Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
SZKOLENIE DORADCY OSOBY NIEPEA
NOSPRAWNEJ
WYSPECJALIZOWANEGO W PLANOWANIU KARIERY
ZAWODOWEJ OSOBY NIEPEA
NOSPRAWNEJ
Wykładowca / trener
Maciej Otręba
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
PSYCHOSPOA
ECZNE NAST
PSTWA NIEPEA
NOSPRAWNOŚCI
Długotrwałe sytuacje stresowe wynikające z niepełnosprawności powodują u osób nimi dotkniętych
określone zmiany psychiczne, a niekiedy psychopatologiczne, które są tym głębsze, im większa jest
niepełnosprawność.
Zaburzeniu może ulec struktura osobowości, co może prowadzić do naruszenia struktury  ja , w
konsekwencji  gdy dojdzie do sytuacji uniemożliwiającej powstanie prawidłowej percepcji siebie 
do braku przystosowania do nowej sytuacji życiowej.
Niepełnosprawność powoduje upośledzenie wszystkich, do pewnego stopnia, obszarów życia
człowieka, wywołując problemy natury fizycznej, psychicznej, zawodowej, społecznej, ekonomicznej
i rodzinnej.
Niepełnosprawność dekomponuje życie i wymaga strategii radzenia sobie z sytuacjami
kryzysowymi i trudnymi.
Osoby niepełnosprawne często nie stawiają sobie celów życiowych, rezygnują z aspiracji, a ich życie
koncentruje się na codziennej wegetacji. Niektórzy mają poczucie krzywdy, co wiąże się z uczuciem
osamotnienia, społeczną izolacją.
Osoby niepełnosprawne, pomimo określonych braków, mają te same potrzeby biologiczne,
psychiczne i społeczne, jak wszyscy ludzie i tak samo dążą do zaspokojenia, chociaż nie wszystkie
potrzeby odgrywają u nich jednakową rolę.
Osoby niepełnosprawne zdecydowanie więcej wydatkują energii na wykonywanie różnych
czynności dnia codziennego i poruszanie się niż osoby pełnosprawne, co powoduje występowanie
stanów nadmiernego przeciążenia i przemęczenia.
Niepełnosprawność narusza najcenniejsze wartości człowieka, czyli zdrowie, sprawność fizyczną,
zdolność do wypełniania podstawowych zadań społecznych oraz stanowi pewną przeszkodę w
realizacji własnych celów.
Więzi społeczne odgrywają kapitalną rolę w sytuacjach trudnych i kryzysowych. Chronią przed
poczuciem alienacji i wywierają pozytywny wpływ na zaspokojenie społecznej integracji, poczucia
przynależności, dają dostęp do nowych kontaktów i informacji.
Choroba, niepełnosprawność rozpoznawana jest przez otoczenie społeczne jako stan niepożądany
dla ludzi, niekorzystny fakt społeczny. Dlatego też społeczeństwo nie zawsze skłonne jest pomagać
osobom chorym, niepełnosprawnym.
2
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
WSPARCIE SPOA
ECZNE
Udzielanie wsparcia osobom o ograniczonej sprawności polega na stosowaniu takich form pomocy,
które wykorzystywałyby niezaburzone funkcje i sprawności do wykazania największych
możliwości samodzielnego i twórczego życia.
Osoby niepełnosprawne, wg G. Caplana, uzyskujące dostateczne wsparcie społeczne rzadziej
stosują destrukcyjne mechanizmy obronne, charakteryzują się większą pewnością siebie i dlatego
łatwiej jest im przystosować się do zmian zachodzących w otoczeniu.
Największe zapotrzebowanie na wsparcie społeczne zaobserwowano w początkowym okresie
pojawienia się choroby i utracie sprawności.
Wsparcie społeczne jest jednym ze sposobów rozwiązywania trudnych i kryzysowych sytuacji
życiowych.
Definicja wsparcia społecznego
Wsparcie społeczne jest to powszechnie oczekiwana pomoc, dostępna dla jednostki lub grupy w
sytuacjach trudnych, stresowych, przełomowych, których ludzie nie są w stanie sami przezwyciężyć
(J. Kirenko).
Wsparcie społeczne są to relacje między ludz
mi, które pozwalają człowiekowi odczuć i dostrzec, że
ma wokół siebie osoby, na których może polegać. Osoby te dają mu dostrzec, że troszczą się o niego,
doceniają i kochają (J.G. Sarason).
Wsparcie społeczne to przede wszystkim informacje, które skłaniają jednostkę do wiary, że jest
szanowana i podlega opiece. Na wsparcie społeczne składa się: podtrzymanie emocjonalne,
podtrzymanie samooceny i podtrzymanie społeczne (S.Cobb).
Interakcje społeczne a wsparcie.
Wsparcie społeczne rozumiane jest często jako rodzaj interakcji społecznej w układzie
dynamicznym między osobą wspomagającą a wspomaganą, podjętej w sytuacji problemowej, w
której dochodzi do wymiany informacji emocjonalnej i instrumentalnej.
Interakcje zachodzą w czterech podstawowych układach życia ludzkiego (S.Kowula):
1. Człowiek  człowiek.
Relacje rodzinne, rówieśnicze, sąsiedzkie, zawodowe, koleżeńskie, przyjacielskie, towarzyskie,
 człowiek na drodze ,  człowiek  pielgrzym ,  człowiek znaczący , mistrz, partner. Relacje
określane mianem  Ja i  Ty .
2. Człowiek  grupa.
Rodzina, stowarzyszenie społeczne i polityczne, środowisko sąsiedzkie i lokalne, kościoły, organizacje
życia kulturalnego, sportowego, rekreacyjnego, hobbystycznego, grupy podkulturowe dzieci,
3
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
młodzieży, dorosłych, w tym przestępcze, grupy wsparcia o charakterze rozwojowym: grupy wsparcia
małżeńskiego, rodzinnego, dzieci i młodzieży, osób starszych.
3. Człowiek  instytucje.
Instytucje pomocy i porady prawnej, medycznej, socjalnej, instytucje usług i służb porządkowych,
ubezpieczeniowych, socjalnych, związkowych, edukacyjnych, gospodarczych, politycznych,
społecznych, instytucje samorządowe i samopomocowe.
4. Człowiek  szersze układy.
Gmina, miasto lub dzielnica, region zamieszkania, organizacje etniczne i kulturowe, stowarzyszenia
regionalne, ogólnopolskie czy międzynarodowe.
Teoretyczny model wsparcia społecznego wg K. Hellera.
Funkcja wsparcia społecznego w rozwiązywaniu problemów życiowych i sytuacji trudnych zależy od
tego, czy:
1. Istnieje realne wsparcie społeczne (dostępne i odpowiednie).
2. Jednostka ma cechy sprzyjające tworzeniu, zdobywaniu i utrzymywaniu więzi o charakterze
wsparcia oraz czy ma cechy warunkujące potrzeby tego wsparcia i umiejętności jego wykorzystania.
3. Interakcje wsparcia sprzyjają realizacji celów podtrzymania - istnieje zaufanie interpersonalne.
4. Subiektywny odbiór wsparcia i jego przetwarzanie zostaną włączone w zespół procesów
przezwyciężania trudności.
5. Interakcja sytuacji problemowej z potencjalnym wsparciem spowoduje, że zachowanie jednostki
będzie się cechowało, m.in. poszukiwaniem wsparcia.
Zmienne wsparcia społecznego
I. Zmienne kontekstu.
Sieć społeczna, grupa odniesienia, obiektywnie istniejące właściwości tych sieci.
Sieć społeczna oznacza strukturę społecznych więzów, w które uwikłany jest podmiot  człowiek i
dzięki którym otrzymuje pomoc w trudnych sytuacjach.
Sieć społeczna tworzy swoistą strukturę, w ramach której można wyróżnić trzy kręgi społecznego
zabezpieczenia:
1) Krąg pierwszy. Małżonkowie, bliska rodzina i najbliżsi, najbardziej oddani przyjaciele. Więzy są
trwałe i niezmienne, dla tego najwięcej wsparcia można uzyskać.
2) Krąg drugi. Dalsza rodzina, koledzy z sąsiedztwa, miejsca pracy, szkoły. Ponieważ członkowie tego
kręgu przemieszczają się, wsparcie jest bardziej zawodne.
3) Krąg trzeci. Sąsiedzi, znajomi, dalecy krewni, specjaliści z różnych instytucji i organizacji. Związki
są słabe, duża rotacja osób w tym kręgu.
Osoby niepełnosprawne często tracą całkowicie kontakt z ludz
mi należącymi do drugiego i trzeciego
kręgu. Należy nauczyć się korzystania ze wsparcia społecznego.
4
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wyróżnia się:
1. Pierwotna sieć społeczna.
Tworzona jest przez osoby, z którymi dana jednostka utrzymuje osobiste relacje i jest w tych
związkach silnie uczuciowo zaangażowana. Taka sieć jest jedyna i niepowtarzalna dla każdego
człowieka. W jej skład wchodzą członkowie rodziny, przyjaciele, stali partnerzy seksualni, czyli osoby
gwarantujące osobie zaspokojenie potrzeby bliskości, zrozumienia, miłości, intymności, satysfakcji
seksualnej, bezpieczeństwa, pewności siebie, akceptacji.
2. Wtórna sieć społeczna.
Tworzona jest przez osoby, z którymi utrzymywane są kontakty nie pociągające za sobą silnych
związków emocjonalnych. Wpływ tej sieci jest znaczący, ale nie tak silny jak w pierwotnej sieci.
II. Zmienne proceduralne.
Cechy treściowe wsparcia, procesy emocjonalnej wymiany, informacyjne, instrumentalne,
waloryzujące, procesy odbioru wsparcia, subiektywna ocena wsparcia, procesy przetwarzania,
wykorzystywanie wsparcia, efekty wynikające z poszukiwania lub unikania wsparcia.
Rodzaje i formy wsparcia społecznego.
1. Wsparcie informacyjne.
Udzielanie rad, porad prawnych i medycznych, informacji pomocnych w rozwiązywaniu życiowych
problemów jednostki, jak również wzbogacanie wiedzy samej osoby niepełnosprawnej, jak i rodziny
nt. niepełnosprawności, o możliwościach leczenia i rehabilitacji, o sposobach życia z
niepełnosprawnością, o instytucjach, w których można uzyskać pomoc, o istniejących grupach
samopomocy. Wiedza daje poczucia bezpieczeństwa, nawet jeśli osoba niepełnosprawna nie skorzysta
z niej.
2. Wsparcie emocjonalne.
Polega na okazywaniu zrozumienia, współczucia, podtrzymania na duchu w chwilach kryzysu
emocjonalnego i dawaniu komunikatów werbalnych i niewerbalnych:  jesteś przez nas kochany ,  nie
poddawaj się . Wsparcie emocjonalne niekiedy jest utożsamiane ze wsparciem podtrzymującym
samoocenę, ponieważ doświadczenie akceptacji zwiększa poziom samooceny. Wsparcie emocjonalne
powinno istnieć przez cały okres zmagania się z utraconą sprawnością.
3. Wsparcie materialne.
Polega na dostarczaniu środków materialnych, finansowych, różnego rodzaju darów, ułatwiających
egzystencję. Wsparcie materialne uzupełnia braki finansowe, pozwalając skupić się na aktywności i
rozwoju osoby niepełnosprawnej.
4. Wsparcie instrumentalne.
Wsparcie poprzez świadczenie usług. Polega na udzielaniu pomocy przy wykonywaniu dodatkowych
czynności codziennych, prac domowych oraz czynności poza domem. Pomoc udzielana jest w formie
bezpłatnych lub odpłatnych usług umożliwiających normalne funkcjonowanie.
5
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
5. Wsparcie wartościujące.
Polega na okazywaniu uczuć uznania, akceptacji, potwierdzenia znaczenia i wartości partnera dla
życia społecznego:  jesteś dla nas bardzo ważny ,  jesteś dla nas kimś znaczącym ,  bez ciebie nie
dalibyśmy sobie rady .
6. Wsparcie duchowe.
Wsparcie odwołujące się i budujące w człowieku wiarę, nadzieję i miłość.
Poszczególnych rodzajów wsparcia nie można traktować rozłącznie, wybiórczo w trakcie rozmaitych
interakcji społecznych, wzajemnie się one uzupełniają i przenikają. Nie ma również jednoznacznych
przesłanek, aby stwierdzić, które z nich odgrywa największą rolę.
III. Zmienne osobowościowe.
Właściwości indywidualne: kompetencja życiowa i społeczna, poczucie zlokalizowania kontroli,
potrzeba autonomii, zależności, prospołeczności lub egocentryczności, specyfika struktur
poznawczych.
Determinanty wsparcia społecznego.
Zdawanie sobie sprawy z charakteru pełnionej przez siebie roli społecznej (dziecko, matka,
ojciec, mąż, żona, wychowawca, pracownik).
Bezwarunkowa akceptacja wspomaganej osoby oraz warunkowa jej zachowania.
Posiadanie wiedzy na temat danej osoby (wywiad).
Znajomość technik i umiejętności rozpoznawania potrzeb drugiej osoby.
Posiadanie cech sprzyjających relacji pomocy: nastawienie na słuchanie, otwartość w
ujawnianiu własnych myśli i przyjmowaniu punktów widzenia drugiej osoby, spójność
przekazywanych treści (mimika, ton, głosu, gesty).
Posiadanie umiejętności mediowania, negocjowania, pośredniczenia między osobami o
odmiennych opiniach.
IV. Zmienne kontaktów społecznych.
Interakcje wsparcia: partnerskie  niepartnerskie, formalne  nieformalne, zinstytucjonalizowane 
niezinstytucjonalizowane, profesjonalne  nieprofesjonalne.
Zagrożenia związane ze wsparciem społecznym.
1. Osoba potrzebująca może wywoływać u innych niepokój budząc skojarzenia, że mógłby ich
spotkać podobny los.
2. Osoba potrzebująca może wywoływać uczucia zakłopotania i bezradności.
3. Środowisko może stwarzać rodzaj presji lub wymaga chronicznego tłumienia uczuć  staje
się samodzielnym z
ródłem stresu.
4. Więzy społeczne mogą pogłębić stan depresji, przedłużyć czas jej trwania.
5. Wzbudzanie nierealistycznych nadziei, przez co można utrudnić osobie wspieranej
zaakceptowanie własnej sytuacji.
6. Ustawiczne wspieranie i pomaganie w rozwiązywaniu problemów niesie ze sobą ryzyko utraty
przez biorcę zdolności samodzielnego radzenia sobie w jakichkolwiek sytuacjach i
pogłębiania się jego uzależnienia od pomocy otoczenia.
6
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
7. Ustawiczne wsparcie może powodować odczucie nadmiernej kontroli.
Należy dążyć do wspierania samodzielności wspieranej osoby, ponieważ wsparcie jest przede
wszystkim procesem wspomagania rozwoju drugiego człowieka  musi uwzględniać samorozwój i
samowychowanie człowieka.
System wsparcia społecznego.
System społecznego wsparcia tworzą ludzie i instytucje mogące służyć realną pomocą w zwykłych
warunkach życia i w sytuacjach trudnych, kryzysowych.
Model wsparcia wg Z. Kawczyńska-Butrym:
Rodzina  pierwszy system wzajemnych świadczeń oparty na osobistych i emocjonalnych
więzach.
Grupy samopomocowe i wolontariusze  wtórny system świadczeń wypełnianych w
bezpośrednich kontaktach, angażujących biorcę i dawcę świadczeń.
Pośrednie systemy pomocy  inicjatywy pozarządowe, stowarzyszenia.
Formalny system pomocy społecznej i reprezentowany przez pracowników socjalnych.
Formalny system pomocy medycznej, edukacyjnej i ekonomicznej.
Specyfika wsparcia społecznego polega na tym, że nie wszyscy ludzie są zdolni do korzystania z
takiego wsparcia. Osoba wspomagana ma prawo do decydowania, współdecydowania o tym, czy,
kiedy, jak długo, od kogo i w jakiej formie zechce otrzymać pomoc i wsparcie.
