Temat : Człowiek jako istota społeczna.
Spis treści
Co obecnie jest przedmiotem nauki socjologicznej, czym się ona interesuje i jak ?
Przyrodnicze podstawy życia społecznego.
Biologiczne podstawy życia społecznego
Geograficzne podstawy życia społecznego
Demograficzne podstawy życia społecznego
Ekonomiczne podstawy życia społecznego
Wpływ otoczenia społecznego na jednostkę
Społeczne komunikowanie się
Społeczne oddziaływanie na jednostki ludzkie
Grupy i zbiorowości społeczne
Socjalizacja
Podmiotowość społeczna i pozycja społeczna
Koncepcja kultury
Bibliografia
Co obecnie jest przedmiotem nauki socjologicznej, czym się ona interesuje i jak?
Socjologia spisuje i wyjaśnia zjawiska i procesy zachodzące w zbiorowościach ludzkich. W ten sposób został także wstępnie określony przedmiot socjologii. Najogólniej mówiąc socjologia jest nauką o społeczeństwie. Nie jest ona usystematyzowana, ale składa się z szeregu ogólnych praw ustalających zależności przyczynowe między faktami, sytuacjami a postępowaniem ludzi, między ich motywami, dążeniami i działaniami. Są to np. takie uogólnienia czy prawa naukowe jak: każdy człowiek szuka przede wszystkim swoich korzyści; przyjaciel jest gotów pomagać w potrzebie; ludzie na ogół przestrzegają przepisów prawa; każdy człowiek szuka przede wszystkim przyjemności; każdy człowiek jest próżny, lubi się chwalić i lubi, gdy się o nim mówi dobrze itd.
Kiedy więc chcemy kogoś o coś prosić lub do czegoś namówić, lub osiągnąć jakiś cel, wtedy dokonujemy kalkulacji i obliczamy, jakie cechy posiadają ludzie, na których chcemy wywrzeć jakiś wpływ, tzn. wywołać pozytywną reakcję wobec naszych dążeń, obliczamy jakie ogólne reguły mają tu zastosowanie, odpowiednio wybieramy metodę działania, środki działania i odpowiednio je stosujemy. Słowem każdy człowiek zachowuje się jakoś w dowolnej sytuacji, jeśli chce osiągnąć zamierzony cel, musi korzystać z określonej teorii socjologicznej i o dziwo okazuje się, że taką teorię posiada gdyż często zamierzony cel osiąga.
Socjologia potoczna jest oparta na zdrowym rozsądku, na uogólnieniach codziennych doświadczeń w sposób często emocjonalny, niesystematyczny i niezweryfikowany. Socjologia naukowa opiera się na systematycznych badaniach, na posługiwaniu się ustalonym aparatem pojęciowym, na sprawdzaniu hipotez i twierdzeń.
Spróbujmy teraz określić bliżej zakres badań. Przede wszystkim socjologowie muszą dokonać jakiegoś podziału lub klasyfikacji ogółu zjawisk i procesów zachodzących w życiu społecznym, żeby na tej podstawie dokonać systematyzacji swoich badań. Wyróżniamy we współczesnej socjologii następujące działy badań i teorii ogólnych:
a). Działy badające instytucje społeczne takie, jak: rodzina, instytucje wychowawcze, instytucje polityczne, instytucje naukowe oraz wszelkie inne rodzaje instytucji.
b). Działy badające różne typy zbiorowości i grup ludzkich, takich jak różnego rodzaju małe grupy, kręgi społeczne, zbiorowości terytorialne jak wieś, miasto i inne, kategorie zawodowe, warstwy i klasy społeczne oraz kasty. Zbiorowości tworzące się na podstawie posiadania wspólnej kultury itp.
c). Działy badań nad procesami społecznymi, takie jak: procesy dezorganizacji społecznej (alkoholizm, przestępczość, prostytucja, procesy migracji i ruchliwości społecznej).
Te tylko pobieżnie wskazane działy socjologii nazywa się czasami socjologią szczegółową. Zadaniem tych działów jest systematyczny opis poszczególnych dziedzin i wyjaśnienie zachodzących w niech zjawisk.
Zadaniem socjologii ogólnej jest tworzenie teorii wszelkich konfliktów występujących w społeczeństwach ludzkich. Socjologia ogólna od samego początku rozwija dwie teorie o powszechnym zasięgu, a mianowicie teorię struktur społecznych zwaną niekiedy teorią grup społecznych lub teorią społeczeństwa. Stara się ona uogólnić wyniki badań nad różnymi typami i formami zbiorowego życia ludzi i ustalić jego ogólne prawa. Drugą teorią jest teoria rozwoju czy też, mówiąc ogólniej, teoria zmian tzn. zarówno rozwoju jak i regresji zbiorowości społecznych. Uogólnia ona wyniki badań nad zjawiskami przemian zachodzących w różnych grupach, zbiorowościach. Punktem jej wyjścia są opisy przebiegu procesów i zmian w ich natężeniu.
Obie te teorie ogólne dostarczają działom socjologii szczegółów aparatu pojęciowego, ogólnych dyrektyw badawczych, hipotez kierowniczych i pozwalają na zastosowanie do poszczególnych działów szczegółowych schematów wyjaśniających.
Zarówno socjologia szczegółowa jak i socjologia ogólna posługują się w swoich badaniach różnymi metodami. Musimy odróżnić sprawy i metody działań stosowane w socjologii i metodę socjologiczną, która polega na zastosowaniu pojęć i teorii socjologicznych do wyjaśniania zjawisk badanych przez inne nauki np.: metoda socjologiczna może być stosowana w psychologii, gdzie przy jej pomocy szuka się społecznych wyznaczników zachowań ludzkich, lub w ekonomi, gdzie ekonomista wyjaśniając przebieg procesów gospodarczych, odwołuje się do takich czynników, jak struktura grup, w których te zjawiska przebiegają.
Już około 328 lat przed naszą erą, Arystoteles tak określił człowieka: „Człowiek jest z natury istotą społeczną; jednostka, która z natury, a nie przez przypadek żyje poza społecznością, jest albo kimś niegodnym naszej uwagi, albo istotą nadludzką”. Oznacza to, że każda istota ludzka ze swej natury uczestniczy w tak zwanym życiu społecznym. Pod pojęciem tym możemy rozumieć ogół zjawisk wynikających ze wzajemnego oddziaływania jednostek i zbiorowości znajdujących się na pewnej ograniczonej przestrzeni. O życiu społecznym - zbiorowym mówimy dopiero wtedy, gdy stwierdzimy stałe istnienie układu zależności lub trwałych stosunków między osobnikami.
