województwa. Zasada subsydiarności określa wówczas udzielanie sobie wzajemnej pomocy, wspólne realizowanie zadań, których nie byłaby w stanie zrealizować jedna jednostka samorządu terytorialn. Zasada ta nie została zapisana wprost w KRP, ale wynika z preambuły do Konstytucji.

Zasada społeczeństwa obywatelskiego - obywatel jako podmiot władzy, który ma prawo wpływania na funkcjonowanie organów władzy publicznej. Społeczeństwo obywatelskie to społeczeństwo, w którym jego obywatele są zainteresowani sprawowaniem władzy w państwie.

6-7,03,2010

Art. 15 ust.1 Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej.

Ust.2 Zasadniczy podział terytorialny państwa uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniający jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych określa ustawa.

Ustrój terytorialny to zadania, kompetencje, organy, sposób funkcjonowania tych organów, ich struktura i organizacja, które działają w ramach terytorialnego podziału państwa (nie na szczeblu centralnym). Decentralizacja polega na tym, że przekazuje się hierarchicznie w dół kompetencje do podejmowania działań w celu realizacji władzy publicznej. Art. 15 ust. 2 wprowadza zasadę, że zasadniczy podział terytorialny państwa ma zapewnić jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych. Oznacza to, że jednostki terytorialne muszą mieć możliwość swobodnego wykonywania swoich zadań.

Art. 16 ust.1 Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową.

Ust. 2 Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

Określenie „z mocy prawa” oznacza, że jesteśmy członkiem wspólnoty niezależnie od naszej woli, przynależność ta wynika z faktu zamieszkiwania na danym terytorium. Samorząd jest podmiotem realizującym władzę publiczną, z mocy Konstytucji wykonuje on część zadań władzy publicznej. Ustawy mają określać zadania samorządu terytorialnego.

Istota samorządu terytorialnego polega na tym, że pewna część władzy publicznej, zadań publicznych jest sprawowana przez określoną, zorganizowaną (zamieszkującą daną jednostkę samorządu terytorialnego) grupę społeczną, na mocy upoważnienia ustawy.

Rozdział 7 KRP dot. samorządu terytorialnego. Art. 163 wskazuje zasadę domniemanej kompetencji samorządu terytorialnego: samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych. Jeżeli w ustawach lub konstytucji nie zostało zapisane, że dana sprawa należy do właściwego organu - innego niż samorząd, to właściwym w sprawie (nie zastrzeżonej dla innego organu) jest samorząd terytorialny. Art. 164: podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina. Z art. 152 wynika, iż musi w Polsce funkcjonować województwo (wojewoda jest przedstawicielem Rady Ministrów w województwie). Konstytucja nie przesądza, iż województwo musi mieć charakter samorządowy. O ustroju samorządu teryt. decydują ustawy (gmina, powiat, województwo) a nie Konstytucja. Gmina jest tą jednostką samorządu tertyt., która realizuje wszystkie zadania samorządu teryt., o ile nie zostały one zastrzeżone dla innych szczebli samorządu.

PRAWO WYBORCZE w sensie przedmiotowym to całokształt przepisów, norm prawnych, które regulują sposób przeprowadzania wyborów do organów przedstawicielskich lub na urzędy wybieralne.

PRAWO WYBORCZE w sensie podmiotowym oznacza prawo członka danej zbiorowości do brania udziału w wyborach do organów przedstawicielskich lub na urzędy wybieralne. Dzieli się ono na:

1. bierne prawo wyborcze - to prawo uczestniczenia w wyborach jako kandydat do objęcia danego mandatu lub stanowiska;

2. czynne prawo wyborcze - to prawo do brania udziału w wyborach, polegające na prawie oddania głosu na kandydata lub listę.

„Przymiotniki wyborcze” to podstawowe zasady prawa wyborczego:

• zasada powszechności prawa wyborczego

• zasada równości prawa wyborczego

• zasada bezpośredniości prawa wyborczego

• zasada tajności wyborów

Coraz częściej jako zasada pojawia się zasada wolności wyborów.

ZASADA POWSZECHNOŚCI prawa wyborczego: jeżeli chodzi o bierne prawo wyborcze to zasada powszechności oznacza, że nie dopuszcza się pozbawienia określonej osoby możliwości wysuwania kandydatów na urząd lub do mandatu. W stosunku do czynnego prawa wyborczego zasada powszechności oznacza zakaz wyłączania określonych grup społecznych lub osób od możliwości wzięcia udziału w wyborach i oddania głosu. Wyjątki od tej zasady:

• wiek: czynne i bierne prawo wyborcze jest uzależnione od wieku;

• obywatelstwo: w wyborach ma prawo uczestniczyć wyłącznie obywatel polski

• pozbawienie praw publicznych w wyniku prawomocnego orzeczenia sądu

• pozbawienie osoby praw wyborczych w drodze orzeczenia Trybunału Stanu

• ubezwłasnowolnienie osoby, na mocy prawomocnego orzeczenia sądu.

Podstawowe cenzusy wyborcze, które historycznie ograniczały prawo do udziału w wyborach to: cenzus płci, cenzus majątkowy, cenzus wykształcenia

ZASADA RÓWNOŚCI prawa wyborczego:

1. zasada równości prawa wyborczego w aspekcie formalnym oznacza, że każdy dysponuje taką samą liczbą głosów;

2. zasada równości prawa wyborczego w aspekcie materialnym oznacza, że każdy głos powinien mieć taką samą wagę głosu. Realizowane jest to przez odpowiednie ukształtowanie okręgów wyborczych: taka sama liczba wyborców powinna wybierać taką samą liczbę przedstawicieli;

3. zasada równości wyborów w aspekcie uczestniczenia osób realizujących bierne prawo wyborcze - kandydaci uczestniczą w wyborach na takich samych zasadach, muszą spełnić takie same warunki, by stać się kandydatem i takie same, by uzyskać mandat.

Historycznym wyjątkiem od tej zasady było głosowanie pluralne, które polegało na tym, że w zależności od wieku, wykształcenia, wyznania, majątku osoby miały większą liczbę głosów niż inne osoby. Drugim wyjątkiem było głosowanie kurialne - każdy wyborca miał taką samą liczbę głosów, ale wyborcy byli zgromadzeni w tzw. kurie (w zależności od wykształcenia, zawodu), które wybierały różną liczbę przedstawicieli.

