"Zastosowanie terapii czaszkowo-krzyżowej w leczeniu dolegliwości bólowych kręgosłupa
lędźwiowego u kobiet w ciąży"
Autor: Lek. med. Piotr Godek
Analiza biomechaniczna
W warunkach prawidłowych środek ciężkości ciała lokalizuje się w okolicy przedniej krawędzi drugiego segmentu krzyżowego, a więc ku przodowi od stawu krzyżowo-biodrowego na który działa siła ciężkości tułowia i ku tyłowi od stawu biodrowego, który przejmuje siłę reakcji podłoża na ciężar ciała.
Powiększające się wymiary płodu powodują przemieszczenie środka ciężkości ciężarnej ku przodowi poza granice fizjologii powodując obronne reakcje układu ruchu.
Jedną z nich jest hiperlordoza lędźwiowa pozwalająca na odchylenie tułowia ku tyłowi dla zrównoważenia przodopochylenia miednicy.
Niestety taka reakcja organizmu ma swoje koszty - zablokowaniu ulegają często stawy krzyżowo - biodrowe a przejście lędźwiowo - krzyżowe kręgosłupa podlega nadmiernej kompresji i działaniu sił ścinających.
W konsekwencji dochodzi do przeciążenia krążka międzykręgowego L5/S1 i w mniejszym stopniu innych co powoduje ich degeneracje aż do stadium jego wypukliny i ucisku na korzenie
nerwowe. Przodopochylenie miednicy ma też inne dalekosiężne konsekwencje:
narasta nierównowaga mięśniowa w obrębie miednicy i odcinka lędźwiowego z przewagą mięśni zginaczy stawu biodrowego nad grupą kulszowo - goleniową, narasta przykurcz dolnego segmentu mm. prostownika grzbietu,
horyzontalizacja kości krzyżowej zaburza jej naturalny ruch względem pierścienia miednicy , podrażnieniu ulegają więzadła mocujące k. krzyżową ( biodrowo - lędźwiowe krzyżowo-biodrowe, krzyżowo-guzowe) a ślizg opony twardej powlekającej korzenie kręgowe w kanale kręgowym ulega istotnemu pogorszeniu,
tendencja kości krzyżowej do poziomego położenia powoduje skrócenie względne m. gruszkowatego ( ważnego rotatora zewnętrznego stawu biodrowego), a chód ciężarnej ułatwiony w rotacji zewnętrznej jeszcze nasila restrykcję ruchu w stawie biodrowym na korzyść rotacji zewnętrznej. Powoduje to nieprawidłowe - bo ograniczone tylko do przednio-przyśrodkowego kwadrantu głowy k. udowej -obciążenia stawu , przeciążając chrząstkę stawową,
Napięcie dna miednicy i więzadeł krzyżowo-guzowych przenosi się na staw krzyżowo-guziczny powodując restrykcje naturalnej ruchomości kości guzicznej,
Drenaż żylno-limfatyczny ulega istotnemu pogorszeniu ze względu na nacisk naczyń żylnych i limfatycznych zarówno w okolicy pachwinowej jak i jamie miednicy.
Przyczyny dolegliwości bólowych kręgosłupa w fizjologicznie przebiegającej ciąży
Powyższe rozważania biomechaniczne pozwalają na hipotetyczne ustalenie przyczyn dolegliwości bólowych dolnego odcinka kręgosłupa i miednicy w okresie ciąży.
Nacisk płodu na dno miednicy - przeciążenie mm. przepony moczowo -płciowej przenoszące się poprzez system powięziowy na powięź piersiowo -lędźwiową pokrywającą mm. prostownik grzbietu. Możliwe usidlenie drobnych gałązek skórnych penetrujących powięź oraz pogorszenie drenażu żylno - limfatycznego skóry grzbietu objawiające się powstawaniem stref komórkowo-bólowych w tkance poskórnej.