2. PRZYRODNICZE PODSTAWY ŻYCIA SPOŁECZNEGO
Społeczeństwo jest w pewien sposób częścią przyrody, a zatem warunki przyrodnicze wywierają jakiś wpływ na jego życie. Takie zjawiska jak konkurencja, walka o przetrwanie, opieka nad potomnymi, hierarchia, dominacja, porozumiewanie się występujące w życiu społecznym ludzi, spotykamy również w życiu społecznym zwierząt i częściowo u roślin.
społeczności roślin
W przypadku roślin ich wzajemne oddziaływanie na siebie wynika z bliskości przestrzennej - z tego, że rośliny rosnące koło siebie stanowią dla siebie część środowiska, że czerpią z tych samych zasobów gleby, wilgoci, powietrza i światła.
Warunki środowiskowe wyznaczające procesy życiowe społeczności roślin można podzielić na:
warunki klimatyczne - są to charakterystyczne mikroklimaty wywierające wpływ na wzrost i rozwój poszczególnych społeczności, np. skład atmosfery, wiatry,
warunki fizjograficzne - takie jak struktura gleby, bilans wody itp.
warunki biotyczne - są to skutki wzajemnego oddziaływania organizmów na siebie (nie tylko roślin lecz również bakterii, owadów i zwierząt).
Społeczności roślin powstają w toku naturalnego procesu ewolucji i przystosowań do środowiska; są połączone zależnościami ekologicznymi i nie ma wśród nich więzi wynikających ze świadomego oddziaływania lub z popędów. Rośliny w swych społeczeństwach oddziałują na siebie przez swój stosunek do zasobów energii w środowisku (mogą się wyniszczać - przez pozbawienie się wody i światła, mogą współzawodniczyć i pasożytować na sobie).
społeczności zwierząt
Wśród zwierząt występują stałe związki podobne do ludzkich, np. rodziny, grupy, szczepy. Nie są one wyznaczone przez żadne czynniki ekonomiczne ani kulturowe, nie wynikają z tradycji przekazanych przez poprzednie pokolenia, lecz z wrodzonych czynników biologicznych.
O społeczności zwierząt będziemy mówić dopiero wtedy, gdy poprzez przebywanie razem zaspakajają wewnętrzną potrzebę. Społeczności zwierząt są połączone więzią popędową. Wśród kręgowców możemy już mówić o więzi i stosunkach „emocjonalnych”. W społeczeństwie tym występują: hierarchia, stosunki osobiste, pomoc społeczna, opieka nad rannymi i chorymi. Od zbiorowości ludzkich odróżnia je brak możliwości przekazywania i kumulowania dziedzictwa wytworów i wartości.
Mimo podobieństwa życia społecznego ludzi i zwierząt należy pamiętać o tym, że zachowanie człowieka, w odróżnieniu od zachowania zwierząt poddane jest pewnym zasadom i normom, określanym jako społeczne.
3. BIOLOGICZNE PODSTAWY ŻYCIA SPOŁECZNEGO
Biologiczne podstawy życia społecznego to przede wszystkim cechy budowy organizmu ludzkiego i zachodzących w nim procesów fizjologicznych. To także mechanizm dziedziczenia cech, popędy, odruchy i skłonności. Człowiek, aby żyć musi zaspokajać potrzeby wynikające z dziedzicznej konstytucji organizmu. Musi zaspokajać popędy głodu, płci, pragnienia, a także musi się chronić przed szkodliwymi wpływami środowiska.
4. GEOGRAFICZNE PODSTAWY ŻYCIA SPOŁECZNEGO
Środowisko geograficzne jest zespołem czynników oddziałujących za życie społeczeństwa, jego rozwój gospodarczy, możliwość ekspansji. Są to: klimat, gleba, ukształtowanie powierzchni ziemi, itp.
Każdy człowiek zależy od swojego środowiska. Warunki geograficzne wpływają na życie społeczne, zaspokajanie potrzeb, stosunki z innymi ludźmi. Człowiek bardziej niż inne istoty posiada możliwość zmieniania czy też pewnego dostosowania środowiska, jednakże mimo całego postępu technicznego środowisko geograficzne wyznacza pewne granice możliwym działaniom człowieka, a sprzyja czy też podnosi możliwości innych (teoria pasibilizmu geograficznego).
Warunki geograficzne wpływają na:
rozmieszczenie ludności na powierzchni globu,
charakter i aktywność ludności - klimat gorący paraliżuje energię i aktywność, natomiast zbyt zimny pochłania prawie całą energię (najlepszy jest klimat umiarkowany),
ustroje polityczne i organizacje militarne.
Teoretycy wysunęli teorię determinizmu geograficznego, czyli teorię orzekającą istnienie jednoznacznych i jednokierunkowych zależności między cechami środowiska naturalnego a cechami psychicznymi ludzi w nim żyjących oraz procesami społecznego współżycia i twórczości kulturalnej, np. procesy zachodzące w przyrodzie, taki jak promieniowanie, opady, temperatura powietrza, skład chemiczny wody modyfikują procesy fizjologiczne zachodzące w organizmie człowieka, wywołują reakcje organiczne i emocjonalne.
5. DEMOGRAFICZNE PODSTAWY ŻYCIA SPOŁECZNEGO
Ludność, czyli zbiór jednostek, stanowi zasadniczy składnik społeczeństwa. Stąd duża rola jaką odgrywa dla charakterystyki społeczeństwa i zachodzących w nim zjawisk, nagromadzenie w tej ludności cech biologicznych takich jak odsetek osobników różnej płci, wieku, zdrowotności itp.
Procesy demograficzne są ważne ze względu na to, że zmieniają „ substancję” społeczeństwa, tzn. zmieniają skład jednostek posiadających różne cechy biologiczne i psychiczne, a zatem odbijają się na procesach społecznych.
Przyrost ludności - biologiczne zjawiska urodzeń i śmiertelności, przebiegają niejednakowo w różnych narodach i mają także zróżnicowane skutki dla procesów w tych narodach. Gęstość zaludnienia wzmaga konkurencję, podnosi ilość kontaktów - sprzyja więc krążeniu idei. Nadmierny przyrost ludności utrudnia wzrost gospodarczy, powoduje zaburzenia społeczne, może doprowadzić do klęski głodu.
6. EKONOMICZNE PODSTAWY ŻYCIA SPOŁECZNEGO
Przez zespół warunków ekonomicznych rozumiemy sposoby użytkowania zasobów środowiska, narzędzia i maszyny, którymi posługują się ludzie w toku wykonywania pracy mającej na celu zaspokojenie określonych potrzeb.
Praca człowieka jest działalnością celową, doskonalącą dzieło i sprawność. Jest ona podstawą gromadzenia dorobku, jego dziedziczenia przekazywanego kolejnym pokoleniom.