ZASADA BEZPOŚREDNIOŚCI prawa wyborczego:

1. wyborca bezpośrednio oddaje głos, stawiając się w lokalu wyborczym;

2. głosowanie bezpośrednio na kandydata do zajęcia stanowiska w organie przedstawicielskim; głosowanie na osobę, która ma zostać wybrana.

Udzielanie pomocy osobie niepełnosprawnej (np. niewidomej) nie jest traktowane jako złamanie zasady bezpośredniości.

Przeciwieństwem są wybory pośrednie np. wybory prezydenckie w USA.

ZASADA TAJNOŚCI WYBORÓW: fundamentalna zasada wyborów demokratycznych. Polega na tym, że wyborca ma prawo oddać głos, w taki sposób, aby nikt nie powziął wiadomości w jaki sposób on głosował.

WOLNE WYBORY to takie, które odbywają się z zachowaniem terminów przewidzianych przez prawo. Do wyborów muszą być dopuszczeni na równych zasadach wszyscy zainteresowani (tj. siły polityczne działające legalnie w danym państwie). Bierne prawo wyborcze przysługuje co do zasady wszystkim obywatelom. Kandydaci wyłaniani są w sposób demokratyczny. Kandydaci i popierające ich partie polityczne w trakcie kampanii wyborczej muszą mieć zapewnione jednakowe, równe warunki prowadzenia agitacji politycznej. Wyborca w momencie oddawania głosów nie może się znajdować pod jakimkolwiek naciskiem co do treści oddanego głosu (pełna realizacja zasady tajności głosowania). Równe i identyczne dla wszystkich zasady obliczania oddanych głosów. Wybory wolne to takie, które są powszechne i równe.

Obowiązek uczestniczenia w wyborach: w Polsce nie ma obowiązku wzięcia udziału w wyborach. W Szwajcarii obowiązuje przymus wyborczy tj. każdy obywatel jest zobowiązany wziąć udział w wyborach (odebrać kartę wyborczą, ale nie musi oddać głosu). Niestawienie się jest sankcjonowane nałożeniem grzywny.

SYSTEM WYBORCZY W ZNACZENIU WĘŻSZYM: to zasady ustalania wyników wyborów:

1. system większościowy - wybranym jest ten z kandydatów, który uzyskał większą liczbę głosów.

2. system proporcjonalny - to system, w którym liczba uzyskanych mandatów jest proporcjonalna do liczby otrzymanych głosów. Może być stosowany w okręgach wielomandatowych. System Hlonda: w wyborach uczestniczą partie A, B,C, D. W okręgu wyborczym przydzielamy np. 7 mandatów. Na partie oddano głosów: A- 350 tys. głosów; B-120 tys. głosów; C- 400 tys. głosów; D- 70 tys. głosów. Uzyskany przez partie wynik jest dzielony przez kolejne liczby naturalne:

A B C D

350:1=350 120:1=120 400:1=400 70:1=70

350:2= 175 120:2=60 400:2=200 70:2=35

350:3=117 120:3=40 400:3=133 70:3=23

350:4=86 120:4=30 400:4=100 70:4=17

W ramach tych działań matematycznych przyjmuje się 7 najwyższych ilorazów tj. 400, 350, 200, 175, 133, 120, 117. Partia C uzyskała 3 mandaty, partia B uzyskała1 mandat, partia A uzyskała 3 mandaty.

SYSTEM WYBORCZY W ZNACZENIU SZERSZYM to ogół zasad, które dot. trybu przygotowania i przeprowadzenia wyborów oraz zasad podziału mandatów:

1. zarządzenie wyborów - każde wybory, niezależnie od szczebla, zaczynają się decyzją uprawnionego organu o zarządzeniu wyborów. W Polsce Prezydent zarządza wybory do Sejmu i Senatu i do Parlamentu Europejskiego, Marszałek Sejmu zarządza wybory prezydenckie, Prezes RM w drodze rozporządzenia zarządza wybory do samorządu terytorialnego;

2. określenie okręgów wyborczych - w odniesieniu do zasady równości głosowania muszą być określone tak, aby każdy głos miał tą samą siłę. Preferencje polityczne rozkładają się również geograficznie, stad odpowiednie ukształtowanie okręgów wyborczych również może wpłynąć na wynik wyborów;

3. komisje wyborcze - organy państwowe, które są tworzone dla przeprowadzenia wyborów. Jest jedna stała komisja tj. Państwowa Komisja Wyborcza składająca się z 3 sędziów Trybunału Konstytucyjnego, 3 sędziów Sądu Najwyższego, 3 sędziów NSA. Są też komisje obwodowe, rejonowe;

4. tryb zgłaszania kandydatów - prawo określonej partii politycznej lub osoby do formalnego stania się kandydatem na określony urząd lub objęcia mandatu tj. uzyska poparcie, będzie miała odpowiednią liczbę podpisów i zostanie zarejestrowana jako kandydat;

5. kampania wyborcza - etap wyborów, w którym kandydacie, partie na takich samych zasadach uprawnione są do prezentowania swoich programów i przekonań politycznych;

6. ustalenie wyników głosowania - zsumowanie wyników i podanie przez PKW, kto uzyskał mandat w wyniku głosowania;

7. weryfikacja ważności wyborów - decyzja podjęta przez niezależny, niezawisły organ odnośnie tego, czy wybory są ważne; co do zasady ważność wyborów w Polsce stwierdza Sąd Najwyższy. Ważność wyborów samorządowych w I instancji stwierdza Sąd Okręgowy, później Sąd Apelacyjny.

Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików wojewódzkich (ustawa z 16.07.1998r):

Zgodnie z art. 2 wybory do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. Ordynacja wyborcza umożliwia głosowanie osobiście oraz przez pełnomocnika. Głosować można tylko jeden raz.

Zgodnie z art. 5 czynne prawo wyborcze (prawo wybierania) przysługuje osobie, która najpóźniej w dniu głosowania skończyła 18 lat. Drugim warunkiem jest zamieszkiwanie na obszarze działania tej rady, do której wybory się odbywają. Nie mogą uzyskać czynnego prawa wyborczego:

- osoby, które zostały pozbawione praw publicznych (prawomocne orzeczenie sądu)

-osoby, które na mocy orzeczenie Trybunału Stanu pozbawione zostały praw wyborczych

- osoby, które zostały ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądu.

