SOCJOLOGIA

Tradycja socjologii

Możemy wyróżnić tradycję o znaczeniu:

-Przedmiotowym - kiedy badacz zwraca uwagę na fakty z przeszłości i chce je opisać adekwatnie do prawd

-Czynnościowym - uwaga jest skupiona przy tym, jak pokolenia interpretują fakty. Każdy fakt przyjmuje własnym stosunkiem myślenia i zmienia ten fakt - przekazuje innym pokoleniom nie taką tradycję jak była.

-Podmiotowym - stosunek obecnego pokolenia do przeszłości ma charakter podmiotowy.

Socjologia nie dysponuje jednym paradygmatem, zasadą. Inne nauki są policzalne a socjologia przeciwnie (jest w niej np. 10, 12 podejść). Socjologia to nauka konkretna uporządkowana, wiąże się z zadaniem, aby opisywać społeczeństwa, ale czy da się dokładnie je opisać? Nie - jeśli chodzi o dzisiaj, ale trzeba dążyć do tego.

Nauka ta dąży do wypowiedzi precyzyjnej. Człowiek jest istotą myślącą, która reaguje na informacje, każda informacja ma jakieś znaczenie. „złożoną całością jest społeczeństwo”. Możemy wyróżnić wśród socjologii, socjologię wymiany- coś daje i coś bierze , czegoś oczekuje.

Co to jest socjologia?

Jest to nauka o społeczeństwie jako całości bez wyodrębniania go.

Socjologia to nauka o rzeczywistości społecznej i na rzeczywistość społeczną składają się:

1.wielkie systemy społeczne -np. społeczeństwo polskie, europejskie

2.wielkie grupy społeczne - całość ze względu na system powiązań społecznych np. naród, grupa narodowa, religijna

3. małe grupy społeczne - jak rodzina, grupa koleżeńska, sąsiedzka

4.ludzie - jak jednostki

Prof. Jan Szczepański mówił, że przedmiotem socjologicznym są zjawiska i procesy powodujące tworzenie się różnych form życia społecznego, oraz struktury różnych form zbiorowości ludzkich, zjawiska i procesy zachodzące w tych zbiorowościach (społeczeństwo w ruchu).

Socjologia jest nauką o strukturze i dynamice społeczeństwa.

Różnice między socjologią „potoczną” a zbiorową:

-socjologia potoczna jest oparta o wiedzę zdrowego rozsądku

-socjologia zbiorowa - w oparciu o dowody, w zastosowaniu metod.

Cechą socjologii jest to, że operuje doświadczeniami. Uwaga skupiona jest na celu, a należy skupić się na sposobach realizacji. Myślimy że znamy rzeczywistość, bo w niej żyjemy. „byłem i widziałem” jest mówione.

Tradycja socjologii

Socjologia pojawiła się od początku XIX w. Była nauką o człowieku, (wcześniej były także nauki takie jak filozofia, psychologia później powstała socjologia). Było przekonanie że nie sposób szukać reguł, że życie daje się podporządkować badaniem życia ziemskiego.

Człowiek prosty miał odpowiedzi na wszystkie pytania

Socjologia by to podważyła:

-procesy kształtowania społeczeństwa związane z procesem migracji były adekwatne z powstaniem nauki.

-wiedza ludzka nie jest rozproszona, ale ułożona w całości teoretycznie (jeśli poznamy założenia orientacji)

Możemy wyróżnić takie orientacje:

1 POZYTYWIZM- nazwa która zakładała, że przedmiotem badań powinny być działania społeczne i zakładanie że te działania społeczne należy traktować jako rzecz. Podkreślano że badacz powinien wycofać się z badania istoty i zjawisk, a skupić się nad następstwami (np. czy Bóg jest czy go nie ma? Czy świat istnieje obiektywnie?) lecz takimi pytaniami się nie zajmowano.

Były zachowania religijne:

-pozytywiści uważli że nauka jest po to aby służyła społeczeństwu, aby była podstawą inżynierii społeczeństwa.

-przedstawicielem tej orientacji był francuz August Comte (1798-1857)

We Francjii był okres przemian, sytuacja niepewności i reformatorzy chcieli to naprawić. Zrobił to Comte wprowadzając pojęcie socjologii. Uważał on że cały system nauki powinien być poddany weryfikacji i sprawdzeniu (logos- nadanie nowego znaczenia społeczeństwu)

Mogą być nazywane nauką wg Comte'a:

-matematyka

-fizyka

-chemia

-biologia

-astronomia

ponieważ są one przedmiotem badań socjologicznych

zestawienie socjologii obok matematyki i fizyki było wystawieniem oczekiwań i socjologowie potraktowali to jako wyzwanie

Socjologia to nauka zajmująca się badaniem zjawisk i procesów które nie są objęte badaniami innych nauk.

Poszukiwanie pewności socjologii:

I. droga- odpowiedzi na pytanie o precyzyjności Comte'a

-nowe wersje- empriokrytycyzm

-socjologia wypowiada zdania twierdzące

II. droga- opcja nie wytarczy przedmiot zobaczyć trzeba go zrozumieć. Człowiek jest istotą rozumną i tzeba zrozumieć jego podstawy społeczne i zachowania które mają znaczenie tak jak gesty.

Metody badawcze Comte'a:

1. obserwacja czysta

2. eksperyment właściwy

3. metodologia historyczna

4. metodologia porównawcza

Comte stworzył wiedzę na temat społeczeństwa, jest autorwm statyki i dynamiki społecznej.

Teoria statyki zakłada badanie społeczne w stanie równowagi poprzez jego fotografie; jest podporządkowana przez struktury rodzinne.

Teoria dynamiki społecznej- to teoria koniecznego i ciągłego rozwoju ludzkości. Można badać społeczeństwo jak film, istotą nauki jest znaczenie reguł powtarzających się.

Comte uważał, że rozwój społeczny wymaga etapów:

1. Teologiczny- dotyczący starożytności

2. Metafizyczny- dotyczył średniowiecza

3. Industrialny - dotyczył czasów nowożytnych

Comte uważał, że:

-świat przemysłowy jest etapem ważnym, nowym i wymaga naprawienia. Elementem miała być socjologia - może być wykorzystywana do przekształcania życia zbiorowego.

Wiedza ma swój sens. Trzeba zauważyć dłuższe rytmy życia społecznego.

-zastanawiał się czy lepiej badać społeczeństwo statyczne czy dynamiczne?

Teorie systemowe:

Istnienie neoewolucyjne: czy społeczeństwo jest całością nie redukowaną do jej części czy całością złożoną

1. Holizm - jest całością nie redukowaną do częsi

2. Nominalistyczne stanowisko- istnieją tylko ludzie a myślenie zbiorowości jest uwzniośleniem twierdzenia tego kto o tym mówi.

2. MARKSIZM- zrodził się w połowie XIX w.

-przedstawicielem był Karol Marks (1818-1883)

-nie ma marksizmu jako jednolitej teorii

-myśl ma warstwę doktrynalną, teoretyczną, programową i realizacyjną

wdrożenie teorii do praktyki jest negatywne dla społeczeństwa.

-ta teoria wyrosła z biedoty (bez różnic z czasem nie ma czego dzielić). Każda teoria ma prawo istnienia, ale nikt nie może zmuszać do jej poznania. Człowiek ma prawo wyboru, albo zkorzystać albo nie

-marksizm to największa religia świata- mówiła o różnych tezach- o ważności bazy ekonomicznej społeczeństwa.

3. EWOLUCJONIZM- druga połowa XIX w. - doszło się do wniosku że świat ekonomiczny, społeczny żyje swoim życiem, rytmem i nie da się go zmienić.

Nie ma sensu być reformatorem społecznym. Trzeba świat zrozumieć jeśli nie zmienić

-w końcu XIX w. Powstały systemy teoretyczne nie przydatne w praktyce

-możemy wyróżnić dwa zjawiska:

*nawiązujące do teorii Darwina że życie jest ewolucją od najprostszych do najbardziej złożonych jakim jest człowiek. Trzeba szukać zasady funkcjonowania społeczeństwa

*ewolucja- to rozwój postep społeczny rozwój przemysłowy (np. w niemczech następuje początek, że część dochodu wraca do robotnika).

-zakładał materialny rozwój świata, a człowiek jest częścią przyrody i to co robi może być zrozumiane przez reguły.

- orientacja ta była ahistoryczna - poszukiwała zasady funkcjonowania społeczeństwa, szukała głównego procesu przeobrażenia człowieka. Zakładała że realnym bytem jest człowiek -przedstawicielem jej był anglik Herbert Spencer (1820-1903) jest on autorem pojęcia instytucja społeczna (czyli różne formy uporzadkowania społeczeństwa, jakiś ład)

Przyjęty w postaci reguł jest tym co powoduje przystąpienie człowieka do życia w zbiorowości. Człowiek jest aspołeczny, musi zaspokajać swoje potrzeby. Instytucje ekonomiczne, religijne, przemysłowe łączą się ze sobą tworząc sieć instytucji- społeczeństwo.