Produkcja dóbr materialnych umożliwia utrzymywanie życia biologicznego, a poza tym stwarza wzajemne oddziaływania ludzi między sobą oraz różne typy stosunków społecznych.
Proces produkcji jest pracą złożoną - ludzie oddziałują nie tylko na surowce i na samych siebie, lecz także na innych ludzi. Ludzie współdziałają ze sobą w określony sposób i wymieniają między sobą określone efekty swej działalności. Praca produkcyjna prowadzi więc do podziału pracy, organizowania ludzi, podziału dóbr, a więc do tworzenia grup społecznych, hierarchii itp.
Marks i Engels stworzyli naukę o ekonomicznej bazie społeczeństwa (zespole sił i stosunków produkcji) oraz o nadbudowie społeczeństwa (czyli o jego organizacji społecznej i kulturze duchowej). Siły wytwórcze i stosunki produkcji stanowią ekonomiczną bazę życia społecznego (całej nadbudowy działalności kulturalnej, naukowej, moralnej, religijnej itp.)
7. WPŁYW OTOCZENIA SPOŁECZNEGO NA JEDNOSTKĘ.
W życiu społecznym najważniejsze jest to, co dzieje się między ludźmi, to co ich łączy w spójne zbiorowości. Życie społeczne ma swoje podstawy przyrodnicze, te procesy zachodzące w organizmie czy w środowisku geograficznym także wywierają wpływ na stosunki między ludźmi. Praca i stosunki produkcji są bazą życia, a kultura nadaje mu sens i kształt. Wiadomo również, że osobowości ludzkie są twórcami procesów życiowych społeczeństwa. Jednak dla tematu pracy istotne jest wyjaśnienie, w jaki sposób powstają związki i zależności, jak powstaje układ połączeń skupiający ludzi w trwałe zbiorowości. Ogół tych stosunków, połączeń i zależności łączących ludzi w trwałe zbiorowości socjologowie nazywają więzią społeczną. Wśród więzi społecznych pojawiają się takie pojęcia, jak więź naturalna, stanowiona, czy zrzeszeniowa. Co do styczności, to są one elementem składowym więzi. Wyróżnia się styczności przestrzenne, psychiczne oraz społeczne.
Jeżeli jednostki spostrzegają innych ludzi, lokalizują ich w przestrzeni, uświadamiają sobie ich obecność w danej przestrzeni, to takie zachowanie nosi nazwę styczności przestrzennej właśnie. Jest to pierwszy i podstawowy etap w powstawaniu więzi społecznej między ludźmi oraz podstawowy etap w powstawaniu grupy społecznej. W toku tego rodzaju styczności ludzie uświadamiają sobie, że w tej przestrzeni, w której żyją i działają występuje także pewna ilość innych ludzi i ich obecność na tej przestrzeni posiada dla nich jakieś znaczenie, może wpływać na ich działania czy możliwości zaspokajania potrzeb. Tą charakterystykę styczności można odnieść do spotkania np. w sali wykładowej nowej grupy studentów. Natomiast nieco inną treść nadaje się styczności w mieście, gdzie polega ona nie tylko na bezpośrednim spostrzeżeniu i uświadomieniu sobie obecności na tej przestrzeni ludzi spostrzeganych. Jest to styczność pośrednia ze wszystkimi mieszkańcami ( ich obecność sobie uświadamiamy, chociaż nie spostrzega się ich fizycznie i nic się o nich nie wie bezpośrednio). Podstawowym więc składnikiem styczności przestrzennej jest zdanie sobie sprawy z istnienia innych ludzi w tej przestrzeni i spostrzeżenia ich cech. Spostrzeżenia mogą być przelotne, bądź bardziej dokładne, co jest stosunkowo ważne dla dalszych etapów rozwoju więzi społecznej. Chociaż przecież nie każda styczność musi prowadzić do powstawania dalszych elementów styczności.
Drugim etapem, który może być bezpośrednio powiązany ze stycznością w przestrzeni, jest styczność psychiczna. Spostrzeżenie jest elementem pierwszego spotkania. Zazwyczaj ludzie przy takim spotkaniu ( np. grupa studentów z poprzedniego akapitu) obserwują się nawzajem, rejestrują swój wygląd zewnętrzny, przedstawiają się sobie, pytają o imiona i nazwiska, przez co zaczynają szukać jakichś wspólnych zainteresowań. Jest to zupełnie naturalny fakt, poprzez który powstaje właśnie drugi element więzi społecznej, oraz drugi etap w jej powstawaniu, czyli powstaje styczność psychiczna, która może się przekształcić w łączność psychiczną. Spostrzeganie drugiej osoby wiąże się z rejestracją jej cech, jej wyglądu zewnętrznego, jej cech charakteru i umysłowych. Na podstawie takich obserwacji dokonuje się oceny danej osoby z punktu widzenia potrzeb spostrzegającego. Podświadomie szuka się bowiem kogoś o podobnych zainteresowaniach, o podobnych sposobie bycia, zachowania. Każdy spostrzegający interesuje się obserwowanymi „obiektami” z punktu widzenia swoich różnych uświadomionych lub nieuświadomionych potrzeb. Najistotniejsza jest sytuacja, w której osobnik A stwierdza, że osobnik B posiada cechy, które mogą być użyteczne w zaspokojeniu jego potrzeb. Zainteresowanie to może być jednostronne, ale w rozwoju więzi szczególnie doniosłe jest zainteresowanie wzajemne. Wzajemne zainteresowanie tworzy styczność psychiczną. Może ona być bezpośrednia lub pośrednia. Powracając do pojęcia łączności psychicznej, to powstaje kiedy wzajemne zainteresowania prowadzą do powstania postaw wzajemnych sympatii, koleżeństwa, przywiązania uczuciowego. Jest ona bardzo ważna dla rozważań socjologicznych, jednak silna więź społeczna może istnieć w grupach, gdzie nie ma łączności psychicznej.
Proces od styczności w przestrzeni do styczności psychicznej i powstania związków łączności psychicznej może dokonać się bardzo szybko. Znowu powołując się na grupę studentów, oba te procesy zazwyczaj dokonują się w toku pierwszego zebrania, lub w przeciągu kilku następnych dni. Determinującym czynnikiem jest tutaj czas, potrzebny na poznanie cech nowych kolegów ( które ujawniają się podczas pierwszych wspólnych zajęć). Styczności społeczne wynikają na podstawie styczności psychicznych, polegają one na dokonaniu pewnej czynności dotyczącej jakiegoś przedmiotu, który posiada osobnik B który jest także potrzebny osobnikowi A .pojawiają się tutaj dwa nowe elementy, tj. są to styczności, gdzie występuje już jakaś nowa wartość, przedmiot, czynność, która jest podstawą tej styczności. Styczności społeczne są to więc pewne układy, złożone przynajmniej z dwóch osób oraz pewnej wartości, która jest przedmiotem tej styczności, oraz pewne czynności dotyczące tej wartości. W tej styczności pojawia się dopiero element czynności, nieobecny we wcześniejszych. Styczności wynikają nie tylko we wczesnych stadiach powstawania więzi w grupie, nie tylko w pierwszych spotkaniach, lecz są one nieodłącznym elementem życia społecznego. Rodzaje styczności społecznych charakteryzują już grupę w sposób istotny.
