Sergiusz Kuczyński
Integracja gospodarcza na kontynencie
Integracja gospodarcza na kontynencie
Północnoamerykańskim.
Północnoamerykańskim.
N A F T A
N A F T A
Lublin, 2008
Integracja gospodarcza na kontynencie Północnoamerykańskim.
NAFTA
W ostatnich dziesięcioleciach gospodarka światowa wkroczyła na drogę prowadzącą do zbliżenia
i wzajemnego przenikania się ekonomiki krajów sąsiadujących ze sobą, znajdujących się na jednym
kontynencie, od lat współpracujących ze sobą w sferze politycznej i gospodarczej.
ZachodzÄ…ce od wielu lat pozytywne procesy polityczne, kulturowe i gospodarcze motywujÄ…
poszczególne kraje do liberalizacji wielostronnych stosunków pomiędzy nimi, do łączenia swoich sił w
obliczu silniej konkurencji szybko rozwijających się krajów i grup regionalnych. Szereg problemów
ekonomicznych, które nawet najbogatsze i mające silną gospodarkę kraje nie są w stanie w obecnych
warunkach rozwiązywać same, motywuje je do łączenia swoich sił i możliwości. Stare wzorce
uprawiania polityki gospodarczej również nie do końca sprawdzają się w czasach obecnych.
Biorąc pod uwagę fakt, że procesy integracyjne nie zawsze, ale jednak w zdecydowanej
większości przypadków, przynoszą zauważalne korzyści krajom angażującym się w szerszą współpracę,
czynnikami odgrywającymi główną rolę pozostają korzyści ekonomiczne i interes narodowy .
R. Baldwin zauważa:  prawie wszystkie badania empiryczne europejskich i północnoamerykańskich
umów udowadniają pozytywny wpływ na standardy życia państw stron tych umów .
Państwa integrujące się z innymi stawiają sobie za zadanie zwiększenie efektywności
funkcjonowania gospodarki tak we własnym kraju jak i w krajach należących do danej grupy, lepsze
warunki wspólnego wykorzystania ograniczonych zasobów. W odróżnieniu od nich kraje współpracujące
nie biorą na siebie zobowiązań co do dostosowania struktury swojej gospodarki narodowej, systemu
prawnego, nie są zmuszone do ponoszenia kosztów z tym związanych. Dbają bowiem one o swoje własne
interesy narodowe.
Aktualnie integracja nosi charakter regionalny. Tłumaczyć to można występowaniem takich
czynników jak bliskość geograficzna, wieloletnie lub nawet wielowiekowe kontakty polityczne i
gospodarcze, podobieństwo struktur gospodarczych, otwartość gospodarek narodowych na
przyjmowanie zagranicznych inwestycji, kwestii językowych i mentalnościowych. Potrzeba integracji,
łączenia możliwości i potencjału gospodarek narodowych pojawia się głównie w państwach
wysokorozwiniętych, mających nasycone rynki wewnętrzne. Dla tych krajów integracja otwiera
możliwości rozszerzenia rynku zbytu, łatwiejszego dostępu do zasobów i środków produkcji.
Międzynarodowa integracja gospodarcza jest logicznym i naturalnym rezultatem transnacjonalizacji
procesów mikro- i makroekonomicznych.
W chwili obecnej, najbardziej zaawansowanÄ… formÄ… integracji gospodarczej i politycznej jest
Unia Europejska. Wśród znaczących organizacji regionalnych o charakterze gospodarczym na
kontynencie amerykańskim możemy wyróżnić przede wszystkim NAFTA - Północnoamerykański Układ
Wolnego Handlu oraz kilka porozumień regionalnych zawartych pomiędzy państwami w regionie
Ameryki Centralnej i Południowej m. in.: LAFTA, CARICOM, ANDIAN GROUP, MERCOSUR. Istnieje
plan utworzenia strefy wolnego handlu Ameryki. Najbardziej prężnym, mającym największe osiągnięcia,
obejmującym kraje najbardziej rozwinięte i najbogatsze na kontynencie amerykańskim jest niewątpliwie
NAFTA (NAFTA - North American Free Trade Agreement / fr. L'Accord de Libre-Échange Nord-Américain
(ALÉNA) / hiszp. Tratado de Libre Comercio de América del Norte (TLCAN) ).