Osoba pomagająca powinna odznaczać się empatią, umiejętnością wrażliwości społecznej, odznaczać
się cechami allocentrycznymi, altruistycznymi i socjocentrycznymi. Relacja pomocy nie może być
nierówna. Wtedy osoba otrzymująca wsparcie może nie chcieć być w relacji na niższym szczeblu.
Potrzebne są relacje równości, partnerstwa.
Pseudo-profesjonalne formy wsparcia społecznego.
W badaniach M. Szczygielskiej-Majewskiej i D. Żółkiewicz stwierdzono następujące oczekiwania
dotyczące wsparcia społecznego u osób z uszkodzeniem rdzenia kręgowego:
1. Oczekiwania o charakterze medycznym
Leczenie i usprawnianie w oddziałach rehabilitacyjnych, leczenie sanatoryjne, opieka lekarska w
domu, zaopatrzenie w sprzęt ortopedyczno-rehabilitacyjny. Najczęściej wymienia się wsparcie
informacyjne i opiekę służby zdrowia.
2. Oczekiwania o charakterze socjalnym.
Dostosowanie mieszkania, sprzęt do poruszania się w domu i poza domem, renta, zasiłek lub
zapomoga. Najczęściej badani oczekiwali wsparcia finansowego.
3. Oczekiwania o charakterze zawodowym.
Potrzeba podjęcia pracy w warunkach dostosowanych do rodzaju niepełnosprawności.
7
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Instytucjonalne i pozainstytucjonalne systemy wsparcia osób niepełnosprawnych
Instytucjonalne formy wsparcia:
Zakłady leczniczo-rehabilitacyjne.
Przychodnie.
Poradnie specjalistyczne.
Szkoły integracyjne.
Chronione formy zatrudnienia (WTZ, ZAZ, ZPCH).
Środowiskowe Domy Samopomocy.
Domy Pomocy Społecznej.
Dom pomocy społecznej jest typową instytucją, w której występuje silna koncentracja wysiłków i
środków finansowych na zaspokojenie potrzeb biologicznych. Pomija się natomiast często wiele
potrzeb związanych ze społecznym i psychicznym funkcjonowaniem mieszkańców. Nierzadko jest
to z
ródłem patologii, oderwania od rzeczywistości, izolacji, brakiem samodzielności i uzależnienia od
innych. Życie w domach pomocy społecznej charakteryzuje się monotonią i biernością.
W wielu krajach odchodzi się od opieki instytucjonalnej jako tej, która w niewielkim stopniu
gwarantuje zachowanie podmiotowości jednostki. Formy instytucjonalne utrudniają integrację 
tworzą enklawy wyobcowania.
Najważniejsze ustawy regulujące system instytucjonalny:
Ustawa o rehabilitacji społecznej i zawodowej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych.
Ustawa o pomocy społecznej.
Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego.
Projektowana ustawa:
Ustawa o pożytku społecznym i wolontariacie.
Pozainstytucjonalne systemy wsparcia społecznego osób niepełnosprawnych.
I. Rodzina.
Rodzina zawsze stanowiła pierwotny, a zarazem podstawowy system opiekuńczy.
Czynniki utrudniające opiekę w rodzinie wg A. Hulka:
Złe warunki mieszkaniowe.
Niskie zarobki.
Brak czasu na opiekę wynikający z szeregu obowiązków.
Brak wystarczającej liczby osób do opieki.
8
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
II. Grupy samopomocowe.
Zadania grup samopomocowych.
1. Wsparcie emocjonalno-motywacyjne.
Polega na wymianie doświadczeń członków grupy oraz zdobytych przez nich informacji, odnoszących
się do np. uprawnień związanych z niepełnosprawnością. Ta funkcja samopomocy polega na
podwyższeniu samopomocy i likwidacji frustracji związanych z nadmiernym uzależnieniem od osób
trzecich.
2. Edukowanie społeczeństwa.
3. Kontrola w stosunku do instytucji i środowisk profesjonalnych.
Pomoc świadczona w grupach samopomocowych uznawana jest za wysoce efektywną i zwiększającą
udział społeczności w rozwiązywaniu problemów członków grupy.
III. Wolontariat.
Z. Kawczyńska-Butrym wyróżnia następujące cechy wolontariatu:
Uczestnictwo w nim jest dobrowolne.
Ochotnicy mają bardzo silną motywację działania, która wynika z własnego doświadczenia,
motywów religijnych, szczególnej prospołecznej postawy. Ochotnicy przejawiają duże osobiste
zaangażowanie w tym, co robią.
Działalność wolontariuszy charakteryzuje bezpośredni, często oparty na osobistych więzach
kontakt między  dawcą a  biorcą , przez co relacje są bardziej podmiotowe.
Działalność przynosi im satysfakcję, często stanowi ich sposób na życie.
Działalność organizacji ochotniczych zapełnia luki istniejące w systemie formalnej opieki
społecznej.
Działalność organizacji ochotniczych charakteryzuje elastyczność form i zakresu działania,
wynikające ze zmienności potrzeb oraz specyfiki i wzorów kulturowych istniejących w
środowisku lokalnym.
Działalność wolontariuszy jest nieodpłatna.
Idealny model wsparcia społecznego to taki, w którym funkcje systemów instytucjonalnych są
uzupełniane i wzmacniane wsparciem ze strony naturalnych systemów, czyli rodziny, przyjaciół,
przy jednoczesnym stymulowaniu oraz aktywizowaniu immanentnych sił i możliwości  biorcy .
9
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Funkcjonowanie wsparcia społecznego w rozwiązywaniu problemów życiowych i przezwyciężania
sytuacji trudnych wg modelu K. Hellera i R. Swindle a
Wpływy ekologiczne i
środowiska społecznego
Sieć więzi społecznych
jednostki
PROCESY RADZENIA SOBIE
Z PROBLEMAMI, WYDARZENIAMI
Grupy odniesienia działania
I WYMAGANIAMI
Obiektywne, potencjalne i
dostępne wsparcie społeczne
Problem życiowy
Procesy Procesy odbioru
przezwyciężania przetwarzania
Zadania życiowe
lub obrony wsparcia społecznego
Krytyczne wydarzenia
życiowe
Wybór zachowania
A
Stres życiowy
Cechy osobowościowe:
*kompetencja życiowa
i społeczna
*poczucie tożsamości, autonomii,
kontroli
Wzory zachowań w sytuacjach
*prospołeczność
problemowych i stresie
*style poznawcze i
indywidualne strategie przezwyciężania,
przezwyciężanie stresu
poszukiwania, unikania
wsparcia społecznego
Cechy genetyczne
A  interpersonalna relacja wsparcia
doświadczenia życiowe i
nawyki
10
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Doradztwo zawodowe a problemy najczęściej zgłaszane przez osoby niepełnosprawne.
Indywidualne doradztwo zawodowe pozwala na nawiązanie bliższej relacji z klientem, co przekłada
się na efektywniejsze rozpoznanie z
ródeł i skutków doświadczanych trudności
w obszarze rozwoju zawodowego.
2 Jednym z głównych i najczęściej zgłaszanych problemów przez osoby niepełnosprawne
korzystających z usług doradztwa zawodowego jest słaba umiejętności mówienia o sobie
pozytywnie. Doświadczają tego w sytuacji autoprezentacji na rozmowach kwalifikacyjnych,
na których mają przekonać pracodawcę, że są fachowcami, ekspertami w jakieś dziedzinie. Z
tym również wiąże się lęk przed rozmowami kwalifikacyjnymi, co w konsekwencji odbija się
na ich motywacji do aktywizacji zawodowej.
5 Następną zgłaszaną trudnością jest wątpliwość dotycząca informowania pracodawcy o
specyfice własnej niepełnosprawności. Na jakim stopniu szczegółowości pracownik ma
zapoznawać pracodawcę z charakterystyką swojej dysfunkcji? Wynika to z lęku o to, że
problemy związane z niepełnosprawnością będą głównym kryterium oceny danej osoby a tym
samym będą elementem dyskwalifikującym ich to jako ewentualnych pracowników.
6 Dla części osób niepełnosprawnych zwłaszcza tych długotrwale bezrobotnych istotną barierą
jest brak doświadczenia zawodowego, co też zmniejsza ich szanse na rynku pracy. Tego typu
trudności najczęściej pojawiają się u osób w powyżej 35 roku życia, ponieważ wcześniej nie
miały szansy skorzystania z form wsparcia dla osób niepełnosprawnych, do których mają
dostęp obecnie. Sytuacja wzmagana jest przez ich niski poziom wykształcenia zwłaszcza osób
pochodzących z terenów wiejskich i małomiasteczkowych
8 Niektórym osobom towarzyszy poczucie bycia gorszym od innych i poczucie porażki na
samym starcie starania się o pracę. Osoby te często spostrzegają siebie przez pryzmat swoich
dysfunkcji i pojawiających się w związku z tym ograniczeń. Paradoks polega na tym, że często
te ograniczenia w żaden sposób nie wypływałyby na jakość pracy. Z drugiej jednak strony tego
typu podejście do siebie ma swoje odbicie w postawach społecznych w tym również
pracodawców oraz przykrych doświadczeniach tych osób.
11 Zbyt długie bierność zawodowa spowodowała u części osób poczucie wyalienowania
społecznego. Bardzo trudno im wtórnie zaadaptować się w środowisku społecznym i
zawodowym. Odczuwają dyskomfort z tym związany, co bywa w dużej mierze czynnikiem
demotywującym do podejmowania wszelkich działań działań.
17 Trudność w odcięciu się od negatywnych doświadczeń związanych z np. pracą. Trudno jest
przełamać tą barierę i świadomość, że sytuacja może się powtórzyć. Następuje często tzw.
fiksacja na minionych doświadczeniach i mała otwartość na nowe. Efektem tego jest
zniechęcenie do podejmowania kolejnych prób znalezienia zatrudnienia. Wynika to
niejednokrotnie z dużej wrażliwości osób niepełnosprawnych na krytykę ze strony innych, co
odbierają bardziej jako atak personalny a nie informację zwrotną na temat konkretnej sytuacji.
11
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
19 Brak osoby, która zmobilizowałaby do działania, postawiłaby konkretne wymagania. Osoby,
które chciałyby wejść na rynek pracy, ale odczuwają wiele barier wewnętrznych upatrują
z
ródła tych trudności w nadopiekuńczej postawie rodziców. Uważają, że nadmierne chronienie
ich przed trudną rzeczywistością spowodowało, że obecnie sobie w niej nie radzą.
Potrzebowaliby osoby (grupy), która stawiałaby od początku wymagania i mobilizowałaby do
działania, co dawałoby im poczucie bycia  mniej niepełnosprawnym niż pozostawienie ich
pod  kloszem ochronnym .
Wszystkie poruszane zagadnienia są wynikiem rozmów doradczych z osobami zgłaszającymi się do
Agencji Zatrudnienia. Nie należy jednak uogólniać tego na wszystkie osoby niepełnosprawne.
Doświadczane trudności mogą być podobne, ale różne są ich przyczyny. Optymistyczny jest fakt
uświadamiania sobie trudności i jej pochodzenia, ponieważ jest to już duży krok do pracy nad tym.
12
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
AKTYWIZACJA ZAWODOWA OSÓB NIEPEA
NOSPRAWNYCH
Stosunek człowieka do pracy jest warunkowany wieloma czynnikami, w tym głownie cechami
osobowości, wpływami środowiskowymi a także jego stanem zdrowia. Jednak ograniczenie
sprawności nie zawsze idzie w parze z brakiem możliwości wykonywania pracy zawodowej jeżeli
odpowiada psychofizycznym możliwościom i kwalifikacjom osoby. Praca jest ważna w życiu każdego
człowieka, także w życiu osoby niepełnosprawnej, których bywa niejednokrotnie jednym z elementów
stanowiących o ich samoocenie ( Z. Sękowska, T. Sękowski, Rehabilitacja zawodowa inwalidów
wzroku w Polsce, Lublin, 1991). Natomiast brak możliwości wykonywania pracy warunkowany
pozazdrowotnymi względami jest bardzo poważnym zagrożeniem dla całościowego procesu
rehabilitacji. Wiąże się to z faktem, że zarówno deprywacja potrzeb, jak i świadomość degradacji w
zakresie rzeczywistych uprawnień w stosunku do ludzi zdrowych są czynnikiem istotnie
utrudniającym akceptacje własnego inwalidztwa. Ograniczone możliwości zatrudnienia w połączeniu z
uprzedzeniami wobec osób niepełnosprawnych stawiają w ich w szczególnie trudnej sytuacji i
prowadzą do poczucia własnej bezużyteczności i odbiera przekonanie o możliwościach realizowania
się poprzez pełnienie roli zawodowej (M. Chodkowska, Kobieta niepełnosprawna).
W badaniach prowadzonych przez M. Chodkowską wśród kobiet niepełnosprawnych pracujących w
różnych środowiskach stwierdzono, iż dla kobiet starszych, o niskim wykształceniu możliwość
przebywania wśród ludzi o podobnym lub jeszcze gorszym stanie zdrowia jest z
ródłem mobilizacji
wewnętrznej, pomaga w zaakceptowaniu własnego kalectwa. Natomiast osoby młodsze, ze średnim
lub wyższym wykształceniem częściej aspirują do pełnienia roli zawodowej w środowisku zdrowych,
do odcięcia się od osób przejawiających frustracje i brak pogodzenia się z własną sytuacją zdrowotną.
Praca w systemie integracyjnym w większym stopniu zaspakaja potrzebę bycia użytecznym
i akceptowanym a przez to zwiększa poczucie własnej wartości. Funkcjonowanie w takim środowisku
sprawia, że osoby niepełnosprawne czują się zdrowsze, maja więcej sił i lepiej radzą sobie z
obowiązkami pozazawodowymi. Praca wśród zdrowych znacznie przyspiesza przebieg rehabilitacji
społecznej i zawodowej (M. Chodkowska, Kobieta niepełnosprawna).
Ponad 60% osób wyraża przekonanie, że większość niepełnosprawnych w naszym kraju jest ciężarem
dla swoich bliskich. Takie przekonanie o niepełnosprawnych ma konsekwencje praktyczne,
niejednokrotnie z góry pozbawiające szans człowieka niepełnosprawnego, co niejednokrotnie
zauważalne jest w realizowanej polityce społecznej państwa. Główny nacisk kładzie się na
zaspokojenie potrzeb bytowych, nie dostrzegając potrzeb wyższego rzędu- jak zdobycie
wykształcenia, pracy ( E. Gorczycka, Polityka społeczna wobec osób niepełnosprawnych,
Częstochowa, 1992).
Badania prowadzone przez A. Ostrowską i M. Sikorską (1996, Syndrom niepełnosprawności w Polsce.
Bariery integracji) dowodzą, iż w sferze pracy propagowany jest model separacyjny, co może mieć
związek z długoletnia tradycją wydzielania zakładów dla inwalidów w Polsce- spółdzielni
inwalidzkich. Pomimo, że już nie istnieją dla wielu osób jest sprawą oczywistą, że były one
najlepszym rozwiązaniem dla osób niepełnosprawnych. Charakterystyczne jest, że ta opinia jest
reprezentowana relatywnie częściej przez osoby niepełnosprawne niż osoby zdrowe. Być może
doświadczenia osobiste niektórych osób niepełnosprawnych związane z pracą w integracyjnym
modelu sprawiają, że odnoszą się do niego z rezerwą.
13
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Istniejące bariery postaw społecznych, krzywdzące stereotypy i dystans wobec osób
niepełnosprawnych są funkcja posiadanej wiedzy o niepełnosprawności, ogólnego poziomu
wykształcenia i osobistych doświadczeń w kontaktach z nimi. Wraz z rozwojem tych wszystkich cech
rośnie tolerancja, akceptacja integracji, wszechstronniejsze widzenie problemów ludzi
niepełnosprawnych a także dostrzeganie roli i odpowiedzialności społeczeństwa za marginalizację
niepełnosprawnych. Na szczególną uwagę zasługuje tu ograniczony dostęp do rehabilitacji leczniczej i
zawodowej. Brak rehabilitacji oznacza, że wiele osób niepełnosprawnych funkcjonuje poniżej
poziomu swoich potencjalnych możliwości. Aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych jest
niewielka, a ich ogólna aktywność koncentruje się zwykle wokół spraw domowych. Ostrowska i M.
