Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

EKONOMIA

„BEZROBOCIE W POLSCE”

W krajach wysoko rozwiniętych bezrobocie jest klasycznym problemem globalnym . Pojawił się on w wyniku rozwiązania innego , uznawanego wcześniej za istotne zagrożenie , problemu tej samej rangi , a mianowicie obawy przed wyczerpaniem się zasobów naturalnych . Właśnie ta obawa spowodowała , obok innych czynników , głębokie zmiany technologiczne prowadzące do znacznego zmniejszenia wykorzystania surowców . Nowym technologiom jednak towarzyszyła automatyzacja i komputeryzacja produkcji , co dawało w następstwie znaczne redukcje zatrudnienia . Po raz pierwszy w historii przyrost produktu narodowego nastąpił w warunkach zmniejszenia , nie zaś wzrostu zatrudnienia . Jednocześnie rozbudowywanie sfery usług , począwszy od lat osiemdziesiątych , nie łączyło się , jak to było wcześniej , ze zwiększonym zapotrzebowaniem na siłę roboczą . Wszystko to spowodowało , że bezrobocie utrzymujące się dotąd na bezpiecznym poziomie (3-4% siły roboczej) zwiększyło się w ciągu ostatnich kilkunastu lat do 10 i więcej procent , a nawet w niektórych krajach (np. Hiszpania) , regionach (obszary występowania tradycyjnego przemysłu) , grupach wiekowych (młodzież , osoby powyżej 45 roku życia) – przekroczyło 20%. Duże rozmiary osiąga bezrobocie w krajach słabo rozwiniętych , choć ma ono inne przyczyny niż w krajach uprzemysłowionych , tkwiące głównie w wysokim przyroście naturalnym , niskich kwalifikacjach - tzw. bezrobocie strukturalne , niedorozwoju przemysłu .

Na początku lat 90 - tych najwyższe wskaźniki bezrobocia odnotowano w Nikaragui (około 60 %) , Iranie (około 50 %) , Etiopii , Tanzanii i Namibii , Hondurasie (około 30-4- %) , Libanie (około 30 %) , Jordanie , Kongo , Peru (około 25%).

Nowym zjawiskiem jest bezrobocie w byłych krajach socjalistycznych . W pierwszej połowie lat 90 – tych największe bezrobocie występowało w Albanii (około 50%), Macedonii (około 30%) , Jugosławii (około 20%) , Chorwacji (ponad 15%). W Bułgarii , Polsce i na Węgrzech kształtowało się ono w granicach 10 – 15%. Wiele osób , zwłaszcza starszych ma w przeciwieństwie do mieszkańców krajów o długiej tradycji gospodarki rynkowej – trudności z odnalezieniem się w nowej sytuacji.

W tej grupie krajów zarówno na wsi jak i w wielkich aglomeracjach występuje także tzw. bezrobocie ukryte ( lub utajone ) - czyli istnieje nadmierne zatrudnienie . Nie sprzyja to wzrostowi efektywności gospodarowania , petryfikuje istniejące struktury .

Sytuacja bezrobotnych w krajach bogatych i biednych różni się w istotny sposób . W tych ostatnich bowiem często istnieją dostateczne zabezpieczenia socjalne tej kategorii osób.

Ekonomiści definiują bezrobocie jako nadwyżkę siły roboczej nad popytem na nią . W praktyce oznacza to , że więcej ludzi szuka pracy niż pojawia się ofert .

W gospodarce planowej która obowiązywała w byłym Związku Radzieckim i krajach Europy Wschodniej przed rokiem 1989 , zjawisko bezrobocia , przynajmniej oficjalnie nie istniało . Administracja państwowa tak dysponowała środkami , które posiadała , żeby każdy , kto potrzebował pracy , mógł ją znaleźć . Obecnie gospodarka tych krajów znajduje się w fazie transformacji w kierunku gospodarki rynkowej , w związku z czym w Europie Wschodniej szczególnie zaostrzył się problem bezrobocia .

Z ekonomicznego punktu widzenia praca to jeden z podstawowych czynników produkcji , czyli środków materialnych potrzebnych do wytwarzania towarów lub świadczenia usługi . Pozostałe to ziemia (wraz z bogactwami naturalnymi) , kapitał (maszyny i narzędzia potrzebne do wyprodukowania towarów) a także technika i przedsiębiorczość .