Zalążkiem powstania tej organizacji regionalnej skupiającej trzy państwa Ameryki Północnej
była współpraca dwóch najbogatszych i najbardziej rozwiniętych krajów amerykańskich: Stanów
Zjednoczonych Ameryki oraz Kanady. Gospodarki tych krajów są na tyle mocno powiązane ze sobą od
wielu lat, że naturalnym continuum tego procesu staje się zawarta w dniu 2 stycznia 1988 roku
Amerykańsko - Kanadyjska Umowa o Wolnym Handlu (Canada - US Free Trade Agreement). Na mocy
tego porozumienia, w ciągu 10 lat między Stanami i Kanadą miały zostać zniesione cła i ograniczenia, co
w praktyce miało prowadzić do powstania całkowicie wolnego handlu w tym regionie. Umowa weszła w
życie 1 stycznia 1989 roku. Zachęcony sukcesami północnych sąsiadów, szukający możliwości rozwoju i
modernizacji swojej gospodarki, pozyskania kapitału z Północy, w póz
niejszym okresie do umowy
przystąpił Meksyk. Ze swojej strony Meksyk w latach 80. odnotował realne sukcesy gospodarcze, które
osiągnął m. in. dzięki restrukturyzacji gospodarki narodowej, zmniejszeniu długu zagranicznego.
Stany Zjednoczone i Kanada zainteresowane były ulokowaniem w Meksyku bezpośrednich
inwestycji, ograniczeniem zjawiska nielegalnej imigracji na południu kraju poprzez tworzenie miejsc
pracy na terenie Meksyku oraz podniesienie poziomu zamożności i jakości życia obywateli
meksykańskich. Nie były to cele czysto altruistyczne, bowiem od wielu dziesięcioleci USA mimo
angażowania dużych środków finansowych, starań, wdrażanych planów i projektów nie może
powstrzymać fali nielegalnej emigracji, przestępczości (m. in. handel narkotykami) i postępującej
 latynizacji południowych stanów USA.
Północnoamerykańska Strefa Wolnego Handlu (NAFTA) pomiędzy trzema krajami została
podpisana 7 paz
dziernika 1992 roku, w życie weszła blisko dwa lata póz
niej (po ratyfikacji przez
parlamenty Kanady, Meksyku i Stanów Zjednoczonych) 1 stycznia 1994 roku.
Głównymi przesłankami, sprzyjającymi powstaniu porozumienia NAFTA między Kanadą i
Stanami Zjednoczonymi był fakt, że kraje te posiadały wspólne interesy gospodarcze. Ważnym
czynnikiem pobudzających do szerszej integracji były amerykańskie i kanadyjskie transnacjonalne
korporacje działające na terenie USA, Kanady i Meksyku. Budowa jednolitego rynku w Europie, obawa
przed coraz mocniejszÄ… konkurencjÄ… ze strony Unii Europejskiej i Japonii, przesycenie rynku tanimi i
wątpliwej jakości towarami z Chin i wiele innych przesłanek zmobilizowały Stany Zjednoczone
do budowania nowego bloku handlowego. Efektem starań USA i negocjacji z Kanadą staje się zawarte
porozumienie handlowe. Nowo powstałe porozumienie gospodarcze ma zapewnić przewodnictwo w
sferze gospodarczej Stanom Zjednoczonym. W póz
niejszym okresie te kraje postanowiły włączyć w ten
proces sąsiedni kraj  Meksyk. NAFTA jest jedynym w swoim rodzaju układem łączącym kraje
wysokorozwinięte z krajem rozwijającym się. Poziom PKB per capita w USA jest 6,6 razy większy niż w
Meksyku i 4 razy niż w Kanadzie.
y
ródło: Report of the Department of Foreign Affairs and International Trade of Canada
Wejście w życie układu Północnoamerykańskiej Strefy Wolnego Handlu (NAFTA) powołało
powstanie obszaru handlowego liczącego 406 milionów ludzi ze wskaz
nikiem PKB (GDP) na poziomie
prawie 11,4 miliona USD. Poza obszarem geograficznym, NAFTA ma podobne podstawowe wskaz
niki
ekonomiczne i demograficzne jak i rozszerzona Unia Europejska. W odróżnieniu od Unii Europejskiej
inicjatywa o utworzeniu strefy wolnego handlu pomiędzy trzema krajami Ameryki Północnej szła  od
dołu , podyktowana chęcią usunięcia barier we współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami
amerykańskimi i kanadyjskimi.
Obszar układu NAFTA. y
ródło: Wikipedia
Istnieją plany poszerzenia układu o nowe państwa Ameryki Środkowej i Południowej. Ich
inicjatorem są Stany Zjednoczone, które pod swoim przywództwem chcą stworzyć regionalne
ugrupowanie o charakterze ekonomiczno  politycznym, a w ten sposób pozyskać możliwość
poszerzenia swojego rynku, pozyskanie tańszej siły roboczej w regionie. Poprzez posiadanie ogromnych
wpływów gospodarczych USA będą w stanie kontrolować i wpływać także na sytuacje polityczną na całej
zachodniej półkoli. Jest to, moim zdaniem, nowoczesna forma doktryny Monroe'a z przeniesieniem
punktu ciężkości z instrumentów militarno - politycznych na gospodarcze.