Styczności można podzielić na styczności trwałe i przelotne, mogą też być prywatne i publiczne. W przypadku publicznych, przedmiotem styczności jest jakaś wartość, przedmiot, czynność uregulowana przepisami i stanowiąca przedmiot publicznego zainteresowania. Styczności prywatne to np. różnego rodzaju prośby. Dla socjologii najważniejsze są następujące rodzaje styczności: osobiste i rzeczowe. W pierwszych przedmiotem styczności są jakieś cechy czy sprawy dotyczące osoby, z którą następuje styczność. Przedmiotem zainteresowania i przedmiotem działania w toku styczności są cechy i sprawy osobiste obu partnerów. Natomiast styczności rzeczowe to te wszystkie czynności, którym nie towarzyszy zainteresowanie osobowością człowieka, lecz przedmiotem czy usługą, którą ona dysponuje. Brak styczności osobistych jest przyczyną osamotnienia. Można je również podzielić na pośrednie i bezpośrednie; pojawiają się także społeczne styczności rzeczowe trwałe, osobiste i przelotne.
Styczności społeczne są już istotnym elementem więzi społecznej. Styczność w przestrzeni i styczność psychiczna są dopiero warunkami wystąpienia styczności społecznych i ich charakter nie ma większego znaczenia dla charakteru powstających więzi. Styczności społeczne determinują już charakter więzi, wpływają na to, co ludzi łączy.
Każda zbiorowość jeżeli ma trwać, istnieć, rozwijać się, musi posiadać więź powodującą jej wewnętrzną spójność, zapewniającą zaspokajanie potrzeb indywidualnych i zbiorowych, każda zbiorowość musi być wewnętrznie zorganizowana i uporządkowana. Aby więc scharakteryzować jakąś zbiorowość, nie wystarcza opisać jej części składowe, cechy jej członków, charakter jej struktury. Trzeba przede wszystkim opisać rodzaj jej więzi.
Chcąc przejść do drugiej części tematu, a mianowicie do stosunków społecznych, muszę ponownie powołać się na definicję więzi społecznej, jako zespołu stosunków zapewniających zespołowi ludzi spoistość, lub też poprzez więź określa się niekiedy poszczególny stosunek społeczny, przede wszystkim ten, który w danym układzie uważa się za najbardziej istotny; może to być również pewien układ zawierający następujące elementy: dwóch partnerów, jakiś łącznik czyli przedmiot, który stanowi platformę tego stosunku, pewien układ powinności i obowiązków, które partnerzy powinni wobec siebie wykonywać.
Stosunki, składające się na więź mogą być stosunkami bezpośrednimi między podmiotami będącymi uczestnikami danego stosunku. Stosunki bezpośrednie powstają ze względu na jakieś odniesienie podmiotu do podmiotu. Natomiast stosunki społeczne pośrednie powstają ze względu na jednakowe albo rożne odniesienie tych podmiotów do czegoś, czy do kogoś, do jakiegoś przedmiotu jako wspólnie uznawanej wartości, przedmiotu kultu, przedmiotu ataku, przedmiotu oddziaływania. Pośrednie stosunki społeczne mogą mieć bardzo różnorodny charakter i dawać podstawę dla powstawania innych stosunków bezpośrednich, np. wtedy gdy dwoje ludzi konkuruje o osiągnięcie pewnej rzeczy.
Stosunki społeczne faktyczne powstają ze względu na jakieś oddziaływanie przedmiotu społecznego na inny podmiot czy jakieś jego sprawy. Przedmiotem socjologii są oczywiście takie stosunki, w których chodzi o jakieś oddziaływanie odpowiednio doniosłe lub odpowiednio trwałe, np. stosunkiem między przyjaciółmi. Niekiedy bierze się pod uwagę nawet fakt oczekiwania pewnego doniosłego oddziaływania jeszcze niezrealizowanego, by mówić o stosunku społecznym faktycznym. Taki charakter ma np. stosunek znajdowania się jakiejś osoby w mocy kogoś, kto jeszcze nie wyrządził, - ale jak się wydaje - może jej według swej woli wyrządzić istotne zło albo wyświadczyć przysługę.
Stosunki społeczne tetyczne powstają ze względu na jakąś normę, traktowaną jako norma wiążąca jej adresata, która temu podmiotowi wyznacza określone zachowanie wobec innego podmiotu, czy też zachowanie się w określony sposób ze względu na czynność konwencjonalną dokonaną przez inny podmiot (np. norma wyznacza obowiązek jakiegoś świadczenia wobec kogoś). Jednak nie każda norma stwarza stosunek tetyczny, ale tylko taka, która komuś każe coś zrobić w odniesieniu do drugiego podmiotu czy też podporządkować się mu w jakiejś sprawie. Stosunek taki powstaje np. ze względu na normę, która nakazuje spełnić podjęte wobec kogoś zobowiązania, ale nie powstaje, przynajmniej bezpośrednio, na podstawie normy, która nakazuje racjonalną eksploatację posiadanych zasobów naturalnych. Przykładem stosunku tetycznego jest stosunek bycia dłużnikiem.
Stosunki społeczne faktyczne i teteyczne powstają ze sobą w złożonej współzależności: muszą zachodzić określone stosunki faktyczne, by istniały warunki do tego, aby ustanawiać dla innych normy w sposób wiążący, a normy takie ustanawiane są po to, by w następstwie ich realizowania przez adresatów dochodziło do powstawania określonych stosunków faktycznych. Podmioty mogą pozostawać w pewnym stosunku nawet o tym nie wiedząc; np. ktoś mógł komuś innemu wyrządzić szkodę, a obaj o tym nie wiedzą, nie wiedzą wobec tego, że według przepisów prawa pierwszy zobowiązany jest do wynagrodzonej szkody, a drugi uprawniony jest do otrzymania odszkodowania. Różne kierunki myśli socjologicznej kładą większy nacisk na stosunki bądź faktyczne ( marksizm), bądź tetyczne ( Znaniecki).
Stosunki społeczne mogą mieć charakter rzeczowy( zdepersonalizowany) w przypadkach, gdy nie zwraca się uwagi na osobę partnera stosunku ( np. stosunek między kupującym a kasjerem w supermarkecie) albo stosunek może mieć charakter personalny ( kupujący w małym sklepie ).
