TERAPIA MANUALNA

Na podstawie: Freddy M. Kaltenborn

„Kręgosłup – badanie manualne i mobilizacja”

„Manualne mobilizacje stawów kończyn”

Aleksandra Wysokińska

Historia medycyny manualnej

 Hipokrates, lata 460-377 p.n.e – pisma z zakresu medycyny

manualnej zebrane w „Corpus Hippocratum”

 Galen, lata 131-202 n.e – traktaty medyczne będące

komentarzem do leczenia stosowanego przez Hipokratesa i
zawierające początki dzisiejszej terapii manualnej

 Podobne leczenie opisywali także: Avicenna z Bagdadu

1000r. – dzieło naukowe „Quanun”, Vidius Vidio 1500r.
(Francja), Ambroise Pare 1550r. (Francja)

 1874r. – szkoła osteopatii w USA, w latach 20-tych (XX wieku)

ten sposób leczenia dociera do Europy, a po drugiej wojnie
światowej rozwija się w Niemczech

Historia medycyny manualnej w

fizjoterapii

 Dr James Mennell 1917r. (Anglia) – pierwszy podręcznik

dotyczący leczenia stawów kończyn oraz kręgosłupa

 Dr James Cyriax 1974r. (Anglia) – kontynuował prace dr Mennella,

napisał podręcznik dotyczący badania i leczenia tkanek miękkich

 Alan Stoddard (Anglia) – osteopata, propagował techniki

osteopatyczne wśród fizjoterapeutów

 Freddy Kaltenborn – uczeń Mennella, Cyriaxa i Stoddarda

rozpoczął nauczanie w Skandynawii (1954r.)

 Geoffrey Maitland (Australia) – stworzył własną koncepcję terapii

manualnej

Wprowadzenie

 Mobilizacja manualna zajmuje się zaburzeniami w

układzie kostno-mięśniowym

 Jest stosowana w przypadku hypomobilności

stawu

 Jej zadaniem jest przywrócenie prawidłowej „gry

stawowej” – odpowiednich proporcji pomiędzy
ruchem toczenia i ślizgu w stawie

Pozycje kości i stawów

 Pozycja zerowa – neutralna, zerowa pozycja

wyjściowa

 Pozycja spoczynkowa – takie ustawienie stawu, w

którym torebka stawowa jest maksymalnie
rozluźniona, powierzchnie stawowe mają ze sobą
najmniejszy kontakt, a gra stawowa jest największa

 Pozycja zaryglowana – mała, wklęsła powierzchnia

stawowa posiada pełen kontakt z częścią większej,
wypukłej powierzchni stawowej, torebka stawowa
oraz więzadła są mocno napięte, ślizg stawowy w
kierunku pozycji zaryglowanej jest upośledzony

Płaszczyzna lecznicza w terapii

manualnej

 Płaszczyzna lecznicza

leży na wklęsłej
powierzchni
stawowej:

a) przemieszcza się

wraz z członem
stawowym o wklęsłej
powierzchni stawowej

Płaszczyzna lecznicza w terapii

manualnej

b) stoi nieruchomo gdy

człon stawu o
wypukłej powierzchni
stawowej porusza się
względem
nieruchomego członu
stawowego o wklęsłej
powierzchni stawowej

Ruchy kości i stawów

Rotacja kości

(toczenie z poślizgiem)

 rotacja to ruch obrotowy

wokół jakiejkolwiek osi
leżącej wewnątrz lub na
zewnątrz ciała

 do rotacji zaliczamy:
a) zginanie - prostowanie
b) odwodzenie –

przywodzenie

c) rotację wewnętrzną –

rotację zewnętrzną

Translacja kości

(gra stawowa)

 translacja to prostoliniowe

przesunięcie ciała, tak że

wszystkie punkty ciała

poruszają się wzdłuż linii

prostej o tę samą odległość,

z taką samą prędkością i w

tym samym kierunku

 do translacji zaliczamy:
a) separację
(translacja prostopadła)
a) ślizg prostoliniowy
(translacja paralelna)

Toczenie

 Odbywa się kiedy pomiędzy dwiema

powierzchniami stawowymi nowe punkty jednej
powierzchni wchodzą w kontakt z ciągle nowymi
punktami drugiej powierzchni