Układ pomiędzy trzema krajami zakładał piętnastoletni okres przejściowy, podczas którego
miały zostać zniesione cła na artykuły przemysłowe. W handlu artykułami rolnymi miała także nastąpić
liberalizacja. Członkowie NAFTA zobowiązali się do stworzenia warunków dla uczciwej konkurencji na
obszarze strefy wolnego handlu oraz zapewnienia skutecznej ochrony praw własności intelektualnej
każdej ze stron. Umowa, jako międzynarodowy akt prawny, porusza takie kwestie jak: zasady
rozwiązywania sporów, prawa pracownicze, inwestycje zagraniczne, standardy techniczne i ochrona
środowiska.
Wśród celów, które stawia przed sobą to porozumienie regionalne są między innymi: osiągnięcie
dobrobytu (tu ma się na uwadze w głównej mierze Meksyk) i rozwój krajów członkowskich, dogodny
klimat inwestycyjny w krajach członkowskich oraz stworzenie warunków politycznych służących
rozwojowi wzrostu gospodarczego stron umowy.
Te cele zawarte w bardzo obszernym akcie prawnym jakim jest umowa o NAFTA określone są
w sposób następujący:
a) usunięcie barier w handlu towarami, ułatwienie przepływ towarów i usług przez teren Stron umowy;
eliminate barriers to trade in, and facilitate the cross-border movement of, goods and services
between the territories of the Parties;
b) promowanie warunków do uczciwej konkurencji w strefie wolnego handlu;
promote conditions of fair competition in the free trade area;
c) znaczne rozszerzenie możliwości inwestycyjnych na terenie Stron umowy;
increase substantially investment opportunities in the territories of the Parties;
d) zapewnienie odpowiedniej i skutecznej ochrony oraz wprowadzenie w życie praw własności
intelektualnej na terenie każdej ze Stron umowy;
provide adequate and effective protection and enforcement of intellectual property rights in each
Party's territory;
e) utworzenie efektywnych procedur niezbędnych do wdrożenia i realizacji tego porozumienia, do jego
wspólnego administrowania i rozwiązywania sporów;
create effective procedures for the implementation and application of this Agreement, for its joint
administration and for the resolution of disputes; and
a także
f) utworzenie struktury potrzebnej do dalszej trójstronnej, regionalnej i wielostronnej współpracy, do
rozwoju i wzmacniania korzyści płynących z tej Umowy.
establish a framework for further trilateral, regional and multilateral cooperation to expand and
enhance the benefits of this Agreement.
Umowa reguluje zasady współpracy pomiędzy stronami porozumienia w takich sferach jak :
-Handel towarami (TRADE IN GOODS),
-Handel usługami (CROSS-BORDER TRADE IN SERVICES),
-Inwestycje (INVESTMENT, SERVICES AND RELATED MATTERS),
-Zamówienia państwowe (GOVERNMENT PROCUREMENT),
-Polityka konkurencji, monopole i przedsiębiorstwa państwowe
(COMPETITION POLICY, MONOPOLIES AND STATE ENTERPRISES),
-Zasady dotrzymywania standardów (STANDARDS-RELATED MEASURES),
-Niektóre aspekty ruchu osobowego (TEMPORARY ENTRY FOR BUSINESS PERSONS),
-Prawa własności intelektualnej (INTELLECTUAL PROPERTY),
-Zasady rozpatrywania i rozwiązywania sporów (INSTITUTIONAL ARRANGEMENTS AND DISPUTE
SETTLEMENT PROCEDURES).
W sferze liberalizacji handlu towarami, umowa o NAFTA zakłada zniesienie barier (taryfowych i
pozataryfowych) pomiędzy stronami tej umowy. Większość barier powinna być zlikwidowana w ciągu 10
lat, niektóre  15 lat od wejścia w życie umowy o NAFTA.
Zgodnie z tym wszelkie bariery pomiędzy USA, Kanadą i Meksykiem zostaną zniesione do końca 2008 r.
Ze względu na wysoki poziom rozwoju gospodarczego, stałe relacje polityczne i gospodarcze, te
założenia przede wszystkim zostały zrealizowane pomiędzy USA i Kanadą.
W ramach NAFTA zostały zniesione wszelkie bariery pozataryfowe w handlu artykułami
rolniczymi. Dla towarów wrażliwych (tekstylia, samochody, niektóre wyroby spożywcze, energetyka,
itd.) zostały wprowadzone dłuższe okresy przejściowe. Poza tym kraje NAFTA mogą stosować w okresie
przejściowym środki ochronne w przypadkach zaistnienia sytuacji zagrożeń dla gospodarki krajowej.
W samej strefie NAFTA do końca okresu przejściowego ma nastąpić swobodny obrót towarami i
usługami, które kwalifikują się do tego, żeby moc określić ich pochodzenie jako wytworzonych w USA,
Kanadzie lub Meksyku (reguły pochodzenia będą omówione w dalszej części opracowania). Na
zewnątrz zaś, w stosunkach z krajami trzecimi, kraje członkowskie mogą zachować swoje taryfy celne
oraz instrumenty pozataryfowe.