Na bazie grupy studenckiej z poprzedniej części pracy, można dostrzec, że w tej grupie pojawią się stosunki koleżeńskie, przyjacielskie, antagonizmy. Gdy jednak grupa się sformalizuje ( wybierze swój zarząd) powstaną wtedy nowe grupy stosunków ( hierarchia zależności). Jeszcze bardziej skomplikowany układ stosunków powstaje w wielkich zbiorowościach, gdzie stosunki powstają na podstawie styczności pośrednich i wzajemnych oddziaływań pośrednich (np. stosunki produkcji). W tym przypadku również mamy dwóch partnerów, układ zależności, istnieją normy prawne i obyczajowe, regulujące ich wzajemne oddziaływania, ale bardzo rzadko zdarza się żeby partnerzy stykali się bezpośrednio. W takim wypadku stosunek społeczny oznacza pewien stan wzajemnej zależności między partnerami, powstały bez ich świadomych dążeń i subiektywnych zamierzeń. Stosunek producenta do konsumenta jest zatem innego typu niż miedzy dwoma przyjaciółmi. Przyjaźń jest bowiem stosunkiem polegającym na świadomych i subiektywnie zdefiniowanych działaniach obu partnerów, wynikających z intencjonalnych zamierzeń obu z nich, i istniejącym dopóty, dopóki obaj wykonują swe obowiązki i powinności. W małych grupach dominują stosunki pierwszego typu. Stosunkami drugiego typu w grupie studenckiej są te, które powstają z zależności od uczelni jako całości, które są sformalizowane i określone przepisami. W kręgach przyjaciół, kręgach zabawowych, czy grupach stycznościowych istnieją tylko stosunki wynikające bezpośrednio z subiektywnych postaw, niesformalizowane i nie ujęte w ramy żadnego statutu. W grupach celowych, sformalizowanych, istnieją już oba typy. W każdej grupie o rozwiniętej więzi musza istnieć oba typy stosunków.
Stosunki społeczne mają doniosłe znaczenie dla życia zbiorowego i dla spójności wewnętrznej grup. Są one trwałym elementem więzi, skupiającym zbiorowości. Jeżeli wzajemne oddziaływania stanowią treść życia społecznego, to stosunki porządkują tę treść życia, systematyzują, organizują i zapewniają jej ciągłość. Nie może istnieć żadna grupa trwała i wewnętrznie spójna, zorganizowana grupa bez obu typów stosunków wyżej zdefiniowanych. O jej trwałości stanowi system wzajemnych oddziaływań w ramach stosunków, unormowanych, przewidywalnych i sankcjonowanych.
Po urodzeniu człowiek nie jest zdolny do samodzielnej egzystencji. Opowiadania o dzieciach, które wyrosły w całkowitej izolacji od innych ludzi wskazują na to, że dzieci wzrastające w izolacji od otoczenia społecznego wykazują głębokie zaburzenia rozwojowe. Człowiek dorosły może żyć wprawdzie w samotności, ale praktycznie biorąc poza środowiskiem społecznym niemożliwe jest zaspokajanie wielu potrzeb ludzkich, przede wszystkim potrzeb emocjonalnych takich, jak: potrzeba bezpieczeństwa, społecznego uznania.
Środowisko społeczne obejmuje kręgi osób i wytworów kulturowych znajdujących się trwale w przestrzennej „bliskości” - tak, by otoczenie mogło oddziaływać na jednostkę.
Środowisko społeczne wpływa na określone motywacje zachowań ludzi z nim związanych. Przekazuje im określoną wiedzę w sposób usystematyzowany, ujęty przez instytucje nauczające, ale też przekazuje określone stereotypy, to znaczy pewne uproszczone, potocznie przyjmowane obrazy rzeczywistości, niekiedy wręcz fałszywe, a związane z emocjonalnym nastawieniem do jakichś przedmiotów czy osób, np. stereotyp Niemca, Żyda, itd. Raz ukształtowane w danym środowisku stereotypy są trudne do skorygowania przez rzetelna wiedzę.
Koncepcja środowiska typowego (sformułowana przez Rybickiego) nadal opierała się m. in. na założeniu, że środowisko społeczne tworzą grupy przynależności z którymi jednostka utrzymuje trwałe, powtarzające się styczności i stosunki społeczne.
To tradycyjne pojmowanie środowiska społ. zostało zakwestionowane przez teorię grup odniesienia. Pierwszy raz termin ten został użyty przez Herberta Hymana w 1942 r. w pracy „The Psychology of Status”. Wykazał on, że tzw. „grupy obce” mogą oddziaływać na osobowość jednostki, która do nich nie należy. Zamiast pojęcia „oddziaływania” Hyman użył pojęcia „odnoszenie się”. W ujęciu tym środowisko społeczne danej jednostki stanowią te grupy, do których odnosi ona swe zachowanie oraz te, z których czerpie swe wartości, wzory postępowania. Przejawem tego może być np. skłonność do snobizmu (naśladowania wyższych sfer w zakresie wzorów zachowania).
8. SPOŁECZNE KOMUNIKOWANIE SIĘ.
Życie zbiorowe wymaga społecznego komunikowania się, czyli przekazywania informacji oraz porozumiewanie się i zapewnienie łączności („kanałów” przekazywania wiadomości). Proces ten może się dokonywać za pomocą języka oraz różnych znaków i symboli.
Komunikacja może być ustna bądź pisemna. Ważne jest by była skuteczna (by przekazywana wiadomość nie uległa zniekształceniu), a także by odbiorca danej informacji był również stroną „aktywną”, a nie tylko przyjmującą biernie wiadomości.
Komunikacja i łączność spełnia dwie ważne funkcje:
funkcję informacyjno- organizatorską - gdy wiadomości są przekazywane między stanowiskami w grupie, zarówno „z góry na dół”, jak i „ z dołu do góry”; w ten sposób komunikacja pozwala na podejmowanie, organizowanie i wykonanie odpowiednich działań przez grupy jako całość.
funkcję motywacyjno- inspirującą - mającą na celu wytworzenie atmosfery zaangażowania i wspólnoty wśród członków grupy (niezależnie od charakteru tych grup); komunikacja w grupie ma zapewnić ciągły proces wymiany wiadomości i myśli; w lepszym rozumieniu tej funkcji może pomóc wyjaśnienie angielskiego terminu „ communication”, który oznacza porozumienie się, duchowną łączność i społeczność.
Komunikacja jest procesem bardzo ważnym. Od tego jak przebiega zależy zadowolenie lub niezadowolenie człowieka.
Niemniejsze znaczenie od komunikacji ustnej lub pisemnej ma tzw. komunikacja niewerbalna, czyli komunikacja, która nie posługuje się słowami lub używa słów do przekazywania szerszego znaczenia niż słownikowe.