Sikorska, (1996, Syndrom niepełnosprawności w Polsce. Bariery integracji).
Wielu osobom niepełnosprawnym odmawia się zatrudnienia, albo proponuje się im podrzędna, słabo
płatną pracę w sektorach niewymagających szczególnych kwalifikacji i kontaktów z ludz
mi. Dzieje się
tak, chociaż można wykazać, że przy właściwej ocenie, wyszkoleniu i zatrudnieniu większość tych
osób może wykonywać zawody zgodnie z obowiązującymi normami. W czasie bezrobocia i trudności
na rynku pracy osoby odbiegające od normy są zwalniane w pierwszej kolejności, a przyjmowane jako
ostatnie ( A. Hulek, 1980, Pedagogika rewalidacyjna, PWN, Warszawa).
Wartości cenione %
Poczucie własnej użyteczności i czynnego udziału w życiu 42,6
Uzyskanie jakichkolwiek dochodów 40,8
Kontakty z ludz
mi 25,7
Możliwość wykonywania pracy 18,8
Zadowolenie z siebie 8,2
Niezależność finansowa 6,0
Szacunek otoczenia 3,1
Możliwość rozwoju osobistego 1,4
Nic 9,1
N= 350
Dane te pokazują, iż osoby niepełnosprawne najbardziej cenią poczucie własnej użyteczności, udział w
życiu społecznym, kontakty z ludz
mi, ale także możliwość pracy zawodowej, czyli ogólnie rozumianą
aktywność życiową.
14
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Zorientowanie na klienta w procesie poszukiwania zatrudnienia
Osoby niepełnosprawne stanowią grupę wysoce heterogeniczną pod względem problemów i potrzeb
zawodowych. Zróżnicowanie to ujawnia się na wielu poziomach i ze względu na tą różnorodność
można zaproponować właściwy rodzaj pomocy. Różnorodność ta wynika z następujących cech:
1. Różny rodzaj niepełnosprawności. Są osoby z uszkodzonym narządem ruchu, wzroku, słuchu,
epilepsją, zaburzeniami psychicznymi, upośledzeniem umysłowym, chorobami układu
oddechowego i krążenia oraz innymi schorzeniami. Każde z tych osób potrzebuje innego
rodzaju pomocy i wsparcia w procesie poszukiwania pracy.
2. Różny stopień niepełnosprawności. W Polsce są trzy stopnie niepełnosprawności: lekki,
umiarkowany i znaczny oraz częściowa i całkowita niezdolność do pracy. Co oznacza, że
funkcjonowanie dwóch osób nawet o podobnym schorzeniu może być zupełnie różne w
zależności od stopnia uszkodzenia danego narządu.
3. Różny poziom przygotowania do samodzielnego życia. Jedna osoba o dużych wydawałoby się
barierach związanych z uszkodzeniem danego narządu może radzić sobie bardzo dobrze i jest
wystarczająco samodzielna w kontaktach społecznych i zawodowych. Inna osoba, która jest
fizycznie i intelektualnie dość sprawna może być nie przygotowana do samodzielnego życia i
wymagać specjalistycznych usług i dłuższej pracy nad osiągnięciem możliwie wysokiego
poziomu samodzielności życiowej.
4. Różny poziom kwalifikacji i doświadczenia zawodowego. Są osoby o wysokich kwalifikacjach
i bogatym doświadczeniu zawodowym - znające języki obce, bardzo dobrze posługujące się
komputerem, posiadające certyfikaty i specjalistyczne szkolenia. Są też osoby bez kwalifikacji
i doświadczenia zawodowego z ukończoną jedynie szkołą podstawową. Między tymi dwoma
skrajnymi charakterystykami osób znajduje się grupa pośrednia o mniejszym lub większym
doświadczeniu oraz kwalifikacjach. Każda z tych grup osób wymaga innego poradnictwa i
przygotowania do wykonywania pracy zawodowej.
5. Różny rodzaj potrzeb związanych z adaptacją stanowiska i miejsca pracy. U części osób ze
względu na ich rodzaj niepełnosprawności konieczne jest dostosowanie miejsca pracy np.
dostosowanie odpowiedniego oprogramowania komputerowego dla osoby słabo widzącej, w
innych przypadku fizyczne dostosowania nie są potrzebne np. osoba niesłysząca pracująca na
produkcji przy pakowaniu. W jeszcze innym przypadku dostosowanie miejsca pracy może
polegać na umożliwieniu pracownikowi częstszych przerw w pracy.
6. Różny poziom czasu trwania adaptacji zawodowej. Część osób jest od razu gotowa do
podjęcia zatrudnienia. Ma jasno sprecyzowany cel zawodowy, jest świadoma swoich
kwalifikacji i możliwości. Są to z reguły osoby pozostające krótki czas bez pracy, lub też osoby
pozostające w zatrudnieniu - chcące zmienić obecną pracę. Część osób nie jest gotowa do
podjęcia zatrudnienia, wśród nich są osoby długotrwale bezrobotne, osoby po z
le dobranych
szkołach nie uwzględniających ich predyspozycji. Nie potrafiące określić swych umiejętności
zawodowych, mające problemy ze sprecyzowaniem zawodów, które mogłyby wykonywać. W
takich przypadkach wskazane jest aby najpierw podjęły inną aktywność np. szkolenie,
wolontariat czy też wzięły udział w zajęciach z aktywizacji zawodowej.
7. Różnice w adaptacji zawodowej w początkowym okresie zatrudnienia. Część osób wymaga
pomocy i wsparcia w początkowym okresie zatrudnienia np. osoby niesłyszące potrzebują
pomocy tłumacza języka migowego w pierwszym okresie zatrudnienia w załatwieniu spraw
15
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
formalnych związanych z zawarciem stosunku pracy oraz poinstruowaniem co do
wykonywania czynności wchodzących w skład obowiązków pracownika. Osoby ze
schorzeniami psychicznymi mogą potrzebować wprowadzenia i wsparcia ze strony dyrekcji
zakładu pracy ale także zespół przyjmujący nowego pracownika może mieć potrzebę
oswojenia się z naturą jego schorzenia. Takie wprowadzenie daje poczucie bezpieczeństwa
osobie w nowym środowisku pracy.
Dlatego też w przypadku, każdej osoby wskazane jest określenie jej indywidualnego planu działania
prowadzącego do osiągnięcia optymalnego zadowolenia z podejmowanych działań prowadzących do
satysfakcjonującego wyboru ścieżki zawodowej. Indywidualny plan działania powinien uwzględniać
wszystkie powyższe aspekty zróżnicowanych potrzeb poszczególnych osób. Dobre rozpoznanie
potrzeb każdej osoby daje możliwość właściwej, szybkiej i skutecznej pomocy.
16
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
POŚREDNICTWO PRACY DLA OSÓB NIEPEA
NOSPRAWNYCH
W PAC
STWACH CZA
ONKOWSKICH UNII EUROPEJSKIEJ
1. Pośrednictwo pracy - ważny element
rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych
Zatrudnienie stanowi jeden z podstawowych problemów życiowych osób niepełnosprawnych.
Dla wielu z nich znalezienie satysfakcjonującej pracy jest zadaniem bardzo trudnym. Postawy
pracodawców wobec zatrudniania takich osób są zwykle bardzo nieprzychylne, szczególnie w
odniesieniu do niektórych kategorii osób niepełnosprawnych, jak osoby niewidome, osoby z
niepełnosprawnością intelektualną (umysłowo upośledzonych), osoby z zaburzeniami psychicznymi.
Wyrazem tego jest niższy wskaz
nik zatrudnienia i wyższa stopa bezrobocia wśród osób
niepełnosprawnych w porównaniu z populacją osób pełnosprawnych. Dotyczy to nie tylko naszego
kraju, lecz również krajów europejskich i pozaeuropejskich.
Wiele osób niepełnosprawnych dla uzyskania odpowiedniej dla siebie pracy musi korzystać z
usług specjalnych służb - doradców zawodowych i pośredników pracy. Nieliczne z nich potrafią
bowiem problem ten rozwiązać samodzielnie we własnym zakresie. Pośrednictwo pracy stanowi więc
ważny element rehabilitacji zawodowej. Jej celem jest udzielenie pomocy osobie niepełnosprawnej w
rozwiązaniu wszystkich problemów w rozwoju zawodowym i w przebiegu aktywności zawodowej, a
w szczególności w wyborze zawodu, przygotowaniu się do pracy, uzyskaniu odpowiedniej pracy,
także w adaptacji zawodowej w miejscu pracy w początkowym okresie zatrudnienia. Pośrednictwo
pracy jest więc formą pomocy dla osoby niepełnosprawnej w uzyskaniu odpowiedniego zatrudnienia.
Jest to działanie polegające na udzielaniu pomocy osobie poszukującej pracy w uzyskaniu
odpowiedniego zatrudnienia, a zakładom pracy w znalezieniu odpowiednich pracowników. Realizuje
je przygotowany do wykonywania tego rodzaju zadań pracownik, nazywany pośrednikiem pracy. Z
uwagi na specjalne problemy zawodowe pośrednictwem pracy dla osób niepełnosprawnych zajmują
się specjalni pośrednicy pracy, specjalnie przygotowani do rozwiązywania problemów związanych z
uzyskaniem pracy przez osoby niepełnosprawne.
2. Analiza pośrednictwa pracy dla osób niepełnosprawnych
Pośrednictwo pracy osób niepełnosprawnych zakłada relacje między trzema partnerami, a
mianowicie:
1. Pracodawcą, poszukującym odpowiednich pracowników, których zamierza zatrudnić.
2. Osobą niepełnosprawną, poszukującą odpowiedniej dla siebie pracy i pragnącą uzyskać
trwałe zatrudnienie.
3. Pośrednikiem pracy, posiadającym kwalifikacje do udzielenia pomocy w spełnieniu
oczekiwań tych dwóch partnerów.
Dalsza analiza tematu będzie prowadzona pod kątem pośrednictwa pracy na otwartym rynku
pracy. Dzisiaj istnieje ogólna zasada, że osoby niepełnosprawne w pierwszej kolejności powinny być
zatrudnione w zwykłych zakładach pracy.
17
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
2.1. Oczekiwania pracodawców
Pracodawca patrzy na zatrudnienie pracowników z punktu widzenia swoich obowiązków i
odpowiedzialności wynikających z zadań zakładu pracy. Należą do nich wykonywanie pracy, mającej
na celu wytworzenie określonej ilości i wysokiej jakości dóbr materialnych lub niematerialnych, albo
świadczenie określonych usług na rzecz społeczeństwa, również na najwyższym poziomie. Dominuje
więc u niego przede wszystkim aspekt ekonomiczny i finansowy. W jego interesie leży pozyskanie
pracowników o najwyższych kwalifikacjach, potrzebnych do wykonywania zadań zakładu,
pracowników o wysokiej wydajności, pracowników elastycznych potrafiących dostosować się do
zmieniającej się sytuacji na rynku pracy i w samym zakładzie, będących w stałej dyspozycji itp.
Kiedy przed pracodawcą staje problem zatrudnienia pracownika niepełnosprawnego pojawiają
się wówczas u niego liczne wątpliwości, czy potrafi on spełnić wszystkie jego oczekiwania, czy będzie
w pełni przydatny dla realizacji zadań zakładu pracy. Dotyczy to szczególnie pracodawców, którzy
dotychczas nie zatrudniają i nie mają doświadczenia w zatrudnieniu pracowników niepełnosprawnych.
Dlatego pojawiają się u nich liczne bariery mentalne i emocjonalne.
Jeśli chodzi o bariery mentalne, to przede wszystkim wielu pracodawców nie ma rzeczywistej
wiedzy o możliwościach zawodowych pracowników niepełnosprawnych. Przypisują im wiele
negatywnych cech z punktu widzenia pracy zawodowej. Dla wielu pracodawców osoba
niepełnosprawna jest mniej wartościowym pracownikiem, a jej zatrudnienie powoduje wiele
problemów. Nie znają oni lub nie słyszeli o pozytywnych przykładach niepełnosprawnych ministrów,
dyrektorów, pracowników naukowych, informatyków, a także dobrze pracujących, sumiennych,
lojalnych pracowników na przeciętnych stanowiskach pracy.
Jeśli chodzi o bariery emocjonalne, to wielu pracodawców obawia się problemów związanych
z zatrudnianiem osób niepełnosprawnych. Zwykle obawiają się oni tego, że pracownik
niepełnosprawny będzie powodować wypadki przy pracy, częściej chorować, mniej wydajny i mniej
dyspozycyjny. Obawiają się także problemów związanych z przystosowaniem stanowiska i miejsca
pracy (brak dostatecznej wiedzy w tym zakresie), z realizacją specjalnych przywilejów pracowników
niepełnosprawnych (krótszy dzień pracy, dodatkowe dni urlopu). A szczególnie obawiają się, że
pracownik niepełnosprawnych narazi ich na dodatkowe koszty. Tego rodzaju obawy są konsekwencją
nie tylko nieznajomości możliwości zawodowych samych osób niepełnosprawnych, lecz również
nieznajomości całego systemu zatrudnienia, który zapewnia odpowiednie wsparcie finansowe dla
pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne.
W postawach pracodawców wobec zatrudniania osób niepełnosprawnych trzeba widzieć
również pewne zróżnicowanie. Szczególnie są one negatywne wobec niektórych kategorii osób
niepełnosprawnych, a mianowicie osób niewidomych, z niepełnosprawnością intelektualną, z
zaburzeniami psychicznymi.
18
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
2.2. Zróżnicowanie osób niepełnosprawnych poszukujących pracy
Osoby poszukujące pracy stanowią grupę bardzo zróżnicowaną pod względem problemów i
potrzeb zawodowych. Są to osoby:
1. Z różnymi rodzajami niepełnosprawności, mające różne problemy i potrzeby zawodowe. Są
w śród nich osoby z uszkodzonym narządem wzroku, narządu słuchu, narządu ruchu, z
niepełnosprawnością intelektualną, z zaburzeniami psychicznymi itp.
2. O różnych stopniu niepełnosprawności - o różnym poziomie samodzielnego funkcjonowania
w sytuacjach życiowych i zawodowych, czyli o różnym zakresie trudności i ograniczeń
funkcjonalnych. Ma to istotny wpływ na zdolność do pracy tych osób. U nas w Polsce są trzy stopnie
niepełnosprawności: stopień lekki, umiarkowany i znaczny oraz całkowita i częściowa niezdolnością
zdolność do pracy.
3. O różnym poziomie ogólnego zrehabilitowania i przygotowania do prowadzenia
samodzielnego życia. Są wśród nich osoby dobrze zrehabilitowane oraz osoby wymagające
określonych usług dla osiągnięcia możliwie najwyższego poziomu samodzielności życiowej.
4. O różnym poziomie kwalifikacji zawodowych i przygotowania do pracy na otwartym rynku
pracy. Niektóre z nich nie posiadają żadnych kwalifikacji i doświadczenia zawodowego. Takie osoby
przed zatrudnieniem wymagają zwykle poradnictwa zawodowego i przygotowania do wykonywania
pracy zawodowej - szkolenia zawodowego.
5. Potrzebujące stanowiska pracy z pewną modyfikacją zakresu zadań zawodowych, gdyż nie
mogą wykonywać wszystkich zadań przypisanych danemu stanowisku pracy.
6. Potrzebujące adaptacji stanowiska i miejsca pracy dla poprawienia poziomu funkcjonowania
w sytuacjach zawodowych.
6. Potrzebujące pomocy i wsparcia w adaptacji zawodowej w początkowym okresie
zatrudnienia. Obejmuje ona przystosowanie się do wykonywania zadań zawodowych oraz fizycznego i
społecznego środowiska pracy.
