Rozważ szczegółowo mechanizmy rządowej administracji w systemie rezydencjalnym USA -relacja Prezydent-Kongres,system checks and balances,federalna natura państwa?
System polityczny to jedno z podstawowych pojęć oznaczających strukturę, w ramach której przebiega życie polityczne i społeczne w danym kraju. W politologii nie ma jednej obowiązującej definicji systemu politycznego. Zazwyczaj uznaje się, że system polityczny to ogół działających w państwie instytucji (np. parlament, rząd, sądownictwo), organizacji politycznych (np. partie polityczne, ruchy społeczno-polityczne), grup interesu (np. związki zawodowe, samorządy zawodowe) oraz relacji między nimi, a także zespół norm i reguł, na których podstawie one funkcjonują (konstytucja, ordynacje wyborcze). Do klasyfikacji systemów politycznych współczesnego świata stosuje się kryteria dotyczące samych reżimów politycznych i tych przyjmowanych w celu opisania państwa. Ze względu na charakter reżimu politycznego dzieli się państwa na: demokratyczne (demokracja), totalitarne (totalitaryzm) i autorytarne (autorytaryzm). Wychodząc od zasad organizacji aparatu państwa wyróżnia się monarchie, republiki oraz system parlamentarno-gabinetowy, prezydencki i semiprezydencki. Z uwagi na struktury terytorialno-administracyjne państwa wyodrębniamy państwa unitarne i złożone (federacja, konfederacja). System polityczny jest istotną częścią systemu społecznego.
.”Konstytucja w Państwach, które ją posiadają odgrywa rolę najwyższego aktu prawa na podstawie którego wydawane są wszystkie akty wewnętrzne, ustanowione są władze: wykonawcza, sądownicza i prawodawcza. System polityczny w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej zaczął się ugruntowywać po 1776 roku, kiedy to uchwalono jednolitą deklarację niepodległości. Już w 1787 roku po raz pierwszy wydano Konstytucję USA, która przetrwała do dzisiejszych czasów z 23 poprawkami. Wraz z wejściem konstytucji przewagą tylko jednego głosu język angielski zostaje uznany za język urzędowy USA.
II. Struktura państwowa
USA są państwem federacyjnym składającym się z 50 stanów i Dystryktu Kolumbii (okręg stołeczny). Jest to republika o prezydenckim systemie władzy. Podstawowymi zasadami ustrojowymi USA są: zasada federalizmu, z której wynika, że stany są suwerennymi jednostkami politycznymi oraz zasada podziału władz oparta na systemie checks and balances (hamulców i równowagi), co oznacza, że władza wykonawcza, ustawodawcza i sądownicza wzajemnie się ograniczają i zarazem uzupełniają.się
1. Władza wykonawcza.
System polityczny w USA jest systemem prezydenckim ponieważ prezydent ma bardzo duże uprawnienia w porównaniu do innych państw posiadających konstytucje. System taki zakłada daleko posuniętą niezależność władzy prezydenta, powoływanego w wyborach powszechnych. Prezydent pełni funkcje głowy państwa i kieruje rządem. Władza wykonawcza nie jest politycznie odpowiedzialna przed parlamentem. Jedyne mechanizmy zależności obu władz to veto prezydenta wobec ustaw uchwalanych przez parlament oraz odpowiedzialność prezydenta, a także jego ministrów za naruszenie konstytucji i prawa przed parlamentem (tzw. odpowiedzialność prawna). Prezydent kieruje pod adresem Kongresu orędzia, w których zazwyczaj sugeruje podjęcie określonych decyzji ustawodawczych. Może w drodze weta zawiesić przedstawiony przez Kongres projekt ustawy, którego nie akceptuje. Weto prezydenckie może być jednak odrzucone, gdy ponownie projekt ten zostanie przyjęty większością 2/3 głosów w Izbie Reprezentantów i w Senacie. Zawiera za radą i zgodą Senatu traktaty lub bez zgody Senatu umowy międzynarodowe, zatwierdza zarządzenia i uchwały wymagające zgodnego stanowiska obu izb parlamentu. Prezydent stoi na czele aparatu państwowego, mianuje ambasadorów, sędziów Sądu Najwyższego oraz innych wyższych urzędników, jest głównodowodzącym armii i floty USA. Dysponuje też prawem łaski. Prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed parlamentem. Może być jednak postawiony w stan oskarżenia i usunięty ze stanowiska, jeżeli w drodze procedury impeachment zostanie uznany winnym zdrady, korupcji lub innego ciężkiego przestępstwa. Kadencja prezydencka trwa 4 lata (nie może być wybrany więcej niż 2 razy). Kandydat na ten urząd musi mieć obywatelstwo amerykańskie, ukończone 35 lat, mieszkać w kraju nie mniej niż 14 lat. Wybory są pośrednie: wyborcy głosują na elektorów (5380 osób), a ci na kandydatów na prezydenta. Wiceprezydent wybierany jest równocześnie z prezydentem Jego uprawnienia są bardzo małe. W razie usunięcia prezydenta ze stanowiska, jego śmierci lub rezygnacji, wiceprezydent przejmuje jego funkcje