Przedsiębiorczość klasyfikuje się czasem jako czwarty czynnik produkcji (oprócz ziemi , kapitału i pracy) bądź jako swoistą formę pracy . Jest ona wówczas czynnikiem opisującym element ryzyka podjętego przez osoby lub instytucje w celu założenia nowego przedsiębiorstwa lub stworzenia nowego produktu , często na bazie własnych środków finansowych . Ponieważ zaś praca jest czynnikiem produkcji popyt na nią zależny jest od popytu na towary i usługi na danym rynku . Jeżeli na danym rynku np. liczba komputerów które znajdą nabywców rośnie , wzrasta również popyt na robotników , którzy mogą pracować przy ich montażu . Jeśli zaś popyt zmaleje , podobnie stanie się z popytem na pracę na rynku elektronicznym .

Podaż siły roboczej zależna jest od takich czynników jak średnia wieku danej populacji , liczba kobiet zgłaszających się do pracy oraz motywacja do pracy ludzi w wieku produkcyjnym . Jednak praca nie jest czynnikiem o jednolitej strukturze : kluczowy jest tu problem jakości , czyli wykształcenie i kwalifikacje pracowników . Czasem określa się więc ten czynnik mianem kapitału ludzkiego . Ekonomiści często używają sformułowania „rynek pracy” czyli rynek w ramach którego pracodawcy poszukują pracowników a ci ostatni oferują swoja pracę .

Problem bezrobocia i stopa inflacji wydają się być ze sobą w pewien sposób skorelowane . Generalnie wysokiej inflacji towarzyszy niskie bezrobocie - oba te zjawiska występują bowiem w okresie wzrostu gospodarczego . Jeśli bezrobocie jest wysokie , inflacja najczęściej jest niska . W roku 1985 profesor A. W. Phillips wykazał , że między bezrobociem i inflacją istnieje ścisły związek opisywany w kategoriach statystycznych . Uczony oparł swoją teorię na danych statystycznych z obszaru Wielkiej Brytanii . Podobne związki odkryto w innych państwach , w tym także w Stanach Zjednoczonych .

Krzywa Phillipsa przedstawiona na wykresie pokazuje , że bezrobocie można zmniejszyć za cenę wzrostu inflacji , tę zaś można obniżyć kosztem wzrostu bezrobocia . Poziom bezrobocia , który odpowiada zerowej inflacji , określany jest wskaźnikiem naturalnym (NW) dla danej gospodarki . Bierze się w nim pod uwagę poprawkę na bezrobocie frykcyjne .

Prawie trzy miliony Polaków jest dziś bez pracy . Miesięcznie przybywa 30 tysięcy bezrobotnych . Co piąty Polak jest bez pracy . Tak wysokiego bezrobocia nie mieliśmy od siedmiu lat . Eksperci ostrzegają , że będzie jeszcze gorzej . Gdyby sprawdziły się najczarniejsze przewidywania , pracy może nie mieć co piąty z czynnych zawodowo Polaków.

Jeśli tak jak dotychczas będzie przybywało miesięcznie średnio ponad 30 tysięcy osób bez pracy , to już na wiosnę możemy mieć bezrobocie pomiędzy 19 a 20% .

Zamrożenie progów podatkowych oznacza wzrost podatków , a to nie wróży najlepiej .

Osłabnie aktywność gospodarcza , co jeszcze bardziej ograniczy możliwość tworzenia nowych miejsc pracy .

Jeśli uelastyczni się rynek pracy , to jest szansa że bezrobocie zmaleje , nie chodzi tylko o zmiany w kodeksie pracy , choć i one są ważne .

Bez względu na to , jakiego poziomu sięgnie bezrobocie w przyszłym roku , zacznie dotyczyć coraz więcej osób . Coraz częściej bezrobocie dotyka ludzi także z wyższym wykształceniem . Wśród takich osób odsetek bezrobotnych rośnie szybciej niż bezrobocie ogółem . W projekcie na przyszły rok , jaki zostawił poprzedni rząd , założono , że bezrobocie sięgnie 18,8 % Polaków .

Choć prognoz dotyczących bezrobocia w naszym kraju jest wiele , wszystkie są zgodne w jednym - będzie rosło .