Jednocześnie porozumienie o NAFTA przewiduje pewnego rodzaju wyjątki (Exceptions). Tak,
między innymi, zachowano prawo Meksyku do zakazu działalności firm zagranicznych w sektorze
naftowym, prawo Kanady do ochrony niektórych sektorów rynku informacyjnego ważnych w sensie
kulturowym (radio, przemysł filmowy, produkcja fonograficzna, itd.), prawo USA do podtrzymania cen
wewnętrznych i zachowania systemu zakupów towarów rolno  spożywczych.
W treści umowy wszystkie towary zostały podzielone na trzy duże grupy: towary przemysłowe
(bez tekstyliów), wyroby rolno - spożywcze oraz tekstylia (w tym ubrania). Dla każdej z grup zostały
opracowane harmonogramy zmniejszenia i stopniowego zniesienia stawek taryfowych (w ciÄ…gu 5, 10 i 15
lat). Pięcioletni odstęp w czasie jest podyktowany wrażliwością niektórych sektorów gospodarek
poszczególnych państw na import z innych krajów członkowskich. Na niektóre pozycje stawki celne i
inne ograniczenia pozataryfowe zostały zniesione w momencie wejścia umowy w życie.
Różne warunki liberalizacji handlu zostały przewidziane dla poszczególnych krajów stron
porozumienia. W głównej mierze wzięto pod uwagę dużą różnice pomiędzy wysokorozwiniętymi
gospodarkami USA i Kanady a słabszym Meksykiem. Tak, na przykład, meksykańskie taryfy na import
amerykańskich i kanadyjskich towarów przemysłowych miały być zniesione w ciągu 10 lat po wejściu w
życie umowy o NAFTA. Meksyk otrzymał ułatwiony dostęp do zdecydowanej większości rynku
amerykańskiego a 90% taryf na meksykańskie towary zostały zniesione w ciągu pięciu lat, reszta  w
ciÄ…gu 15 lat.
Zamówienia państwowe i przetargi, zgodnie z postanowieniami tej umowy, powinny być
prowadzone na zasadach wolnego handlu bez stosowania jakiejkolwiek dyskryminacji ze względu na
kraj macierzysty przedsiębiorstwa oferenta bądz
wykonawcy towarów i usług (national treatment).
Ta sama zasada wraz z podstawową regułą stosowaną w umowach o wolnym handlu  Zasadą
największego uprzywilejowania (most-favoured national treatment) stosuje się do inwestycji. Państwa
wchodzące w układ NAFTA zobowiązały się do zniesienia szczególnych wymagań (non-discriminatory
treatment) stosowanych wcześniej dla przedsiębiorstw zagranicznych inwestujących w sektorach
gospodarki działalność których jest w dużym stopniu reglamentowana przez poszczególne państwa.
Kraje NAFTA zobowiązały się do ułatwienia przepływu środków finansowych związanych z inwestycjami
w krajach członkach porozumienia (Article 1109: Transfers). Zostały potwierdzone zasady ekspropriacji
kapitału będącego przedmiotem inwestycji w ścisłej zgodzie z prawem międzynarodowym (Article 1110:
Expropriation and Compensation) oraz prawo do przekazania spraw do rozpatrzenia przez sÄ…d
międzynarodowy w przypadku zlamania podjętych przez strony zobowiązań (PART FIVE, Section B -
Settlement of Disputes between a Party and an Investor of Another Party).
Od momentu wejścia w życie porozumienia kraje strony umowy notują stały wzrost poziomu
inwestycji bezpośrednich (FDI - foreign direct investments). Najważniejszymi inwestorami są
przeważnie kraje wchodzące w NAFTA. Tak, na przykład od roku 1994, poziom FDI  zagranicznych
inwestycji bezpośrednich w gospodarce Kanady stale rośnie i wynosi średnio 279 milionów USD
rocznie. W roku 2005 całkowity poziom FDI w Kanadzie osiągnął 415 milionów USD. FDI najbliższego i
największego partnera Kanady Stanów Zjednoczonych stanowiły w rozpatrywanym roku ponad połowę
tej liczby: 266 milionów USD. Natomiast FDI Kanady w krajach strefy NAFTA wynosił 213.7 milionów
USD w gospodarce USA i 3.14 milionów USD w Meksyku (głównie w sektorach usługowych:
finansowych, bankowości, ubezpieczeniowych. Kraje spoza układu NAFTA rozpatrują na przykład
tereny słabszych pod względem gospodarczym krajów, głównie Meksyku, lokując tam swoją działalność
produkcyjną, mając na uwadze możliwości swobodnego handlu (po osiągnięciu wymogów dot.
pochodzenia towarów) w całej strefie wolnego handlu. Głównym celem jest niewątpliwie najliczniejszy i
najzamożniejszy rynek amerykański.