Spencer zakładał że społeczeństwo ewoluuje do człowieka że człowiek żyje i jest tak jakby instytucją samą w sobie (serce, nogi, itp.). Jeśli społeczeństwo ewoluujedo naśladownictwa człowieka to jest doskonałe. Spencer był ekologiem społecznym, krytykował sposób żywiołowy bo oderwał się od przyrody społecznej, nie troszczy się o kontakt między człowiekiem a przyrodą. Dorobek Spencera nazywany bywa DARWINIZMEM SPOŁECZNYM - społeczeństwo oparte o reguły liberalne. (najlepsze państwo to małe niewidoczne). W społeczeństwie jak w przyrodzie przetrwają osoby silne, najlepsi mają prawo do przetrwania i do życia.

Socjologia jest nauką o rozwoju społeczeństwa, przebiegającym wedle przyrodniczych reguł: o prawach, funkcjonowaniu społeczeństwa.

4. SOCJOLOGIZM- w socjologii - orientacja ta dominuje w myśli społecznej. Została założona przez Emila Dunheima (1858-1917)

-nie należy odwoływać się do zjawisk przyrodniczych w definiowaniu zjawisk społecznych

-człowiek i społeczeństwo jest czymś odrębnym od przyrody i nie sposób wykorzystać.

-wyższość tego co społeczne w stosunku do tego co jednostkowe i psychiczne.

-socjologia to nauka o faktach społecznych

-Dunhem twierdził że fakty społeczne to trwałe wzory zachowań jednostek będące będące jednocześnie względem nich czymś zewnętrznym ale wywierającym na nie wpływ. Np. nauka, moralność, moda, obyczaje.

-fakty są traktowane jako nieziemskie czasem boskie.

Współczesne kierunki socjologii

Wyróżniamy następujące kierunki socjologii współczesnej:

1. SOCJOLOGIA HUMANISTYCZNA- jej cechami charakterystycznymi są:

-antynaturalizm-co oznacza że zjawiska społeczne nie są rzeczami i nie można ich badać metodami nauk przyrodniczych.

-interakcjonizm jest to podkreślanie stosunków międzyludzkich, ani człowiek ani społeczeństwo nie jest całością w sobie, ale człowiek i społeczeństwo to wytwory społeczne.

-podmiotowy charakter stosunków międzyludzkich- stosunki między osobami dają świadomą odpowiedź na badanie. Trzeba próbować przewidzieć reakcje, skutki, moje działanie które skutki przyjmie (rola kierownika)

Założenia:

Istotą jej jest założenie współczynnika humanistycznego- to kategoria zakładająca że w procesie badawczym należy uwzględniać znaczenia jakie swoim podstawom i zachowaniom nadają ludzie działający (nie wystarczy czegoś zobaczyć, zanotować, ale dowiedzieć się co to znaczy w opinii subiektywnych teorii)

-rozumienie = empatia - świadomość stanu rzeczy, wnioskowanie ze wskaźników ( tego co widzę i nie widzę), np. ja wykorzystuję całą moją wiedzę o obiekcie, który widzę lub nie widzę.

Autorzy:

*Marks Weber (1864-1920) Niemiec z pochodzenia, socjolog, ekonomista nazywany klasykiem współczesnej socjologii. Kategorią Weber'a była racjonalność (chciał przeciwstawić uporządkowany świat). Cechą charakterystyczną Weber'a jest to że wprowadził wartość do pojęcia socjologia . uważał, że badacz powinien kontrolować swoje wartości, twierdził, że socjologia to nauka która stara się interpretować i rozumieć działania społeczne a przez to wyjaśniać przyczynowo ich przebieg i skutki. Jego zdaniem przedmiotem socjologii są działania społeczne, czyli działania ludzkie sensowne mające przełożenie na cel. Weber jest autorem metody typów idealnych -zastosowanie kategorii racjonalnej do poznania. Jest autorem pracy „Etyka protestancka a duch kapitalizmu” a także pojęcia biurokracja - jako racjonalna forma organizacji społeczeństwa przemysłowego - podstawą organizacji społecznej była tradycja i jej autorytet zastąpiono autorytetem zasad, prawa.

*Florian Znaniecki wraz z W. Thomas napisali pracę „Chłop polski w Europie i Ameryce”, która ukazuje człowieka w systemie feudalnym (na wsi) który chce się wyrwać aby zarobić pieniądze i który podróżując po Ameryce poznaje co znaczy praca. Wtedy chce uciec do domu ale musi pracować zmuszony jest do adaptacji. Kiedy mógł już wrócić już nie chciał. Znaniecki zastosował metodę dokumentów osobistych - wykorzystania ich w procesie badawczym.(pamiętników, badań).

2. AMERYKAŃSKA SOCJOLOGIA OPISOWA

Założenia:

-Socjologia bez teorii -odrzucenie wielkich teorii i szukanie praktycznych ( np. pójść w teren i zobaczyć), badanie potrzeb społecznych warunków życia.

-Pragmatyzm- potrzebne to co użyteczne, co służy człowiekowi.

Amerykańska socjologia industrializacji i tworzenia się miast (urbanizacja- z małych osad proces migracji do większych)amerykanie preferowali metodę kompleksowego badania obiektów, miast (metoda monograficzna)

Badana była społeczność lokalna - budowano ład społeczny w mieście, przenoszenie do miasta małych wsi. Głównym celem było umocnienie rodziny, a także jej znaczenie.

Robert Park (1864-1944) był dziekanem Uniwersytetu w Chicago, wprowadził:

-orientację typologiczną- badało się na jakim etapie znajduje się miejscowość lub grupa

-orientacja ekonomiczna- związek między przestrzenią a zachowaniami społecznymi (miastem)

-orientacja strukturalno - funkcjonalna- mamy za dużo danych o faktach empirycznych , ale socjologia nie może tego uporządkować.

3. SOCJOLOGIA NEOPOZYTYWISTYCZNA

4. SOCJOLOGIA STRUKTURALNO-FUNKCJONALNA

I. Parsons (1902-1979) zakładał, że rzeczywistość trzeba badać w sposób statyczny, w perspektywie ładu (jakie zadania są pełnione względem całości, zbadać elementy i co powoduje, że trzymają się razem)

Założenia:

-holizm- społeczeństwo jest nieredukowalne do poszczególnych osób; kategoria system - całość uporządkowana

-socjologizm metodologiczny - nie traktujemy ludzi jako istoty ale badamy ich w rolach społecznych. Badamy role społeczne.

-wyjaśnienie funkcjonalne - poznać to pokazać jakie, zadania pełni w obrębie systemu czy wyjaśnienia.

Piotr Sztopka

5. SOCJOLOGIA KONFLIKTU

6. SOCJOLOGIA WYMIANY

7. SOCJOLOGIA INTERAKCJONALIZMU SYMBOLICZNEGO

8. NURTY SUBIEKTYWNE W SOCJOLOGII

A) FENOMENOLOGIA SPOŁECZNA

B) ETNOMETODOLOGIA

9. SOCJOLOGIA NEOEWOLUCJONISTYCZNA

10. SOCJOLOGIA MARKSISTOWSKA I NEOMARKSISTOWSKA

Metodologia nauk społecznych

Powstają pytania co mamy badać jaki jest przedmiot badań?

Chcemy badań jakąś instytucje, szkołę itp.

Sformułowanie problemu badawczego - zestawu pytań odpowiedzi będziemy poszukiwać w trakcie badań.

Badanie nauk społecznych:

Problemy badawcze- wynikają z problemu badawczego, nie społecznego

Problem społeczny- sytuacja w której jesteśmy przekonani, że przez działania zbiorcze możemy ten problem naprawić (np. bezrobocie). Przypuszczamy że działanie sił społecznych może wskazać rozwiązanie problemu.

Nie zawsze problem badawczy jest problemem społecznym. Im więcej interesujemy się zagadnieniem tym bardziej nie mamy tam nic do powiedzenia. Człowiek czuje się bardziej mały przed skumulowaną wiedzą.

Przyjęcie założeń- twierdzenia o rzeczywistości społecznej. Problem trzeba ułożyć w przestrzeni badawczej.

Sformułowanie hipotez badawczych- domysłów, badana przed przeprowadzeniem badań syntetyczna wiedza obiektu badawczego. Hipoteza jest zadaniem twierdzącym określa naszą wiedzę na dany temat. Wiedza jednostkowa jest wynikiem naszego doświadczenia.'

Ustalenie metod badawczych

Źródła informacji - po zachowaniach dowiemy się do jakiej grupy ktoś należy.