 Może występować tylko pomiędzy powierzchniami

nieprzystającymi – o różnym promieniu
krzywizny (wypukła po wklęsłej lub wklęsła po
wypukłej)

Ślizg

 Ruch ślizgowy następuje kiedy pomiędzy dwoma

ciałami jeden punkt jednego ciała wchodzi w
kontakt z ciągle nowymi punktami drugiego ciała

 Czysty ślizg to jedynie taki rodzaj ruchu, który

odbywa się między powierzchniami
przystającymi (płaskie i łukowate)

Toczenie i ślizg

 Stawy człowieka nie są w pełni przystające, co

powoduje, że ślizg po łuku stanowi jedynie
komponentę ślizgową podczas odbywającego się
w nich ruchu toczenia z poślizgiem

 Jeśli powierzchnie stawowe są bardziej

przystające, to podczas ruchu będzie więcej
ślizgu, jeśli mniej przystające, to więcej toczenia

Kierunek ruchu toczenia w stawie

 Komponenta toczenia podczas toczenia z

poślizgiem odbywa się zawsze w tym samym
kierunku co ruch kości

 Toczenie nie może występować w stawie bez

ruchu ślizgowego, ponieważ doprowadziłoby to do
kompresji lub podwichnięcia. Dlatego podczas
mobilizacji stawu komponenty toczenia należy
unikać.

Kierunek ruchu ślizgu w stawie

Wklęsła powierzchnia

stawowa

 ruch ślizgu oraz ruch kości

odbywają się w tym
samym kierunku

Wypukła powierzchnia

stawowa

 ruch ślizgu i ruch kości

odbywają się w
kierunkach przeciwnych

 Kierunek komponenty ślizgu zależny jest od tego, czy

poruszająca się powierzchnia stawowa jest wypukła,
czy wklęsła

Translację można wykonać tylko biernie, nie jest
możliwe
wykonanie jej siłą własnych mięśni

 prostopadła - trakcja

 paralelna – ślizg

prostoliniowy

Translacja kości – gra stawowa

Luz torebki stawowej – „slack”

 Wszystkie stawy przed napięciem leżących wokół

nich tkanek miękkich posiadają określoną grę
stawową, ten luz jest niezbędny dla prawidłowego
funkcjonowania stawu

 Zmiana długości struktur tkankowych może

prowadzić do hypomobilności lub
hypermobilności

 Największa swoboda ruchu występuje w pozycji

spoczynkowej

Trakcja

 Trakcja – bierne działanie translatoryczne, które

prowadzi do oddalenia jednej kości od drugiej
(separacja)

 W terapii manualnej stawów trakcję przeprowadza się

prostopadle do płaszczyzny leczniczej

Stopnie trakcji

 Stopień I: bez widocznej separacji, zmniejsza siły kompresyjne,

powoduje wyrównanie ciśnienia wewnątrzstawowego z

ciśnieniem atmosferycznym, stosowany podczas testów

trakcyjnych, ślizgowych i do mobilizacji ślizgowych oraz w celu

zmniejszenia bolesności; staw jest rozluźniony

 Stopień II: swoboda ruchu jest zniesiona, stosowany do testów

trakcyjnych i w celu zmniejszenia bolesności; tkanki miękkie

wokół stawu są napięte

 Stopień III: używa się większej siły trakcyjnej przy zniesionej

swobodzie ruchu, stosowany do testów i mobilizacji; napięte

struktury są rozciągane

Trójwymiarowe ustawienie trakcji

Trakcja w aktualnej

pozycji spoczynkowej:

a) jako gra stawowa w

stopniu I, II i III

b) w celu zmniejszenia

bolesności w stopniu I i II

c) jako mobilizacja w

stopniu III

Trakcja poza pozycją

spoczynkową:

a) jako gra stawowa w

stopniu I, II i III

b) jako mobilizacja w

stopniu III

 Podczas ustawiania stawu do wykonania trakcji
bierze się pod uwagę wszystkie płaszczyzny
anatomiczne (staw jednoosiowy ustawiamy w
jednej
płaszczyźnie, dwuosiowy w dwóch, trzyosiowy w
trzech)