Ordynacja stanowi, że prawo wybierania ma obywatel polski wpisany do rejestru wyborców prowadzonego w radzie gminy, najpóźniej na 12 miesięcy przed datą wyborów. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy obywatel kończy 18 lat w okresie krótszym niż 12 miesięcy przed datą wyborów. Prawo do uczestniczenia w wyborach do rad gminy przysługuje obywatelowi UE, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 18 lat i na stałe zamieszkuje na obszarze tej gminy, do której przeprowadzane są wybory. Również musi on zostać wpisany do stałego rejestru wyborców najpóźniej na 12 miesięcy przed datą wyborów (chyba, że kończy 18 lat w okresie krótszym niż 12 miesięcy). Pozbawionym prawa wyborczego będzie obywatel UE, który jest pozbawiony prawa wyborczego na terenie jego państwa rodzimego.

Bierne prawo wyborcze (prawo do bycia wybranym) przysługuje tej osobie, która posiada czynne prawo wyborcze. Przesłanki wyłączające bierne pr.wyb:

1. skazanie za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego (w kodeksie karnym ściganie przestępstw: - z urzędu, kiedy inicjatywa prokuratury wystarczy, aby wszcząć przeciwko obywatelowi post.karne; - przestępstwa ścigane na wniosek, bez wniosku osoby pokrzywdzonej prokuratura nie może prowadzić postęp.karnego; - ściganie z oskarżenia prywatnego);

2. osoba uzyskała prawomocny wyrok sądu, który umorzył wobec niej postępowanie karne - sąd stwierdza, że osoba popełniła czyn, ale z uwagi na pewne przesłanki sąd warunkowo umorzył postępowanie;

3. złożenie niegodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego.

Osoba nie będąca obywatelem polskim, ale będąca obywatelem UE posiada bierne prawo wyborcze w Polsce, jeśli prawo takie posiada w swoim kraju. Kandydować można wyłącznie do jednej z trzech rad (jak również można posiadać mandat tylko jednego ciała przedstawicielskiego).

Organy wyborcze:

1. Państwowa Komisja Wyborcza jest to stały organ wyborczy, składający się z 9 sędziów (3 sędziów Sądu Najwyższego, 3 sędziów Trybunału Konstytucyjnego i 3 sędziów NSA). Kandydatów na sędziów przedstawiają odpowiedni prezesi (tj. SN, TK, NSA). Wskazanych kandydatów na członków PKW powołuje Prezydent w drodze postanowienia.

2. Komisarze Wyborczy - czyli pełnomocnicy PKW.

PKW i komisarze odpowiadają za zorganizowanie wyborów i sprawowanie nadzoru, aby wybory były przeprowadzone zgodnie z prawem. PKW i komisarze nie przeprowadzają wyborów !!!!!.

Organami, które przeprowadzają wybory są:

3. terytorialne komisje wyborcze

4. obwodowe komisje wyborcze.

Organy te nie działają stale, są powoływane do przeprowadzenia wyborów.

Zadania organów wyborczych:

1. PKW - nadzór nad przeprowadzeniem wyborów tj. przestrzeganiem prawa wyborczego, powołanie i odwołanie komisarzy wyborczych, prawo do wydawania wytycznych, które wiążą komisarzy oraz terenowe i obwodowe komisje wyborcze, rozpatruje skargi na działalność komisarzy, rozpatruje skargi na fakt, niezamieszczenia kogoś w spisie wyborczym;

2. Komisarze - sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem prawa wyborczego, rozpatrują skargi na działalność terytorialnej komisji wyborczej, powoływanie i rozwiązywanie terytorialnych i obwodowych komisji wyborczych;

3. Terytorialne komisje wyborcze - rejestrują kandydatów na radnych, ustalają wyniki głosowania i wyniki wyborów, rozpatrują skargi na działalność obwodowych komisji wyborczych;

4. Obwodowe komisje wyborcze - przeprowadzenie głosowania, ustalenie wyników głosowania w swoim obwodzie, czuwają nad przestrzeganiem prawa w lokalu wyborczym.

Komisarzy wyborczych jest od 2 do 6 na obszarze każdego województwa. Komisarzami są sędziowie powoływanie przez PKW, na wniosek Ministra Sprawiedliwości. Powoływani są oni na okres 5 lat i komisarzem można być tylko jeden raz.

Terytorialne komisje wyb. powoływane są przez komisarzy wybor. W skład komisji wchodzi od 7 do 9 członków. Kandydaci do komisji są zgłaszani przez pełnomocników komitetów wyborczych. W skład komisji z urzędu wchodzi sędzia wskazany przez Prezesa Sądu Okręgowego, jest on również z urzędu przewodniczącym komisji.

Obwodowe komisje wyb. - w skład wchodzi od 7 do 9 osób. Jednym z członków jest osoba wskazana przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta. Komisja na I posiedzeniu wybiera ze swojego grona przewodniczącego i zastępcę (nie może nimi być osoba wskazana przez wójta, burmistrza).

Funkcjonują również obwody odrębne, gdzie w skład komisji wyborczej wchodzi od 5 do 7 osób.

Można być członkiem tylko 1 komisji wyborczej. Członkami komisji mogą być tylko te osoby, które na stałe zamieszkują na obszarze działania danej komisji wyborczej.

Zgodnie z art. 25 wybory do rad gmin, rad powiatów i sejmików wojewódzkich zarządza się nie później niż 30 dni przed upływem kadencji tych rad. Datę wyborów zarządza się na dzień wolny od pracy, który musi przypadać w ciągu 60 dni po upływie kadencji rady. Datę wyborów wyznacza Prezes Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii PKW. W sytuacji szczególnej, gdyby nastąpiła konieczność przeprowadzenia wyborów przed upływem kadencji, to wybory przeprowadza się w ciągu 90 dni od dnia, w którym nastąpiła przesłanka do ich zarządzenia.

Liczba radnych ustalana jest odrębnie dla każdej rady przez wojewodów (art. 27). Liczba ta jest uzależniona od liczby mieszkańców, którzy zamieszkują na obszarze działania danej rady.

Głosowanie przeprowadzane jest w tzw. obwodach głosowania. Obwody stałe tworzone dla liczby mieszkańców od 500 do 3 tys. Podział gminy na obwody stałe dokonywany jest przez radę gminy na wniosek wójta. Wyjątkowo stały obwód głosowania może liczyć mniej niż 500 osób. Obwody odrębne to obwody, które tworzy się w szpitalach, zakładach pomocy społecznej, więzieniach i aresztach śledczych. Obowiązek utworzenia takiego obwodu, istnieje wówczas, gdy w dniu głosowania w takim miejscu będzie przebywało nie mniej niż 15 osób uprawnionych do głosowania. Gdy jest mniej niż 15 osób, kierownik jednostki może wystąpić o utworzenie obwodu odrębnego.