Patrząc na wykres bezrobocia od początku lat 90 – tych widać wyraźnie że znaleźliśmy się na drugim szczycie – również dramatycznie było tylko w 1994 roku , kiedy bezrobocie na koniec I i III kwartału sięgnęło aż 16,8% .

Potem zaczął się systematyczny spadek aż do najlepszego 1998 roku , kiedy wskaźnik Polaków bez pracy spadł poniżej 10% . Potem było coraz gorzej - 12,5% ( na koniec 1999 r ) , 15% (na koniec 2000 r ) , aż do najwyższego bezrobocia w historii - 18,2% w pierwszym kwartale tego roku . Prawdopodobnie bezrobocie będzie rosło ale wolniej niż w tym roku – mówi Maciej Grabowski , ekspert Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową . Nie ma podstaw , by sądzić , że będzie inaczej . Nie powstają nowe miejsca pracy i od trzech lat ciągle spada liczba pracujących . Od tego czasu jest ich o 563 tysiące mniej . Tymczasem na rynek wchodzą młodzi ludzie . Trzeba przede wszystkim ułatwić młodym ludziom wchodzenie na rynek pracy , a także spowodować , by urzędy pracy więcej czasu i pieniędzy mogły przeznaczyć na pośrednictwo pracy .

W Polsce chroni się przede wszystkim ludzi już zatrudnionych , a największy sens ma pomoc bezrobotnym .

Pomoc w znalezieniu pracy tym którzy nie umieją jej znaleźć , jest na marginesie zadań realizowanych przez urzędy pracy . Tymczasem to powinno być absolutnym priorytetem . Według Macieja Grabowskiego bezrobocie będzie rosło , nawet wtedy gdyby wprowadzono zmiany na rynku pracy . One nie przyniosą rezultatów natychmiast

A bezrobocie w przyszłym roku będzie głównie spowodowane wyżem demograficznym . Praca w przemyśle,

która staje się bardziej wydajna , będzie wymuszała zwolnienia . Dodatkowo restrukturyzacja zakładów , też odbije się na bezrobociu , a czeka to teraz hutnictwo .

Poza tym w wielu przedsiębiorstwach kończy się okres

ochronny dla pracowników sprywatyzowanych firm , gdy pracodawcy nie mogli ich zwalniać . Teraz część z nich , w związku ze złą sytuacją gospodarczą skorzysta zapewne z tego prawa .

ostatni monitoring przeprowadzony przez Główny Urząd Statystyczny nie pozostawia ani cienia wątpliwości – sytuacja na rynku pracy nie tylko się nie poprawia ale z miesiąca na miesiąc staje się coraz bardziej dramatyczna . Tym samym bezrobociem , które już od kilkunastu miesięcy traktowane było – przynajmniej werbalnie – jako jeden z kilku podstawowych problemów gospodarczych , dziś w tej konfrontacji zaczyna dzierżyć niekwestionowaną palmę pierwszeństwa . Tym bardziej że rozwiązanie tego problemu , a więc stworzenie wystarczającej liczby nowych miejsc pracy , po prostu nie jest możliwe w ciągu kilkunastu miesięcy .

wszystkie zarejestrowane przez GUS wskaźniki dotyczące bezrobocia były gorsze niż wrześniowe . A przecież w międzyczasie nieco ruszyła produkcja sprzedana przemysłu nadal rósł eksport . Spełnione zostały zatem warunki sprzyjające odbudowie przynajmniej częściowej , dawnego poziomu zatrudnienia . Tak się jednak nie stało . I właśnie konfrontacja tych faktów ekonomicznych odzwierciedla rangę trudności , które trzeba będzie pokonać dla spełnienia społecznych oczekiwań . Stopa bezrobocia wynosi już 16,4% w skali całego kraju .

ale trwałym i groźnym zjawiskiem jest duże regionalne zróżnicowanie poziomu bezrobocia .

największy odsetek osób pozbawionych pracy – albo nie mogących jej podjąć – odnotowano w woj. warmińsko – mazurskim , gdzie stopa bezrobocia wyniosła 27,6% , lubuskim 23,2% , zachodniopomorskim 22,8% , oraz kujawskopomorskim 20,4% .

relatywnie niską stopą bezrobocia charakteryzowało się województwo mazowieckie 12,3% , małopolskie 13,2% oraz podlaskie 14,2% . Ale także i w tych ostatnich województwach sytuacja pogarsza się z miesiąca na miesiąc . Z danych GUS wynika , że już 2,7 tys. zakładów pracy deklaruje zwolnienie w najbliższym okresie 97000 pracowników .