Do komunikacji pozawerbalnej możemy zaliczyć:
obrazowość języka,
scenerię,
język ciała.
9. SPOŁECZNE ODDZIAŁYWANIE NA JEDNOSTKI LUDZKIE
Człowiek żyjący w społeczeństwie poddawany jest różnego rodzaju ukierunkowanym oddziaływaniom ze strony innych jednostek oraz grup w ramach tego społeczeństwa występujących. Społeczne oddziaływanie na jednostkę polegać może w szczególności na:
wychowaniu,
manipulacji,
oddziaływaniu przez wytwory fizyczne,
Wychowanie polega na wdrażaniu do określonego postępowania poprzez wskazanie danej jednostce wzorów, jak postępować należy w sposób właściwy, łącząc to z nakłanianiem do akceptowania wartości, którym realizowanie tych wzorów ma służyć. Dokonuje się tego przez perswazję, chwalenie czy ganienie, nagradzanie czy karanie.
Manipulacja polega na powodowaniu czyjegoś postępowania w określony sposób poprzez działania pozbawiające tę jednostkę możliwości podejmowania w pełni świadomej decyzji. Manipulacja jest na ogół ukrywana, ujawniona i zdemaskowana powoduje silne reakcje sprzeciwu.
Oddziaływanie przez wytwory fizyczne polega na takim kształtowaniu świata zewnętrznego, by dana osoba wybierała sama pożądany sposób postępowania. Np. zamiast zakazywać deptania trawników można tam posadzić silne kolczaste krzewy.
10. GRUPY I ZBIOROWOŚCI SPOŁECZNE
W grupie społecznej występuje więź społeczna, która tworzy się na podstawie interakcji.
WIĘŹ SPOŁECZNA obejmuje zarówno elementy scalające (scalające), jak i konfliktogenne (indywidualne cechy osobowościowe, indywidualne role społeczne).
W grupie zazwyczaj występuje struktura hierachiczna przez zróżnicowanie ról społecznych i interesów.
WIĘŹ SPOŁECZNA w ujęciu subiektywnym świadczy o identyfikacji z grupą, grupa staje się dla nas grupą odniesienia:
może to być grupa wyodrębniona i wyraźna, ale może byc iluzoryczna
na nasze wyobrażenie o innych, wpływa syndrom “co inni powiedzą”
tylko w związku z grupą odniesienia (opozycja lub zgoda) możemy tworzyć własna tożsamość osobistą
pełni rolę porównawczą i normatywną
Trzy rodzaje wpływu grupy na człowieka:
informacja (przekazanie nam informacji, wiedzy)
normy (dostarczenie norm, które akceptujemy w obawie przed sankcją)
identyfikacja (chęć bycia takim samym jak grupa)
Isnieją również jednostki odniesienia. Wpływ gupy (bądź jednostki) zależy od stopnia identyfikacji.
Rodzina też jest ważną grupą odniesienia. Stara się przedłużyć więź emocjonalną dziecko - rodzic, utrudnić nam funkcjonowanie w innych grupach, przedłużyć swoją rolę normatywną (można przez położenie nacisku na informację, a nie na samą normę).
TYPY WIĘZI:
spontaniczna (wspólnotowa), ma charakter emocjonalny (pozytywny lub negatywny) - miłość, przyjaźń, - nie ulega formalizacji
więź zrzeszeniowa (realizowana dla osiągnięcia konkretnego celu), rozpada się pod wpływem zmiany celu, jest mniej trwała od spontanicznej
więź naturalna (konieczna), uczestniczymy w niej bez własnego wpływu: rodzicielska, narodowościowa, etniczne
więź stanowiona (konieczna, wymuszona przez układ ról społecznych) więzień - strażnik, uczeń - pani doktor etc.
W dzisiejszych czasach więzi emocjonalne zastępowane są przez więzi zrzeszeniowe.
RODZINA
Rodzina z punktu widzenia jednostki pełni następujace role:
socjalizacyjną, motywacyjną
zabezpiecza potrzebę więzi
zapewnia byt ekonomiczny
pełni funkcje seksualne
zaspakaja potrzebę bezpieczeństwa
Rodzina z punktu widzenia społeczeństwa (jako instytucja społeczna):
przekazuje normy i wzory (moralność, religia, prawo)
opiekuje się dziećmi, starcami i innymi niesamodzielnymi osobnikami
zapewnia społeczeństwu byt i rozwój
pełni funkcję reprodukcyjną (jako jedyna formalna instytucja)
Społeczeństwo po to potrzebuje rodziny. Obecnie spada liczba dzieci, wzrasta akceptacja konkubinatu. Eliminujemy udział w naszym życiu więzi emocjonalnych na rzecz racjonalnych. Związki ze wspólnotowych stają się zrzeszeniowymi. Tworzą się związki powierzchowne, oparte tylko na jednej roli społecznej: nie ma chęci poświęcenia własnych interesów dla celów grupy, nie ma tendencji do bycia grupą. Zanikaja więzi międzypokoleniowe - powstają instytucje połeczne przejmujące role rodziny (przytułki dla starców,żłobki, szkoły, firmy, massmedia). Stajemy się efemerycznymi nastawionymi na cel instytucjami: jesteśmy indywidualistami i egoistami.
11. SOCJALIZACJA
Człowiek, aby stać się „pełnoprawnym” członkiem społeczeństwa musi być na to odpowiednio przygotowany. Czyni się to zwykle w procesie socjalizacji, czyli wpajaniu człowiekowi umiejętności niezbędnych dla osoby dorosłej, kształtowania jego osobowości, przekazywania systemu wartości, norm i wzorów kulturowych dokonywanym przez środowisko społeczne.
Procesy socjalizacji jednostki zachodzą w drodze spontanicznego naśladowania, identyfikacji, wychowywania czy też świadomych decyzji samowychowawczych, a dokonują się w wyniku wzajemnych działań między jednostkami jako podmiotami życia społecznego.
W procesie socjalizacji wyróżnia się dwie fazy:
socjalizację pierwotną, obejmującą okres dzieciństwa, gdy dziecko uczy się wzorów zachowań oraz wartościowania i oceniania w grupach pierwotnych - rodzina, rówieśnicy - opartych na stosunkach „twarzą w twarz”
socjalizację wtórną, dokonywaną w wieku dorosłym, chociaż jest ona w dużej mierze dziełem samej jednostki, to jednak nadal jest pochodzenia społecznego; dokonuje się w drodze interakcji ze zorganizowaną wspólnotą, która daje jednostce jedność osobowości. Polega ona na uczeniu się przez jednostkę ról rodzinnych, zawodowych, pełnionych w różnych grupach społecznych lub instytucjach, takich jak szkoła czy małżeństwo.