Układ o NAFTA przewiduje szeroką liberalizację handlu usługami (PART FIVE: INVESTMENT,
SERVICES AND RELATED MATTERS). W tym przypadku mają zastosowanie zasady największego
uprzywilejowania i niedyskryminacji usługodawcy z powodów narodowościowych.
Zostaje zlikwidowany wymóg posiadania siedziby w kraju świadczenia usługi. Licencjonowanie i
certyfikacja przewidziana dla specjalistów różnych zawodów ma się odbywać jedynie według kryteriów
kompetencji. W ramach porozumienia o NAFTA są także regulowane kwestie obrotu usługami
transportowymi, telekomunikacyjnymi i finansowymi.
Układ NAFTA stawia wysokie wymagania co do kwestii ochrony praw własności intelektualnej.
Nakłada na strony umowy wymagania zapewnienia ochrony własności intelektualnej, patentów, praw
autorskich i znaków towarowych (PART SIX: INTELLECTUAL PROPERTY). Te wymagania są uznawane
za najbardziej restrykcyjne w świecie.
R e g u ł y p o c h o d z e n i a t o w a r ó w
Zasady określające towar jako produkt pochodzący z terenu państw stron porozumienia o
NAFTA bardzo szczegółowo omawia część II paragraf 401 do 415 umowy (PART TWO, Originating
Goods).
Zgodnie z tymi ustaleniami, towar uznaje się za pochodzący z terenu objętego umową o NAFTA
w przypadku gdy:
a) towar jest w pełni pozyskany lub wytworzony na terenie jednego lub kilku krajów stron
porozumienia;
b) materiał użyty do produkcji towaru zostaje na tyle przetworzony, że zmienia się klasyfikacja tego
materiału (surowca) w taryfie celnej (ma inny numer towarowy w Nomenklaturze scalonej). Wtedy
zostaje on uznany za towar w pełni pozyskany lub wytworzony na terenie jednego lub kilku krajów
stron porozumienia;
c) odsetek regionalnej wartości dodanej (regional value content) w towarze wynosi nie mniej niż
60 %, jeśli ta liczba została otrzymana z zastosowaniem metody wartości transakcyjnej
(transaction value method) lub nie jest mniejsza niż 50 % jeśli ta liczba została otrzymana z
zastosowaniem metody kosztów netto (net cost method) .
O d s e t e k R e g i o n a l n e j W a r t o Å› c i ( R e g i o n a l V a l u e C o n t e n t )
Jako jedna za metod stwierdzenia czy towar może być uznany za produkt pochodzący z jednego lub
kilku krajów stron porozumienia o NAFTA jest obliczenie z zastosowaniem metody wartości
transakcyjnej (transaction value method) lub metody kosztów netto (net cost method).
Wzór do obliczenia z zastosowaniem Metody Wartości Transakcyjnej wygląda następująco:
TV VNM
RVC = --------------- x 100
TV
gdzie
RVC Odsetek Regionalnej Wartości (regional value content), wyrażony w procentach;
TV Wartość transakcyjna towaru (transaction value of the good) kalkulowana na
warunkach dostawy F.O.B. (wg INCOTERMS 2000)
VNM Wartość materiałów i surowców pochodzących spoza obszaru NAFTA (value of non-
originating materials) użytego przez producenta z kraju (krajów) układu NAFTA do
produkcji danego towaru.
Wzór do obliczenia z zastosowaniem Metody Kosztów Netto wygląda następująco:
NC VNM
RVC = --------------- x 100
NC
gdzie
RVC Odsetek Regionalnej Wartości (regional value content), wyrażony w procentach;
NC Koszty netto wytworzenia, pozyskania produktu (net cost of the good)
VNM Wartość materiałów i surowców pochodzących spoza obszaru NAFTA (value of non-
originating materials) użytego przez producenta z kraju (krajów) układu NAFTA do
produkcji danego towaru.
Ocena osiągnięć ekonomicznych krajów wschodzących w NAFTA i perspektywy
dalszego rozwoju.
Układ o strefie wolnego handlu pomiędzy trzema krajami Ameryki Północnej ma swoich
zwolenników oraz przeciwników. Pozytywne osiągnięcia członków tego porozumienia przysparzają
niewątpliwie więcej zwolenników.
W odróżnieniu od innych grup integracynych (UE, MERCOSUR, LAFTA, CARICOM, ANDIAN
GROUP, itd) w strefie NAFTA jest jeden silny ośrodek  USA, którego siła ekonomiczna przewyższa
kilkakrotnie Kanadę i Meksyk. Ten monocentryzm ułatwia zarządzanie procesami integracyjnymi i
działalnością calego układu. Jednocześnie tworzy podłoże do potencjalnych konfliktów pomiędzy
czlonkami NAFTA (partnerzy USA mogą być niezadowoleni ze swojego położenia jako kraju słabszego,
podległego). Przeciwnicy porozumienia wysuwają argument o tym, że integracja jest jednostronna,
skupiona wobec silnego ośrodka: Kanada i Meksyk są mocno zintegrowani z USA lecz nie ze sobą.