Biorąc pod uwagę to zróżnicowanie, wśród osób niepełnosprawnych poszukujące pracy można
wyróżnić:
1. Osoby niepełnosprawne, które mogą być zatrudnione na warunkach konkurencyjnych, a więc na
takich samych zasadach jak każdy inny pracownik. Punktem wyjścia jest w tym przypadku
pracodawca, poszukujący odpowiedniego pracownika, który będzie odpowiadać jego potrzebom na i
oczekiwaniom. Osoby niepełnosprawne kandydują na takie stanowisko, tak samo jak inni
(pełnosprawni) kandydaci. Są to zwykle osoby, które charakteryzują się wysokim stopniem
zrehabilitowania i wysokimi kwalifikacjami zawodowymi. Takie osoby spełniają oczekiwania
pracodawcy bez konieczności dokonywania specjalnych adaptacji stanowiska i miejsca pracy. Mogą
one jedynie wymagać pewnych modyfikacji organizacyjnych tak, jak każdy inny pracownik. Jako
przykład może posłużyć zatrudnienie radcy prawnego z uszkodzeniem kończyny dolnej posługującego
się protezą, nauczyciela języka polskiego lub historii z amputacją jednej kończyny górnej. Jeśli chodzi
o pomoc w początkowym okresie zatrudnienia w zakresie przystosowania się do wykonywania zadań
zawodowych i do fizycznego i społecznego środowiska pracy, to potrzebują one jej w takim samym
zakresie jak każdy inny pracownik. Zwykle zakłady pracy mają swoje systemy wprowadzania
nowozatrudnionych pracowników.
19
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
2. Osoby niepełnosprawne, które mogą być zatrudnione na warunkach konkurencyjnych, pod
warunkiem adaptacji stanowiska lub miejsca pracy, zgodnie z ich potrzebami. Adaptacja ta polega na
zmianie lub modyfikacji fizycznego środowiska pracy. Przykładem może być zatrudnienie osoby słabo
widzącej na stanowisku pracownika administracyjno-biurowego, który będzie potrzebował
dodatkowego oświetlenia (lampy) lub ciemnego blatu biurka dla lepszej orientacji na stanowisku
pracy. Ciemny blat daje lepszy kontrast barwny z różnymi dokumentami, z jakimi ma do czynienia
urzędnik, które zwykle mają kolor jasny. Inny przykład to zastosowanie sprzętu adaptacyjnego do
komputera pracownika niewidomego, który umożliwi jemu pełne korzystanie z tego narzędzia pracy.
Chodzi tutaj o dodatkowe zamontowanie syntezatora mowy, monitora brajlowskiego (wypukłego),
skanera, drukarki brajlowskiej. Może tutaj wchodzić również potrzeba posługiwania się przez niego
notatnikiem dz
więkowym lub brajlowskim, magnetofonem itp.
3. Osoby niepełnosprawne poszukujące dla siebie odpowiedniej pracy, która byłaby zgodna z ich
psychofizycznymi możliwościami i uzyskanymi kwalifikacjami zawodowymi. Z reguły są to osoby,
które wymagają dobrania odpowiedniego stanowiska pracy i zadań zawodowych. Jest to tzw.
zatrudnienie selektywne (selective placement). Punktem wyjścia jest w tym przypadku konkretna
osoba niepełnosprawna, dla której dobiera się i tworzy stanowisko pracy. Może to być osoba, która
będzie mogła wykonywać np. tylko 7 z 10 zadań zawodowych przewidzianych dla danego stanowiska
pracy. Są to z reguły osoby o niższym poziomie funkcjonowania w sytuacjach zawodowych. Mogą
one także potrzebować w większym lub mniejszym stopniu adaptacji stanowiska i miejsca pracy.
Wiele osób niepełnosprawnych zatrudnionych w ramach zatrudnienia selektywnego, spełnia
oczekiwania pracodawcy, zgodnie z ustalonym dla nich zakresem obowiązków.
4. Istnieje jeszcze czwarta grupa osób niepełnosprawnych, która ma więcej problemów
zawodowych. Są to osoby ze znacznym, a także niektóre osoby z umiarkowanym stopniem
niepełnosprawności, a więc osoby o stosunkowo niskim poziomie funkcjonowania i samodzielności.
Oprócz doboru stanowiska i zadań zawodowych oraz adaptacji stanowiska i miejska pracy, potrzebują
one dłuższego okresu czasu na adaptację zawodową w zakładzie pracy, łącznie ze szkoleniem na
konkretnym stanowisku pracy (szkolenie wewnątrzzakładowe). Zwykle potrzebują one także pomocy i
wparcia w adaptacji zawodowej ze strony innego pracownika, pracującego z nim okresowo. Jest to
tzw. zatrudnienie wspomagane (supported employment).
2.3. Zadania pośrednika pracy dla osób niepełnosprawnych
Jak wynika z powyższej analizy - niektórzy niepełnosprawni kandydaci do zatrudnienia
posiadają specyficzne problemy i potrzeby. Odnosi się to szczególnie do kandydatów wymienionych
w punkcie 2 - 4. W związku z tym pośrednik pracy dla osób niepełnosprawnych, obok podstawowych
zadań, jakimi jest pośrednictwo pracy, a także poradnictwo zawodowe i niejednokrotnie kierowanie na
szkolenie, ma dodatkowe zadania. Jest to udzielanie pomocy i wsparcia pracownikowi w jego
adaptacji zawodowej w miejscu pracy w początkowym okresie zatrudnienia oraz doradztwo i pomoc
dla pracodawców w rozwiązywaniu problemów związanych z zatrudnieniem pracownika
niepełnosprawnego. Specjalny pośrednik pracy ma więc dodatkowe zadania w porównaniu z doradcą i
pośrednikiem pracy dla osób pełnosprawnych.
20
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Przede wszystkim zatrudnienie osób niepełnosprawnych wymaga aktywnego pośrednictwa
pracy. Oznacza to konieczność poszukiwania i dobierania odpowiednich stanowisk pracy do osoby
poszukującej pracy i poszukiwania pracodawcy, który będzie chciał ją zatrudnić, lub przyjąć na staż.
Może to być związane z koniecznością przekonywania pracodawcy i wyjaśniania wszelkich
wątpliwości, jakie może on mieć w związku z zatrudnieniem pracownika niepełnosprawnego.
Druga bardzo ważna sprawa, to znajomość potrzeb różnych kategorii osób niepełnosprawnych
w zakresie adaptacji stanowiska i miejsca pracy. Zwykle pracodawcy wymagają doradztwa i
konsultacji od pośrednika pracy w tym zakresie. Jest on w tym przypadku pośrednikiem pomiędzy
pracownikiem niepełnosprawnym, który przedstawia swoje potrzeby w tym zakresie. Realizacja tych
potrzeb umożliwi pracownikowi niepełnosprawnemu względnie normalne funkcjonowanie w
zakładzie pracy i osiąganie oczekiwanych przez pracodawcę rezultatów pracy.
Aktywne pośrednictwo pracy wymaga także udzielenia pomocy osobie w początkowym
okresie zatrudnienia w przystosowaniu się do wykonywania zadań zawodowych określonych w
umowie o pracę lub o staż oraz do fizycznego i społecznego środowiska pracy. Wymaga to od
pośrednika pracy pobytu w zakładzie pracy przez określony okres czasu razem z pracownikiem. Jego
zadaniem jest ułatwienie osobie niepełnosprawnej wykonywania jego zadań zawodowych, a
pracodawcy i zespołowi pracowniczemu ułożenie harmonijnych stosunków i współpracy z
pracownikiem niepełnosprawnych. Udzielenie odpowiednich wyjaśnień i ustalenie zakresu potrzebnej
pomocy może zapobiec ewentualnym trudnościom i konfliktom, które mogą zakończyć się
zwolnieniem pracownika niepełnosprawnego.
Biorąc pod uwagę tę specyfikę, pośrednicy pracy dla osób niepełnosprawnych wymagają
wysokich kwalifikacji i specjalnego przygotowania, a także dużego doświadczenia w rozwiązywaniu
problemów zawodowych różnych kategorii osób niepełnosprawnych. Brak wysokiej klasy
specjalistów i często niedostateczna ich liczba na lokalnym szczeblu administracji do spraw
pośrednictwa pracy jest miedzy innymi powodem niskiego wskaz
nika zatrudnienia osób
niepełnosprawnych.
3. Organizacja pośrednictwa pracy dla osób niepełnosprawnych
w Państwach Członkowskich Unii Europejskiej
Pośrednictwo pracy dla osób niepełnosprawnych wymaga specjalnych struktur
organizacyjnych. W Państwach Członkowskich Unii Europejskiej można spotkać następujące formy
organizacyjne zatrudniania osób niepełnosprawnych.
1. Specjalne służby do spraw zatrudniania osób niepełnosprawnych w urzędach pracy (urzędach
pośrednictwa pracy).
2. Specjalne służby do spraw zatrudniania osób niepełnosprawnych, działające w ramach
organizacji pozarządowych.
3. Specjalni pracownicy w placówkach kształcenia zawodowego osób niepełnosprawnych,
odpowiedzialni za znalezienie stosownej pracy absolwentom tych placówek.
21
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
3.1. Pośrednictwo pracy na szczeblu administracji lokalnej
Aktualnie w krajach Unii Europejskiej odpowiedzialność za zatrudnianie osób niepełnosprawnym
spoczywa na urzędach pracy. W poszczególnych krajach mają one różne nazwy. U nas są to
powiatowe urzędy pracy. W ich ramach funkcjonują specjalne jednostki organizacyjne,
odpowiedzialne za zapewnienie pracy osobom niepełnosprawnym. W każdej z tych jednostek, w
zależności od wielkości terenu działania, zatrudniony jest jeden lub więcej pracowników realizujących
to zadanie. W Szwecji w dziesięciu urzędach pośrednictwa pracy są ponadto specjalne zespoły do
zajmowania się osobami niewidomymi i słabo widzącymi poszukującymi pracy.
W ostatnich latach urzędy pracy są przedmiotem licznych krytyk na różnych konferencjach i w
publikacjach za małą efektywność, o ile chodzi o zapewnienie pracy osobom niepełnosprawnym na
otwartym rynku. Przykładem może być Konferencji w Paryżu w 2003 r., poświęcona problemowi: Jak
mogą organizacje niewidomych i instytucje działające na ich rzecz wspierać zatrudnianie osób z
uszkodzonym wzrokiem?
3.2. Pośrednictwo pracy dla osób niepełnosprawnych w ramach organizacji pozarządowych
Ze względu na małą skuteczność oficjalnych instytucji odpowiedzialnych za zatrudnianie osób
niepełnosprawnych, w niektórych krajach powołano specjalne służby do spraw zatrudniania osób
niepełnosprawnych, szczególnie tych osób, które wymagają zatrudnienia wspomaganego (czwarta
grupa). Przykładem może być Holandia, gdzie funkcjonuje Fundacja Start Kans. Ma ona swoje
oddziały terenowe prawie w całej Holandii. W każdym z 27 oddziałów pracuje kierownik i kilku
asystentów wspomagających (asystentów zawodowych), którzy obok wyższego wykształcenia
pedagogicznego, przeszli również wewnętrzne przeszkolenie specjalistyczne. Znają oni dobrze rynek
pracy, na którym działają. Obecnie Start Kans dysponuje łącznie 250 wykwalifikowanymi asystentami
wspomagającymi, którzy organizują zatrudnienie i pomagają osobom niepełnosprawnym w adaptacji
zawodowej w zakładzie pracy. Do 2001 r. zatrudniła ona przy pomocy asystentów wspomagających
2.450 osób ze znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. Głównym z
ródłem
dochodów organizacji Start Kans są dotacje od władz lokalnych w ramach zlecenia zadań oraz z
agencji ubezpieczeniowych, które w ten sposób wspierać zatrudnienie rentobiorców.
W kilku krajach europejskich organizacje niewidomych powołały specjalne służby do spraw
zatrudniania osób niewidomych i słabo widzących. W Hiszpanii tego rodzaju służby powołał
Hiszpański Związek Niewidomych (ONCE). Są to Zespoły Promocji Zatrudnienia, działające na
terenie całego kraju. W Wielkiej Brytanii natomiast Królewski Krajowy Instytut Niewidomych
(najbardziej znacząca organizacja zajmująca się sprawami osób z uszkodzonym wzrokiem) i Akcja na
Rzecz Osób Niewidomych, powołały w 1990 r. specjalną organizację, której głównym zadaniem jest
wyszukiwanie pracy dla absolwentów wyższych uczelni i posiadających wysokie kwalifikacje
zawodowe. Przyjęła ona nazwę: Zdolny do Pracy (Workable). W 1999 r. posiadała ona 3 filie
terenowe. Wyspecjalizowani pracownicy zajmowali się zatrudnianiem niewidomych i słabo widzących
na otwartym rynku pracy, a szczególnie w placówkach kultury (muzea, teatry), w administracji
państwowej, agencjach ubezpieczeniowych, zakładach zatrudniających prawników, w mediach itp..
22
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
3.3. Pośrednicy pracy w placówkach szkolenia zawodowego osób niepełnosprawnych
Większość placówek szkolenia zawodowego osób niepełnosprawnych troszczy się również o
kontynuację aktywności zawodowej swoich absolwentów. Mają one specjalnych pracowników,
zadaniem których jest pomoc w uzyskaniu odpowiedniego zatrudnienia. Przykładem mogą być
specjalne placówki szkolenia zawodowego dla osób niewidomych i słabo widzących. Centrum
Kształcenia Zawodowego w Chemnitz (Niemcy) ma specjalnych pracowników, którzy absolwentom
pomagają w poszukiwaniu i znalezieniu pracy w pobliżu miejsca zamieszkania i w adaptacji
zawodowej w pierwszych dniach po zatrudnieniu. Ponadto utrzymują oni stały kontakt z niewidomymi
pracownikami i ich pracodawcami, aby ewentualnie zaoferować pomoc, jeśli zaistnieje potrzeba
dalszej rehabilitacji lub uzupełnienia szkolenia.
Inny przykład to Ośrodek Komputerowy dla osób niewidomych i słabo widzących w Moskwie,
którego pracownicy troszczą się również o zapewnienie absolwentom odpowiedniej pracy. Procedura
w tym względzie jest następująca:
" znalezienie potencjalnego pracodawcy dla osób, które kończą szkolenie,
" negocjowanie z nim warunków zatrudnienia osoby niewidomej lub słabo widzącej - ustalenie
jego wymagań i oczekiwań od przyszłego pracownika),
" ewentualne uzupełnienie szkolenia zgodnie z wymaganiami i oczekiwaniami pracodawcy,
" udzielanie przez pracownika Ośrodka pomocy pracownikowi niewidomemu lub słabo
widzącemu w przystosowaniu się do wykonywania zadań zawodowych oraz do fizycznego i
społecznego środowiska pracy w początkowym okresie zatrudnienia,
" doradztwo i pomoc kierownictwu zakładu pracy w adaptacji stanowiska pracy i miejsca pracy
do potrzeb pracownika niewidomego lub słabo widzącego.
Jednym z istotnych problemów w pracy Ośrodka jest przełamanie pewnych barier
emocjonalnych u uczniów w odniesieniu do zatrudnienia na otwartym rynku pracy. Nie mniej trudnym
problemem jest również przełamywanie negatywnych postaw pracodawców wobec zatrudniania osób
z uszkodzonym wzrokiem. W Rosji istnieje bowiem długa i mocno zakorzeniona historia zatrudniania
osób niewidomych w specjalnych zakładach pracy. Mimo tych trudności w latach 1997 r. - 2000 r.
Ośrodek zatrudnił ponad 40 osób na otwartym rynku pracy.
23
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
W n i o s k i k o ń c o w e
Powyższa analiza pozwala na wyciągniecie kilku ogólnych wniosków, dotyczących
pośrednictwa pracy osób niepełnosprawnych w naszym kraju.
1. Pośrednictwo pracy dla osób niepełnosprawnych jest działaniem bardzo złożonym.
Niepełnosprawni kandydaci do zatrudnienia reprezentują grupę bardzo zróżnicowaną pod względem
problemów i potrzeb w zakresie pomocy i wparcia dla osiągnięcia trwałego zatrudnienia. Wynikają
stąd dodatkowe zadania dla pośredników pracy. W związku z tym muszą oni posiadać wysokie
kwalifikacje zawodowe i dobre przygotowanie do wykonywania tych zadań. Czy aktualni pośrednicy
pracy w urzędach pracy posiadają takie przygotowanie?