W wyniku procesu socjalizacji jednostka rozwija swoją jaźń (samoświadomość siebie jako podmiotu swych działań) i poczucie tożsamości osobowej i społecznej.
W każdym społeczeństwie istnieją 4 kategorie ludności:
złożona z ludzi twórczych - pomnażają oni dziedzictwo społeczeństwa i posuwają je naprzód,
ludzie, którzy swoją pracą nie wnoszą nic nowego, ale przyczyniają się do utrzymania stanu osiągniętego,
ludzie, których działalność przynosi szkody społeczeństwa,
ludzie niezdolni do pracy, nie mogący się sami utrzymać i wymagają opieki.
12. PODMIOTOWOŚĆ SPOŁECZNA I POZYCJA
SPOŁECZNA.
Podmiotowość społeczna jednostki w określonej grupie czy społeczności polega na tym, że może być ona przedmiotem zobowiązań ze strony innych członków tego zbioru ludzi, wobec których może też mieć wzajemnie jakieś określone obowiązki. To, że ktoś jest osobnikiem gatunku ludzkiego nie jest równoznaczne z tym, że jest podmiotem społecznym w ramach danej struktury społecznej. Np. w pewnych okresach człowiek - niewolnik nie był, przynajmniej z punktu widzenia prawa, podmiotem społecznym. Natomiast podmiotem społecznym może być np. osoba prawna - spółdzielnia.
Pozycja społeczna danej jednostki w grupie to układ stosunków jednostki do innych członków tej społeczności, określających mniejsze jednostki w grupie.
13. KONCEPCJA KULTURY.
Pojęcie „kultura” kształtowało się stopniowo, wraz ze świadomością człowieka odkrywającego wokół siebie różnice kulturowe. Kultura wyodrębniona została z natury, wraz ze spostrzeżeniem, iż są rzeczy, które ludzie potrafią zmieniać, kształtować, czynić innymi w przeciwieństwie do tych, na które nie mamy wpływu, związanych właśnie z pojęciem „natury”. Na kulturę bowiem składają się działania celowe wymuszające na rzeczywistości przyjęcie pewnej postaci, która inaczej by nie zaistniała i nie pojawiła się bez odpowiedniego działania. Mówiąc więc o kulturze, mamy na myśli zastępowanie porządku naturalnego porządkiem wcześniej zaplanowanym. Kultura zaprowadza ów porządek i uznaje go za wartościowy, gdyż z pojęciem tym wiąże się nierozerwalnie hierarchia wartości. Najpełniejsza koncepcja kultury, jaka została po raz pierwszy sformułowana, wywodzi się z nurtu myśli ewolucjonistycznej z drugiej połowy XIX w. Autorem tej pierwszej w pełni akceptowanej dla współczesnej socjologii definicji jest Edward Burnet Tylor: „Kultura to złożona całość obejmująca wiedzę, wierzenie, sztukę, prawo, moralność, obyczaje i wszystkie inne zdolności i nawyki nabyte przez człowieka jako członka społeczności”.
Obecnie termin „kultura” należy do grona najważniejszych pojęć funkcjonujących na gruncie wszystkich nauk humanistycznych, także socjologii, w której dla problematyki badań nad kulturą wyodrębniono specjalną poddyscyplinę- socjologię kultury. Swoim obszarem zainteresowań obejmuje ona między innymi religię, moralność, wiedzę wychowanie, oświatę, języki czy sztukę.
Już tylorowska definicja kultury akcentowała jej bezpośredni związek ze społeczeństwem. I to stanowisko przetrwało do tej pory; socjologia traktuje kulturę jako zjawisko społeczne. Właśnie ze względu na swój społeczny charakter kultura nigdy nie jest jednolita w obrębie danego społeczeństwa, istnieje wiele różnic kulturowych związanych z rolami społecznymi pełnionymi przez mężczyzn, kobiety, ludzi należących do różnych grup wieku i zawodu, do określonych stowarzyszeń czy grup kulturowych, które określa się często mianem podkultury. Wpływ społeczeństwa na kulturę jest do tego stopnia determinujący, że o ile można sobie wyobrazić społeczeństwo bez kultury, o tyle istnienie kultury bez społeczeństwa jest niemożliwe. Na ten społeczny aspekt zjawiska kultury zwraca między innymi uwagę Stefan Czarnowski, który twierdzi, że „ kultura jest dobrem zbiorowym i zbiorowym dorobkiem, owocem twórczego i przetwórczego wysiłku niezliczonych pokoleń”. Socjologiczne rozumienie kultury jest według mnie związane z analizowaniem jej wzajemnych relacji przebiegających między kulturą a społeczeństwem na płaszczyźnie społecznych uwarunkowań powstawania, trwania i rozwoju kultury.
Główna reprezentantka polskiej socjologii kultury, Antonina Kłoskowska, uważa, że wszelkie zjawiska kulturowe mają charakter społeczny, ponieważ są uwarunkowane istnieniem współżyjących społecznie zespołów ludzkich. Zarówno podmiotem jak i przedmiotem kulturalnie określonych działań są sami ludzie, a wpływ kultury odnosi się w tym wypadku nie do żadnych innych wartości lub substancji i wartości, ale do stosunku ról i układów ludzi w ich wzajemnych powiązaniach. Konsekwencję takiego stanowiska jest wprowadzenie w podziału na kulturę bytu, kulturę społeczną i kulturę symboliczną, przy czym tę ostatnią uczyniła Kłoskowska głównym przedmiotem socjologii kultury. W takim rozumieniu socjologia kultury jest nauką semiotyczną, skupiającą się na relacjach między działaniami ludzkimi a ich odzwierciedleniem w zjawiskach kulturowych. Na kulturę bytu składają się narzędzia, wytwory i działania, które Kłoskowska określa mianem instrumentalnych, czyli związanych z produkcją, dystrybucją i konsumpcją dóbr. Kultura społeczna natomiast obejmuje wszystkie wzory interakcji, a więc wszelkie stosunki społeczne i układy ról pełnionych przez osoby pozostające ze sobą w interakcji. W skład kultury symbolicznej wchodzą znaki i wartości. Kultura społeczna dla Kłoskowskiej nie pokrywa się ściśle z kulturą duchową - znaki i wartości przenikają bowiem wszystkie dziedziny ludzkiej aktywności. Wśród tych dziedzin kultury są takie, które cechuje swoisty przerost funkcji symbolicznych nad funkcjami użytecznościowymi np. religia, sztuka, rytuał, literatura, mit - niektórzy socjologowie stoją na stanowisku, że właśnie tą dziedzinę uważać należy za główny przedmiot badań socjologa. Do podstawowych obecnie zagadnień badawczych socjologicznej teorii kultury zaliczyć należy szeroko rozumianą problematykę autoteliczności kultury i jej instrumentalno - użytkowe znaczenie społeczne.
