TERAPIA CZASZKOWO-KRZYŻOWA (CRANIO-SACRAL TERAPY)
Terapia czaszkowo-krzyżowa (TCK) jest delikatną i nieinwazyjną formą terapii manualnej, która może poprawiać naturalne możliwości samoregulacji i gojenia się ustroju. TCK może również zapewniać objawową ulgę w szerokiej gamie dysfunkcji i problemów bólowych.
Rozwój technik czaszkowych zawdzięczamy W. G. Sutherlandowi, który był uczniem założyciela pierwszej szkoły osteopatii A. T. Stilla. W latach dwudziestych dwudziestego wieku - jako pierwszy opracował spójny model systemu wzajemnych napięć i zasad ich przenoszenia w układzie czaszka - opona twarda - kość krzyżowa. Eksperymentując na własnej czaszce, w specjalnie zaprojektowanym kasku, dr Sutherland udowodnił wzajemny ruch kości czaszki nawet po okresie zakończenia jej rozwoju, odkrył prawo wzajemnych napięć między oponą twarda wyściełającą jamy czaszki, otaczającą rdzeń kręgowy i współruch kości krzyżowej z kośćcem czaszki. Są one ściśle związane z ruchem pulsacyjnym i mocą płynu mózgowo-rdzeniowego i są według dr Sutherlanda przejawem "oddechu życia" (Breath of Life) rozumianego jako pulsacyjny ruch Pierwotnej Energii Życia. Jego dzieło kontynuowali tacy badacze jak Becker, Jealous, Kern, Milne, Sills, Upledger - wykazując ogólnoustrojowe konsekwencje zaburzeń w tym systemie oraz rozwijając możliwości zastosowania tej terapii jako komplementarnego sposobu leczenia wielu schorzeń we wszystkich grupach wiekowych.
Twórca terapii określił pięć składowych tego mechanizmu:
1. Wewnętrzna ruchliwość (motylność) mózgowia i rdzenia kręgowego - mózg i w mniejszym stopniu rdzeń kręgowy rytmicznie się "rozszerza" i "skurcza"; podczas tego procesu wewnętrzne komory i zewnętrzne zbiorniki również zmieniają kształt.
2. Rytmiczne krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego (PMR) - gdy mózgowie rytmicznie zmienia kształt, PMR otaczający mózg, rdzeń kręgowy i wypełniający komory mózgowe pulsacyjnie krąży. To pulsacyjne krążenie może być zaobserwowane, a zmiana ciśnienia PMR zmierzona podczas punkcji lędźwiowej.
3. Dynamicznie zmieniające sie napięcia twardej opony mózgowej - opony mózgowe otaczają mózg i rdzeń kręgowy, a zarazem tworzą przestrzeń w której krąży PMR. Opona twarda jest najbardziej zewnętrzna i najmocniejsza, która wewnątrz czaszki stworzyła specyficzną architekturę składającą sie z trzech półksiężycy. Jeden biegnie z tyłu do przodu i jest nazwany sierpem mózgu, który dzieli mózg na dwie półkule. Pozostałe dwa księżyce są położone po obydwu stronach sierpu mózgu i łączą sie w jego tylnej-dolnej części przyczepu tworząc tzw. Oś Sutherlanda; te dwa płatki zostały nazwane namiotem móżdżku gdyż swoim przebiegiem (od tyłu do przodu i z góry na dół) przypominają namiot. Pozostała część opony twardej, nazwana sierpem móżdżku, biegnie w kierunku otworu wielkiego mocno się wokół niego przyczepiając. Ta specyficzna architektura tworzy system wzajemnych napięć oponowych; gdy wzrośnie napięcie jednego z elementów opony twardej to spowoduje to przeniesienie napięcia na inne elementy tego systemu. Wewnętrzna ruchliwość mózgowia wraz z pulsacyjnym krążeniem PMR przekłada sie na system oponowy powodując napinanie jego składowych.