2. U pracodawców występuje wiele barier mentalnych i emocjonalnych o ile chodzi o
przyjmowanie osób niepełnosprawnych do pracy. Na rynku pracy istnieje w chwili obecnej duża
konkurencja, z uwagi na dużą podaż siły roboczej. W związku z tym istotną sprawą jest podejmowanie
działań zmierzających do usunięcia tych barier oraz do zmiany nieprzychylnych postaw pracodawców
wobec zatrudniania osób niepełnosprawnych.
3. Wielu niepełnosprawnych kandydatów do zatrudnienia wykazuje słabe przygotowanie do
pracy na otwartym rynku pracy. Często ich szkolenie odbywa się w zawodach niezgodnych z
aktualnymi potrzebami rynku pracy. Zanikają aktualnie pewne tradycyjne zawody oraz prace dla
pracowników bez kwalifikacji lub z niskimi kwalifikacjami. Osobom niepełnosprawnym trzeba
zapewnić szkolenie w zawodach, które aktualnie poszukiwane są przez pracodawców.
4. Istnieje konieczność większego zaangażowania się organizacji pozarządowych na rzecz
pośrednictwa pracy dla osób niepełnosprawnych - organizacji osób niepełnosprawnych i działających
na ich rzecz. Powinna to być ściślejsza współpraca z urzędami pracy lub nawet przejmowanie zadań z
tego zakresu w ramach prac zleconych przy zachowaniu ścisłej współpracy z tymi urzędami.
5. Odrębny problem stanowi przygotowanie osób niepełnosprawnych do samodzielnego
poszukiwania pracy. Wszystkie programy szkoleniowe powinny uwzględniać ten problem. Wiele
bowiem osób nie koniecznie musi korzystać z usług urzędów pracy.
24
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
RYNEK PRACY DLA OSÓB NIEPEA
NOSPRAWNYCH
Otwarty rynek pracy
Zatrudnienie osób niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy może mieć dwie formy.
Po pierwsze osoby niepełnosprawne ubiegają się o pracę na takich samych warunkach jak kandydaci
pełnosprawni, a pracodawca, wybierając pracownika, bierze pod uwagę doświadczenie zawodowe i
kwalifikacje. Zatrudnienie następuje na takich samych zasadach jak zatrudnienie pracownika
pełnosprawnego. W grę mogą wchodzić jedynie pewne przywileje wynikające z ogólnych przepisów
dotyczących osób niepełnosprawnych (wydłużony urlop, skrócony czas pracy itp.). Pracownik
niepełnosprawny ma w pracy takie same zadania i obowiązki jak pracownik pełnosprawny.
Drugą formą jest zatrudnienie na specjalnie przystosowanych i dobranych stanowiskach pracy. W tym
przypadku brana jest pod uwagę osoba niepełnosprawna, dla której szuka się odpowiedniego
stanowiska w zwykłych zakładach pracy. Przystosowanie stanowiska pracy musi mieć charakter
bardzo indywidualny, uwzględniający potrzeby niepełnosprawnego pracownika np.: zniesienie barier
architektonicznych dla zapewnienia swobodnej pracy
i bezpiecznego poruszania się. Czasami zdarza się, że pracodawca szuka niepełnosprawnego
pracownika pod kątem stanowiska, które już wcześniej zostało utworzone i przystosowane.
Otwartym rynkiem pracy kieruje zasada konkurencyjności i zasada wydajności pracy. Każda firma
chce mieć jak najlepsze wyniki, jak najwyższe dochody, a może to osiągnąć, mając dobrych
pracowników.
Chroniony rynek pracy - zatrudnienie w zakładach pracy chronionej
Zakłady pracy chronionej (ZPCH) stwarzają warunki do zatrudniania osób niepełnosprawnych,
zwłaszcza o znacznie ograniczonej zdolności do pracy. Ich celem jest stworzenie osobom
niepełnosprawnym warunków do pracy zarobkowej, niektóre też stawiają sobie za cel przygotowanie
pracowników do pracy na otwartym rynku i ich przejście do zwykłych zakładów pracy. Większość
pracowników zakładów pracy chronionej zatrudnionych jest na podstawie umowy o pracę. Mają oni
te same prawa, obowiązki i przywileje, co pracownicy pełnosprawni w zwykłych zakładach pracy.
Specyfika tych zakładów polega na:
" zapewnieniu odpowiedniej opieki medycznej, rehabilitacyjnej i socjalnej,
" przystosowaniu stanowisk i miejsc pracy do potrzeb zatrudnionych w nich osób
niepełnosprawnych,
" odpowiednio dobranym profilu i technologii produkcji lub usług.
Informacje o ZPCH można uzyskać:
" w urzędach pracy,
" w oddziałach Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
(www.pfron.org.pl),
" na stronie www.zpchr.pl
25
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Zakłady aktywności zawodowej
Zakłady aktywności zawodowej tworzy się w celu zatrudnienia osób niepełnosprawnych mających
znaczny stopień niepełnosprawności. Osoby te mają możliwość podjęcia zatrudnienia dostosowanego
do ich rzeczywistych potrzeb.Placówki przygotowują osoby niepełnosprawne, poprzez rehabilitację
zawodową i społeczną, do samodzielnego i aktywnego życia w otwartym środowisku.
Niepełnosprawni pracownicy zakładów aktywności zawodowej za swoją pracę pobierają
wynagrodzenie. Zakłady aktywności zawodowej stanowią pośrednią formę między zakładami pracy
chronionej i warsztatami terapii zajęciowej. Spis zakładów aktywności zawodowej dostępny jest w
PFRON.
Warsztaty terapii zajęciowej
Są to placówki stwarzające osobom niepełnosprawnym, niezdolnym do podjęcia pracy, które zostały
zakwalifikowane do tej formy rehabilitacji, możliwość rehabilitacji społecznej
i zawodowej w zakresie pozyskania lub przywracania umiejętności niezbędnych do podjęcia
zatrudnienia. W ramach warsztatów rozwija się:
" umiejętności wykonywania czynności życia codziennego oraz zaradności osobistej,
" psychofizyczne sprawności oraz podstawowe i specjalistyczne umiejętności zawodowe,
umożliwiające uczestnictwo w szkoleniu zawodowym albo podjęcie pracy.
Są to placówki o charakterze niedochodowym, a ewentualne dochody ze sprzedaży produktów czy
usług przeznaczane są na zaspokajanie potrzeb kulturalnych
i rehabilitacyjnych osób niepełnosprawnych. Uczestnicy warsztatów mogą otrzymywać niewielkie
środki finansowe, które mają służyć nauce gospodarowania nimi.
Szkolenie osób niepełnosprawnych
Osoby niepełnosprawne zarejestrowane w urzędzie pracy (jako bezrobotne, poszukujące pracy, a
niepozostające w zatrudnieniu lub będące w okresie wypowiedzenia umowy o pracę z przyczyn
dotyczących pracodawcy) mogą skorzystać ze szkoleń:
" szkolenie finansowane jest ze środków PFRON,
" na szkolenie kieruje kierownik Powiatowego Urzędu Pracy,
" celem szkolenia jest zwiększenie szans na zatrudnienie poprzez podwyższenie lub zmianę
kwalifikacji zawodowych,
" szkolenie odbywa się w placówkach szkoleniowych albo w specjalistycznych ośrodkach
szkoleniowo-rehabilitacyjnych.
Również pracodawca może szkolić osoby niepełnosprawne. Katalog kosztów, które mogą być
sfinansowane a także wielkość pomocy na ten cel zawarte są w rozporządzeniu Rady Ministrów z 18
maja 2004 w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy na szkolenia pracowników
niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 114 poz. 1193).
26
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Korzyści dla pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne
I. Dofinansowanie wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych
Komu przysługuje dofinansowanie:
" pracodawcy prowadzącemu zakład pracy chronionej,
" pracodawcy zatrudniającemu co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar
czasu pracy i osiągającemu wskaz
nik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co
najmniej 6 proc.,
" pracodawcy zatrudniającemu w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy do 25
pracowników.
Dofinansowanie przysługuje wyłącznie pracodawcom, którzy nie posiadają zaległości w
zobowiązaniach wobec Funduszu.
Na kogo przysługuje dofinansowanie:
" na osoby niepełnosprawne z tytułu zatrudnienia (u jednego z wyżej wymienionych
pracodawców), ujętych w ewidencji zatrudnionych osób niepełnosprawnych, którą
prowadzi Fundusz, wykorzystując numery PESEL i NIP oraz informacje
przekazywane drogą elektroniczną do Funduszu,
" na osoby niepełnosprawne, które nie osiągnęły wieku emerytalnego.
Dofinansowanie przysługuje wyłącznie do wynagrodzeń wypłaconych pracownikom. Dofinansowanie
wypłacane jest pracodawcy do dwa miesiące.
1. Wysokość miesięcznego dofinansowania dla zakładów pracy chronionej może wynosić:
a) 130 proc. najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych mających znaczny
stopień niepełnosprawności,
b) 110 proc. najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych mających
umiarkowany stopień niepełnosprawności,
c) 50 proc. najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych mających lekki
stopień niepełnosprawności.
d) Kwoty, o których mowa, ulegają zwiększeniu o 75 proc. najniższego wynagrodzenia w odniesieniu
do osób, u których stwierdzono upośledzenie umysłowe, chorobę psychiczną lub epilepsję, oraz do
osób niewidomych.
2. Pracodawcy zatrudniającemu w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy mniej niż 25
pracowników oraz pracodawcy zatrudniającemu co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny
wymiar czasu pracy i osiągającemu wskaz
nik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co
najmniej 6 proc. przysługuje miesięczne dofinansowanie w wysokości:
" 70 proc. kwot wymienionych w pkt. 1 a) b) c),
27
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
" 90 proc. kwot wymienionych w pkt.1 a) b) c) w odniesieniu do osób niepełnosprawnych, u
których stwierdzono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe lub epilepsję, oraz pracowników
niewidomych.
Kwota miesięcznego dofinansowania nie powinna przekroczyć miesięcznej pensji pracownika
niepełnosprawnego.
II. Dofinansowanie składek ZUS
W zakładach pracy zatrudniających mniej niż 25 osób (art. 25 ust. 2 ustawy o rehabilitacji...) w
stosunku do zatrudnionych osób niepełnosprawnych mających znaczny lub umiarkowany stopień
niepełnosprawności:
" część wynagrodzenia odpowiadającą składce należnej od zatrudnionego na ubezpieczenie
emerytalne finansuje PFRON,
" część kosztów osobowych pracodawcy, odpowiadającą należnej składce na ubezpieczenie
emerytalne od pracodawcy finansuje budżet państwa.
Jeśli pracodawca zatrudnia co najmniej 25 pracowników (art. 25 ust. 3a ustawy o rehabilitacji...)
w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i osiąga wskaz
nik zatrudnienia osób niepełnosprawnych
ogółem w wysokości co najmniej 6 proc., w stosunku do zatrudnionych osób niepełnosprawnych:
" mających znaczny i umiarkowany stopnia niepełnosprawności - część wynagrodzenia
odpowiadającą należnej składce od pracownika na ubezpieczenie emerytalne oraz część
kosztów osobowych pracodawcy odpowiadającą należnej od pracodawcy składce na
ubezpieczenie emerytalne - finansuje PFRON,
" mających lekki stopień niepełnosprawności - część kosztów osobowych pracodawcy
odpowiadającą należnej składce na ubezpieczenie wypadkowe - finansuje PFRON.
W zakładach pracy chronionej i zakładach aktywności zawodowej (art. 25 ust. 3 ustawy o
rehabilitacji...) w stosunku do zatrudnionych osób niepełnosprawnych (tj. osób mających znaczny,
umiarkowany lub lekki stopień niepełnosprawności a także osób, których niepełnosprawność została
potwierdzona orzeczeniem o niepełnosprawności wydanym przed ukończeniem 16. roku życia):
" część wynagrodzenia odpowiadającą należnej składce pracownika na ubezpieczenia
emerytalne i chorobowe - finansuje PFRON,
" część kosztów osobowych pracodawcy odpowiadającą należnej składce na ubezpieczenia
emerytalne i rentowe pracodawcy - finansuje budżet państwa, a część odpowiadającą należnej
składce na ubezpieczenie wypadkowe - finansuje PFRON.
Wszyscy pracodawcy, którzy uzyskują pomoc publiczną w formie dofinansowania do
wynagrodzeń lub finansowania składek na ubezpieczenia społeczne (zarówno przez
PFRON, jak i budżet państwa) muszą dokonywać rozliczeń bieżących i łącznego
rozliczenia rocznego.
28
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Maksymalna wysokość pomocy publicznej (na miesiąc) nie może przekroczyć trzech
pułapów. Są to:
1. Maksymalna wielkość pomocy (dofinansowania w formie zaliczki zarówno dla zakładów pracy
chronionej, jaki i otwartego rynku pracy) wynosi:
a) 130 proc. najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób mających znaczny stopień
niepełnosprawności,
b) 110 proc. najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób mających umiarkowany stopień
niepełnosprawności,
c) 50 proc. najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób mających lekki stopień
niepełnosprawności, oraz 100 proc. kwoty odpowiadającej składce należnej od pracownika na
ubezpieczenie emerytalne i chorobowe oraz składce należnej od pracodawcy na ubezpieczenie
emerytalne, rentowe i wypadkowe od wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego, nie więcej
jednak niż 100 proc. rzeczywistych podwyższonych kosztów zatrudniania osób niepełnosprawnych.
W przypadku osób niepełnosprawnych, u których stwierdzono chorobę psychiczną, upośledzenie
umysłowe lub epilepsję oraz niewidomych, maksymalną wielkość pomocy, o której mowa powyżej
(pkt1 a, b, c), zwiększa się o 75 proc. najniższego wynagrodzenia.
2. Koszty płacy pracownika niepełnosprawnego (do kosztów płacy nie zalicza się kosztów
pochodnych od wynagrodzenia).
3. Rzeczywiste podwyższone koszty zatrudniania osób niepełnosprawnych (różnica pomiędzy
kosztami pracy osoby niepełnosprawnej a kosztami pracy osoby sprawnej).
Pracodawca sam dokonuje wyboru formy rozliczania się z otrzymanych dofinansowań
- może zdecydować się na rozliczenie rzeczywistych podwyższonych kosztów
zatrudniania osób niepełnosprawnych lub przyjąć formę ryczałtową.
" Rozliczanie rzeczywistych, podwyższonych kosztów zatrudnienia osób niepełnosprawnych
(pomoc udzielana w formie zaliczki) - metoda ta wymaga udowodnienia przez pracodawcę
podwyższonych kosztów, jakie ponosi on w związku z zatrudnieniem danej osoby
niepełnosprawnej (lub grupy osób niepełnosprawnych). Przez podwyższone koszty rozumie
się m.in.: koszty wynikające z dodatkowego urlopu wypoczynkowego i skróconego czasu
pracy, koszty wynikające ze zwiększonego czasu wykonywania czynności pracy przez
zatrudnienie osoby niepełnosprawnej, koszty adaptacji pomieszczeń.
" Rozliczanie według ryczałtu - pomoc udzielana w formie ryczałtu są to ustalone ustawowo
koszty, których pracodawca nie musi udowadniać. Wybierając tę formę rozliczania
pracodawca może uzyskać pomoc w maksymalnej wysokości:
Dla pracodawców zakładów pracy chronionej:
a) 90 proc. najniższego wynagrodzenia - w odniesieniu do osób mających znaczny stopień
niepełnosprawności,
b) 70 proc. najniższego wynagrodzenia - w odniesieniu do osób mających umiarkowany stopień
niepełnosprawności,
c) 40 proc. najniższego wynagrodzenia - w odniesieniu do osób mających lekki stopień
niepełnosprawności.