Operacjonalizacja procesu badawczego -zamiana pytań na język empiryczny (zamiana problemu badawczego na język pytań). Operacjonalizacja procesu badań to inaczej tworzenie wskaźników badań, grupowanie ich.

Wskaźnikiem jakiegoś zjawiska Z jest takie zjawisko w którego zaistnienie potwierdza że zaszło zjawisko Z. Kiedy sprawdzamy proces badawczy trzeba zamienić problem na wskaźniki:

-empiryczne- z jednego zjawiska obserwowalnego obserwujemy inne zjawisko (np. kłótnia z kolegą przyczyni się do innych kłótni)

-inferencyjne- ktoś rozmawia to już coś wie i nie jest zainteresowany.

-definicyjne - stwierdzenie z rzeczywistości wynika z definicji.

Zachowania, wypowiedzi i przedmioty materialne jako wskaźniki zmiennych socjologicznych:

Źródłem informacji są ludzie zachowania i wzory tych zachowań, przedmioty materialne.

Zachowania - mogą być wskaźnikiem innych zachowań mogą świadczyć o wskaźnikach nieobserwowalnych, np. kultura jest uporządkowanym wzorem zachowań. Mogą służyć jako wskaźnik miejsca, struktury. Mogą być wskaźnikiem osobowości - cech wewnętrznych (mogą być przyczyną, skutkiem cechy człowieka i korelatem (czymś co współwystępuje obok danej cech)

Wypowiedzi- jakaś cecha rzeczywistości jest lub coś może się wydawać.

-mogą służyć jako źródło informacyjne o rzeczywistości ( funkcja poznawcza) -czy ktoś miał kontakt z rzeczywistością

-mogą służyć jako źródło informacji o stanie wewnętrznym mówiącego, o jego postawach, wzorach zachowań, nastrojach, stanie życia zewnętrznego

-mogą spełniać funkcje komunikacyjne (co ktoś mówi i co my odbieramy ) czy treść odebrana jest taka sama z treścią nadaną.

Powstaje pytanie czy ktoś miał możliwości czy warunki do poznania rzeczywistości?

Wiedza o respondencie o jego postawach- interesuje nas jak ktoś mówi o tej rzeczywistości. Należy poznać jego stosunek np. do kształcenia, poglądy ( kogo popiera a kogo nie).

Zakłócenia funkcji eksportowej i poznania życia respondenta:

-szczerość wypowiedzi:

1 wie a nie mówi (wewnętrzne zakłócenia)

2. nie wie ale mówi

3. wie co innego a mówi co innego

pytanie: jakie powody ludzie mają aby kłamać? Jeśli nie ma powodów to nie kłamią. Pytanie o dochód miesięczny jest omijane. Powodem kłamstwa może być układ sytuacyjny, nie właściwe umiejscowienie osoby obcej.

Wytwory ludzkich działań ( w postaci idei) wytwory materialne mogą być wskaźnikami kultury, struktury społecznej, cech tego który wytwory te przygotował, zachowań.

Metody badawcze w socjologii (dotyczy innych nauk społecznych)

-metody obserwacji (najwcześniejsze)

-monograficzne badania terenowe (monograficzne)

-metody wywiadu

-sondaże atypowe (reprezentacyjna)-wnioskują o populacji zakładając reguły

-metody eksperymentu

-metody panelowe

-metody dokumentów- jak korzystać z różnych dokumentów

*metody dokumentów urzędowych

*metody dokumentów osobistych

-metody socjometryczne

-analizy treści

-projekcyjne

-historyczne ogólne

-porównawcze metody

relatywny proces poznawania obiektów

W każdej metodzie są techniki badawcze (wywiad, obserwacja)a w technikach narzędzia badawcze (papier ołówek, kwestionariusz, luneta)

Metody typu jakościowego- gdy nie znamy istoty sprawy

Człowiek jako istota społeczna

Człowiek pozostaje w związkach z innymi ludźmi i w wyniku więzi ludzkiej funkcjonują całości.

Człowiek jako istota ludzka:

1. nie byłby w stanie uzewnętrznić swoich cech ludzkich będąc poza społeczeństwem

aby udowodnić tą tezę wyróżniamy:

-uzasadnienia teoretyczne - dotyczą sposobów między cechami biologicznymi. Człowiek rodzi się jako tabula rasa (czysta kartka). Sławomir Osowski w jednej z książek pisze o człowieku jako istocie biologicznej i o tym że krew decyduje o wyższości czy niższości. Metoda dyskusji mówi o tym że wszystko co społeczne jest w następstwie urodzenia, a to co dziedziczne to przechodzi z pokolenia

Natomiast Berger w swojej książce pisze o tym iż dziecku należy narzucać rytm karmienia, np. co trzy godziny (karmienie piersią to usytuowanie iż w przyszłości dziecko będzie kierownikiem a karmienie butelką to robotnik). Berger pisze, że ważne jest poczucie wolności i przez to kształtowanie się indywidualizmu dziecka.

Osowski twierdził, że wpływ środowiska sięga prekoncepcyjnego stanu (przed zapłodnieniem). Występuje dominacja i recesja genów czyli, że podobne cechy się ujawniają. Recepcja przez jednostkę cech środowiskowych w perspektywie długookresowej np. w strukturze Hindusa czy Polaka jest to widoczne - cechy warunków jak odżywianie)

Malinowski „życie seksualne”.

Jest to zależność populacji= cechy dziedziczne, skumulowane w człowieku. Badanie w 1890 roku - program zakładający że człowiek ma poznać strukturę genomii. Stwierdzono że genom jest zawarty w każdej komórce i komórka zawiera nitkę chromosomu która to jest układem pewnych danych (3,5 mld.). poza tym cechy są nabywane w kontaktach z innymi ludźmi (np. odwaga). Zrobiono intelligent test i uzyskano wyniki, że dzieci czarne były mało inteligentne, a rasa żółta i żydowska inteligentna. Były to źle przeprowadzone badania gdyż badania dzieci w wieku do 6 lat gdy podlegały środowisku mającym wpływ na nie.

-uzasadnienie eksperymentalne- robiono doświadczenia, odkrywano przypadki, odkrywano przypadki odseparowania dziecka od kultury ludzi a potem włączono go do społeczeństwa. Na ten temat napisała książkę Antonina Kłosowaska.

2. człowiek jest taki jak społeczeństwo.

Twierdzenie to związane jest z socjologią humanistyczną:

-człowiek i społeczeństwo to interakcje

-człowiek akceptuje swoją kulturę. Kultura nam wyznacza pewne ramy bycia człowiekiem. Florian Znaniecki „ludzie teraźniejsi a cywilizacja przeszłości” w niej pisał i tworzył typy osobowe Polaków, nazwał Polaków zboczeńcami (czyli osobami niepodporządkowanymi). Im bardziej społeczeństwo chaotyczne tym daje większą wolność innym.

W kulturach są nie regulatory tych którzy przerastają oczekiwania społeczne.

3. nie odkryto dotąd instynktu społecznego, który by determinował zachowania w społeczeństwie

4. człowiek tworzy relacje formy życia zbiorowego:

-powinien służyć społeczeństwu

-powinien oddziaływać na społeczeństwo, ponieważ wpływając na nie można zmienić kształt społeczeństwa.

Więź społeczna - według prof. Szczepańskiego - to zorganizowany system stosunków instytucji, środków kontroli społecznej skupiający jednostki, podgrupy i elementy zbiorowości w całość zdolną do tworzenia i rozwoju.

Co powoduje że ludzie są razem?

Istota więzi społecznej- Emil Durkhaim - więź społeczna jest siłą oddziałującą na zachowania człowieka (np. wypada się ożenić, itp. )

Więź społeczna jest to sieć związków i zależności występujących między ludźmi (strukturalizm, socjologia formalna = przyjaźń, miłość)

Więź społeczna jest dyspozycją cech społecznych (zjawisko subiektywne- obiektywne, obiektywne)

Zjawiska subiektywne- zakłada, że więź jest wytworem tożsamości człowieka.