4. Ruchomość i giętkość kości czaszki - 22 kości z których składa sie nasza czaszka (bez żuchwy i kosteczek słuchowych) łączy sie ze sobą różnego rodzaju szwami. Błoniaste ciemiączka pozwalają na zmiany kształtu czaszki podczas przechodzenia przez kanał rodny umożliwiając nam przyjście na świat. Podczas rozwoju dziecka po porodzie, rytmiczna ruchliwość mózgowia i pulsacyjne krążenie PMR jest kontynuowane i przyczynia się do utworzenia specyficznej morfologii szwów. Ta ciągła dynamika mózgowia sprawia, że szwy pozwalają na minimalny ruch o czym świadczy ich "ząbkowa" budowa. W badaniach histologicznych znaleziono w szwach tkankę łączną oraz zakończenia nerwowe, których nie byłoby w zrośniętej, nieruchomej strukturze.
Jeśli dojdzie do zrostu to mamy do czynienia z patologią wynikłą z braku odpowiedniej mobilności. Podobną sytuację zaobserwujemy w każdym innym stawie, który się zrośnie jeżeli się go unieruchomi na długi okres. Dodatkowo, każda kość jest żywą tkanką podległą ciągłemu modelowaniu; kości mające mniej istoty gąbczastej są mniej giętkie, a te które są bardziej gąbczaste są bardziej podatne na zginanie. Warto zwrócić uwagę, że kości czaszki to kości płaskie ze stosunkowo dużą ilością istoty gąbczastej. W miarę upływu lat ruchomość kości czaszki maleje, co jest najprawdopodobniej związane ze zmniejszającą się dynamiką układu nerwowego, sklerotyzacją kości (zmniejszenie giętkości) oraz zmniejszeniem średnicy naczyń mózgowych (niedokrwienie- niedotlenienie). Postępujące z wiekiem zmniejszenie ukrwienia mózgu najczęściej prowadzi do starczego zaniku kory mózgowia i otępienia. To "kurczenie" się mózgu powoduje objętościowe zwiększenie przestrzeni w której krąży PMR. Razem ze zmniejszeniem sie ilości PMR powoduje to utrudnienie ekspresji dynamiki mózgowia i krążenia PMR na kości czaszki. W efekcie dochodzi do stopniowego zaniku ruchomości szwów.
5. Oddechowa ruchomość kości krzyżowej w stawach krzyżowo-biodrowych - W osteopatii za podstawę terapii czaszkowo-krzyżowej uznaje się pierwotny mechanizm oddechowy (z ang. Primary Respiratory Mechanism) stąd pojęcie "Oddechowa ruchomość". Ciagłość opony twardej z wewnętrzną okostną kości sklepienia czaszki, jej przyczep w okolicy otworu wielkiego i dalsza kontynuacja jako opona twarda rdzenia kręgowego, aż do końcowego przyczepu w okolicy drugiego segmentu kości krzyżowej, tworzy anatomiczne połączenie kości potylicznej z krzyżową. Dzięki temu połączeniu motylność układu nerwowego wraz z krążeniem PMR wprowadza w "nieświadomy" ruch kość krzyżową. Klinicznie staje sie to istotne połączenie gdy pacjent po upadku na pośladki zaczyna na przykład skarżyć sie na bóle głowy.
Zrozumienie geometrii systemu wzajemnych napięć (w których miejscach na kościach przyczepiają się opony mózgowe i rdzeniowe, a w których nie) daje klucz do poprawnej diagnozy i leczenia systemu czaszkowo-krzyżowego.
Wskazania:
Dolegliwości kręgosłupa i stawów obwodowych
Bóle głowy i migreny
Skoliozy
Chroniczne zmęczenie
Nerwobóle
Stany pourazowe(złamania, skręcenia, zwichnięcia)
Zaburzenia snu
Zaburzenia nastroju i przemęczenie
Obniżenie odporności
Nerwice
Autyzm
Mózgowe porażenie dziecięce
Nadpobudliwość u dzieci
Zaburzenia koncentracji i kłopoty z uczeniem się u dzieci
Niektóre rodzaje bezpłodności
Problemy trawienne
Nietrzymanie moczu
Depresja poporodowa
Urazy okołoporodowe matki i płodu
Stany depresyjne po traumach fizycznych, emocjonalnych
Przeciwwskazania i uwagi:
Terapia nie ma właściwie przeciwwskazań odnośnie techniki wykonywania zabiegu - ryzyko powikłań podczas wykonywania sesji terapeutycznej w zasadzie nie występuje z racji na niezwykłą delikatność manipulacji.