2. Władza ustawodawcza
Władzę ustawodawczą sprawuje 2-izbowy Kongres: Izba Reprezentantów i Senat. Senat - wyższa izba parlamentu, składa się ze 100 reprezentantów (po 2 z każdego stanu). Senatorzy wybierani są na 6 lat, a co 2 lata odnawiana jest 1/3 ich składu. Wybrana może zostać osoba, która ukończyła 30 lat, jest co najmniej 9 lat obywatelem USA i zamieszkuje w dniu wyborów w tym stanie, w którym jest wybierana. Do kompetencji Senatu należy: ratyfikacja zawartych przez prezydenta umów międzynarodowych, zatwierdzanie wyznaczonych przez prezydenta wyższych urzędników państwowych, orzekanie o zasadności impeachmentu, wybieranie wiceprezydenta, gdy kandydaci nie zdobyli większości głosów elektorskich. Izba Reprezentantów, niższa izba Kongresu Stanów Zjednoczonych. W jej skład wchodzi 435 deputowanych wybieranych na 2 lata. Prawo kandydowania do Izby przysługuje osobom, które ukończyły 25 lat i są obywatelami USA co najmniej 7 lat. Izba Reprezentantów oprócz kompetencji legislacyjnych (prawodawczych) ma też własny zakres zadań, może w określonych okolicznościach wybierać prez. (np. gdy wybrany prezydent nie spełnia wymogów konstytucyjnych), a także postawić w stan oskarżenia urzędników państwowych (impeachment). checks and balances US polit. system wzajemnej kontroli między władzą wykonawczą, ustawodawczą i sądowniczą.
3. Władza sądownicza
Ważną rolę w systemie politycznym USA pełni Sąd Najwyższy, który jest najważniejszym sądem w systemie sądownictwa. Jego przewodniczący i członkowie powoływani są przez prezydenta i za radą i zgodą Senatu. Sąd Najwyższy stoi na straży konstytucyjności działań władzy wykonawczej i ustawodawczej bądź w zgodności ustaw z konstytucją, dokonuje wykładni konstytucji. Jest ostatnią instancją apelacyjną.
4. Władza administracyjna
Stanowy aparat państwowy ma całkowitą autonomię. Stany mają własne konstytucje. Władzę wykonawczą sprawuje wybierany (na okres 2-4 lat) gubernator. Organy ustawodawcze są we wszystkich stanach 2-izbowe (poza Nebraską). Obie izby wybierane są w głosowaniu powszechnym - niższej na 2 lata, wyższej na 4. Podstawową jednostką regionalną jest hrabstwo, w którym ważną rolę odgrywa szeryf, wybierany na 2-4 lata. Jest on naczelnikiem policji. W USA jest system dwupartyjny (system partyjny). Dominują dwie wielkie partie: Partia Demokratyczna i Partia Republikanów.
Stany Zjednoczone Ameryki Północnej przedstawiają sobą państwo o bardzo dojrzałej demokracji. Jest to jedna z najstarszych demokracji na świecie. Fenomenem jest to, że w USA wielu urzędników jest wybieranych przez obywateli, do przykładu należy na przykład urząd szeryfa, co jest fenomenem w skali światowej.
Kongres USA jest bikameralny, tzn. składa się z dwóch izb:
Izba Reprezentantów - członkowie pochodzący z okręgów wyborczych, na które podzielone są stany,
Senat - członkowie pochodzący z poszczególnych stanów.
Kompetencje Kongresu można podzielić na kilka rodzajów: projektodawczej (znaczna rola w procesie zmiany konstytucji), ustawodawcze (uchwalanie ustaw), kreacyjne (w pewnych sytuacjach wybór prezydenta i wiceprezydenta), sądownicze i śledcze (np.impeachment), kontrolne (komisje, jako część checks and balances).
Droga ustawodawcza w Kongresie rozpoczyna się od inicjatywy ustawodawczej, którą posiadają tylko członkowie Kongresu i komisje, ale pomimo tego i tak uważa się, iż ponad 3/4 wszystkich inicjatyw to dzieło administracji prezydenckiej. Projekty uważane za kontrowersyjne wnoszone są najpierw do tej izby, w której istnieją większe szanse na szybkie przyjęcie. Najczęściej jednak wnosi się projekt jednocześnie do obu izb. Następnie projekt staje się obiektem prac komisji, które przekazują go najpierw do podkomisji, a następnie w drodze głosowania niejawnego całej komisji projekt kierowany jest pod głosowanie plenarne obu izb. Po zatwierdzeniu ustawa wędruje do prezydenta, który składa swój podpis. Jeżeli nie chce tego uczynić, Kongres może przełamać prezydenckie weto za pomocą większości 2/3 obu izb.