Zjawisko subiektywno-obiektywne - więź społeczna na dwa aspekty:

-obiektywny- mówimy o więzi narodowej

-subiektywny- np. terytorium, religia, świadomość historyczna, groby (a jeśli definiujemy więź rodzinną to wszystko wspólne, podpisana umowa, wesele)

Zjawisko obiektywne- to emocje uczucia, nastroje, które nie mogą być traktowane jako czynnik, więzi (np. naród wyznaczony, ziemia, historia, groby, kultura jako całość)

Nurt subiektywny- rozwinięty najbardziej w krajach demokratycznych (Polska). Więź społeczna to aprobująca świadomość przynależności do grupy (wg jednego z prof.) przynależność do grupy jest skutkiem świadomości aprobującej (np. pobyt w więzieniu)

Do określenia więzi stosowana jest identyfikacja-tożsamość stosowana przez opinie innych na podstawie ocen otoczenia i przez opinie nas samych. Tożsamość jest szersza w grupie a identyfikacja jest wiązką utożsamień (jest grupa z którą się utożsamiamy)

Wyróżniamy trzy typy więzi społecznych:

1. więź określona przez społeczne warunki urodzenia (więź rodzinna, środowiskowa, naturalna, religijna)

2. więź narzucona

3. więź dobrowolna -np. wstąpienie do jakiejś instytucji

Szczepański w książce „elementarne pojęcia socjologii” wskazuje rodzaje więzi między ludźmi, które symbolizują narastanie więzi:

1. styczność społeczna

2. styczność psychiczna - przywiązujemy się do niektórych osób nie ma kontaktów z wyciągnięciem ręki, itp.

3. łączność psychiczna - powiązania psychiczne do aktorów, aktorek

4. styczność społeczna- jest tu już działanie (dwie osoby i łącznik między tymi osobami), styczności: osobowe, formalne, trwałe, nieformalne.

5. wzajemne oddziaływanie - system działań skierowany na innych i wzajemne

6. stosunek społeczny - całokształt wzajemnych oddziaływań między dwiema osobami oparty na określonej platformie (np. przyjaźń) czynnikiem kontroli społecznej są instytucje

Zbiorowości społeczne

W wyniku istnienia więzi społecznych ludzie żyją w grupach, zbiorowościach społecznych. Od początku XIX w. Przedmiotem badań socjologii była ludzkość. Społeczeństwo objęło większe kategorie osób i uległo zróżnicowaniu wewnętrznemu.

Ferdynand Tenis dokonał podziału że wspólnota to produkty gdzie dominują kontakty osobowe (twarzą w twarz). Grupa celowa istniała i funkcjonowała ze względu na jakiś cel.

Jest wspólnota i zrzeszenie. Wspólnota cechuje się kulturą wartości a zrzeszenie jest ograniczone kulturą. Działania we wspólnocie są nawykowe, a w zrzeszeniu działania są planowane. (wg amerykańskiej socjologii- lokalizm uniwersalny)

-grupa pierwotna - tworzą w twarz - intymny charakter stosunków społecznych, więzi

-grupa wtórna - rzeczowa - Charles Codey

klasykiem w tej definicji grupy był amerykański socjolog Albin Small: jego zdaniem grupa służy do oznaczenia większej lub mniejszej ilości ludzi pomiędzy którymi odkryto zachowanie takich stosunków że muszą być zachowane łącznie. Tę całość nazywamy Grupą Społeczną.

To pojęcie Robert Martou rozumiał jako zbiór -kategorię logiczną wielkość osób wyróżnionych ze względu na cechę. Żbiorowość społeczna to więź ale obok kontaktów ludzkich ; grupa społeczna. Są więzi i istnieją kontakty (członkostwo w pierwszej grupie wyklucza istnienie członkostwa w drugiej grupie)

Zbiorowości społeczne - to zespół osób w obrębie którego występuje jakakolwiek postać.

W ramach zbiorowości wyróżniamy:

-pary równoznaczne z prostą relacją (gdy A oddziałuje na B i B na A)

-kręgi społeczne -luźna więź społeczna, która służy do określenia zespołu osób, nie trwała więź społeczna.

-grupy społeczne- zespół trzech lub więcej osób powiązanych systemem stosunków uregulowanych przez instytucje posiadających pewne wspólne wartości i oddzielonych od innych zbiorowości wyraźną zasadą odrębności (wg prof. Jana Szczepańskiego definicja ta zawiera ważne elementy). Budowa grupy jest złożona. Istotą grupy jest to, że kontakty są regulowane przez instytucję. Stosunki maja charakter uporządkowany -zinstytucjonalizowany, reguluje instytucje. Instytucje narzucają grupie oczekiwania (np. w wojsku trudno wyobrazić sobie aby ktoś chodził w rozpiętej koszuli) i uważają że człowiek powinien je spełniać. Cechą charakterystyczną jest to, że posiada wspólne wartości decydujące o istnieniu grupy

(zdjęcia, wspomnienia) zestaw wartości kulturowych (religia, język, solidarność, godność narodowa). Grupa rozbudowuje tradycje aby załatwić sprawy obecne, umacnia swoje szlachectwa. Przeszłość wykorzystywana jest jako tło. Grupa wyjaśnia swoją wielkość na tle przeszłości. Istnieje rola grup -tzn. głos większości oznacza czy grupa jest rozproszona, ale ograniczona, zwarta czy tez rola grupy jest mitycznym narzuceniem swoich poglądów. Każda grupa aby istniała musi mieć świadomość przynależności, wtedy grupa jest bardziej zdolna do realizacji zadań (zbyt mało odwołujemy się do przeszłości w firmie, zabudowaniach. Wygrywają te społeczności które potrafią włączyć tradycję do rozwiązywania problemów. Współczesnych (np. Japonia)

Struktura grupy- jej części składowe, określenie z czego się składa, a wiec:

1. mikrostruktura - prosta występująca w małych grupach

-struktura małej grupy - to układ pozycji ról społecznych w grupie. Każda grupa cechuje się hierarchią, miejscami zajmowanymi ( od pozycji najniższej do najwyższej). Pozycja = miejsce które zajmuje jednostka zakresem zadań spełnionych na rzecz grupy.

a) oczekiwane- widziane z perspektywy jednostki (jaki powinien być np. student)

b) spełnione - widziane z perspektywy zbiorowości tzw. Opinii zbiorowości (jakim jestem studentem). Każdemu miejscu w strukturze przypisywany jest element szacunku.

Hierarchia - jaką wykonuje się, zadanie przyporządkowane do tego miejsca i zależy to od prestiżu wyższego lub niższego (prestiż = zakres szacunku). Hierarchia z tytułu posiadania cech osobowych - zakres społecznego szacunku z tytułu posiadanych cech osobowych nazywa się Autorytetem w grupie. Zakres szacunku grup w roli to Status społeczny. Im bardziej jednostka jest oddana tym jej miejsce mniej ważne.

2. Makrostruktura - budowa wielkich grup społecznych złożona struktura- gdy narasta wieź zbiorowa zauważa się regres.

Różnorodne znaczenie wewnętrzne grupowe:

1. struktura socjometryczna - gdy badamy stan zależności między ludźmi. Poznawanie tej struktury można ułatwić poprzez zadawanie pytań.

2. struktura przywództwa - w kontekście władzy, kto sprawuje władze.

3. struktura komunikowania - każdy szef musi mieć jasność jak grupę komunikować. Przekazuje informacje przez osoby (układ zwany łańcuchem)

Problem przynależności do grupy - może mieć aspekt formalny, nieformalny, subiektywny, obiektywny. Przynależność może być realna, ideologiczna (tylko przekonanie o przynależności). Przynależność jest pełna gdy deklaracje są podpisane i może być skutkiem tego że jestem członkiem grupy i grupa podziela to wraz z kimś z zewnątrz.

Rodzaje grup:

-małe- prosta struktura (ojciec, matka 10 dzieci)

-duże- struktura złożona (dziadek)

-formalne- określone przez reguły prawa przez zinstytucjonalizowane prawo (urzędowe)

-nieformalne- nie określone przez prawo

-pierwotne- połączone więzią osobową

-wtórne- powiązane więzią rzeczową i oparte o styczności rzeczowe.

-celowe- powołane do realizacji określonych celów

-grupy odniesienia - grupy z którymi jednostka solidaryzuje się aby poznać układ wartości trzeba poznać układ odniesienia (aby przewidywać nasze oczekiwania lub kłopoty)

Problem stawania się grupą- na początku jest jakiś zbiór cech, aktor, inicjatywa, że te cechy są ważne. Ludzie są obok siebie załatwiając jakieś sprawy i współdziałają = wytwarza się grupa społeczna. Diagnozowanie żywiołowe podejmowanie jakiś zadań, gdzie sukcesywnie powstaje współdziałanie.

Funkcjonowanie małych grup społecznych - juma = proceder przez młodych uprawiany na granicy zachodniej.

Struktura społeczna

Struktura społeczna- nazywamy sposób ułożenia i wzajemnego podporządkowania sobie członków instytucji i podgrup składających się na grupę oraz innych elementów tej grupy takich jak:

Elementy materialne, symbole, wartość, wzory zachowań i stosunków oraz pozycje społeczne zajmowane przez członków (prof. Szczepański)

Elementy struktury:

-ludzie, mieszkańcy (nie występują w pojedynkę, są wzajemnie powiązane)

-instytucje

-kobiety i mężczyźni (podział): książka Domańskiego : „czy zadowolony niewolnik”

-symbole - pojęcia, nazwy ważne dla grupy. Istota jest to że decydują o istnieniu grupy.