Z powodu wyżej wspomnianej monocentryczności układ NAFTA nie posiada żadnych
ponadpaństwowych instytucji podobnych do Parlamentu Europejskiego, Komisji Europejskiej, itd.,
stałyby się bowiem one tylko dodatkiem do administracji i instytucji Stanów Zjednoczonych. Centralną
instytucjÄ… strefy NAFTA jest Komisja ds. Wolnego Handlu (The Free Trade Commission) skupiajÄ…ca
ministrów ds. Handlu krajów członkowskich, która dba o poprawne wykonanie postanowień umowy i
pomaga przy rozwiÄ…zywaniu spraw konfliktowych, jakie powstajÄ… przy ich interpretacji. Komisja
kontroluje 30 komitetów i grup roboczych. Jeśli jakiś kraj będzie usiłował zignorować decyzję Komisji,
będzie ukarany za pomocą sankcji handlowych ze strony pozostałych partnerów.
Kampania wyborcza w Stanach Zjednoczoncy wywołała falę dyskusji w USA, które jednak czerpią
najwięcej korzyści z funkcjonowania strefy NAFTA. Oponenci poruszają głównie kwestie gospodarcze,
ujemny bilans handlu zagranicznego Stanów Zjednoczonych w wymianie z partnerami ze strefy
NAFTA, spadek zatrudnienia w USA i inne problemy.
Peter Constantini, dziennikarz piszący dla wielu czołowych gazet, pracujący m. in. dla MS NBC
pisze o tym, że  ... mimo szybkiego wzrostu poziomu wymiany handlowej, deficyt handlu USA z Kanadą
wynosi 16.4 mld USD, z Meksykiem - 14.5 mld USD. W swoim artykule NAFTA and after . Lies, damn
lies and trade statistics zwraca on uwagÄ™ na spadek zatrudnienia w USA w zwiÄ…zku z przeniesieniem
przez firmy amerykańskie produkcji do Meksyku, gdzie poziom życia jest niższy, płace oraz koszty
zatrudnienia pracownika tażke są niższe niż w USA lub Kanadzie. Zwolennicy odpierają, że gdyby
produkcja nie została przeniesiona do Meksyku, musiała by zostać ulokowana w Azji.
W Meksyku możliwości, które oferuje strefa NAFTA spowodowały, na przykład, exodus
meksykańskich farmerów (campesinos) do miast i zespołów farmerskich w Północnym Meksyku i
południowych stanach USA. Niektóre sektory rolnictwa meksykańskiego są niszczone przez napływ
taniej, subsydiowanej kukurydzy z USA. W wyniku tego 2.7 mln meksykańskich farmerów
produkujących kukurydzę musiało zostawić to zajęcie.
Peter Constantini przytacza wypowiedz
jednego z meksykańskich farmerów :  Jeśli USA będzie
wysyłać subsydiowaną kukurydzę do Meksyku, niech wysyła ją w wagonach kolejowych z ławkami aby
móc zabrać z powrotem meksykańskich farmerów, którzy będą poszukiwać pracy .
("If the U.S. sends subsidized corn into Mexico, send it in trains with benches to bring back the
Mexican farmers who will need jobs.").
Mówiąc o inwestycjach napływających do Meksyku zauważa, że większość bezpośrednich
inwestycji zagranicznych trafia do maquiladoras, tax-free montowni samochodowych, które importują
komponenty i re-eksportują wyroby gotowe (samochody, traktory, inny sprzęt rolniczy, itd.). Ponad
40% meksykańskiego eksportu jest realizowane przez maquiladoras. Ale te zakłady nie przyczyniają się
znacznie do rozwoju krajowego przemysłu i rynku.
Poza niektórymi mankamentami, plusów wynikających z utworzenia strefy wolnego handlu w
Ameryce Północnej jest zdecydowanie więcej.
Dane statystyczne pomijają trudności, z którymi spotkali się mieszkańcy regionu objętego
UmowÄ… o Wolnym Handlu, za to wyraz
nie pokazują korzyści, których beneficjentami stały się strony tej
umowy.
Tak, na przykład eksport firm amerykańskich do krajów nie należących do NAFTA w okresie od
roku 1993 do 2005 wzrósł o 77%, z krajami NAFTA o 133%. Kanada i Meksyk obecnie są największymi
partnerami dla USA. Eksport do Kanady wzrósł w całym okresie istnienia umowy o 62%, do Meksyku -
106% przy ogólnym zwiększeniu eksportu do innych krajów 0 36%.
Poniższa tabela pokazuje kraje wchodzące do NAFTA od strony podstawowych wskaz
ników
ekonomicznych.