Rejestr osób zamieszkałych prowadzony jest w każdej gminie. Na jego podstawie tworzony jest spis wyborców, czyli spis osób uprawnionych do głosowania. W części A są osoby posiadające obywatelstwo polskie, w części B osoby nieposiadające obywatelstwa polskiego, a posiadające obywatelstwo UE.

Głosowanie odbywa się w godz. 8-22. W odrębnych obwodach godziny głosowania można skrócić lub ustalić inne. Prawo do oddania głosu ma osoba, która przed godziną zakończenia głosowania stawiła się w lokalu wyborczym. Ordynacja wyborcza przewiduje możliwość oddania głosu przez pełnomocnika. Można to zrobić tylko w stałych obwodach głosowania. Aby udzielić pełnomocnictwa do głosowania należy stawić się przed wójtem, burmistrzem, prezydentem miasta (lub upoważnionym pracownikiem). Pełnomocnikiem może być tylko osoba wpisana do rejestru wyborców w tej samej gminie. Można być pełnomocnikiem tylko jednej osoby, ale są pewne wyjątki (art. 40b). Pełnomocnikiem nie może być członek obwodowej komisji wyborczej, mąż zaufania, kandydat. Pełnomocnictwo takie może być cofnięte - należy złożyć stosowne oświadczenie przed wójtem (art. 40e) najpóźniej na 2 dni przed dniem wyborów.

Obowiązkiem obwodowej komisji wyborczej jest zapewnienie wyborcom tajności głosowania (art. 42). Urny zapieczętowanej nie można otwierać w czasie głosowania. W czasie głosowania powinno w lokalu przebywać co najmniej 3 członków komisji, w tym przewodniczący lub zastępca. W lokalu wyborczym, we wszystkich czynnościach mogą przebywać mężowie zaufania. Przed przystąpieniem do głosowania (art. 44) wyborca jest zobowiązany okazać dowód osobisty lub inny dokument stwierdzający jego tożsamość. Po okazaniu dokumentu otrzymuje od komisji kartę do głosowania. Wyborca potwierdza fakt otrzymania karty własnoręcznym podpisem w spisie wyborców. Karta powinna być opatrzona pieczęciami komisji. Po oddaniu głosu wrzucamy kartę do urny (to jest akt głosowania). Osoba niepełnosprawna na prawo poprosić o pomoc przy głosowaniu (ale pomocy nie mogą udzielać członkowie komisji ani mężowie zaufania). W lokalu wyborczym zabroniona jest agitacja wyborcza (cisza wyborcza rozpoczyna się na 24 godziny przed rozpoczęciem głosowania i trwa do jego zakończenia). W lokalu wyborczym mogą się znajdować tylko oficjalne obwieszczenia wyborcze, informacja o skreśleniu kandydata z listy wyborczej. Obowiązuje zakaz wstępu do lokali wyborczych osób uzbrojonych, za wyjątkiem zagrożenia bezpieczeństwa osób głosujących, z którym nie radzi sobie Przewodniczący.

Niezwłocznie po zakończeniu głosowania komisja obwodowa przystępuje do ustalenia wyników głosowania w swoim obwodzie. Komisja musi ustalić liczbę uprawnionych do głosowania (na podstawie spisów wyborców). Następnie ustala się liczbę wyborców, którym wydano karty do głosowania. Dalej komisja zlicza niewykorzystane karty do głosowania, które są umieszczane do zapieczętowanych kopert. Przewodniczący komisji, w obecności członków, otwiera urnę do głosowania. Komisja ustala liczbę głosów ważnych, liczbę głosów nieważnych oraz ile głosów oddano na poszczególnych kandydatów. Obwodowa komisja wyborcza sporządza protokół głosowania, którego jeden egzemplarz wywiesza w miejscu publicznym, drugi przesyła do terenowej komisji wyborczej.

Protesty wyborcze mogą być wniesione w terminie 14 dni od dnia wyborów. Może być wniesiony w odniesieniu do ważności wyborów do całego organu lub w odniesieniu do danego radnego. Podstawą protestów są dwie przesłanki:

1. dopuszczenie się przestępstwa przeciwko wyborom, które określone są w kodeksie karnym

2. naruszenie przepisów ordynacji wyborczej

Protest na piśmie powinien być wniesiony do właściwego sądu okręgowego (art.59). Osoba wnosząca protest powinna sformułować zarzuty, przedstawić dowodowy. Sąd okręgowy rozpatruje protesty w składzie 3-osobowym w ciągu 30 dni od dnia upływu terminu do wniesienia protestu. Od decyzji sądu okręgowego przysługuje zażalenie do sądu apelacyjnego - w terminie 7 dni od dnia doręczenia orzeczenia SO. Zażalenie może wnieść zainteresowany (osoba, która złożyła wniosek), komisarz wyborczy lub przewodniczący komisji wyborczej. Gdy zostanie stwierdzona nieważność wyborów, przeprowadza się ponowne wybory. Termin ponownych wyborów zarządza wojewoda - w ciągu 7 dni od orzeczenia SO. W przypadku innych wyborów tj. prezydenckich, parlamentarnych i do UE ważność wyborów stwierdza Sąd Najwyższy.

Zgłaszanie kandydatów:

Art. 64a - komitety wyborcze mogą być tworzone przez partie polityczne, koalicje partii politycznych, stowarzyszenia i organizacje społeczne, wyborców.

Podstawowym zadaniem komitetów wyborczych jest zgłaszanie kandydatów na radnych. Komitet prowadzi również kampanię wyborczą, ma obowiązek powołania pełnomocnika finansowego kampanii. Art. 64d daje partiom politycznym prawo tworzenia koalicji wyborczych celem zgłoszenia wspólnego kandydata - jest to tzw. koalicyjny komitet wyborczy. Komitet wyborczy tworzony przez wyborców niezbędne jest uzyskanie oświadczenia 5 osób (mających czynne prawo wyborcze) o utworzeniu komitetu. Tu pełnomocnikiem finansowym musi być jedna z tych 5 osób. Jeżeli taki komitet wyborczy zbierze co najmniej 20 podpisów osób mających czynne prawo wyborcze, popierających utworzenie takiego komitetu, to pełnomocnik wyborczy zawiadamia o tym komisarza wyborczego. Jeżeli taki komitet ma zamiar zgłosić kandydatów na radnych w więcej niż 1 województwie, to wówczas musi zebrać 1.000 podpisów i zawiadomić o tym PKW. Ordynacja przewiduje zasady jednolitego oznaczania list wyborczych w zależności od tego, w ilu obwodach, do ilu rad komitet wystawił kandydatów. Chodzi o to, aby ten sam komitet miał jednakowy numer listy we wszystkich obwodach i na wszystkich szczeblach. Numery są nadawane w drodze losowania.