-wartości - człowiek oprócz tego, że coś widzi to jeszcze ocenia.

-wzory zachowań (kultury) - regionalne kultury, lokalne, stosunki społeczne są elementem kultury

-pozycje społeczne

-segmenty nieformalne- całość powiązań międzyludzkich

-elity społeczne (wiedza, kompetencje)- eksperci, doradcy, premierzy rządu, kategorie do końca nie widoczne, ludzie chowani przez społeczeństwo.

-grupy interesu, wpływu ( zawiązek zawodowy, szkoła, wykorzystują swoje środki do osiągnięcia wpływów)

-gangi i mafia - gang jest oparty na sile struktury rodzinnej, motywacja rodzinna

-związki zależności - sposób ułożenia i wzajemnego podporządkowania o charakterze poziomym lub pionowym, wytwarza się hierarchia

Typy kryteriów określających układ:

-ekonomiczne- sfera podziału pracy, hierarchia międzyludzka, dotyczące innych więzi i antagonizmów społecznych między ludźmi.

-polityczne

-prestiżowe

Stanisław Ossowski: „struktura światowa w społecznej świadomości”- mówił że dobrze używać pojęcia przywilejów i upośledzeń (bogaci przywilej posiadania bogactwa biedni nie maja przywilejów i są upośledzeni)

Stratyfikacja społeczna- ma miejsce gdy system stanowisk jest zinstytucjonalizowany i ustalona jest droga przechodzenia z jednego stanowiska na inne (hierarchia uporządkowana, niech zabiegów a posiadanie)

Teorie struktury społecznej:

-eksponujące kryteria ekonomiczne

-eksponujące kryteria władzy

-eksponujące kryteria prestiżu

-teoria marksistowska- zakłada że klasy społeczne składają się na strukturę: klasy właścicieli, burżuazji i proletariatu, klasy równomieszczańskiej. Nie obejmowała całego społeczeństwa (klasowa)

-teoria weberowska- struktura klasyfikacyjna

Teoria struktury klasowej władzy -Kolt, Durendorf dokonał podziału na tych co, mają władzę i nie mają władzy. Uzasadniał, że funkcjonuje dzięki przymusowi mający władzę robi wszystko by ją utrzymać

Utrzymuje się przekonanie że źródłem jest władza. Dżilas walczył z komunizmem, zwolennik struktury społecznej krajów socjalistycznych, w miejsca burżuazji wszedł proletariat nieprzygotowany.

Prof. Nowak filozof Uniwersytetu Poznańskiego zmodyfikował teorię struktury społecznej Dżilas'a mówiąc że to klasa panowania trójpolowego.

Struktury klasowe mierzone kryteriami prestiżu - zrodziły się w Ameryce. Warner badał struktury znaczenia i pytał jak kogoś zdaniem czy ten ktoś, ta osoba jest członkiem struktury ekonomicznej czy innej. Ludzie są w stanie umieszczać człowieka w baterii cech, są w stanie lokować siebie na pozycjach.

Klasy:

-wyższa podzielone na wyższą i niższą (emigranci ustabilizowani)

-średnia

-niższa- przejście ze zbiorowego mieszkania do domu.

Stratyfikacja społeczna

Ze stratyfikacją społeczną mamy do czynienia jeżeli istnieje uporządkowany system stanowisk i ustalone są reguły przechodzenia z jednego stanowiska na inne.

Stratyfikacja społeczna- w perspektywie funkcjonalnej wprowadza metody wyjaśnienia. W każdym społeczeństwie jest jakiś system różnych stanowisk do objęcia jest rywalizacja między ludźmi. Trzeba mieć wyższe wykształcenie. Układ stratyfikacji społecznej jest elementem wyboru przez ludzi że maja wybór stanowisk.

Stanowiska wyższe w hierarchii są bardziej płatne i trudniejsze do spełnienia- zachowany ład. (czynnikiem zajmowania wyższego stanowiska jest urodzenie). Stratyfikacja społeczna nie zakłada możliwości istnienia struktur nieformalnych w zakresie degradacji społecznej.

Układy pozycji ról społecznych są podobne na różnym etapie:

1. Układ dychotomiczny - jedni są za inni przeciw (uprzywilejowani - nieuprzywilejowani, biedni-bogaci)

-jest ważny gdy prowadzi się walkę polityczną wojny ( widać kto za a kto przeciw)

-dychotomiczny układ sił społecznych na burżuazję i proletariat

-ludzie dzielą się na tych którzy maja władzę i tych którzy jej nie mają (Durendorf)

-występuje w sytuacjach szczególnych (militarnych, politycznych, społecznych)

-Arystoteles - klonuje się trzecia siła - tych którzy nie mogą zająć stanowiska, dwie siły maleją, rozbudowuje się klasa średnia.

-redukcja poprzez wytworzenie się bloku skrajnego przez rozwiązanie konfliktu.

2. układ klasowo-warstwowy

-dla określenia trwałych podziałów miedzy ludzkich, np. dla ekonomii, prestiżu

-kryterium klas społecznych.

Kryterium prestiżowe obecne- stosowane do badania układu stratyfikacji społecznej. Ossowski „struktura klasowa w społecznej świadomości”

Gradacja prosta- badamy układ pozycji wyróżniany ze względu na jakąś jedną cechę (np. wypisywano 100 zawodów i kazano wypisać, które ważne a które nie). Ten co badał pisał jakie zawody jaka klasa. To pierwsze próby badania stratyfikacji społecznej przez gradacje prostą, klasy społeczne.

Są cztery zawody w czołówce :nauczyciel, profesor, ksiądz, lekarz.

Gradacja syntetyczna - mamy do czynienia, jeżeli układ pozycji społecznej wyposażamy ze względu na syndrom cech.

Badania stratyfikacji społecznej :

Przyjęto skalę syntetyczną = gradację i ludzie wiedzą do jakiej skali należą sami. Maja się sami określić. Mówiono o konsumpcji o miejscu na ulicy. Stopień przestrzegania reguł moralnych w swoim życiu.

Poszerzyła się klasa średnia wszyscy mówili że są członkami klasy średniej.

Rentierzy- mają własność i otrzymują jakiś procent od jej posiadania.

-układ ten się zmienił (manipulacja)

-w obrębie klas społecznych narastają wymagania statusowe (kto w klasie niższej, wyższej musi mieś stałą pracę, dochody)

*średnia - niższa

*średnia

*średnia - wyższa

(agresja - obranianie swojej własności)

był problem przynależności walki do klasy społecznej = zamiana w zależności od klasy, ma charakter statusowy.

Anglia rządzi 50 rodzin.

Struktura własności przez ostatnie 30, 40 lat nie zmieniła się ale się utrzymuje. Określa proces reprodukcji (odtwarzania ) struktury a nie zmian. (zakłada się że równość szans wynika z wykształcenia)

3. układ społeczno - zawodowy - chodzi tu o kategorie zawodową (nauczyciel jest kategorią)

4. układ zawodowy: branże tworzą ograniczenia w dostawie do stanowisk które te branże stanowią. Np. niedopuszczanie studentów z innych krajów do siebie tworzą bariery. Np. związek zawodowy lekarzy, stowarzyszenia, koncesje, praktyki robią medyczne.

Zawody i zabieganie o klienta aby cos kupił. Profesje -obejmują złożone czynności (pracownik, lekarz) klient o coś prosi. Pacjent szuka dojść do lekarza, aby go wyleczył, itp. (mniejsze zawody są ważne).

Struktura społeczna społeczeństwa polskiego

Kazimierz Słończyński, Domoński, Wojtek Zaborowski (pracownik instytutu socjologii w Białymstoku)

Polska jest społeczeństwem na przełomie . jest to struktura wyróżniona ze względu na charakter pracy. Robotnik niewykwalifikowany - awans - na wykwalifikowanego.

Sposoby badania w Polsce:

-subiektywne kryterium przynależności społecznych

-uczciwi, nieuczciwi mający władzę lub nie.

-robotnicy, chłopi, integracja

losy klas społecznych:

-klasa chłopska:

różnicuje się miedzy mieszkańcem wsi a robotnikiem. Wsie staja się sypialniami miast. Mieszkaniec wsi nie zawsze jest rolnikiem, robotnikiem. Chłop jako producent rolny. Zróżnicowanie w kręgu rolników ze względu na gospodarstwo i to jak uprawiają ziemię. Zmienia się struktura wieku, emeryci i renciści (ogranicza to klasę chłopską, warstwę rolników). Obniża się znaczenie robotników niewykwalifikowanych.