W Kongresie większość prac odbywa się w komisjach. Wyróżnia się komisje:
Struktury partyjne „ożywiają” się przede wszystkim na czas wyborów prezydenckich. W razie wUstrój polityczny w USA określa się jako system prezydencki, ponieważ w porównaniu z europejskim modelem parlamentarno-gabinetowym, rola prezydenta jest nieporównanie większa. Według konstytucji, prezydent jest równorzędnym z Kongresem przedstawicielem narodu. Dodatkowo nie jest przed Kongresem odpowiedzialny politycznie, a jego złożenie z urzędu może nastąpić tylko w wypadku złamania prawa (impeachment).
Funkcje prezydenta mają trojakie źródło. Formalnie regulowane są przez przepisy konstytucyjne, które mogą być interpretowane dość elastycznie. Innymi źródłami są ustawodawstwo Kongresu i orzecznictwo Sądu Najwyższego, a także bogata praktyka projektodawcza.
Prezydent jest głową państwa i naczelnym dowódcą sił zbrojnych, a także przywódcą partyjnym. Pomimo formalnego braku prawa inicjatywy ustawodawczej, jest także promotorem ustaw - jako lider partii ma wpływ na to, jakie dana partia składa projekty ustaw. Przede wszystkim jest kierownikiem administracji. Powołuje funkcjonariuszy państwowych (w tym sędziów sądów federalnych), najważniejsi z nich to 15 sekretarzy - kierowników resortów (departamentów), którzy tworzą gabinet. Prezydent powołuje także kierownika polityki zagranicznej państwa - sekretarza stanu. Można więc uznać, że amerykański prezydent posiada uprawnienia zarówno premiera, jak i prezydenta z modelu parlamentarno-gabinetowego
ygranej, prezydent jest jednocześnie liderem partii mającej większość w Kongresie. Prezydent posiada prawo weta dwóch rodzajów:
regularne - odmowa podpisania ustawy, która może być odrzucona większością 2/3 głosów Kongresu (co zdarza się bardzo rzadko),
tzw. kieszonkowe - w sytuacji gdy projekt ustawy trafia do podpisu w ciągu ostatnich 10 dni sesji Kongresu, prezydent może nie zająć stanowiska wobec tego projektu, co nie pozwala na wejście ustawy w życie,
nieformalne - prezydent nie wydaje aktów wykonawczych do ustawy.
Model Amerykański
Koncepcja modelu Angielskiego
Nie centralizacja
Klasyczne państwo federalne
USA podzielone jest na 51 stanów
Każdy stan posiada własną Konstytucje, rząd, Gubernatora, oraz własną linię ustawodawczą
Konstytucja z poprawkami
Głową państwa jest Prezydent, wybierany w wyborach powszechnych oraz pośrednich
Władzę ustawodawczą stanowi Kongres Stanów Zjednoczonych
Parlament dwu izbowy: reprezentantów i senat
Prezydent wybierany jest na 5 lat
Władzę sądową stanowi Sąd Najwyższy , innymi sądami kieruje prokurator generalny
Na poziomie stanowym wybierany jest Gubernator
Prezydent i Gubernatorzy reprezentują interesy grup
Każdy stan posiada własne sądownictwo i prawo ustawodawcze
Najważniejszy jest organ Prezydenta, z partią która zasiada w kongresie
Prezydent wyłaniany jest w rankingu kandydatów
Po wyborach prezydent staje się zwierzchnikiem administracji
SYSTEM ŁUPÓW
Jeżeli ktoś zajmuje jakieś stanowisko to może je zajmować tylko raz ( nie wiem czy tyczy się to do Prezydenta gdyż Bush oraz Clinton byli Prezydentami stanów zjednoczonych dwa razy )
Prezydent jest zwierzchnikiem rządu i wybiera sobie współpracowników
Doradcy prezydenta kierują pionem spraw
Agence- organy typu szczególnego
Agencjami kierują dyrektorzy, w Polsce prezesi
Agencje są niezależne sprawują urząd regulatora
Istnieje zarządzenie publiczne , urząd zarządza sprawami technicznymi
Urzędnik zarządza
Otwarcie sektora prywatnego na administracje publiczną
Reguły prawa pracy są mocno ograniczone
Stosunek prawa pracy regulowany jest na zasadzie umowy o pracę
Pracodawca ustala kompetencje pracownika
Brak kodeksu pracy (brak głupich pojęć)
Służba cywilna ma obowiązki