Napięcie ścian macicy - zmuszonych do swoistego "wyścigu o objętość" z rosnącym płodem
Nacisk mechaniczny na trzewia, naczynia i nerwy przedniej ściany miednicy
Uszkodzenie krążka międzykręgowego na skutek sił kompresyjnych i ścinających w warunkach przodopochylenia miednicy
Napięcie więzadeł - jednych wskutek rozciągania jak w przypadku więzadła podłużnego przedniego czy więzadeł miednicy, innych wskutek ściskania pomiędzy wyrostkami kolczystymi kręgów w warunkach hiperlordozy (zespół pseudobaastrupa)
Zablokowanie stawów międzykręgowych na skutek preferencji jednego wektora ruchu (wyprostu) w warunkach hiperlordozy i usztywnienia odcinka lędźwiowego spowodowanego przykurczem obronnym mm. prostownika grzbietu
Ucisk korzeni w kanale i miejscach wyjścia nerwów w otworach międzykręgowych przez wypuklinę krążka, pogrubiałe więzadło czy też nieprawidłowe ustawienie stawu międzykręgowego
Zablokowanie ruchu opony twardej w kanale z powodu restrykcji ruchomości kości krzyżowej i stałego przylegania opony do przednich powierzchni trzonów kręgowych w warunkach hiperlordozy
Zaburzenie drenażu żylno-limfatycznego wszystkich tkanek obręczy biodrowej i kręgosłupa lędźwiowego
Usidlenie skóry - strefy komórkowo-bólowe w tkance podskórnej, pogorszenie naturalnej przesuwalności skóry, lokalne zwłóknienia w konsekwencji podrażnienie skórnych gałęzi nerwowych tego rejonu
Obraz kliniczny
Wśród najczęściej podawanych skarg dominują bóle zlokalizowane w okolicy podrażnionej struktury, czasem rozlane na dużym obszarze promieniujące do kończyn dolnych lub pachwiny.
Dodatkowo pojawiają się trudności w poruszaniu się, chód kaczkowaty, czasem osłabienie kk. dolnych z uczuciem omdlewania i niedowładu przy ucisku korzenia nerwowego.
W przypadku podrażnienia opony twardej - sztywność karku, bóle głowy, objawy wegetatywne (nudności, wymioty, zawroty głowy) wymagające zróżnicowania z przyczynami położniczymi.
W badaniu klinicznym obserwuje się asymetrię miednicy, rotację talerzy biodrowych, względne skrócenie kończyny dolnej po stronie rotacji tylnej talerza, palpacyjną tkliwość więzadeł, wzmożone napięcie mięśni, obrzęk i pogrubienie skóry nad zajętymi rejonami.
W przypadku ucisku na korzeń - dodatni test SLR, czasem dodatnie objawy oponowe, zaburzenia czucia powierzchownego i siły badanych mięśni kk. dolnych.
Badając ruchomość odcinka lędźwiowego najczęściej stwierdzamy ogólną restrykcję ruchu we wszystkich płaszczyznach świadczącą o przewadze problemu mięśniowego nad stawowym.
W przypadku jednokierunkowego ograniczenia ruchomości bez współistniejącej odruchowej skoliozy myśleć należy o zablokowaniu stawowym zaś przy jej obecności o konflikcie korzeniowo-dyskowym.
Możliwości terapii i techniki pracy w TCK
Terapia czaszkowo-krzyżowa posiada unikalne możliwości pracy z kobietą w ciąży ze względu na delikatność stosowanych technik i holistyczny stosunek do zagadnienia patologii w każdym wymiarze.
Terapia analizując mikroruch tkankowy będący pochodną pulsacji płynu mózgowo-rdzeniowego pozwala na "bezmanipulacyjną" a więc bezpieczną dla ciężarnej i płodu diagnostykę zarówno parametrów lokalnie uczestniczących w patogenezie bólu jak i wtórnych czasem dość odległych.
Precyzyjna palpacja pozwala terapeucie dokonać oceny symetrii miednicy, ruchomości k. krzyżowej, gry ślizgowej stawów międzywyrostkowych, ślizgu opony twardej w kanale kręgowym.
Podczas sesji nie poprzestaje się jednak na tym i zgodnie z doktryną osteopatii poszukuje się zaburzeń wtórnych do zmian w obrębie okolicy objętej bólem.
Nierzadko znajduje się tak "egzotyczne" z pozoru zaburzenia jak: zablokowanie okolicy podpotylicznej czyli kompleksu kości potylicznej i pierwszych dwóch kręgów szyjnych, restrykcje szwów czaszkowych, nierównowagę napięć powięziowych klatki piersiowej, zablokowanie górnego otworu klatki, napięcia trzewne z zablokowaniem przepony i wiele innych.
Poprzez pracę z intencją pobudzania prawidłowego wektora ruchu w tkance - terapeuta jest w stanie "namówić" tkanki poddane restrykcjom do ruchu w kierunku fizjologicznym bez potrzeby uciążliwych dla ciężarnej zmian pozycji ciała podczas sesji oraz bez potrzeby używania sił i dźwigni które mogłyby stwarzać jakiekolwiek zagrożenie dla ciężarnej i płodu.