29
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kwoty, o których mowa, ulegają zwiększeniu o 55 proc. najniższego wynagrodzenia w odniesieniu do
osób, u których stwierdzono upośledzenie umysłowe, chorobę psychiczną lub epilepsję, oraz do osób
niewidomych.
Ponadto do kwoty ryczałtu zalicza się 100 proc. kwot odpowiadających składkom na ubezpieczenia
społeczne, o których mowa w art. 25 ust. 3 ustawy o rehabilitacji...
Dla pracodawców na otwartym rynku pracy kwoty ryczałtu wynoszą:
" 70 proc. kwot wymienionych w pkt. a) b) c) (dla zpch)
" 90 proc. kwot wymienionych w pkt. a) b) c) (dla zpch) powiększonych o 55 proc.
minimalnego wynagrodzenia w odniesieniu do osób niepełnosprawnych, u których stwierdzono
upośledzenie umysłowe, chorobę psychiczną lub epilepsję, oraz do osób niewidomych.
Ponad to do kwoty ryczałtu zalicza się 100 proc. kwot odpowiadających składkom na ubezpieczenia
społeczne, o których mowa odpowiednio w art. 25 ust. 2 albo art. 25 ust. 3a ustawy o rehabilitacji...
III. Zwrot kosztów na przystosowanie stanowiska pracy
Pracodawca, który przez okres co najmniej 36 miesięcy:
" zatrudni osoby niepełnosprawne - bezrobotne lub poszukujące pracy i niepozostające w
zatrudnieniu skierowane do pracy przez powiatowy urząd pracy .
" zatrudnia osoby, których niepełnosprawność powstała w czasie zatrudnienia w tym zakładzie
(bez winy własnej lub pracodawcy) może otrzymać zwrot kosztów poniesionych na
przystosowanie tworzonych lub istniejących stanowisk pracy dla tych osób, stosownie do
potrzeb wynikających z ich niepełnosprawności. Zwrot kosztów może dotyczyć m.in.:
przystosowania stanowiska pracy, adaptacji pomieszczeń zakładu pracy do potrzeb osób
niepełnosprawnych, zatrudnienia pracownika pomagającego pracownikowi
niepełnosprawnemu. Pracodawca ubiegający się o zwrot poniesionych kosztów składa
wniosek do starosty właściwego ze względu na miejsce zatrudnienia osób niepełnosprawnych.
IV. Szkolenie osób niepełnosprawnych organizowane przez pracodawcę.
Na wniosek pracodawcy PFRON może zrefundować koszty szkolenia zatrudnionych u pracodawcy
osób niepełnosprawnych. Zwrotu kosztów, dokonuje starosta na warunkach i w wysokości
określonych w umowie zawartej z pracodawcą.
V. Ulga zamiast wpłat
Pracodawcy, którzy nie osiągają odpowiednich wskaz
ników zatrudnienia osób niepełnosprawnych (co
najmniej 6 proc.), muszą dokonywać obowiązkowych wpłat na PFRON. Jeżeli kupią usługi (z
wyłączeniem handlu) lub produkty pracodawcy zatrudniającego co najmniej 25 pracowników, w tym
co najmniej 10 proc. osób ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, nabywają
prawa do obniżenia wysokości obowiązkowych wpłat na Fundusz.
30
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.
U. Nr 123, poz. 776 ze zm., ost. zm. z dnia 23 listopada 2004 r. - Dz. U. Nr 240, poz. 2407)
Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 grudnia 2003 r. w sprawie dofinansowania do
wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 232, poz. 2330).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 maja 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy
przedsiębiorcom zatrudniającym osoby niepełnosprawne (Dz. U. Nr 114, poz. 1194 oraz rozporządzenia zmieniające Dz.
U. Nr 234, poz. 2345, Dz. U.264, poz. 2630).
Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 15 września 2004 r. w sprawie zwrotu kosztów przystosowania
stanowisk pracy, adaptacji pomieszczeń i urządzeń do potrzeb osób niepełnosprawnych oraz kosztów zatrudnienia
pracownika pomagającego pracownikowi niepełnosprawnemu (Dz. U. Nr 215, poz. 2186).
Szczegółowe informacje na temat pomocy finansowej dla pracodawców znajdziesz na stronie: www.pfron.org.pl
31
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawowe zagadnienia prawne
Osobą niepełnosprawna, może pracować, pod warunkiem że została dopuszczony do pracy przez
lekarza medycyny pracy, a praca na danym stanowisku jest zgodna ze wskazaniami zawartymi w
orzeczeniu lekarza orzecznika lub orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności. Bez stosownego
zaświadczenia lekarza medycyny pracy o dopuszczeniu pracownika do pracy na danym stanowisku,
pracodawca nie ma prawa zatrudnić danej osoby.
Kodeks pracy określa prawa i obowiązki pracowników i pracodawców.
Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776 z póz
n. zm.) zawiera szczególne uregulowania w
stosunku do zawartych w Kodeksie pracy postanowień. Dotyczą one: czasu pracy, urlopów
wypoczynkowych oraz zwolnień z pracy osób niepełnosprawnych.
Uprawnienia pracownicze osób niepełnosprawnych
1. Czas pracy
Czas pracy osoby niepełnosprawnej zależy od orzeczenia stopnia niepełnosprawności.
" przy lekkim stopniu, czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin
tygodniowo.
" przy znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności czas pracy nie może
przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo.
Wskazany wymiar czasu pracy musi być stosowany od następnego dnia po przedstawieniu
pracodawcy orzeczenia o niepełnosprawności.
Osoba niepełnosprawna nie może być zatrudniona w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych.
Zakazu tego nie stosuje się w dwóch przypadkach:
" w stosunku do osób zatrudnionych przy pilnowaniu,
" w przypadku gdy na wniosek osoby zatrudnionej lekarz przeprowadzający badanie
profilaktyczne lub z powodu jego nieobecności lekarz sprawujący opiekę nad daną osobą wyrazi na to
zgodę. Koszt tych badań ponosi pracodawca.
Osoba niepełnosprawna ma prawo do dodatkowej przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą lub
wypoczynek. Czas dodatkowej przerwy wynosi 15 minut i jest wliczany do czasu pracy (dodatkowa
przerwa 15 minut + 15 minut przerwy, wynikające z Kodeksu pracy = 30 minut przerwy).
2. Dodatkowy urlop
Osobie mającej znaczny i umiarkowany stopień niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop
wypoczynkowy - 10 dni roboczych w roku kalendarzowym.
32
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Urlop ten nie będzie przysługiwał, gdy pracownik ma prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze
przekraczającym 26 dni roboczych (np. nauczyciele) lub do urlopu dodatkowego na podstawie
odrębnych przepisów (np. urlopy dla sędziów).
Gdy wymiar takiego urlopu jest niższy niż 10 dni roboczych, zamiast niego przysługuje urlop
dodatkowy w wymiarze wskazanym w ustawie, czyli 10 dni roboczych.
Prawa do pierwszego dodatkowego urlopu pracownik niepełnosprawny nabywa po przepracowaniu
roku po dniu orzeczenia znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności.
3. Płatne zwolnienia z pracy
Pracownicy o znacznym i umiarkowanym stopniu niepełnosprawności mają prawo do zwolnienia od
pracy z zachowaniem wynagrodzenia, które oblicza się jak ekwiwalent pieniężny za urlop
wypoczynkowy:
" w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a
także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie
mogą być wykonane poza godzinami pracy (np. ze względu na godziny funkcjonowania
zakładu opieki zdrowotnej),
" w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, nie
częściej jednak niż raz do roku.
Uwaga!
A
ączny wymiar urlopu dodatkowego (10 dni) i zwolnienia od pracy w celu uczestniczenia w turnusie
rehabilitacyjnym nie może przekroczyć 21 dni roboczych. Zwolnienie udzielane jest na podstawie
wniosku lekarza o skierowanie na turnus rehabilitacyjny, który musi określać rodzaj i czas trwania
turnusu. Podstawą wypłaty wynagrodzenia za czas zwolnienia jest dokument potwierdzający pobyt na
turnusie, wystawiony przez organizatora turnusu.
Podstawa prawna:
Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych z 27
sierpnia 1997 r. (Dz. U. Nr 123 poz. 776 z póz
n. zm.) i Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i
Polityki Społecznej z 22 maja 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania zwolnień od pracy
osobom o znacznym i umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w celu uczestniczenia w turnusie
rehabilitacyjnym (Dz. U. Nr 100, poz. 927).
Szczególnym prawem osób niepełnosprawnych w pracy jest ich niezbywalne prawo do ochrony przed
dyskryminacją. Zgodnie z art. 113 Kodeksu pracy, niedopuszczalna jest jakakolwiek dyskryminacja w
stosunkach pracy, w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, narodowość,
przekonania, zwłaszcza polityczne lub religijne, oraz przynależność związkową.
Ile może zarobić osoba pobierająca rentę?
Przepisy ustawy z 27 czerwca 2003 r. (Dz.U.03.135.1268) o rencie socjalnej nie formułują wprost
zakazu zatrudniania lub świadczenia pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej czy też osiągania
przychodów z innych z
ródeł przez osobę uprawnioną do renty. Otrzymywanie jednak renty w pełnej
kwocie zależne jest od wysokości uzyskanego w danym miesiącu przychodu.
33
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
" Zgodnie z art. 10 ust. 6 ustawy, prawo do renty socjalnej zawiesza się za miesiąc, w którym
zainteresowany uzyskał przychody w łącznej kwocie wyższej niż 30 proc. przeciętnego miesięcznego
wynagrodzenia za ostatni kwartał kalendarzowy.
Zasady znajdują się w art. 104 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Ustawa z dnia 17 grudnia 1998
r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Dz.U.98.162.1119). Kwoty
ogłaszane są w komunikacie Prezesa ZUS www.zus.pl.
Jeśli szukasz przepisów prawnych, możesz je znalez
ć w broszurkach informacyjnych
rozpowszechnianych przez większość instytucji, a także dotrzeć bezpośrednio do przepisów, czytając
dzienniki ustaw. Można je kupić w punktach sprzedaży współpracujących z Zakładem Wydawnictw i
Poligrafii Centrum Obsługi Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, adresy punktów można zdobyć na
stronie www.cokprm.gov.pl, zapoznać się z nimi w czytelniach publicznych, urzędach gminnych lub
na stronach internetowych np. www.sejm.gov.pl/prawo/prawo.html.
.
Sejmiki Osób Niepełnosprawnych zajmują się upowszechnianiem współpracy pomiędzy
organizacjami pozarządowymi i administracją publiczną. Prowadzą działalność informacyjną,
niektóre organizują też szkolenia dla osób niepełnosprawnych i pomagają znalez
ć zatrudnienie.
Adresy Sejmików Osób Niepełnosprawnych
Elbląska Rada Konsultacyjna
Osób Niepełnosprawnych
ul. 12 Lutego 5a, 82-300 Elbląg
tel.: [phone]
e-mail: [e-mail],
www.softel.elblag.pl/erkon/
punkt informacyjny:
poniedziałek-piątek 8.30-15.30
prawnik: poniedziałek 9.00-12.00
Krakowska Rada Niepełnosprawnych
Oś. Albertyńskie 16/3,
31-850 Kraków
tel.: [phone]
punkt informacyjny:
poniedziałek i piątek
11.00-14.00
prawnik: brak
Karkonoski Sejmik Osób Niepełnosprawnych
ul. Grabowskiego 7,
58-500 Jelenia Góra
tel.: [phone]
e-mail: [e-mail]
punkt informacyjny:
poniedziałek, środa i piątek 10.00-15.00
34
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
wtorek, czwartek 10.00-17.00
prawnik, lekarze różnych specjalności,
doradca zawodowy, diabetyk,
psycholog: okresowe spotkania
Lubelskie Forum Organizacji Osób Niepełnosprawnych - Sejmik Wojewódzki
Al. Racławickie 44d,
20-043 Lublin
tel.: [phone]
e-mail: [e-mail]
www.lfoon.lublin.pl
punkt informacyjny:
poniedziałek-piątek 10.00-16.00
prawnik: wtorek 14.00-16.00
Lubuski Sejmik Osób Niepełnosprawnych (przy Warsztatach Terapii Zajęciowej)
ul. Czereśniowa 13, 66-400 Gorzów Wlkp.
tel.: [phone]
punkt informacyjny:
poniedziałek-piątek 16.00-18.00
prawnik: brak
A
ódzki Sejmik Osób Niepełnosprawnych
ul. Sienkiewicza 5, 90-113 A
ódz

tel.: [phone]
e-mail: [e-mail]
www.lson.rehabilitacja.pl
www.idn.org.pl/lson
punkt informacyjny: brak
Małopolski Sejmik Osób Niepełnosprawnych (w organizacji)
ul. Daszyńskiego 22, 31-534 Kraków
tel.: [phone]
punkt informacyjny:
wtorek, czwartek, piątek 10.00-14.00
prawnik: czwartek od 16.00
Warmińsko-Mazurski Sejmik Osób Niepełnosprawnych
ul. Piłsudskiego 7/9, 10-508 Olsztyn
tel.: [phone]
e-mail: [e-mail]
www.wmson.olsztyn.pl
punkt informacyjny:
poniedziałek-piątek 8.00-15.00
prawnik: w razie potrzeby można umówić się na spotkanie.
Wrocławski Sejmik Osób Niepełnosprawnych (41 stowarzyszeń w woj. dolnośląskim)
ul. św. Antoniego 36/38, 50-073 Wrocław
tel.: [phone]
35
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
e-mail: [e-mail]
http://free.ngo.pl/wson
punkt informacyjny:
poniedziałek, wtorek, czwartek 8.00-17.00
środa, piątek 8.00-16.00
prawnik: poniedziałek, wtorek, czwartek 10.00-14.00
Opracowano na podstawie: www.ngo.pl; Magda Gorczyca, Katarzyna Karczmarczyk  Aktywnie szukam
pracy
36
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Płatne staże dla osób niepełnosprawnych
http://www.europarl.europa.eu/parliament/public/staticDisplay.do?id=147&pageRank=4&language=P
L
Parlament Europejski oferuje płatne staże dla osób niepełnosprawnych, które jako instrument
pozytywnego działania mają na celu ułatwienie integracji osób niepełnosprawnych w miejscu pracy.
Staże te są przeznaczone zarówno dla absolwentów uniwersytetów lub innych instytucji szkolnictwa
wyższego, jak również dla osób o kwalifikacjach niższych niż uniwersyteckie (art. 18 przepisów
wewnętrznych dotyczących staży i wizyt naukowych w Sekretariacie Parlamentu Europejskiego
określający kwalifikacje akademickie niezbędne do ubiegania się o płatny staż nie ma w związku z
tym zastosowania do tego programu).
Głównym celem programu jest umożliwienie pewnej liczbie osób niepełnosprawnych zdobycia
istotnego i cennego doświadczenia zawodowego oraz zapoznania się z pracą Parlamentu
Europejskiego.
Płatne staże są przyznawane na okres pięciu miesięcy, który nie podlega przedłużeniu. Zwracamy
uwagę, że odbycie stażu nie daje stażystom prawa do zatrudnienia w przyszłości w Parlamencie
Europejskim - rekrutacja urzędników przeprowadzana jest w ramach konkursów organizowanych
przez EPSO; personel kontraktowy zatrudniany jest na podstawie zaproszenia do wyrażenia
zainteresowania publikowanego przez EPSO.
Terminy rozpoczęcia staży i składania zgłoszeń
1 marca 15 sierpnia  15 paz
dziernika (do północy)
1 paz
dziernika 15 marca  15 maja (do północy)
Radzimy nie zwlekać ze złożeniem podania do ostatniego dnia, aby zapobiec zawieszaniu się systemu
przeciążonego dużą liczbą zgłoszeń.