Kampania wyborcza:

Art. 65 - kampania wyborcza rozpoczyna się z dniem ogłoszenia w Dzienniku Ustaw rozporządzenia PRM o ogłoszeniu daty wyborów. Kampania ulega zakończeniu na 24 godziny przed dniem wyborów. Zabronione jest prowadzenie kampanii wyborczej: na terenie urzędów administracji rządowej i administracji samorządowej, na terenie: sądów, zakładów pracy (gdyby zakłócało to ich normalne funkcjonowanie), jednostek wojskowych, jednostek obrony cywilnej, jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej, jednostek skoszarowanych podległych MSWiA, szkół podstawowych i gimnazjum w stosunku do uczniów, którzy nie posiadają prawa do głosowania. Niedozwolone jest prowadzenie gier i zakładów wzajemnych, gdzie wartość wygranej przekraczałaby wartość gadżetów reklamowych, promocyjnych. Niedozwolone jest w ramach kampanii wyborczej rozdawanie napojów alkoholowych lub sprzedawanie ich po cenach niższych, niż ogólnodostępne. Zabronione jest podawanie w czasie ciszy wyborczej sondaży. Art. 71 wskazuje, iż umieszczanie plakatów wyborczych może odbywać się za zgodą zarządcy obiektu. Wszystkie materiały wykorzystywane przez komitety wyborcze muszą być jednoznacznie podpisane przez te komitety (tj. muszą być zidentyfikowane,co do źródła z którego pochodzą). Ordynacja przewiduje obowiązek usunięcia materiałów wyborczych przez komitety w terminie 30 dni od zakończenia wyborów. Gdy nie zostanie to zrobione wójt, burmistrz ma prawo do ich uprzątnięcia na koszt danego komitetu.

Tryb wyborczy (sądowy) - rozpatrywanie przez niezawisły sąd- w ramach kampanii wyborczej- sprawy, która ma na celu rozpoznanie wniosku złożonego przez jeden komitet wyborczy (lub kandydata) w odniesieniu do materiału wyborczego innego komitetu, w związku z prowadzoną przez niego kampanią negatywną (negatywna kampania wyborcza tj. działania mające zdyskredytować przeciwnika; pozytywna kampania wyborcza tj. działania mające na celu chwalenie własnego kandydata). Gdy wnioskujący uzna, iż materiał wyborczy przeciwnika zawiera nieprawdziwe informacje to może we wniosku domagać się zaprzestania rozpowszechniania informacji, orzeczenia przez sąd przepadku materiałów, nakazu sprostowania informacji, wpłacenia kwoty 50.000 zł na rzecz fundacji charytatywnej, o nakazanie przeproszenia i podania tego do wiadomości publicznej. Sąd okręgowy ma obowiązek rozpoznać taki wniosek w terminie 24 godzin. W terminie kolejnych 24 godzin na postanowienie sądu okręgowego może być wniesione zażalenie do sądu apelacyjnego. Sąd apelacyjny zażalenie musi rozpoznać w ciągu kolejnych 24 godzin. W ciągu 48 godzin od wydania orzeczenia przez sąd apelacyjny musi nastąpić wykonanie tego orzeczenia.

Zarejestrowanym komitetom wyborczym przysługuje prawo do nieodpłatnego korzystania z publicznej radiofonii i telewizji. Czas antenowy jest uzależniony od zarejestrowanych list kandydatów: 15 godzin w regionalnej telewizji, 20 godzin w regionalnym radiu, 15 godzin w TVP, 20 godzin w Polskim Radiu. Komitety mają prawo rozpowszechniać audycje wyborcze na zasadach odpłatnych.

Finansowanie kampanii wyborczych jest jawne. Wydatki na kampanie wyborcze muszą pochodzić z własnych źródeł komitetów wyborczych. Za gospodarowanie środkami odpowiedzialny jest pełnomocnik finansowy. Powołanie pełnomocnika finansowego jest podstawowym obowiązkiem komitetu wyborczego. Wydatki związane z kampanią wyborczą mogą być zbierane i wydatkowane dopiero od momentu utworzenia się komitetu wyborczego, nie wcześniej. Środki mogą być zbierane i wydatkowane do momentu wyborów i złożenia sprawozdania finansowego z kampanii. Zabronione jest przekazywanie pieniędzy pomiędzy komitetami wyborczymi. Komitety wyborcze nie mogą przeprowadzać zbiórek publicznych na kampanię. Środki komitetów wyborczych na kampanię wyborczą pochodzą z funduszu wyborczego partii politycznych. Środki finansowe komitetów zakładanych przez wyborców lub stowarzyszenia mogą pochodzić z wpłat dokonywanych przez obywateli polskich mających stałe miejsce zamieszkania na terytorium RP oraz z kredytów bankowych. Komitety nie mogą przyjmować świadczeń o charakterze niepieniężnych, z wyjątkiem pracy wolontariuszy polegającej na rozpowszechnianiu materiałów wyborczych.

Art. 83e określa limity finansowe na prowadzenie kampanii wyborczych. Limit ustala się mnożąc określony kwotę przez mandat radnego i ilość tych mandatów, o uzyskanie których ubiega się dany komitet wyborczy. Jeśli partii politycznej zostaną jakieś środki z kampanii są one przekazywane z powrotem na fundusz wyborczy. W przypadku komitetu koalicyjnego, gdy partie nie ustalą sposobu zagospodarowania nadwyżki środków na kampanię, przekazywane są one na cele charytatywne. Na cele charytatywne przekazywane są również niewykorzystane środki komitetów społecznych lub założonych przez wyborców.