Tabela 1. Wskaz
niki ekonomiczne krajów członków NAFTA (przykładowe dane za rok 2005)
Wskaz
nik USA KANADA MEKSYK NAFTA
Ludność (mln) 301,2 33,3 108,7 443,2
Teren (tyÅ›. km2) 9364 9971 1972,5 21307,5
PKB (mld USD) 9152,1 634,9 483,7 10 270,7
PKB per capita (mld USD) 32921 20481 4966 25291
Eksport (mld USD) 695,2 238,4 136,7 1070,3
Import (mld USD) 1059,1 220,2 148,7 1428,0
Saldo (mld USD) -363,9 18,2 -12,0 -357,7
Udzial w eksporcie światowym (%) 12,8 4,4 2,5 19,7
Eksport usług (mld USD) 253,4 34,2 11,8 299,4
Import usług (mld USD) 180,4 38,5 13,8 232,7
Udział w światowym (%) 19,9 2,7 0,9 23,5
Klimat inwestycyjny (udział FDI w %) 10,6 19,6 10,5 10,2
Próba porównania danych statystycznych dwóch organizacji zrzeszających największe gospodarki
światowe (Unii Europejskiej i krajów NAFTA) napotykaja na pewne problemy. Dane, w zależności od
ich z
ródła są czasami sprzeczne. Dane amerykańskie i kanadysjkie przedstawiają układ NAFTA jako
przewyższający we wszystkich parametrach Unię Europejską. Dane WTO i samej UE wydają mi się
bardziej wiarygodne. Pokazują one to, że osiągnięcia UE i NAFTA wielu dziedzinach są podobne.
Niektóre na korzyść UE, niektóre  krajów NAFTA.
Wskaz
niki ekonomiczne krajów członków NAFTA oraz UE (dane WTO za lata 2004-2006)
y
ródło: WTO World Trade Report 2007 http://www.wto.org/english/news_e/pres07_e/pr502_e.htm
Tabela 2. PKB wybranych krajów i regionów i handel towarami (w tym NAFTA i UE).
Tabela 3. Handel towarami wybranych krajów i regionów (w tym NAFTA i UE).
Tabela 4. Handel usługami wybranych krajów i regionów (w tym NAFTA i UE).
W okresie od 1993 do 2005 PKB USA wzrósł o ok. 48%, Kanady  49% i Meksyku  40%.
Poziom inwestycji USA do Meksyku w w/w okresie wzrósł o 242%, do krajów nie będących członkami
NAFTA tylko o 148%. Inwestycje Meksyku w gospodarce amerykańskiej wzrosły o 280%, w tym do
krajów z poza NAFTA o 185%.
Przedsiębircy z krajów NAFTA patrzą na rynek trzech krajów członkowskich jako na jeden
wspólny rynek i w tym można upatrywać jedno z głównych osiągnięć Umowy o Wolnym Handlu w
Ameryce Północnej.
Porozumienie o NAFTA otworzyło drogę do utworzenia jednego współnego rynku na
kontynencie amerykańskim. Jej osiagnięcia zachęciły kręgi gospodarcze i polityczne do rozszerzenia
strefy wolnego handlu na inne kraje kontynentu. Inicjatorem tego porozumienia był prezydent Stanów
Zjednoczonych Bill Clinton. Strefa Wolnego Handlu Obu Ameryk (ang. Free Trade Area of the
Americas) - FTAA mogłaby połączyć prawie wszystkie kraje Ameryki (z wyjątkiem Kuby). FTAA miała
rozpocząć swoją działalność do końca 2005 roku, jednak w związku z silną opozycją kilku krajów
południowoamerykańskich oraz części konserwatywnych kręgów w Stanach Zjednoczonych nie doszło
do tego. Aktualnie wciąż trwają negocjacje w tej sprawie, choć niektóre elementy umowy są stopniowo
wprowadzane. Jeżeli przedsięwzięcie dojdzie do skutku, będzie to największy obszar wolnego handlu na
świecie. Obejmie 34 państwa zamieszkane przez 800 mln ludzi o łącznym produkcie gospodarczym
powyżej 13 mld dolarów.
IV Szczyt Państw Ameryki (Fourth Summit of the Americas) miał miejsce w argentyńskiej
miejscowości Mar del Plata w listopadzie 2005 r. Na nim przedstawiono plan utworzenia sterfy wolnego
handlu FTAA, który został odrzucony przez kraje południowoamerykańskie. Zwolennikami utworzenia
strefy i podpisania umowy o FTAA były członkowie porozumienia o NAFTA: USA, Kanada i Meksyk oraz
sympatyk NAFTA - Chile. Przeciwko wystąpiła Argentyna, Brazylia, Wenezuela, Paragwaj i Urugwaj.