-klasa średnia:

wywołały ten temat lata 90 i transformacja systemowa. Są właścicielami swoich warunków pracy, aby poszerzyć lub utrzymać swoją własność. Szukano tej klasy kto będzie do niej należał. Badanie Domańskiego że kategorie są wyższe i niższe a klasę średnią trudno ustalić.

Klasa wyższa- właściciele fabryk, przedsiębiorstw, fundacji, stowarzyszeń, menedżerów za granicą. To część klasy politycznej

Klasa niższa- kategoria polskiej biedy, robotnicy niewykwalifikowani , rolnicy średnio biedni- przedstawiali gospodarstwa rolne na zmechanizowane. Należą tu ludzie którzy nigdy nie pracowali, kategorie bezrobocia strukturalnego, którzy nigdy pracy nie podejmą. Rodzina będzie utrzymywać się w naszym kraju (opiekuńczość rodzinna nie spełni funkcji pozytywnej, bo dalej będzie bezrobocie).

Między niższą i wyższą- klasa średnia - znalazła miejsce w politycznym systemie kraju naszego. Zawody wolne, właściciel nowych fabryk, sklepów, handlów, usług. Korzystają z warunków jakimi żyjemy.

Struktura się stabilizuje kończą się możliwości przechodzenia z jednej pozycji na inną. Struktura nie otwarta lecz zamknięta.

Kultura i jej rola w życiu człowieka i społeczeństwa.

Kultura wiąże się z grupą społeczną nie ma charakteru uniwersalnego.

Kultura - to uporządkowane wzory zachowań. Używamy kultury w ujęciu wartościowym, wyodrębniona została od natury około polowy XIX w. Kultura to wszystkie wytwory człowieka a natura wszystko co wytwarza przyroda. W końcu XIX w. Na początku XX w, wyodrębniono pojecie kultury - miało charakter symboliczny jest to wszystko co wytworzył nasz charakter.

Potoczne rozumienie kultury.

Wyniki badań na temat kultury z lat 70- (Antonina Kłoskowska) z miast uprzemysławiających się (np. Puławy)

Cztery rodzaje kultury które wyróżniła Kłoskowska:

1. kultura jako działalność estetyczna (chodzenie do kina, czytanie prasy - bierny odbiór)

2. utożsamione kultury z miastem (kultura jest w mieście). Takie rozumienie doprowadziło do spustoszenia kultury polskiej. Niszczenie kultury polskiej

3. człowiek kulturalny to człowiek spokojny, nie ingerujący w życie zbiorowe, szanujący to życie, nieuznajacy zmian, umiejący się zachować w każdej sytuacji.

4. kultura to zestaw wartości aprobowanych związanych z nowoczesnością, postępem technicznym.

Co teraz oznacza bycie kulturalnym?

-posiadać wysokie wykształcenie

-obytym, spokojnym, czytającym

-umiejący zarabiać pieniądze

1. kultura jest wartością autonomiczna, stało się ważne to co dotyczy człowieka, jego zachowań.

2. człowiek kulturalny- wysokie wykształcenie i wysoko rozwinięty umysłowo.

3. człowiek oczytany, czytający książki i prasę

4. człowiek skromny, przywiązany do wartości lokalnych.

5. człowiek towarzyski, obyty, umiejący się zachować

6. człowiek który umie zarobić pieniądze.

Kultura ewoluuje w kierunku sprawności ekonomicznej. Niskie miejsce w kulturze zostało przypisane nowoczesności.

Rozumienie kultury w znaczeniu naukowym

Na świecie można wyróżnić ok. 200 definicji kultury. Po przeglądzie można wyróżnić 6 aspektów definiowania kultury.

- w znaczeniu opisowym

-historyczne- istota kultury jest przeszłość tradycja

-definiowanie normatywne- istotą kultury jest system norm (co należy z co nie należy robić)

według których należy postępować

-psychologiczne

-zakładają że kultura w podstawowym wymiarze ma charakter adaptacyjny.

-definiowanie strukturalistyczne- istotą kultury są elementy wewnętrzne powiązane.

-definiowanie genetyczne-podstawą kultury jest to że gdzieś tam ona powstała i oderwała się od natury.

Kłoskowska twierdzi że te wszystkie elementy są ważne i można je połączyć w jedno pojęcie

Definicja Szczepańskiego na temat kultury:

-kultura jest to ogół wytworów działalności ludzkiej materialnych i niematerialnych wartości i uznanych sposobów postępowania zobiektyzowanych przyjętych w różnych zbiorowościach przekazywania innym zbiorowością i następnym pokoleniom.

Kulturą jest to wszystko co wytworzył człowiek zarówno wartości materialne jak i niematerialne.

Kulturą są wzory zachowań. Pojęcie zobiektywizowane kultury: do kultury zaliczamy te wytwory, które zostały zobiektywizowane.

Kłoskowska uważa, że istotą kultury jest ogół zachowań ludzkich. W znaczeni antropologicznym opisuje ją ale nie wartościuje.

Przedstawicielem polskiej antropologii kultury był B. Malinowski „zwyczaj i zbrodnia w społeczeństwach dzikich”, „życie seksualne dzikich”. Był on pierwszym, który upowszechnił opisowe zwyczaje kultury. Kultura - wszystko co stworzył człowiek, natomiast węższe rozumienie kultury to kultura symboliczna która obejmuje takiego zachowania ludzi które są związane ze znakami. Kultura symboliczna jest kulturą znaków, każde darzenie które ma symbol znaku jest kultura symboliczną. Badaniem kultury symbolicznej zajmuje się socjologia kultury, zajmuje się wszystkim co jej dotyczy. Każda kultura ma tzw. rdzeń, kanon kultury, który określa jej elementy. Badamy kulturę przez wyznaczenie grup, każda grupa posiada swoje wzory zachowań.

Procesy socjologiczne

Socjologia w naukach społecznych:

a) znaczenie węższe:

socjologia obejmuje wczesne fazy rozwoju jednostki, gdy dziecko jest wprowadzane do udziału w życiu społecznym przyswaja sposoby zachowanie się, staje się istotą społeczną (funkcjonuje w kręgu pedagogów). Proces ten odbywa się przez całe życie. Człowiek staje się istotą społeczną i jednostka powinna się przystosować. Proces socjalizacji nie jest procesem jednokierunkowym ale dwukierunkowym. W książce „kultura i tożsamość” Margaret Mitt, wskazuje na typy kultur i związek z nimi socjalizacji. Opisuje kulturę postfiguratywną = tradycją (np. występuje ona w plemieniu nie ma buntu, znaczenie starości, jako całość), kulturę figuratywną = pękniecie między młodymi a starszymi, jest to kultura przejścia wprowadzona przez młodych. Regułą tej kultury jest to że im dłużej żyjesz tym gorzej dla ciebie (jest to dyktat młodych)

b) znaczenie szersze:

socjalizacją nazywamy całokształt procesów wzajemnych oddziaływań jednostki i jej środowiska społeczno- kulturowego trwających przez całe życie i obejmujących zarówno przyswojenie sobie wymogów jak i przekształcanie go w rezultacie własnych działań.(„teoria a praktyka społeczna”).

Podejścia teoretyczne:

1. traktowanie socjalizacji jako nabycia kultury oferowanej przez starszych (coraz mniej możliwy do realizowania)

2. traktowanie socjalizacji jako wejścia w określone role społeczne- człowiek nie jest w stanie wszystkiego poznać, powinien poznać niektóre związki fragmenty kultury. Role są zmienne a ci co się socjalizują powinni odpowiadać na potrzeby społeczne.

3. socjalizacja jako proces rozwoju osobowości- dyspozycje pozwolą radzić sobie w różnych sytuacjach. Adekwatny byłby dzisiaj do życia w społeczeństwie charakter, osobowość nastawiona na realizację sukcesu w życiu. „sukcesu można się nauczyć” - artykuł prof. Sadowskiego. Szczęście to nie to samo co sukces. Sukces- to osiągnięcie zamierzonego celu, który daje jednostce jakieś miejsce w społeczeństwie, sukcesu można się nauczyć.

Formy socjalizacji:

1. socjalizacja systemowa- należy się przystosować to tego co jest.

2. socjalizacja skierowana na przyszłość.

3. przejście od systemu kształcenia do systemu pracy.

4. odejście od jednego środowiska i wchodzenie do nowego.

a) jednostka zrywa z dotychczasowym życiem i wybiera nowe (religia, migracja).

Wczesna dorosłość od 17 do 40 roku życia, od 23 do 28 wejście do świata dorosłych. 41 -60 lat jest to średnia dorosłość natomiast od 70 (po ukończeniu 65 lat) następuje późna dorosłość.

Co jest ważne w zakresie socjologii? Ważny jest lekceważony etap dojścia do pracy zawodowej jak i przejście na emeryturę.

Instytucje i organizacje społeczne

Główną instytucją którą poznajemy jest język. Natomiast każdy język wyraża inny stosunek do świata.