Sprawozdanie finansowe partii politycznych jest odzwierciedleniem wszystkich wydatków na kampanię wyborczą dokonanych przez partię. Wskazuje się tam źródło pochodzenia pieniędzy, kiedy zostały uzyskane, na co zostały przeznaczone, kiedy zostały wydatkowane oraz ogólne podsumowanie kampanii wyborczej, z uwzględnieniem danych, czy komitet zmieścił się w limicie. Sprawozdanie przekazuje się do PKW.

Za przeprowadzenie wyborów, ich organizację, wynagrodzenie członków komisji, za drukowanie kart do głosowania płaci budżet państwa. Ordynacja przewiduje obowiązek, aby corocznie w budżecie znajdowały się środki, gdyby zaszła konieczność przeprowadzenia przedterminowych lub uzupełniających wyborów.

SYSTEM WYBORCZY DO RAD GMIN

1. w gminie, która liczy do 20 tys. mieszkańców o wyborze radnego decyduje liczba oddanych głosów na poszczególnych kandydatów (mandat otrzymuje ten kandydat, który uzyskał więcej głosów). W tych okręgach wybiera się od 1 do 5 radnych. Lista zgłaszana przez komitet wyborczy może zawierać najwyżej tyle nazwisk, ile jest mandatów w danym okręgu wyborczym (jeśli w danym okręgu wybieramy 3 radnych, to komitet może zgłosić tylko 3 nazwiska; jeśli 5 - to może zgłosić 5 kandydatów). Lista danego komitetu musi być poparta podpisami co najmniej 25 wyborców. W tych gminach głosuje się stawiając znak x przy nazwisku kandydata i głosuje się na tylu kandydatów, ilu radnych jest wybieranych w okręgu (np.3), przy czym nie muszą być to kandydaci z tej samej listy. Głos jest nieważny jeśli wyborca odda głos na większą liczbę kandydatów, niż jest wybierana w danym okręgu lub gdy nie wskaże żadnego kandydata. W tych gminach są wybory większościowe, mandat otrzymują kandydaci, którzy uzyskali największą liczbą ważnie oddanych głosów. Jeżeli w ramach tej samej listy dwóch kandydatów uzyskało równą liczbę głosów, to mandat uzyskuje ten, który na liście jest wyżej. Jeśli równą liczbę głosów otrzymali kandydacie z różnych list, to wówczas wybierany jest kandydat z tej listy, która w danym okręgu wyborczym uzyskała większą liczbę głosów.

2. w gminach, które liczą powyżej 20 tys. mieszkańców podział mandatów następuje pomiędzy listy kandydatów tj. liczy się liczba głosów ważnie oddanych na kandydatów z danej listy. W podziale mandatów uczestniczą listy tych kandydatów, którzy w skali gminy uzyskali co najmniej 5% głosów. W tych gminach okręgi ustala się w taki sposób, aby wybierało się w nich od 5 do 8 radnych. Lista kandydatów musi zawierać co najmniej 5 nazwisk. Nie może zaś zawierać więcej niż dwa razy tyle, ile ma mandatów jest w danym okręgu. Lista musi być poparta podpisami co najmniej 150 wyborców. W tych gminach głosujemy tylko na 1 listę wyborczą przy nazwisku tego kandydata, którego chcielibyśmy, żeby uzyskał mandat (stawiamy tylko 1 krzyżyk; a nie tyle krzyżyków ile jest mandatów). Głos jest nieważny, gdy jest więcej niż 1 krzyżyk, gdy jest on przy nazwisku kandydata skreślonego lub gdy x nie ma wcale. Może być taka sytuacja, że w okręgu wybieramy np. 3 radnych i wyborca - mimo, iż powinien postawić tylko 1 krzyżyk - postawi 3 krzyżyki przy nazwiskach kandydatów z tej samej listy. Taki głos uznaje się za ważny, a jako wskazanie kandydata traktuje się nazwisko tego, który - z pośród 3 ze znakiem x- jest najwyżej na liście. W tych gminach przy ustalaniu wyników obowiązuje system proporcjonalny Hlonda. Mandaty otrzymują osoby, które mają najwyższe iloczyny.

Wyborca może udzielić poparcia nieograniczonej liczbie list. Jeżeli coś dopiszemy na karcie do głosowania to głos jest ważny (art. 115). Na ważność głosu wpływa prawidłowość zaznaczenia kandydata.

WYBORY NA SZCZEBLU POWIATOWYM

Wybory na szczeblu powiatu przeprowadzane są przez powiatowe i obwodowe komisje wyborcze. Wybory odbywają się pod nadzorem PKW i komisarzy wyborczych. Radni wybierani są w okręgach wyborczych, w każdym okręgu wybiera się od 3 do 10 radnych. Na jednego kandydata można oddać tylko 1 głos. Podział mandatów następuje pomiędzy listy kandydatów proporcjonalnie do liczby ważnie oddanych głosów. W podziale mandatów uczestniczą te listy, które przekroczyły próg 5%. Aby lista mogła brać udział w wyborach musi być zgłoszona i podpisana przez co najmniej 200 wyborców. Głosowanie odbywa się według zasad standardowych. Postawienie dwóch znaków X w stosunku do kandydatów z tej samej listy powoduje, że głos jest ważny, a pierwszeństwo w przydziale mandatów, ma kandydat wyżej umieszczony na liście. Gdyby znak X został postawiony przy nazwisku kandydatów z różnych list, albo w ogóle nie został postawiony taki głos jest nieważny. Nie wpływa na ważność głosu wpisanie jakichkolwiek dopisków na karcie do głosowania. Ustalanie wyników wyborów metodą Hlonda.