Niezależnie od rozmiaru zmian strukturalnych zawsze w ciele istnieją pokłady rezerw funkcjonalnych dlatego terapeuta posługujący się terapią czaszkowo-krzyżową nie czuje zażenowania pracując z pełną wypukliną krążka (oczywiście przy braku ścisłych wskazań do leczenia operacyjnego).
Pracując przecież w systemie czaszka - opony - korzenie można nie zmieniając nic w kondycji krążka poprawić wzajemny ruch na granicy korzeń, osłonka opony, wypuklina i tym sposobem złagodzić dolegliwości. Przy czym można osiągnąć ten cel nie tylko przez lokalną pracę nad tymi elementami ale również poprzez odblokowanie restrykcji opony twardej od jej przyczepu na otworze wielkim kości potylicznej aż do zaczepu nici końcowej na kości guzicznej.
Terapeuta w sposób wolny i nieskrępowany podąża do wszystkich miejsc jakie mogą mieć logiczny, przyczynowy związek z dolegliwościami odcinka lędźwiowego w okresie ciąży i stara się je zrównoważyć licząc na to że ciało wspaniałomyślnie - zgodnie z doktryną Sutherlanda (twórcy metody) - wyleczy się samo.
Otwierając płaszczyzny poprzeczne ciała (przepona, górny otwór klatki piersiowej, strefa żuchwowo-gnykowa i podpotyliczna), których restrykcje w istotny sposób zaburzają adaptacyjne zdolności ciała w przypadku lokalnych przeciążeń terapeuta właśnie liczy na taką odpowiedź ciała.
Terapia czaszkowo-krzyżowa operując na systemie centralnego sterowania napięciami mięśniowymi pozwala na wygaszenie stanu nadmiernej reaktywności mięśni w tym przypadku mm. uczestniczących w kontroli regionu miednicy i lędźwi.
Po takim zabiegu można już łatwiej zaprogramować jakąś formę ćwiczeń profilaktycznych.
Nie mniej ważnym efektem pracy tą metodą jest przygotowanie pacjentki na obciążenie jakim jest zbliżający się poród.
Odzyskanie prawidłowego ruchu kości krzyżowej i ślizgu opony twardej w kanale kręgowym dzięki zastosowaniu specjalnych powolnych trakcji nie tylko bowiem łagodzi aktualne dolegliwości bólowe, ale również przygotowuje bolesny region do zbliżającego się procesu porodowego, który wymaga prawidłowej ruchomości kompleksu stawów krzyżowo-biodrowych.
Niejednokrotnie podczas sesji czaszkowo-krzyżowej jakby "przy okazji" zniwelowaniu ulegają zastarzałe "blizny" w tkance tkwiące tam czasem od lat pod postacią lokalnych przykurczów.
Jest to dodatkową zaletą szerszego spojrzenia na proces sekwencyjnego powstawania zaburzeń w tkance miękkiej, wiadomo bowiem że zadawniony uraz powodując lokalny uszczerbek ruchomości tkanki musi być kompensowany z zasobów sąsiednich struktur.
Podsumowanie
Nawet przy dużych wypuklinach krążka, silnych dolegliwościach bólowych rzadkością jest operacyjne leczenie problemu z powodu zagrożenia dla płodu i matki, dodatkowo w czasie ciąży trudno dobrać bezpieczny lek czy zabieg fizykoterapii stąd terapia czaszkowo-krzyżowa wydaje się być terapią z wyboru w tego rodzaju przypadkach.
Wysoką efektywność techniki przypisywać chyba trzeba swoistemu dialogowi jaki nawiązuje z ciałem podczas terapeutycznego osłuchiwania.
Ciało zna kierunek ruchu prowadzący na powrót do stanu równowagi.
Wleczone w kierunku choroby przez niekorzystne okoliczności wspaniałomyślnie
i sprytnie na każdym zakręcie zostawia chorągiewkę sygnalizacyjną w nadziei, że ktoś kiedyś będzie chciał z nim podążać w drogę powrotną.
To podstawowe założenie terapii czaszkowo-krzyżowej będące kontynuacją filozofii osteopatii jako takiej, pozwala zrozumieć dlaczego tak znikome bodźce zadawane ciału podczas sesji terapii czaszkowo-krzyżowej przynoszą tak spektakularne efekty.
1
4