Oponenci FTAA stwierdzili, że zaproponowany przez USA plan zagraża nie tylko interesom
gospodarczym krajów Ameryki Południowej ale rónież ich suwerenności i niezależności politycznej.
Amerykanie w ostatnich latach podjęli próbę odnowienia procesu interacyjnego próbując
przekonać do tego polityków z krajów Ameryki Południowej. Na razie nie przyniosły one sukcesu.
Na początku 2004 roku w Meksyku odbyły się negocjacje mające na celu utworzenie  lżejszego
wariantu strefy wolnego handlu, tzw. FTAA LVght. Główni sceptycy utworzenia takiego porozumienia:
Brazylia i Argentyna zarządali od USA zniesienia wszelkich subsydiów na amerykańskie artykuły
rolnicze oraz barier celnych dla południowoamerykanskich towarów rolnospożywczych. Administracja
amerykańska zgodziła się na zamrożenie subsydiów. Stanowia bowiem one tylko 6,6% całego  koszyka
dotacji i innego rodzaju pomocy rządowej dla amerykanskich rolników i eksporterów. Większa część ma
postać preferencyjnych kredytów i gwarancji ubezpieczeniowych.
Możliwości skazoswania tych instrumentów wsparcia administracja amerykańska odmówiła.
Południowoamerykańskich partnerów nie satysfakcjonuje też ten fakt, że projekt umowy nie przewiduje
utworzenia regionalnych funduszy rozwoju, które pomogłyby w usunięciu ogromnych dysproporcji
pomiędzy krajami członkami ewentualnego porozumienia o FTAA (funduszy na wzór istniejących w
UE). ByÅ‚y prezydent Argentyny Dr Néstor Kirchner powiedziaÅ‚ miÄ™dzy innymi: "Nie jesteÅ›my przeciwni
integracji, chcemy jedynie interacji ekonomicznej bez asymetrii, subsydiów i protekcjonizmu. Chcemy
interacji nie dającej korzyść tylko silniejszym, lecz wszystkim."
Procesy integracyjne zachodzące w różnych częściach świata mają swoje niezaprzeczalne
osiągnięcia. Nie są wolne jednak od porażek i słabych punktów. Tak jak w grupach skupiających osoby
mające różnorodne plany, ambicje, intersy i oczekiwania, proces ich integracji ma równe szanse na
osiągnięcie sukcesu jak i poniesienia klęski. O ile bardziej jest to trudne w procesach integracji
politycznej, społecznej i gospodarczych państw. Problemy w tym procesie pojawiają się i mimo coraz
większego doświadczenia uczesników procesu integracyjnego będą się pojawiać. Ważne jest aby egoizm,
brak szacunku do innych partnerów nie przesłonił perspektywę osiągnięcia wspólnego sukcesu.
Wykorzystana literatura:
lð  & "/. ">@3V25;L=0 ?>;VB8:0 V ?@02>. 02G.?>AV1=8:. L2V2 2005.
lð 564C=0@>4=K5 M:>=><8G5A:85 >B=>H5=8O. =B53@0F8O. #G51=. >A>185 4;O 2C7>2.
...)5@10=8=, .. >6:>2, .. K10;:8=, .$8H5@. >A:20, .", 1997 .
lð 564C=0@>4=0O M:>=><8G5A:0O 8=B53@0F8O. !5<5=>2 .., >A:20, .@8ABJ-0@40@8:0, 2001.
lð $" 2 8=B53@0F8>==KE ?@>F5AA0E: ?@>1;5<K 8 ?5@A?5:B82K. >65G:> . , =5H=OO
B>@3>2;O. 2006. ! 5, 6.
lð 564C=0@>4=0O M:>=><8G5A:0O 8=B53@0F8O. !5<5=>2 .. , >A:20, >3>A, 2001.
Informacje z sieci Internet:
lð Oficjalna strona Sekretariatu NAFTA < http://www.nafta-sec-alena.org/>
lð NAFTA @ 10. Preliminary Report of the Department of Foreign Affairs and
International Trade of Canada

lð North American Free Trade Agreement . Full text.
http://www.speakeasy.org/~peterc/nafta/stats.htm#author

lð NAFTA and after  Lies, damn lies and trade statistics by Peter Costantini <>
lð Palabras del presidente de la RepÅ›blica Argentina, Dr. Néstor Kirchner durante la inauguración de la
IV Cumbre de las Américas, en Mar del Plata.

lð The White House. Economic Statistics Briefing Room

lð The CIA 2008 Factbook.

lð The World Trade Organization.

lð Free Trade Area of the Americas - FTAA Official Web Page

lð PółnocnoamerykaÅ„ski UkÅ‚ad Wolnego Handlu, Wikipedia %C3%B3%C5%82nocnoameryka%C5%84ski_Uk%C5%82ad_Wolnego_Handlu>
Sergiusz Kuczyński, tel. [phone], e-mail: [e-mail]