WYBORY NA SZCZEBLU WOJEWÓDZKIM

Wybory na szczeblu wojewódzkim przeprowadzają obwodowe i wojewódzkie komisje wyborcze, a także powiatowe komisje wyborcze. Nadzór nad wyborami do sejmików województw sprawują PKW i komisarze wyborczy. Wybory do sejmiku są wyborami bezpośrednimi - wyborca może oddać tylko 1 głos. Liczba mandatów jest proporcjonalna do liczby ważnie oddanych głosów na daną listę wyborczą. W podziale mandatów biorą udział te listy, na które w sakli województwa zostało oddanych 5% ważnie oddanych głosów. W celu przeprowadzenia wyborów województwa dzielone są na okręgi wyborcze. Okręgiem wyborczym jest powiat lub jego część. Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, gdy może dojść do połączenia w jeden okręg wyborczy więcej niż 2 powiatów - jest to możliwe tylko wówczas gdy w danym okręgu miała by być wybierana liczba radnych mniejsza niż 5. Ordynacja przewiduje zakaz łączenia powiatów w 1 okręg wyborczy, gdyby miało to naruszać istniejące w tych powiatach więzi społeczne, szczególnie naruszające prawa mniejszości narodowych lub etnicznych. Podziałów na okręgi wyborcze, ustalanie ich granic i nadawanie im numerów dokonuje sejmik wojewódzki. Do ustalenia liczby radnych, która jest wybierana w danym okręgu wyborczym przyjmowana jest tzw. jednolita norma przedstawicielska - liczby mieszkańców danego okręgu dzielona przez liczbę radnych wybieranych do sejmików województwa daje liczbę radnych wybieranych w danym okręgu. W wyborach do sejmiku województwa w okręgu wyborczym wybiera się od 5 do 15 radnych. W żadnym okręgu nie może być wybranych więcej niż 3/5 ogólnej liczby radnych. Lista musi być podpisana przez min. 300 wyborców, aby mogła być zgłoszona do Wojewódzkiej Komisji Wyborczej. Zasady głosowania są niezmienne. Sposób podziału mandatów odbywa się według metody Hlonda.

Gdy została zgłoszona mniejsza liczba kandydatów niż powinna być wybrana do danej rady gminy, rady powiatu, sejmiku województwa: w takiej sytuacji nie przeprowadza się głosowania, a wybranymi są ci, którzy się do tych wyborów zgłosili. Reszta mandatów jest nieobsadzona i rada działa w mniejszym składzie.

Wygaśnięcie mandatu radnego - osoba posiadająca mandat radnego przestaje być radnym po zaistnieniu okoliczności wymienionych w ustawie, tj.:

• odmowa złożenia ślubowania

• radny nie złoży oświadczenia o stanie majątkowym

• radny pisemnie zrzeknie się mandatu

• gdy nastąpiło naruszenie ustawowego zakazu łączenia mandatu radnego z wykonywaniem określonej funkcji czy prowadzeniem określonej działalności

• gdy radny został wybrany na wójta, burmistrza, prezydenta miasta

• gdy radny utraci prawo wybieralności lub nie posiada tego prawa w dniu wyborów

• śmierć radnego

O tym, że mandat radnego wygasł rozstrzyga rada w drodze uchwały ze wskazaniem przyczyny wygaśnięcia. Taką uchwałę rada musi podjąć w terminie 3 miesięcy od dnia, w którym nastąpiła przesłanka wygaśnięcia mandatu. Od takiej uchwały, radny który się z nią nie zgadza, ma prawo wnieść skargę do WSA w terminie 7 dni od dnia doręczenia mu uchwały. Sąd ma 14 dni na rozpatrzenie skargi od dnia jej wniesienia. Od rozstrzygnięcia WSA przysługuje skarga do NSA. Prawomocne orzeczenie jest dniem, w którym mandat radnego wygasa.

USTAWA Z 15.03.2002R O USTROJU MIASTA ST. WARSZAWY

Warszawa jest gminą mającą status miasta na prawach powiatu.

W Warszawie funkcjonuje Rada Miasta st. Warszawy składająca się z 60 radnych (nie ma tu znaczenia zmiana liczby mieszkańców). Ustawa przewiduje obowiązek funkcjonowania jednostek pomocniczych Miasta st. Warszawy czyli dzielnic (art.5). Organem, który tworzy, przekształca, zmienia, dzieli, łączy jednostki pomocnicze jest Rada Miasta st. W-wy. Zgodnie z art. 6 są dwa rodzaje organów:

1. organ stanowiący - posiadający funkcje kontrolne to rada dzielnicy;

2. organ wykonawczy - to zarząd dzielnicy.

Wybory do rad dzielnic przeprowadzane są łącznie z wyborami do Rady Miasta st. W-wy. Wybory są przeprowadzane według ogólnej ordynacji do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw. Wybory do rad dzielnic są przeprowadzane zgodnie z ordynacją i zasadami wyborów do rad gmin (nie będących miastem na prawach powiatu). W ramach dzielnic są okręgi wyborcze, a na nie podziału dokonuje Rada Miasta st. Warszawy. Art. 7 wprowadza zakaz kandydowania przez tę samą osobę do rady dzielnicy i do organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego. W radach dzielnic liczba radnych jest uzależniona od liczby mieszkańców. Kadencja rady dzielnicy rozpoczyna się wyborów i upływa w dniu poprzedzającym następne wybory. Pierwsza sesja zwoływana jest przez Prezydenta m.st.Warszawy w terminie 7 dni od ogłoszenia wyników wyborów. Gdyby nie doszło do zwołania sesji w tym trybie, to do jej zwołania zobowiązany jest komisarz wyborczy - w terminie 21 dni po ogłoszeniu terminu wyborów. Na czele rady dzielnicy stoi jej Przewodniczący, kieruje jej pracami.

Podstawową kompetencją Rady Dzielnicy jest wybór Zarządu Dzielnicy. Zarząd składa się z 3 do 5 osób. Zarząd składa się z burmistrza dzielnicy, zastępcy/ -ów i członków zarządu. Wybór burmistrza jest wybierany bezwzględną większością głosów. Pozostali członkowie zarządu są wybierani na wniosek burmistrza, zwykłą większością głosów. Gdyby zarząd nie został wybrany w ciągu 30 dni od pierwszego posiedzenia rady to wyboru zarządu dokonuje Prezydent m.st.W-wy.

Art. 11 ustawy reguluje, iż dzielnice zajmują się sprawami lokalnymi, w szczególności:

• utrzymanie i eksploatacja zasobów lokalowych

• utrzymywanie placówek oświaty i wychowania, kultury, pomocy społecznej, rekreacji, sportu i turystyki

• zadania związane z ochroną zdrowia

• drogi lokalne

Zarząd ma realizować kierunki działania określone przez Radę Dzielnicy. Dzielnica działa na podstawie statutu nadawanego przez Radę m.st.W-wy. W statucie przekazywane są zadania i kompetencje zlecone gminom.

Art. 14. Dzielnicami m. st. Warszawy, w dniu wejścia w życie ustawy, są: Bemowo, Białołęka, Bielany, Mokotów, Ochota, Praga-Południe, Praga-Północ, Rembertów, Śródmieście, Targówek, Ursus, Ursynów, Wawer, Wesoła, Wilanów, Włochy, Wola i Żoliborz w granicach dotychczasowych.