Jednakże istnieją przeciwwskazania odnośnie stanu pacjenta - takie jak:
ostre stany wymagające pilnej interwencji lekarskiej - duszności, ból w klatce piersiowej, zaburzenia rytmu serca, przełomy hormonalne, agresywne nadciśnienie, ból brzucha z objawami otrzewnowymi, kolki nerkowe i wątrobowe, padaczka, zatrucia, zaburzenia świadomości
świeże urazy wymagające zaopatrzenia medycznego - złamania, zwichnięcia, skręcenia stawów, krwotoki
aktywne fazy schorzeń psychicznych
Należy pamiętać o tym, że terapia jest metodą komplementarną dla klasycznej medycyny, nie wolno wykonywać jej zamiast uznanych metod terapeutycznych w chorobach nowotworowych, zakaźnych, urazowych i innych gdzie pacjent wymaga specjalistycznej opieki medycznej.
Natomiast łącznie z nią, najlepiej w kontakcie z lekarzem sprawującym opiekę nad chorym, możliwa jest czasem spektakularna poprawa stanu zdrowia pacjenta na zasadzie mobilizacji wewnętrznych zasobów zdrowia ustroju.
A więc byłoby błędem traktować terapię czaszkowo-krzyżową jako panaceum na wszystkie dolegliwości, natomiast dobrze jest pamiętać, że istnieje i jest bezpiecznym dopełnieniem klasycznych metod terapii.
Terapia czaszkowo - krzyżowa dzieli się na 3 etapy:
W pierwszym wykonuje się od 3 do 5 zabiegów, rozluźniając miejsca odpowiadające za rozchodzenie się wszystkich napięć, tym samym rozluźniając całą tkankę łączną, kości i stawy. Zabieg ten wykonuje się warstwami, gdyż tyle ile jest warstw komórek, tyle może być warstw napięć. Każdy zabieg jest rozluźnieniem jednej warstwy, a każdy następny rozluźnia warstwę położoną głębiej. Przerwy między każdym zabiegiem nie powinny być dłuższe niż tydzień, a krótsze niż 2 dni. W etapie drugim terapeuta zajmuje się twarzo - czaszką (okazuję się, że zlokalizowane w niej napięcia np. na skutek noszenia aparatów prostujących zęby mogą powodować bóle krzyża i skoliozę, a ssanie palca przez dziecko to nic innego tylko napięcia w obrębie opon, które dziecko chce w ten sposób intuicyjnie rozluźnić!). Tutaj rozluźnianie następuje szybciej, dlatego wystarczą 1 - 2 zabiegi, które można robić dzień po dniu. Ostatni etap to praca z emocjami. Urazy psychiczne w dzieciństwie - kłótnie w rodzinie, awantury - rzutują na powstanie tzw. pamięci komórkowej. Emocje są "zamykane" w tkance łącznej, a nagromadzenie napięcia w konkretnych miejscach powoduje, że uraz zostaje i wraca w formie powracających bólów kręgosłupa, stawów, nie dających się wyleczyć korzonków. A do tego oczywiście dochodzą stresy, którymi bombardowani jesteśmy codziennie w dorosłym życiu... Podczas zabiegu uwalniają się negatywne emocje, i czasami wygląda to jak napad padaczki. Drgawki powodują szybsze uwalnianie napięć, a towarzyszą im obrazy, myśli, płacz, krzyk lub śmiech. Uwolnienie następuje jeszcze przez tydzień od zabiegu, lecz nie jest już tak dramatyczne - mogą pojawić się sny, myśli, może przypomnieć się coś, o czym dawno zapomnieliśmy. Aby dać czas na uwolnienie, odstępy pomiędzy zabiegami powinny być tygodniowe, a ilość zabiegów zależy od tego, ile napięć zgromadziliśmy Każdy zabieg trwa godzinę, w czasie której pacjent leży na stole w ubraniu. Dodatkowo jest przykrywany kocem, ponieważ duże rozluźnienie zawsze wiąże się z uczuciem ciepła. Terapeuta wykonuje bardzo delikatne ruchy w obrębie czaszki, kości krzyżowej, okolic kręgosłupa i całej tkanki łącznej. Cała terapia czaszkowo - krzyżowa powinna mieć przynajmniej 5 zabiegów. Ale czasami może trwać kilka miesięcy, gdyż czas "naprawy" jest uzależniony od tego, jak bardzo zanieczyściliśmy nasz organizm.