Osoby ubiegające się o udział w tym programie muszą:
być obywatelami państwa członkowskiego UE lub kraju kandydującego;
mieć ukończone 18 lat w dniu rozpoczęcia stażu;
posiadać dogłębną znajomość jednego z języków urzędowych UE oraz dobrą znajomość drugiego
języka;
nie mieć przyznanego innego płatnego stażu lub odpłatnego zatrudnienia przez okres dłuższy niż
cztery kolejne tygodnie w instytucji unijnej, przez posła lub grupę polityczną w Parlamencie
Europejskim;
być w stanie przedstawić zaświadczenie o niepełnosprawności/-ach (zaświadczenie lekarskie lub
orzeczenie/karta niepełnosprawności wydana przez władze krajowe).
37
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Od wybranych kandydatów wymagane będą następujące dokumenty:
należycie podpisany formularz zgłoszeniowy (prosimy o wydrukowanie formularza po jego
zatwierdzeniu);
kopia paszportu lub dokumentu tożsamości;
kopia ostatniego otrzymanego świadectwa nauki lub dyplomu (-ów) uniwersyteckiego (-ckich), w
odpowiednim przypadku;
podpisane referencje pisemne wystawione przez wykładowcę na uniwersytecie lub innej uczelni, bądz

list polecający od osoby prowadzącej działalność zawodową, mogącej obiektywnie ocenić
kompetencje kandydata;
dokument zaświadczający niepełnosprawność/-ci, uznawany w państwie członkowskim Unii
Europejskiej lub w kraju kandydującym.
Na etapie zgłoszenia wysyłanie wyżej wymienionych dokumentów nie jest konieczne. Dokumenty te
będą wymagane z chwilą przyznania stażu. W przypadku zakwalifikowania na staż warunkiem
przyjęcia jest dostarczenie kompletnej dokumentacji, o której mowa powyżej.
Osoby zainteresowane płatnym stażem w ramach tej opcji proszone są o zapoznanie się z Opisem
programu staży dla osób niepełnosprawnych, Przepisami wewnętrznymi dotyczącymi staży i wizyt
naukowych w Sekretariacie Parlamentu Europejskiego oraz Informacjami praktycznymi - Bruksela/
Luksemburg. Pragniemy zwrócić uwagę, że staże odbywają się przede wszystkim w Brukseli i
Luksemburgu, gdyż niektóre z Biur Informacyjnych w państwach członkowskich nie są w stanie
zapewnić odpowiednich dostosowań umożliwiających dostęp.
Kandydaci spełniający warunki przyjęcia proszeni są o wypełnienie formularza zgłoszeniowego w
formie elektronicznej (on-line), który można przygotować na podstawie wzoru formularza, który
zawiera jednak tylko najważniejsze pola z formularza zgłoszeniowego. Zwracamy uwagę kandydatów
na fakt, że dane wpisane do formularza zgłoszeniowego w formie elektronicznej pozostawionego w
stanie nieaktywnym przez 30 minut, zostaną utracone. Wypełnianie i składanie zgłoszenia odbywa się
jednoetapowo i póz
niejsze wprowadzanie zmian do zgłoszenia nie jest możliwe. Po zatwierdzeniu
składanego formularza należy go koniecznie wydrukować ponieważ, wybrani kandydaci proszeni są o
złożenie podpisanej papierowej wersji formularza zgłoszeniowego, wraz z odpowiednimi
dokumentami.
Po potwierdzeniu formularza w formie elektronicznej kandydat otrzymuje numer. Prosimy o
podawanie otrzymanego numeru we wszelkiej korespondencji dotyczącej stażu.
Jeżeli istnieje potrzeba uzyskania formularza zgłoszeniowego w innej formie, prosimy o kontakt
mailowy z Biurem ds. Staży (ang. Traineeship Office) i określenie swoich potrzeb (np. informacje
podane dużym drukiem lub brajlem).
Traineeships Office: [e-mail]
Uwaga. Wszelkie informacje na temat niepełnosprawności wykorzystywane będą wyłącznie do
wewnętrznych celów Parlamentu Europejskiego i zapewnienia odpowiednich dostosowań w miejscu
pracy oraz do wsparcia przy poszukiwaniu dostępnego mieszkania, transportu oraz do udzielenia
pomocy.
38
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
PRACA WSPOMAGANA
Program wspierania aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy.
ZAA
OŻENIA I CEL PROGRAMU
Osoby niepełnosprawne stanowią grupę ludzi dla których podjęcie pracy
zawodowej oznacza nie tylko polepszenie sytuacji finansowej, lecz nade wszystko
podnosi poczucie ich własnej wartości. Zatrudnienie jest swoistą terapią i sprzyja
polepszeniu stanu zdrowia. Próbą wyjścia naprzeciw tym ważnym problemom jest
program wspomaganego zatrudniania osób niepełnosprawnych. Realizacja programu
przewiduje:
" wyszkolenie trenerów pracy,
" nabór osób niepełnosprawnych przygotowanych do podjęcia pracy,
" nawiązanie kontaktów z przyszłymi pracodawcami,
" zatrudnienie osób niepełnosprawnych oraz indywidualna opieka trenera pracy nad
zatrudnionym.
OPIS PROGRAMU
Osoby niepełnosprawne stanowią grupę bezrobotnych, która ze względu na
istnienie różnorakich barier społecznych, ma największe trudności w uzyskaniu
zatrudnienia. Celem programu jest wypracowanie metod umożliwiających tej grupie
otrzymanie i utrzymanie trwałej pracy zarobkowej. Niniejszy program oparty jest o
doświadczenia wynikające z wieloletniego funkcjonowania systemu tzw. "Trenerów
pracy" w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej. Odpowiednio przeszkoleni
trenerzy mają za zadanie przełamywać wewnętrzne lęki osoby niepełnosprawnej,
poprzez poznanie jej predyspozycji i zainteresowań, określają dla swoich
podopiecznych optymalny rodzaj pracy. Równolegle trenerzy poszukują przyszłych
miejsc pracy, przekonując pracodawców i załogę przedsiębiorstwa o przydatności
zawodowej osób zatrudnianych. Bardzo istotną sprawą jest fakt, iż trener od początku
towarzyszy osobom niepełnosprawnym na stanowisku pracy. Na trenerze spoczywa
obowiązek nauczenia podopiecznego niezbędnych czynności, kontrolowania jakości
wykonywanej pracy, czuwania nad bezpiecznym dojazdem do miejsca pracy.
Doświadczenia amerykańskie dowodzą, że pracująca i odpowiednio pilotowana osoba,
często usamodzielnia się, pozbywa się dotychczasowych kompleksów i znacznie
poprawia się jej stan zdrowia.
ADRESACI PROGRAMU
Programem objęte są osoby niepełnosprawne z umiarkowanym lub
znacznym stopniem niepełnosprawności, bezrobotne - poszukujące pracy.
Osoby niepełnosprawne uczestniczące w programie, mają zagwarantowane
39
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
podstawowe prawa człowieka a w szczególności:
" prywatność, poufność, humanitarną opiekę oraz traktowanie z należytą godnością i
szacunkiem,
" ochronę przed jakąkolwiek formą dyskryminacji oraz nadmierną eksploatacją umysłową i
fizyczną,
" pomoc w znalezieniu, podjęciu i utrzymaniu pracy,
" otrzymywanie zatrudnienia odpowiedniego do wieku oraz predyspozycji kandydata zgodnego z
obowiązującymi przepisami prawnymi.
TRENER PRACY WSPOMAGANEJ
W ramach rozpoczętej w 2001 r. realizacji "programu wspierania
aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych upośledzonych umysłowo
oraz z zaburzeniami psychicznymi", przedstawiciele Agencji Mecklenburg
Open Door - Charlotte (USA) w marcu 2001 r. we Wrocławiu przeprowadzili
intensywne szkolenie i wybór trenerów pracy wspomaganej. Wybrani
trenerzy, otrzymali certyfikat uprawniający do bezpośredniej realizacji
niniejszego programu.
Zadaniem trenera pracy wspomaganej jest:
" zebranie niezbędnych informacji dotyczących oceny możliwości, predyspozycji, umiejętności i
zainteresowań osoby zatrudnianej,
" szkolenie na stanowiskach pracy oraz nadzór i bezpośrednia pomoc w prawidłowym
wykonywaniu obowiązków pracowniczych,
" szkolenie załogi przedsiębiorstwa dotyczące współpracy z osobami niepełnosprawnymi,
" stały kontakt z pracodawcą,
" działania interwencyjne (problemy z wykonywaniem obowiązków służbowych, wypadki przy
pracy itp.),
" utrzymywanie stałego kontaktu z lekarzem prowadzącym oraz z rodziną osoby zatrudnionej,
" czuwanie nad bezpiecznym dojazdem do pracy i z powrotem.
40
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Zatrudnianie osób niepełnosprawnych a CSR
Skrót CSR pochodzi od angielskiego wyrażenia Corporate Social Responsability i oznacza  biznes
społecznie odpowiedzialny". CSR oznacza wyższą, nowoczesną kulturę zarządzania. CSR to
dobrowolne włączenie przez firmę do wszystkich działań nastawionych na zysk oraz do relacji z
klientami i kontrahentami, także i zadań ukierunkowanych na rozwój społeczeństwa i ochronę
środowiska.
Rozwijając definicję CSR, firma "odpowiedzialna społecznie" to taka, która m.in. angażuje się w
różnego rodzaju kampanie społeczne, kieruje się w swoich działaniach wewnętrznym kodeksem
etycznym, tworzy raporty na temat zjawisk społecznych, wprowadza dobrowolnie systemy jakości,
bezpieczeństwa, ochrony środowiska oraz w różnoraki sposób wspiera społeczności lokalne, w
których funkcjonuje. Prościej rzecz ujmując - przedsiębiorca odpowiedzialny podaje np. na etykietach
swoich produktów informację, że już na etapie badań powstawały one przy pełnym poszanowaniu
praw zwierząt, albo prosi pracowników, by papier jednostronnie zadrukowany wykorzystywali
powtórnie.
Biznesowa empatia
W 2006 roku Centrum Badań Opinii Społecznej (CBOS) przeprowadziło na zlecenie Urzędu Ochrony
Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) badanie sondażowe na temat zrozumienia przez polskich
przedsiębiorców koncepcji społecznej odpowiedzialności. Na ponad 505 podmiotów gospodarczych,
które wzięły udział w badaniu, aż 60 proc. dużych i 40 proc. małych firm uważa, że w prowadzeniu
działalności należy uwzględnić potrzeby społeczne oraz kwestie ekologiczne.
Lista rodzimych praktyk CSR jest już całkiem pokaz
na. Polski biznes organizuje specjalistyczne
konferencje, kursy, wykłady, akcje prozdrowotne, udostępnia nieodpłatnie technologie, a nawet
przekazuje swoje produkty. Wiele firm charytatywnie konsultuje, doradza, dokształca, likwiduje
bariery mentalne i architektoniczne. Już wkrótce dzięki raportowi  Odpowiedzialny Biznes w Polsce
2006. Dobre przykłady", przygotowanemu przez Forum Odpowiedzialnego Biznesu, będziemy mogli
przekonać się, jak wiele firm dołączyło do grona  odpowiedzialnych społecznie".
Kto musi, a kto chce zatrudniać osoby niepełnosprawne?
Nikt nie zaprzeczy, że oferowanie miejsc pracy osobom niepełnosprawnym to idea szlachetna i godna
naśladowania. Ale czy każdy przedsiębiorca w Polsce może z czystym sumieniem wobec innych
pracowników, partnerów i klientów wpisać do swoich promocyjnych prospektów zdanie: "Moja firma
jest odpowiedzialna społecznie, bo zatrudniamy osoby niepełnosprawne"?
Kluczem do pełnego zrozumienia istoty CSR jest słowo: "dobrowolnie". To z własnej woli określona
firma dotuje działalność szpitali, organizuje wycieczki dla szkół, sprowadza do kraju obrazy
światowych artystów. Nie zmusza jej do tego żadna instytucja publiczna ani organizacja pozarządowa.
W żaden też sposób nie narzuca jej tego polskie prawo.
41
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Tymczasem zgodnie z obowiązującą "Ustawą o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu
osób niepełnosprawnych każde przedsiębiorstwo, w którym zatrudnionych jest ponad 25 osób, ma
obowiązek (!) przyjęcia do pracy 6-proc. pracowników niepełnosprawnych. Jeśli tego nie robi, to z
powodu każdego tak nieobsadzonego stanowiska płaci co miesiąc kary na rzecz Państwowego
Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON). A zatem, w tym kontekście, firmą
społecznie odpowiedzialną mogłaby być ta, która albo nie musi, ale zatrudnia osoby niepełnosprawne,
albo oferuje im zdecydowanie więcej miejsc pracy, niż nakazuje to ustawodawca. Mogłaby być, gdyby
nie... pieniądze.
Tego typu oferty pracy zamieszczają w prasie nie tylko zakłady pracy chronionej. Powód, dla którego
robią to także pracodawcy z otwartego rynku, jest bardzo prosty. Niepełnosprawny pracownik, to dla
niektórych po prostu "dobry interes". Osoba, która otrzymuje świadczenie rentowe i chce je zachować
-a takie przypadki przeważają - nie poprosi o wyższą pensję. Zatrudnienie niepełnosprawnego
pracownika to dofinansowanie do wynagrodzenia, składek na ubezpieczenie społeczne, wyposażenia
stanowiska pracy i szkoleń. A największe pieniądze firma otrzymuje wówczas, gdy pracownik
wylegitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym lub znacznym.
Słysząc takie argumenty, na pewno niejeden pracodawca oburzy się, że wsparcie jest nędzne,
procedury skomplikowane, niepełnosprawny podwładny pracuje tylko przez 7 godzin dziennie, a jak
zacznie korzystać ze wszystkich przysługujących mu ulg, np. dodatkowych urlopów, to więcej będzie
z nim problemów niż z niego korzyści.
No cóż, Drodzy Państwo... Dlaczego w takim razie w ogóle zatrudniacie niepełnosprawnych,
korzystając przy tym z państwowych pieniędzy? Gdybyście szukali fachowca, nie zważając na to, czy
jez
dzi na wózku, czy nie, a nie  człowieka z orzeczeniem", i zatrudnili go, nie czerpiąc korzyści z
dopłat do jego zatrudnienia, moglibyście powiedzieć: jesteśmy firmą społecznie odpowiedzialną. Tym
właśnie jest CSR - działaniami, które nie wzbogacają rachunku bankowego przedsiębiorstwa, ale
dodają ciepłych barw jego wizerunkowi.
Buntownicy w słusznej sprawie
Buntuję się, choć rozumiem, że zanim do świadomości polskich przedsiębiorców, którzy często z
trudem utrzymują się w swoich branżach, dotrze prosta prawda, że  niepełnosprawni są sprawni w
pracy", nadal w kwestii zatrudnienia takich osób bardziej przekonujący będzie argument finansowy niż
społeczny lub etyczny. Buntuję się, ale jednocześnie darzę jeszcze większym szacunkiem tych, którzy
robią dla osób niepełnosprawnych coś więcej niż tylko samo ich zatrudnianie.
Wciąż mam nadzieję, że dzięki buntowi mojemu i innych, "niepełnosprawni" staną się "pełno-
prawnymi" pracownikami firm i obywatelami tego kraju. Wierzę w to, że gdy za jakiś czas
przeprowadzę podobną rozmowę, jak przytoczona na początku artykułu, i zapytam przedsiębiorcę,
dlaczego zatrudnia u siebie osoby z niepełnosprawnością fizyczną lub intelektualną, odpowie mi ze
zdziwieniem: "No przecież nie dla pieniędzy. Nie słyszała pani o biznesie społecznie
odpowiedzialnym?". I nie będzie to przedsiębiorca z Wielkiej Brytanii, ale z Polski.
Autor: Magdalena Gajda, y
ródło: "Integracja" dodatek Praca nr 3/2007
42
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Od 1 stycznia 2009 r. pomoc publiczna dla chronionego i otwartego rynku pracy będzie taka sama.
PFRON nie będzie odrębnie refundował pracodawcom opłaconych składek ZUS niepełnosprawnych.
Zakłady pracy chronionej już zapowiadają, że będą rezygnować z tego statusu lub redukować
zatrudnienie.