Liczba radnych wybieranych do poszczególnych organów jest uzależniona od liczby mieszkańców zamieszkujących na terenie działania tej rady:

1. ustawa o samorządzie gminnym

1. organ stanowiący - tj. rada gminy: kadencja trwa 4 lata, licząc od dnia wyborów; w skład rady wchodzi od 15 do 45 radnych:

- w gminach do 20 tys. mieszkańców rada gminy liczy 15 radnych

- w gminach do 50 tys. mieszkańców rada gminy liczy 21 radnych

- w gminach do 100 tys. mieszkańców rada gminy liczy 23 radnych

- w gminach do 200 tys. mieszkańców rada gminy liczy 25 radnych

- w gminach powyżej 200 tys. mieszkańców jest 25 radnych, a następnie jest po 3 radnych na każde rozpoczęte 100 tys. mieszkańców (np. 300 tys. - 28, 400 tys. - 31), do maksymalnej liczby 45 radnych.

Zasada domniemanej kompetencji gminy - wszystkie zadania wykonywane przez samorząd terytorialny co do zasady należą do gminy, chyba że zostały zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego.

2. organ wykonawczy - tj. wójt, burmistrz, prezydent miasta: wybierani w wyborach bezpośrednich.

2. ustawa o samorządzie powiatowym - powiat zajmuje się realizacją zadań o charakterze ponadgminnym

1. organ stanowiący tj. rada powiatu - kadencja trwa 4 lata, licząc od dnia wyborów; do rady należy uchwalanie budżetu i wybór zarządu powiatu

- w powiatach do 40 tys. mieszkańców rada liczy 15 radnych

- w powiatach powyżej 40 tys. mieszkańców jest 15 radnych plus po 2 na każde rozpoczęte 20 tys. mieszkańców, aż do maksymalnej liczby 25.

2. zarząd powiatu - składa się ze starosty (który jest jego przewodniczącym), vice-starosty i członków zarządy; członkiem zarządu powiatu nie może być osoba, która nie posiada obywatelstwa polskiego. Zarząd jest wybierany przez radę powiatu i składa się z 3-5 osób. Rada wybiera starostę bezwzględną większością głosów w głosowaniu tajnym. Na wniosek starosty wybierani są vice-starosta i pozostali członkowie zarządu, zwykłą większością głosów.

3. ustawa o samorządzie województwa

1. organ stanowiący tj. sejmik województwa - kadencja trwa 4 lata, licząc od dnia wyborów; w skład wchodzi:

- 30 radnych w województwach do 2 mln mieszkańców

- w województwach powyżej 2 mln mieszkańców na każde kolejne rozpoczęte 500 tys. mieszkańców przypada 3 radnych

Do kompetencji sejmiku należy stanowienie aktów prawa miejscowego (w tym statut województwa), uchwalanie planów zagospodarowania przestrzennego.

2. organ wykonawczy tj. zarząd województwa- składa się z 5 osób, w tym marszałka województwa (przewodniczący zarządu), 1 lub 2 vice-marszałków, pozostałych członków. Członkiem zarządu województwa nie może być osoba, która nie posiada obywatelstwa polskiego. Zarząd jest wybierany przez sejmik na zasadach jak w przypadku zarządu powiatu.

USTAWA Z 20.06.2002 O BEZPOŚREDNIM WYBORZE WÓJTA, BURMISTRZA, PREZYDENTA MIASTA

Są oni wybierani w wyborach powszechnych, bezpośrednich, równych, tajnych. Czynne prawo wyborcze (prawo wybierania) przysługuje każdemu, kto ma czynne prawo wyborcze do rady gminy.

Bierne prawo wyborcze (prawo do objęcia stanowiska) przysługuje tym, którzy są obywatelami polskimi, mają prawo wybieralności do rady gminy (tj. posiadają bierne prawo wyborcze na radnego), najpóźniej w dniu głosowania ukończyła 25 lat, nie musi zamieszkiwać na obszarze gminy, w której kandyduje.

Wybrany zostaje ten z kandydatów, który uzyskał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Gdy w I turze żaden z kandydatów nie uzyska więcej niż połowy ważnie oddanych głosów jest II tura wyborów, która odbywa się w 14 dniu od dnia wyborów. Dzień wyborów jest dniem wolnym od pracy. Kandydatami w II turze są ci dwaj, którzy w I uzyskali największą liczbę głosów. Gdy w I turze trzech kandydatów uzyskało równą liczbę głosów to brana pod uwagę jest liczba obwodów, w której kandydaci uzyskali największą liczbę głosów. Gdy po I turze, jeden z kandydatów, który przeszedł do II tury, zrezygnował - to na jego miejsce wchodzi kandydat, który w I turze uzyskał 3 wynik, a data wyborów przesuwana jest o kolejne 14 dni.

Wybory zarządza Prezes Rady Ministrów. Wybory przeprowadzają te same komisje, co wybory do rad gmin. Nadzór sprawuje PKW i komisarze wyborczy.

Kandydaci zgłaszani są przez partie polityczne, koalicje partii politycznych, stowarzyszenia i organizacje społeczne, przez wyborców. Kandydat na wójta musi być zgłoszony najpóźniej w 25 dniu przed wyborami. W zależności od liczby mieszkańców gminy zależna jest liczba podpisów pod kandydaturą.

Gdy nie został zgłoszony żaden kandydat lub zgłoszony został tylko 1 kandydat to komisja wyborcza wzywa do dokonywania kolejnych zgłoszeń kandydatów w terminie 5 dni od dokonania obwieszczeń na terenie gminy. Jeżeli mimo tego obwieszczenia nie został zgłoszony kandydat to wówczas wybór wójta jest dokonywany przez radę gminy. Gdy zgłoszony został 1 kandydat przeprowadzane są wybory, a kandydat musi uzyskać więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeśli kandydat nie uzyskał wymaganej liczby głosów, to wyboru wójta dokonuje rada gminy. Wtedy kandydat na wójta jest zgłaszany pisemnie, tylko przez członków rady gminy stanowiących min. 1/3 jej składu. Radni mogą poprzeć tylko 1 kandydata. Gdyby nie doszło do wyboru wójta w tym trybie to obowiązki wójta pełni osoba wskazana przez Prezesa Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego ds. administracji.

Frekwencja wyborcza jest liczona od liczby oddanych głosów (ważnych i nieważnych).

27

---