Instytucja - wg Herberta Spencera są to uporządkowane sposoby zaspokojenia potrzeb i urządzeń. Spencer wprowadził pierwsze uporządkowane pojęcie instytucji.

Wyróżnił też instytucje:

-religijne

-obyczajowe

-polityczne

Instytucja wg Durkhana to zespoły ustalonych idei reguł postępowania. Uważał on że przedmiotem socjologii są fakty społeczne.

Instytucja wg Malinowskiego (antropologa kulturowego) są to zorganizowane systemy działań ludzkich (ludzie wyposażeni w zasoby)

W teorii zarządzania socjologii Instytucje to grupy ludzi do realizowania zadań przy pomocy określonych zasobów. Instytucje się komentuje jako ludzi lub jako rzeczy. Instytucja o naukach społecznych dotyczy wzorów zachowań

Instytucje wg prof. Szczepańskiego są zespołami urządzeń w których wybrani członkowie grup otrzymują uprawnienia do wykonywania czynności określonych publicznie i impersonalnie dla zaspokojenia potrzeb jednostkowych i zbiorowych i dla regulowania zachowań innych członków grupy.

Możliwe i widoczne zachowania w ramach społeczeństwa to instytucje ( zachowanie uprawnień i obowiązków np. rola studenta na zajęciach). Egzamin np. potwierdza że osoba jest przygotowana do wykonywania obowiązków. Uprawnienia i obowiązki są publicznie i impersonalnie określane.

Instytucja aby osiągnąć swe cele jest wyposażona w urządzenia (oznacza sankcje pozytywne i negatywne - reakcje grupy reagujące na swoich członków w warunkach ekstremalnych). Różne nasze potrzeby są zaspokajane w sposób uporządkowany.

Funkcje instytucji:

-stwarzają mieszkańcom możliwość zaspokojenia potrzeb

-zapewniają możliwość wykonywania czynności pożądanych i ograniczają bądź uniemożliwiają wykonywanie czynności niepożądanych. Instytucja zinternalizowana - nie wolno nie można. Instytucja zewnętrzna jest na zasadzie ochrony. Instytucja podglądacz funkcjonuje na zasadzie kamery a także występuje instytucja sprzedawcy

-zapewniają ciągłość życia zbiorowego (kontynuację działalności publicznej)

-umacniają zewnętrzną spójność grupy (funkcjonuje jako całość)

Typologia instytucji

1. ze względu na funkcje:

-instytucje ekonomiczne - zajmują się produkcją, podziałem dóbr i usług

-instytucje polityczne - związane z władzą

-instytucje kulturalne służą kontynuacji dziedzictwa

-instytucje wychowawcze

kultura techniczna przegrała z ekonomiką z zyskiem a także uległa zmianom.

-instytucje socjalne - zajmujące się pomocą społeczną, filantropią

-instytucje ceremonialne- dotyczą uporządkowanych sposobów obchodzenia zdarzeń ( Dzień Niepodległości, Boże Narodzenie)

-instytucje religijne - organizują na stosunek między nami a Bogiem.

Instytucjonalizacja:

Mamy z nią odczynienia gdy:

-poszerzają się nowe instytucje nowe potrzeby

-instytucje istniejące poszerzają zakres załatwiania spraw

-reguły postępowania są internalizowane przez społeczeństwo ( uczymy się reguł i postępujemy według nich)

Uważało się że instytucjonalizacja - to wzrost zapotrzebowań ludzkich, wzrost reakcji kulturowych na określone potrzeby ludzkie. (Berger :”Prawda to sytuacja w której ten który uwierzył w prawdę uwierzył w swoją propagandę”). Funkcją instytucjonalizacji jest spajanie człowieczeństwa. Przez instytucjonalizację określa się wielkość, rozmiar organizacji. Dlaczego ludzie zachowują się w określony sposób?

-autorytet

-podporządkowujemy się bo jest to kwestia rutyny lub jest jakaś umowa między nami uzewnętrzniona w formie prawa, że będziemy zachowywać się w dany sposób i go argumentować.

-możemy wierzyć że to przez siłę wyższą i dlatego się podporządkowujemy.

-może to wyraz narzuconego przymusu i dlatego podporządkowujemy się.

Instytucje wg prof. Antoniego Kamieckiego (socjologa) to coś co można nazwać organizacją. Instytucja jest ubarwieniem (ukulturowieniem ) działań zorganizowanych w obrębie organizacji. Np. szkolnictwa, kościół, wojsko- organizacja, organizacją może też być rodzina.

Organizacje- całość zorganizowana, związki zależności między ludźmi przebiegające wg reguł.

Świat współczesny jest światem zinstytucjonalizowanym (coś robimy przez instytucję) i zorganizowanym (przez organizacje). Obracamy się w gronie rodziny grupy dzięki postępowi nauk społecznych, wzroście świadomości samych siebie wytworzył się świat organizacji (powiązania naturalne), proces nowoczesności nastąpił od połowy XIX w.

Znaczenie, rola (wielka) organizacji:

-organizacje ograniczają działania, które mogły by mieć miejsce gdy świat nie był zorganizowany, świat ten rozbija grupy instytucjonalne.

-socjologiczne spojrzenie na organizację- powiązania wewnętrzne ludzi określamy jak są silne, na ile całość jest oddzielona lub podlega. Skupiamy się na roli człowieka.

(Max Weber - teoria racjonalnej pracy)

Organizacja- jest miejscem powiązanym wewnętrznie, które stwarza możliwości realizacji celów, umożliwia konkurencję. Ma swoje wejście - jako system przetworzenia i wyjście. W socjologii konfliktu: jest instrumentem do osiągania dominacji. Organizacja jest więzieniem (bo jednostka powoli staje się uwięziona podporządkowana regułom organizacyjnym)

Organizacja w ujęciu socjologicznym:

1. jest to zbiorowość społeczna mająca cele, cechuje się tym, że jej relacje, powiązania są formalnie uporządkowane.

2. jest całością w dynamice, w rozwoju, w życiu zbiorowym.

Cechy współczesnej organizacji według Robinsona:

1. konieczność równoczesnego działania w zwiększeniu wydajności - organizacja powinna zwracać uwagę na ilość i na jakość. Przegrywa na rynku gdy nie spełnia tych oczekiwań, lecz produkty dobre mają powodzenie na rynku. Aby osiągnąć sukces trzeba więcej gdyż powodzenie jest nietrwałe.

2. kierowanie różnorodną siłą roboczą, różnorodnymi pracownikami

3. globalizacja

4. tymczasowość

5. obniżona lojalność pracowników, polaryzacja pracowników na tych co zarabiają bardzo dużo i bardzo mało.

6. posługiwanie nowych regulatorów.

Instytucje ekonomiczne i polityczne. Biurokracja

Instytucje ekonomiczne istnieją po to aby zaspokoić swoje potrzeby, jakim potrzebom służą?

Następuje komplikowanie się zawodu kiedy przechodzimy do sfery społeczeństwa przemysłowego do postprzemysłowego. Wyróżnia się zawody i profesje.

Profesja:

-potrzebna jest wiedza (prawnik, menedżer)

-obszerne i sformalizowane doskonalenia

-autonomia zawodowa- podporządkowany bezpośrednio przełożonemu

-profesje mają swoje stowarzyszenia, organizacje

-stosunek do klienta

-wymagają dyplomu

-wysokie normy etyczne

Zawody:

-są to umiejętności złożone wymagające motywacji ogólnych

-nie mają swoich stowarzyszeń, organizacji

-stosunek do klienta

-w ramach zawodu nie ma specyficznych norm etycznych

-nie wymagają dyplomu

Biurokracja (Max Weber)jest to:

-racjonalizacja organizacji społecznych zastępująca autorytet tradycji autorytetami sformułowanych zasad (inaczej biurokracja jest racjonalna organizacją funkcjonowania społeczeństwa przemysłowego)

-uważał że nadszedł już czas na wprowadzenie racjonalnych reguł funkcjonowania przedsiębiorstw

-opierał biurokrację na zawodzie koncepcji racjonalnych (są działania na zasadzie emocji, nawyku i racjonalne działania; podporządkowanie władzy emocjonalnej -ze względu na jakieś cechy)

Na biurokracje składa się:

-oparta o zasadę hierarchii jest organizacja; przyporządkowany jest zespół zadań do wykonania obowiązków

-pozycja funkcjonuje o jakiś system reguł

-każde stanowisko obsadzone jest wedle wiedzy i umiejętności kandydata

-oddzielona sfera publiczna os sfery prywatnej. Stanowiska nie można wykorzystywać do celów prywatnych

Biurokracja a wolność

Każdy pracownik musi mieć sferę wolności w pracy, autonomii w zakresie spełniania obowiązków zawodowych

Wolność jest poza pracą, jest to dowolny wybór przyporządkowania, wejścia w dobrowolny układ zależności. Biurokracja ogranicza wartości dominujące przy tradycyjnej wolności społeczeństwa. Biurokracja ma swoje prawa (istniał socjalizm państwowy - sterowany przez państwo)

Biurokracja a polityka:

Ogranicza polityków i narzuca im określone prawo

Biurokracja a efektywność:

Można postawić pytanie: czy organizacje społeczeństwa gdzie wszystko jest zaplanowane jest efektywna?