W przyszłym roku pomoc, jaką Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON)
przekazuje zakładom pracy chronionej (ZPChr), może zmniejszyć się przeciętnie o kilkanaście proc.
Od 1 stycznia ma bowiem obowiązywać nowelizacja ustawy o rehabilitacji i zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych, która przewiduje m.in., że Fundusz nie będzie już wypłacał pracodawcom
refundacji składek ZUS niepełnosprawnych pracowników.
Choć jednocześnie wzrosnąć ma wypłacane przez PFRON dofinansowanie do wynagrodzeń tych osób,
to jednak zdaniem pracodawców nie zrekompensuje to utraty obecnych uprawnień. Dodatkowo projekt
przewiduje też wyrównanie pomocy publicznej dla chronionego i otwartego rynku pracy, choć
posiadanie statusu ZPChr wiąże się z dodatkowymi obowiązkami.
- Większość naszych członków mówi, że będzie rezygnować ze statusu ZPChr, jeśli projekt noweli
wejdzie w życie w niezmienionym kształcie - podkreśla Jan Zając, prezes Polskiej Organizacji
Pracodawców Osób Niepełnosprawnych, która skupia 600 firm zatrudniających 35 tys.
niepełnosprawnych.
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej zdaje sobie sprawę z konsekwencji uchwalenia nowelizacji.
Mniej pieniędzy
- Rzeczywiście w przypadku niektórych zakładów pracy chronionej otrzymywana przez nie pomoc
może być mniejsza niż przed nowelizacją. Wynika to jednak z ograniczeń zawartych w nowym
rozporządzeniu Komisji Europejskiej w sprawie tzw. wyłączeń blokowych - mówi Marta Lempart,
zastępca dyrektora Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych.
Obecnie zakłady pracy chronionej ryczałtowo ustalające podwyższone koszty zatrudnienia
niepełnosprawnego pracownika mogą otrzymać dofinansowanie do jego wynagrodzenia w wysokości
40 proc. minimalnego wynagrodzenia, jeśli ma on lekki stopień niepełnosprawności, 70 proc. jeśli
posiada stopień umiarkowany lub 90 proc. jeśli stopień jego niepełnosprawności jest znaczny.
- Mają też prawo do refundacji części wynagrodzenia odpowiadającej składce należnej od pracownika
na ubezpieczenia emerytalne i chorobowe oraz kwoty odpowiadającej składce należnej od pracodawcy
na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe - mówi Katarzyna Grzybowska, prawnik z
Kancelarii Michałowski, Stefański Adwokaci.
W przyszłym roku pracodawca, który zatrudni np. osobę z lekkim stopniem niepełnosprawności,
będzie mógł liczyć jedynie na wsparcie w wysokości 60 proc. najniższego wynagrodzenia (jednak nie
więcej niż 75 proc. kosztów płacy, czyli pensji i opłaconych składek).
Miliony oszczędności
43
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Dzięki tym zmianom budżet państwa zaoszczędzi rocznie 392 mln zł, a PFRON 463 mln zł. Stracą
jednak pracodawcy. Z danych Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych wynika,
że pomoc publiczna na zatrudnienie niepełnosprawnych pracowników, którzy zarabiają minimalne
wynagrodzenie, zmniejszy się o około 15-17 proc. (z wyjątkiem pracowników niepełnosprawnych w
stopniu umiarkowanym).
Jeszcze więcej stracą pracodawcy wypłacający niepełnosprawnym wyższe pensje - np. pomoc na
zatrudnienie osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności, która zarabia 4 tys. zł, może zmniejszyć się
o ponad połowę.
- Z naszych szacunków wynika, że miesięczna pomoc z PFRON dla naszej firmy zmniejszy się o 30
tys. zł, czyli o 360 tys. zł w ciągu roku - mówi Czesław Soroczyński ze Spółdzielni Inwalidów Warta z
Gorzowa Wielkopolskiego, posiadającej status ZPChr.
Podkreśla, że firmy zatrudniające niepełnosprawnych zazwyczaj są mało rentowne, więc zmiana
przepisów będzie oznaczać dla nich dużą stratę.
Równe wsparcie
Rządowy projekt przewiduje też, że firmy z otwartego rynku pracy będą otrzymywały taką samą
pomoc publiczną jak zakłady pracy chronionej. Obecnie ZPChr mogą liczyć na wyższe wsparcie ze
środków PFRON niż inne firmy.
- Wysokość pomocy będzie taka sama, choć zakłady pracy chronionej muszą wypełniać dodatkowe
obowiązki związane np. z dostosowaniem pomieszczeń firmy do potrzeb niepełnosprawnych lub
zapewnieniem im opieki medycznej - mówi Wioletta A
uczak z firmy Grobud z Grodziska
Wielkopolskiego, posiadającej status ZPChr.
Zdaniem Jana Zająca projektowana zmiana doprowadzi do rezygnacji wielu firm ze statusu ZPChr.
Mogą one nadal zatrudniać niepełnosprawnych, ale już jako zwykłe przedsiębiorstwo.
- W takich sytuacjach będą jednak zwalniać najmniej wydajnych pracowników, czyli w praktyce
osoby ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności lub np. niepełnosprawnych
intelektualnie - mówi Jan Zając.
A to właśnie tym osobom najtrudniej jest znalez
ć pracę na otwartym rynku.
Finansowanie rehabilitacji
Do utrzymania statusu ZPChr nie będzie zachęcało też rozwiązanie, zgodnie z którym na zakładowy
fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych (ZFRON) nie będzie można przekazywać różnicy
między otrzymanym z PFRON dofinansowaniem do wynagrodzenia niepełnosprawnych a ich
rzeczywistą pensją. Obecnie z pieniędzy takich zakłady pracy chronionej mogą finansować
indywidualną rehabilitację niepełnosprawnych pracowników.
Trudniej będzie też o publiczną pomoc w przypadku zatrudnienia nowych osób. Wsparcie będzie
przysługiwało pracodawcy, jeśli przyjęcie do pracy niepełnosprawnych spowoduje wzrost netto
zatrudnienia w firmie w porównaniu z przeciętnym zatrudnieniem w okresie poprzednich 12 miesięcy.
44
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Będzie też wypłacane, jeśli ich etaty zostały zwolnione w wyniku rozwiązania umów o pracę za
wypowiedzeniem złożonym przez poprzednich pracowników, za porozumieniem stron lub w trybie
dyscyplinarnym.
Jeżeli warunki te nie zostaną spełnione, firma otrzyma dofinansowanie tylko wtedy, gdy miejsce pracy
niepełnosprawnego powstało w wyniku wygaśnięcia umowy o pracę lub zmniejszenia wymiaru czasu
pracy innej osoby na jej wniosek.
- Oznacza to, że w przyszłym roku pomoc na zatrudnienie niepełnosprawnych będzie nie tylko niższa,
ale w przypadku przyjęcia do pracy nowych osób trudniej też będzie się o nią ubiegać - podkreśla Jan
Zając.
Pracodawcy nie zawsze są przecież odpowiedzialni za fluktuację kadr w zakładzie, a od tego będzie
zależeć pomoc z PFRON.
- To oni będą musieli też pilnować stanu zatrudnienia w firmie i skrupulatnie wyliczać, czy należy im
się pomoc, jeśli chcą przyjąć do pracy osobę niepełnosprawną - mówi Zdzisław Kożuchowicz ze
Spółdzielni Inwalidów Simech z Oświęcimia, posiadającej status ZPChr.
Nie wiadomo, czy resort pracy zdąży z uchwaleniem projektu do końca 2008 r., tak aby nowe przepisy
mogły obowiązywać od przyszłego roku (zobowiązała nas do tego Komisja Europejska). Dopiero po
uchwaleniu noweli minister pracy będzie mógł podpisać nowe akty wykonawcze, określające
procedury ubiegania się o pomoc z PFRON. Czasu jest więc bardzo mało.
- Pracujemy nad aktami wykonawczymi równie intensywnie jak nad samą nowelizacją ustawy o
rehabilitacji, tak aby zmiana systemu pomocy na zatrudnienie osób niepełnosprawnych nastąpiła 1
stycznia 2009 r. - mówi Marta Lempart.
Obecnie w Polsce żyje około 5,5 mln osób niepełnosprawnych. Pracuje tylko 529 tys., w tym 178 tys.
jest zatrudnionych w zakładach pracy chronionej. Status ZPChr ma około 2,2 tys. pracodawców. Ich
liczba systematycznie się zmniejsza.
Z danych Państwowej Inspekcji Pracy wynika, że w 2007 roku o status zakładu pracy chronionej
ubiegało się tylko 73 pracodawców. To o 656 mniej niż trzy lata wcześniej. Od 2004 roku 443 firmy
posiadające status ZPChr straciły go lub z niego zrezygnowały.
STATUS ZPCHR MOŻE UZYSKAĆ PRACODAWCA, KTÓRY:
" prowadzi działalność gospodarczą przez co najmniej 12 miesięcy,
" zatrudnia nie mniej niż 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy,
" osiąga przez okres co najmniej 6 miesięcy wskaz
niki zatrudnienia osób niepełnosprawnych - co
najmniej 40 proc., w tym co najmniej 10 proc. ogółu zatrudnionych stanowią osoby zaliczone do
znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, albo - co najmniej 30 proc., jeżeli
45
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
zatrudnia niewidomych lub psychicznie chorych albo upośledzonych umysłowo zaliczonych do
znacznego, albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,
" zapewni doraz
ną i specjalistyczną opiekę medyczną, poradnictwo i usługi rehabilitacyjne.
OBIEKTY I POMIESZCZENIA ZAKA
ADU MUSZ
:
" odpowiadać przepisom i zasadom bezpieczeństwa i higieny pracy,
" uwzględniać potrzeby osób niepełnosprawnych w zakresie przystosowania stanowisk pracy,
pomieszczeń higieniczno-sanitarnych i ciągów komunikacyjnych.
178 tys. niepełnosprawnych pracuje w zakładach pracy chronionej
Autor: A
ukasz Guza
y
ródło: Gazeta Prawna
46
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
LITERATURA DOTYCZ
CA OSÓB NIEPEA
NOSPRAWNYCH
1. Abramowska B. E. (red.), DO PRACY... Włączanie osób z niepełnosprawnością intelektualną i/lub
z autyzmem do pracy na otwartym rynku. Poradnik praktyczny, Polskie Stowarzyszenie na Rzecz
Osób z Upośledzeniem Umysłowym, Warszawa 2005
2. Abramowska B. E. (red.), Pracownik niepełnosprawny intelektualnie w przedsiębiorstwie. Jak
wspierać osoby z niepełnosprawnością intelektualną na otwartym rynku pracy. Poradnik
praktyczny, Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, Warszawa
2005
3. Adamowicz  Hummel A., Guzowska H. (red.), Poradnik pracodawcy osób niewidomych i słabo
widzących, Fundacja AWARE Europe, Warszawa 2000
4. Hadyk G., Poradnik pracodawcy osoby niepełnosprawnej, Stowarzyszenie MARFAN POLSKA,
Tarnowskie Góry 2005
5. Kreft W., Dankowska R., Sołtysińska R., Podręcznik oceny zawodów z punktu widzenia różnych
rodzajów niepełnosprawności, Krajowy Urząd Pracy, Warszawa 2000
6. Kreft W., Pakulniewicz  Błońska S. (red.), Podręcznik doradcy zawodowego ZDZ  Info,
ECORYS Polska, Fundacja Realizacji Programów Społecznych, Warszawa 2006
7. Maternicka M., Niezbędnik niepełnosprawnego poszukującego pracy, Stowarzyszenie MARFAN
POLSKA, Tarnowskie Góry 2005
8. Mrugalska K. (red.), Dlaczego dobrze jest pracować. Poradnik dla doradców zawodowych i
pracowników służb zajmujących się aktywizacją społeczną i zawodową osób z
niepełnosprawnością intelektualną, Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem
Umysłowym, Warszawa 2005
9. Ossowski R., Muszalska M., Przeszkody i szanse aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych
z zaburzeniami percepcji wzrokowej. Psychologiczna analiza problemu,
www.swps.edu.pl/new_www/UserFiles/File/raport04... (lipiec 2007)
10. Ossowski R., Muszalska M., Pauszek A., Węzłowe problemy badań nad aktywizacją zawodową
osób z uszkodzonym wzrokiem i słuchem, www.swps.edu.pl/new_www/uploads/efs.ossowski.pdf
(lipiec 2007)
11. Ossowski R., Pauszek A., Raport z analizy literatury naukowej nt. sytuacji zawodowej osób
zaburzeniami percepcji słuchowej, www.swps.edu.pl/new_www/UserFiles/File/raport08... (lipiec
2007)
12. Poradnictwo zawodowe dla osób niepełnosprawnych. 12 - 13 czerwca 2003. Materiały
konferencyjne, Biuro Koordynacji i Kształcenia Kadr, Fundacja Fundusz Współpracy, Warszawa
2003
13. Pracodawco, zatrudnij osobę niewidomą lub słabowidzącą, www.efs.pzn.kei.pl/pdf/
broszura_pracodawco_zatrudnij.pdf (lipiec 2007)
14. Prawa osób z niepełnosprawnością intelektualną. Dostęp do edukacji i zatrudnienia. Raport 2005,
Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, Warszawa 2005
15. Rewers K., Poradnictwo zawodowe wobec niepełnosprawności, www.doradca-
zawodowy.pl/index.php?option=com_co... (lipiec 2007)
16. Stasiek K., O poradnictwie zawodowym dla osób niepełnosprawnych, Wyższa Szkoła Pedagogiki
Specjalnej, Warszawa 1991
47
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
17. Sieradzki M., Mikro - i makrostrukturalne społeczne uwarunkowania pracowo - zawodowej i
zarobkowej obecności osób z ograniczoną sprawnością psychofizyczną na rynku pracy
www.swps.edu.pl/new_www/UserFiles/ File/EFS/analizy/raport10.pdf (lipiec 2007)
18. Szczepankowska B., Ostrowska A. (red.), Problemy niepełnosprawności w poradnictwie
zawodowym, Krajowy Urząd Pracy, Warszawa 1998
19. Trzebińska E., Przeszkody i szanse aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych na tle chorób
psychicznych. Psychologiczna analiza problemu,
www.swps.edu.pl/new_www/UserFiles/File/raport06... (lipiec 2007)
20. Woz
niak Z., Osoby z ograniczeniem sprawności ruchowej na rynku pracy,
www.swps.edu.pl/new_www/UserFiles/File/raport07... (lipiec 2007)
21. Gorajewska D, Fakty i mity o osobach z niepełnosprawnością, 2006
22. Gosk I. ,Huszcza M.,Klaus M., Jak odnalez
ć się na rynku pracy? Przykłady modelowych działań
na rzecz grup defaworyzowanych, FISE 2006
23. Kalita J., Sytuacja osób niepełnosprawnych na rynku pracy oraz rola organizacji pozarządowych
świadczących usługi dla tej grupy beneficjentów, FISE 2006
24. Majewski T., Poradnictwo zawodowe dla osób niepełnosprawnych, Warszawa 1995
25. Sąsiek K., Zięcia- Banek M., O poradnictwie zawodowym dla osób niepełnosprawnych, W-wa
1991
przyda się też:
INFORMATOR Przewodnik osoby niepełnosprawnej 2007 wydany przez PFORN
USTAWA z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych z nowelizacjami
Rotkiewicz - Zatrudnienie niepełnosprawnych, poradnik dla pracodawcy i pracownika, Wyd. Ośrodek
Doradztwa i Doskonalenia Kadr
Głodkowska - Człowiek, Niepełnosprawność, Społeczeństwo, wyd. APS
48
Realizator Projektu Realizator Szkolenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Instytut Szkoleń i Analiz
ul. Piekary 14/15 Gospodarczych Sp. z o.o. z siedzibą
61-823 Poznań w Warszawie, Zamiejscowe Centrum
Tel. [phone] Logistyczno-Szkoleniowe w Ostrołęce,
e-mail: [e-mail] ul. Goworowska 3, 07-410 Ostrołęka
tel. [phone], fax [phone]
www.instytutsiag.pl, [e-mail]