Socjolog badający kulturę określonej zbiorowości powinien określić czy interesuje go całokształt wzorów grupy, czy jedynie wzory dla niej specyficzne, inaczej mówiąc musi dokonać zakreślenia granic zjawiska „kultury grupy”. Z metodologicznego punktu widzenia niezależnie od tego czy obszar badawczy kultury danej grupy obejmuje jedynie składające się na nią wzory zachowań, czy ponad to też ich materialne korelaty; czy pod uwagę brane są jedynie jej cechy specyficzne, czy wszystkie cechy ją charakteryzujące - tak rozumiana kultura jest własnością pewnej zbiorowości ludzkiej i wyznacza ona sposób myślenia i zachowania jej członków. Socjologiczne spojrzenie na kulturę niesie ze sobą silny jej związek z „ludzkim podłożem”. W literaturze przedmiotu można spotkać się ze stanowiskiem, iż sposoby pojmowania i badania zjawisk kulturowych dzieli się na dwie zasadniczo odmienne grupy. W pierwszym wypadku wychodzi się z założenia, że kultura jest pewną właściwością ludzkich zbiorowości i obejmuje te cechy, które wyróżniają zbiorowość ludzką od innych zbiorów organizmów społecznie nie ukształtowanych, nie powiązanych w system stosunków społecznych. Czasem do kultury włącza się jedynie wzory zachowania i myślenia - takie stanowisko zajmował S. Ossowski - traktując przedmioty materialne powiązane z owymi wzorami jako materialne jej korelaty. Według S. Ossowskiego istnieją więc dwie warstwy zjawisk kulturowych: jedna z nich stanowi kulturę we właściwym sensie tego słowa, druga zaś jest z niż jedynie skorelowana.
Odmienne podejście reprezentowane jest między innymi w pracach S. Czarnowskiego. Postulował on włączenie do kultury zarówno wzorów myślenia i zachowania, jak i przedmioty materialne związane z tymi wzorami systemem grupowych znaczeń. Tak więc, na przykład motocykl czy egzemplarz „Pana Tadeusza” dla Ossowskiego jest korelatem pewnych ludzkich dyspozycji wchodzących do kultury, zaś dla Czarnowskiego elementem kultury.
Istotne w rozważaniach nad socjologiczną koncepcją kultury jest wprowadzone przez A. Kłoskowską pojęcie trzech układów kultury. Do pierwszego zalicza kultury pierwotne i chłopskie, które charakteryzuje przewaga styczności bezpośrednich i nieformalnych. Drugi układ kultury oparty jest również na stycznościach bezpośrednich, ale przy równoczesnym występowaniu kontaktów formalnych pomiędzy ludźmi, którzy występują w stosunku do siebie w ściśle określonych rolach. Zachodzące tu pomiędzy osobnikami interakcje przybierają charakter zinstytucjonalizowany, nie są dowolne i przypadkowe. Rola nadawcy jest zazwyczaj trwała /nauczyciel wobec ucznia, aktor wobec widza, lekarz wobec pacjenta/, rola odbiorcy nie jest równie trwała, ale wiąże się ze znacznie ściślejszym zespołem oczekiwań niż w przypadku pierwszego układu kultury. Trzeci układ kultury opiera się głównie na środkach pośredniego przekazu. Ten typ kontaktów stwarza jednak tak swoisty typ komunikowania, że powołał do życia zupełnie odrębną dziedzinę wiedzy, jaką stanowią badania nad kulturą masową. Trzeci układ kultury nigdy nie występuje samodzielnie i nie eliminuje pozostałych z zakresu doświadczenia grup ludzkich i jednostek. Przedmiotem badań niezbędnym do poznania mechanizmu kultury współczesnej jest według Kłoskowskiej właśnie owo zazębianie się i wzajemny stosunek trzech układów. Właśnie tym badaniom socjologia kultury /często utożsamiana niesłusznie wyłącznie z badaniami nad kulturą masową/ zawdzięcza swój dynamiczny rozwój.
Każde społeczeństwo wytwarza właściwy dla siebie system znaków będący w pełni zrozumiały tylko dla jego członków. Ten system znaków służący międzyosobowe komunikacji to kultura, sieć elementów tworząca kody znaczeniowe zrozumiałe dla tych, którzy nadają im znaczenie i się nimi posługują w codziennym życiu. Dla osób spoza społeczeństwa nawet przedmioty i czynności odgrywające w nim ważną role mogą być częściowo, a nawet całkowicie niezrozumiałe. Ta sieć znaczeń jest dziełem procesu pokoleniowego, a jej powiązania z osobami nią się posługującymi decydują o osobowym charakterze kultury. I dlatego kultura każdego społeczeństwa czy każdej grupy jest taka, jakimi są ich członkowie, a ich cechy osobowościowe natomiast są takie, jaka jest ich kultura. Kultura jako zjawisko dynamiczne cechuje się tym, że w pewnych okresach te same jej elementy mogą być bardzo żywe, w innych zaś mogą nawet odchodzić w zapomnienie. Poza istniejącymi, dziedziczonymi pokoleniowo elementami kultury, społeczeństwo tworzy także nieustannie elementy kultury nowe i nowe powiązania istniejących elementów. Dzięki temu komunikacja między osobowa wciąż wyraża się w nowych formach i utrwala w nowych wytworach /np. internet/. Istnienie kultury jest warunkowane istnieniem życia społecznego, w ramach zbiorowości kultura funkcjonuje w czasie i przestrzeni, czyli ulega dyfuzji lub też jest kumulowana na drodze gromadzenia doświadczenia w procesie przekazu pokoleniowego.
Bibliografia
Zygmunt Bauman, Socjologia, Poznań 1996, Zysk.
Marian Filipiak, Socjologia kultury, Lublin 1996, Wyd. UMCS.
Antonina Kłoskowska, Socjologia kultury, Warszawa 1983, PWN.
Antonina Kłoskowska, Współczesne tendencje w dziedzinie socjologii kultury, [w:] Orientacje teoretyczne we współczesnej socjologii (W. Kwaśniewicz - red.), Kraków 1990
Stanisław Nowak, Metodologia badań socjologicznych, Warszawa 1970.
Ewa Nowicka, Świat człowieka - świat kultury, Warszawa 1991, PWN.
Barbara Olszewska - Dyoniziak, Zarys antropologii kultury, Kraków 1996, Wyd.U
Zygmunt Ziembiński , Elementy socjologii ,Poznań 1994,Ars Boni et Aequi
Goodman, Wstęp do socjologii, Poznań 1997, Zysk i S-ka
13