Na poziomie systemu planowania staje się nieefektywna, gdy są sytuacje nieprzewidziane. Gdy trzeba coś zmienić, zmodyfikować biurokracja tego nie określa. Wg Roberta Mertona „teoria fizyczna a struktura społeczna” - w każdej organizacji są funkcje i dysfunkcje- trzeba powołać organizacje które by rozwiązywały konflikty. To były pierwsze próby w latach 60 tych, pokazanie że efektywność można naprawić wprowadzając mechanizmy. Organizacja produkuje szereg nieformalnych związków między ludźmi. Trzeba ciągle śledzić struktury nieformalne.

Stopnie biurokracji lub sposoby regulowania funkcji biurokracji:

1. organizacje organiczne- dopasowane do sytuacji gdzie osoba w organizacji nie musi a może przydzielać odpowiedzialności zadania a powinna.

2. Merton: „jedną z patologii społecznych jest rytualizm (są przywiązani do wcześniejszych reguł, obowiązków za wszelką cenę)

3. adwokacja- (reguły nie wytrzymują próby)- organizacja ograniczona czyli działania wynikające z oceny sytuacji w danym okresie. Jej elementem jest tworzenie zespołów, łączenie stanowisk. Działania są nieskuteczne

4. organizacje ponowoczesne- wykorzystuje się kulturowe czynniki organizacji - zasadnicze. Są czynnikiem silnie modyfikującym biurokrację.

5. biurokracja wraca w nowej roli i komputeryzacja przywróci działanie biurokracji. Biurokracja stwarza przesłanki do demokracji.

Instytucje polityczne (władza) Weber:

Organ instytucji dotyczy władzy wykonawczej,ustwodawczej sądowniczej (podstawowe instytucje ulokowane w zakresie władzy). W naukach społecznych sześć stanowisk dotyczących władzy się wyróżnia

Pytania stawiane, gdy badamy władzę:

1. w czyim interesie władza służy?. Interes to działanie obiektywne, korzystne. Władza może być przekonana że służy w interesie (może być władza populistyczna)

2. kto to jest władza?- badania jednostek władzy- skąd pochodzi jakie ma wykształcenie

3. jaki jest mechanizm władzy, jak są podejmowane i wykonywane decyzje?

Rozwój i zmiana społeczna

Zmianą społeczną jest każde przeobrażenie znaczące dla życia społecznego lub, zmiana społeczna to istotna zmiana wzorów kultury i struktury społecznej, które znajdują odbicie w zachowaniach społecznych. Zmiana społeczna funkcjonuje w nauce.

Teorie zmian społecznych:

1. Teorie linearne- powstały w XIX w. I na początku XX. Podkreślają że w toku rozwoju historycznego społeczeństwa ulegają zmianom, przy czym zmiany te mają charakter linearny- czyli kierunkowy, przechodzą od formy początkowej do docelowe. Zakładają że świat rozwija się według linii.

2. Teorie konfliktu

3. teorie równowagi

4. teorie cykliczne - rozwój społeczeństwa ma charakter cykliczny tzn. społeczeństwa przechodzą od jednej fazy do drugiej i powracają do fazy wyjściowej

-reguła Pareto- koncepcja krążenia - czyli rozwój społeczny jest zjawiskiem subiektywnym, gdzie istnieje wymiana elit społecznych.

-teoria Pitrima (Pitra) Solakima- teoria zmiany immanentnej (trwającej ciągle)- można ocenić rozwój społeczny poprzez główne typy kultur. Kategoria ideacjonalna- czyli duchowa, głęboka; kultura wykorzystania dóbr. Kultura sensualistyczna- umysłowa, przyjemności, zaspokojenie potrzeb fizycznych (hedonistyczna koncepcja dóbr)

-teoria wyzwań i odpowiedzi (Arnold Tombi) zakłada że rozwój organizacji polega na tym że definiuje wyzwania jakie człowiek może spełnić. Jeżeli tych zadań nie rozwiąże to organizacja przeżywa regres. Zadana do spełnienia mają intelektualiści.

-teoria na funkcjonowanie systemu światowego w jej skład wchodzi teoria zależności- czyli świat rozwija się nie równomiernie, kraje bogate podporządkowują sobie kraje biedniejsze.

-teoria modernizacji to przewidzenia społeczeństwa, tworzenie go na wzór zachowań. W jej skład wchodzi teoria endogennego rozumowania.

Rozwój społeczny- wg prof. Jana Turowskiego jest to powstawanie lub zanik każdego zjawiska społecznego lub przekształcenia danego środowiska społecznego w jego elementach konstrukcyjnych, czy też przekształcenie się społeczeństw w jego podstawowych elementach kultury. Np. proces tworzenia się narodu lub proces dezorganizacji społecznej.

Postęp - jest kategorią wartościującą społeczeństwo; jest to wzrost tych jakości, które ludzie mogą oceniać z punktu widzenia jakiejś wartości.

Procesy społeczne.

Procesem społecznym nazywamy ciąg zjawisk społecznych połączonych związkiem przyczynowo- skutkowym lub strukturalno- funkcjonalnym, czyli elementy składowe systemu istnieją i spełniają a także zmieniają swoje funkcje.

Rodzaje procesów społecznych

1. procesy interpersonalne(prof. Szczepański)jest to narastanie jakichś wartości, wątek psychiczny (np. przyjaźni to osobowościowe)

2. procesy społeczne między dwoma jednostkami- to adaptacja, konflikt, współzawodnictwo.

3. procesy między jednostką a grupą społeczną - np. proces przystosowania jednostki do grupy albo procesy tolerancji

4. procesy między grupami społecznymi- to procesy asymilacji, dominacji, podporządkowania, współzawodnictwa jak i adaptacji

5. procesy zmieniające tkankę życia społecznego- podkreślenie makro procesów w wielkich grupach społecznych, np. procesy transformacji, urbanizacji, modernizacji, ruchliwości społecznej, organizacji i dezorganizacji.

Poza tym wyróżniamy następujące procesy:

-proces adaptacji czyli przystosowania - to przystosowanie jednostki do grupy lub grupy do jednostki. Adaptacja jest równoznaczna z narastaniem współżycia. W Polsce po II wojnie światowej zasiedlano ziemi. Adaptacja to migracje ludzi ze wsi do miasta, całe społeczeństwo przeżywa procesy adaptacji. Przeważają u nas poglądy że jest to adaptacja do nowego rozwoju Europy.

-procesy integracji- są następnym krokiem społecznych procesów adaptacyjnych. Wg prof. Markowskiego jest to całokształt przeobrażeń w wyniku których wytwarza się system trwałych powiązań między grupami, jednostkami, pozwalający im solidarnie podejmować wspólne działania. Integracji sprzyja : praca, kościół a wadą jest sprzeczne działanie, poglądy polityczne, uznania.

-procesy asymilacyjne- to wzajemne wejście w grupę, proces inkorporacji (wchłaniania jednej grupy przez inna). Chodzi o grupy kulturowe, etniczne, narodowe.

Michael Gordon wyróżnił trzy etapy asymilacji:

1. akulturacja - przystosowanie się , przyjęcie kultury w społeczeństwie akulturującej.

2. asymilacja strukturalna- rozwinięte poczucie przynależności grupowej, jest to odpowiedź grupy oczekującej na wejście osoby przychodzącej

3. asymilacja identyfikacyjna- rozwinięte poczucie przynależności do nowej grupy, poczucie identyfikacji z nową grupą.

Asymilują się tylko poszczególne jednostki (nie grupy)!

-procesy urbanizacji - wiek umiastowienia, szybkiego procesu wzrostu miast. Ma aspekt przestrzenny, ekonomiczny, kulturowy i społeczny. Pod względem ekonomicznym rozumiane jako tworzenie się zawodów pozarolniczych. Ma wymiar społeczno-kulturowy czyli proces tworzenia się stylu życia społecznego, kontaktów wobec pewnych wzorów zachowań (społeczno-kulturowych).

Ważne są tu:

*wielkość

*gęstość

*heterogeniczność (różnorodność)

-procesy ruralizacji- przenikanie do innych zbiorowości (miast), wyrównywanie się procesów w obrębie wsi, przenoszenie wartości wiejskich do miast (nadopiekuńczość rodzin).

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

1

---