Rytm kranio-sakralny posiada trzy cechy:
amplituda - świadczy o zakresie ruchomości tkanki łącznej. Zbyt niska - o istniejącej przeszkodzie,
energia - świadczy o elastyczności tkanki łącznej,
częstotliwość - norma 4-8 cykli na minutę (powyżej 8 cykli to proces ostry w organiźmie, poniżej 4 - przewlekłe procesy chorobowe.
Energia i amplituda świadczą o jakości rytmu, a jakość jest sposobem kontroli czy stan pacjenta się poprawia.
Cechą charakterystyczną terapii kranio-sakralnej jest to, że w czasie zabiegu używamy bardzo małej siły. Im mniejsza jest siła użyta do zabiegu, tym lepsze są rezultaty. Wielkość używanej siły równa się 5-ciu gramom. Proszę sobie wyobrazić kawałek celofanu, który pływa po powierzchni wody w jakimś naczyniu. Jeśli się zanurzy rękę w wodzie i poruszy celofan od spodu palcem pod powierzchnią wody tak aby nie stracił swojego kształtu, to jest właśnie siła potrzebna w terapii krani-sakralnej.
W trakcie zabiegu mogą pojawić się restrykcje (czyli ograniczenia normalnej zdrowej funkcji, utrudniające swobodne poruszanie się systemu kranio-sakralnego). Mogą występować one między dwiema kośćmi czaszki lub w obrębie kranio -sakralnego systemu membran. Stąd rozróżniamy restrykcje kostne i membranowe.
Restrykcje kostne są sztywne. Wskazują na niedostateczną ruchliwość w szwach, ponieważ kości sa często w szwach wzajemnie „zaklinowane”. Czuje się jak gdyby dane kości były mocno scementowane w swoich szwach.
Restrykcje membranowe są elastyczne. Pod wpływem lekkiego ruchu terapeuty restrykcja membranowa daje się wyczuć jak ciągnięta gumowa taśma, która chciałaby szybko wrócić do swojej pierwotnej postaci (np. w skoliozach).
Odróżnienie restrykcji kostnych i membranowych ma zasadnicze znaczenie dla oceny i oszacowania oraz leczenia systemu kranio-sakralnego.
Poprawa może przyjść w różny sposób przez:
zwiększone odczucie odprężenia
zmniejszenie objawów z powodu których pacjent przyszedł na wizytę
poprawę innych objawów; na przykład przy pracy nad bólem krzyża zmniejszeniu uległy migrenowe bóle głowy
radzenie sobie ze stresem i różnymi dolegliwościami uległa poprawie
redukcję efektów wcześniejszych urazów
poprawę samopoczucia
Wnioski:
Terapia kranio - sakralna jest mało znaną, bezpieczną i skuteczną metodą leczenia.
Cechą charakterystyczną jest to, że nie leczy się nią pojedynczych objawów , ale ciało w którym te objawy występują,
Miejsca z których wywołuje się objawy u pacjenta w czasie trwania zabiegu, a następnie poprawa stanu zdrowia, świadczą o rzeczywistym podłożu tych dolegliwości.
Szczególnie wskazana jest ta metoda dla osób, u których nie skutkuje terapia manualna, bądź występują przeciwwskazania do jej stosowania (podeszły wiek, silne nerwice, osteoporoza, a także zespół wielu bardzo różnorodnych i długotrwałych dolegliwości).
1