Ślizg

 Ślizg – bierne, translatoryczne, pararelne przesunięcie

kości, które prowadzi do prostoliniowego ślizgu
pomiędzy powierzchniami stawowymi

 W terapii manualnej ślizg będzie wykonywany zawsze

paralelnie (równolegle) do płaszczyzny leczniczej

Stopnie ślizgu

 Stopień I: wibracja lub oscylacja przebiegająca

bez widocznego ruchu ślizgowego

 Stopień II: ruch kości powodujący napięcie tkanek

miękkich w kierunku leczniczym

 Stopień III: rozciągnięcie tkanek miękkich w

kierunku leczniczym

 Trójwymiarowe ustawienie stawu przed wykonaniem

ślizgu wynika z zasad trakcji, podczas testu
ślizgowego i mobilizacji ślizgowej stosuje się trakcję w
stopniu I

Ruchy złożone (wieloosiowe,

funkcjonalne)

 Ruch sprzężony – ruch jest sprzężony wtedy, gdy

proste ruchy (zginanie, prostowanie) automatycznie
odbywają się razem ze skłonem bocznym i rotacją
(występuje w kręgosłupie)

 Górny kręgosłup szyjny (C

0

–C

1

) – niezależnie od tego czy

kręgosłup znajduje się w zgięciu, czy w wyproście, przy
skłonie w jedną stronę ruch rotacji odbywa się w kierunku
przeciwnym

 Dolny kręgosłup szyjny (C

2

-Th

3

) – skłon boczny i rotacja są

sprzężone w tym samym kierunku, niezależnie od tego czy
kręgosłup znajduje się w zgięciu, czy w wyproście

Ruchy złożone c.d.

 Kręgosłup piersiowy – w zgięciu skłon boczny i rotacja są

sprzężone w tym samym kierunku, w wyproście skłon
boczny i rotacja są sprzężone w przeciwnym kierunku

 Kręgosłup lędźwiowy – w wyproście skłon boczny i rotacja są

sprzężone w przeciwnym kierunku, w zgięciu skłon boczny
i rotacja są sprzężone w tym samym kierunku

 Ruch sprzężony posiada większy zakres ruchu

oraz bardziej miękki opór końcowy od ruchu
niesprzężonego

Ruchy złożone c.d.

 Ruch kombinowany (niesprzężony) – to każdy

ruch złożony, który nie jest ruchem sprzężonym

 W górnym kręgosłupie szyjnym niezależnie od tego czy jest

w zgięciu, czy w wyproście, skłon boczny i rotacja mogą być
wykonywane w tą samą stronę

 W dolnym kręgosłupie szyjnym niezależnie od tego czy jest

w zgięciu, czy w wyproście, skłon boczny i rotacja mogą być
wykonywane w kierunkach przeciwnych

 To samo dotyczy kręgosłupa piersiowego i lędźwiowego

Ustalenie kierunku, w którym

ograniczony jest ślizg

 Mobilizację hypomobilnego stawu przy pomocy

ruchu ślizgowego wykonuje się w kierunku
ograniczenia tego ruchu

 Wyznaczanie tego kierunku wykonuje się za

pomocą:

a) testu ślizgowego
b)reguły wklęsło-wypukłej

Ustalenie kierunku, w którym

ograniczony jest ślizg c.d.

Test ślizgu stawowego

 badanie ślizgu w stawie to

zabieg manualny
polegający na
przeprowadzeniu ruchów
translatorycznych we
wszystkich możliwych
kierunkach badanego
stawu

Reguła wklęsło-wypukła

Może być użyta gdy:

a) pacjent ma duże dolegliwości

bólowe

b) staw posiada tylko bardzo

mały zakres ruchu

c) staw jest bardzo usztywniony
d) badający nabiera

doświadczenia w wyczuwaniu
ruchów ślizgowych

Reguła wklęsło-wypukła

Terapeuta kieruje kość o powierzchni

stawowej wypukłej w kierunku przeciwnym, a

o powierzchni stawowej wklęsłej w tym

samym kierunku co upośledzony ruch kości.