W Polsce stopa bezrobocia jest stosunkowo wysoka , przy czym obszary najwyższego bezrobocia są rozłożone bardzo nierównomiernie . W wielkich miastach , takich jak Warszawa czy Kraków stopa bezrobocia nie przekracza 5% , z drugiej strony w obszarach rolniczych na wschodzie i północy kraju sięga ona nawet 30% .

Bezrobocie w Polsce ma przeważnie charakter strukturalny . Najwyższe jest w tych regionach , w których przed rokiem 1989 dominowało rolnictwo oparte przeważnie na Państwowych Gospodarstwach Rolnych , a także na obszarach gdzie w latach 90-tych XX wieku zlikwidowano nierentowne przedsiębiorstwa przemysłu ciężkiego , na przykład w dawnym województwie wałbrzyskim n Dolnym Śląsku . Poważne problemy pojawiają się również w średnich i małych miastach , gdzie często znaczna część ludności pracuje w jednym zakładzie przemysłowym .Jeżeli takie przedsiębiorstwo upada , bardzo wiele osób pozostaje bez szans na znalezienie nowej pracy .

Poza tym gospodarka rynkowa zmusza przedsiębiorstwa do obniżania kosztów w celu zwiększenia opłacalności produkcji . W związku z tym przeprowadza się redukcje zatrudnienia . Często działania te maja związek z prywatyzacją przedsiębiorstw i jest to jedna z przyczyn , dla których proces ten wzbudza w Polsce spore kontrowersje . Ponadto chociaż pewne sektory gospodarki , jak przetwórstwo żywności czy przemysł motoryzacyjny , przeżywają wzrost produkcji . Problemem w Polsce pozostaje mała stabilność zawodowa . Większość mieszkańców wsi nie może przenieść się do miast z uwagi na problem mieszkaniowy .

Bezrobotny często staje się człowiekiem zdanym na łaskę innych ludzi . Występowanie bezrobocia nie tylko w naszym kraju ale i na całym świecie powoduje od głównego nurtu życia społecznego wielu osób , zwłaszcza młodzieży , ludzi starszych , osób o niższych kwalifikacjach, cudzoziemców . Odsuwanie od głównego nurtu życia społecznego rodzi kryzysy psychiczne , apatię skłonność do przestępstw .

W ostatnich latach są opracowywane różnorodne programy walki z bezrobociem . Do form walki z bezrobociem możemy zaliczyć formę aktywnej walki z bezrobociem i formę pasywnej walki z bezrobociem .

Do aktywnych form możemy zaliczyć szkolenia i przekwalifikowanie na inne bardziej potrzebne zawody , również uruchomienie robót publicznych , ważnym elementem mogą być upusty w podatkach dla pracodawców uruchamiających nowe stanowiska pracy .

Do pasywnych form możemy zaliczyć zasiłki dla bezrobotnych , jednorazowe odprawy dla odchodzących z pracy , skracanie czasu pracy , opieka społeczna i jej świadczenia . Są to jednak formy nie wpływające dodatnio na zmniejszenie bezrobocia , jedynie łagodzą jego skutki .

Wielu ekspertów widzi rozwiązanie tego problemu w zasadniczym skróceniu czasu pracy ( np. do czterech dni w tygodniu ) oraz rozwoju zatrudnienia związanych z kulturą , oświatą i ochroną środowiska . Program ten może mieć zastosowanie głównie w krajach wysoko rozwiniętych . Kraje słabo rozwinięte , zwłaszcza w warunkach dużego przyrostu naturalnego i niedorozwoju gospodarczego , nie są w stanie zapewnić swym obywatelom odpowiedniej liczby miejsc pracy . Rodzi to zjawisko migracji do krajów wysoko rozwiniętych , co jest zarzewiem wielu konfliktów , wyzwala nieprzyjazne postawy , zwłaszcza w stosunku do przybyszów reprezentujących odmienne tradycje kulturowe .