Edyta A
uków
INTEGRACJA GOSPODARCZA I WALUTOWA
INTEGRACJA GOSPODARCZA I WALUTOWA
W UNII EUROPEJSKIEJ
W UNII EUROPEJSKIEJ
Przemyśl 2001
XVIII Ogólnopolska Szkoła Europejska
© Parlament MÅ‚odzieży, PrzemyÅ›l 2001
Niniejsza publikacja została wydana w związku z realizacją programu pod nazwą
 XVIII Ogólnopolska Szkoła Europejska (Horyniec Zdrój, 10-18 paz
dziernika 2001).
Program zrealizowano dzięki wsparciu:
Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej
Ambasady Królestwa Niderlandów
Ministerstwa Edukacji Narodowej
Stowarzyszenie Parlament Młodzieży
ul. Konarskiego 5, skr. poczt. 116
37-700 Przemyśl 2
tel. [phone]
e-mail: [e-mail]
http://www.parlament.w.pl
Integracja Gospodarcza i Walutowa w Unii Europejskiej
1. Etapy integracji gospodarczej i walutowej
Integracja gospodarcza państw Unii Europejskiej obejmowała pięć podstawowych
etapów:
" Strefa wolnego handlu (brak ceł wewnątrz ugrupowania)
" Unia celna (brak ceł wewnątrz ugrupowania, wspólna taryfa celna)
" Wspólny rynek (brak ceł wewnątrz ugrupowania, wspólna taryfa celna, swobodny
przepływ kapitału, usług, ludności)
" Unia Gospodarcza (brak ceł wewnątrz ugrupowania, wspólna taryfa celna,
swobodny przepływ kapitału, usług, ludności, harmonizacja polityki gospodarczej)
" Pełna integracja  Unia Gospodarcza i Walutowa (brak ceł wewnątrz
ugrupowania, wspólna taryfa celna, swobodny przepływ kapitału, usług, ludności,
harmonizacja polityki gospodarczej, wspólna waluta, jedna polityka kursowa
i pieniężna)
Integracja gospodarcza i integracja walutowa przebiegały równolegle i były ze sobą ściśle
powiązane. Nie można bowiem mówić o pełnej integracji gospodarek bez wspólnej waluty lub
choćby stałych kursów walutowych. Podobnie wprowadzenie waluty europejskiej i prowadzenie
jednolitej polityki pieniężnej nie może zakończyć się sukcesem jeżeli nie będzie współpracy na
płaszczyz
nie gospodarczej, nie zostaną zniesione bariery w przepływie towarów, osób, usług
i kapitałów, a gospodarki poszczególnych państw nie osiągną podobnego poziomu rozwoju
gospodarczego.
2. Wspólny rynek (strefa wolnego handlu, unia celna)
Wspólny rynek powstał na mocy Traktatu Rzymskiego o utworzeniu Europejskiej
Wspólnoty Gospodarczej (25 marca 1957 r.). Traktat został podpisany przez 6 państw:
BelgiÄ™, FrancjÄ™, HolandiÄ™, Luksemburg, Niemcy i WÅ‚ochy.
Zgodnie z postanowieniami Traktatu zadaniem Wspólnoty jest popieranie:
- harmonijnego rozwoju działalności gospodarczej na terenie całej Wspólnoty,
- stałego i równomiernego rozwoju państw członkowskich,
- umacniania stabilności,
- szybszego podnoszenia poziomu życia,
- zacieśniania stosunków między państwami należącymi do Wspólnoty.
3
Parlament Młodzieży  XVIII Ogólnopolska Szkoła Europejska
Integracja Gospodarcza i Walutowa w Unii Europejskiej
Dla osiągnięcia wymienionych celów, działalność Wspólnoty obejmuje m. in.:
- znoszenie między państwami członkowskimi ceł i ograniczeń ilościowych
w przywozie i wywozie towarów, jak również wszelkich innych środków
wywierajÄ…cych podobny skutek,
- ustanowienie wspólnej taryfy celnej i wspólnej polityki handlowej wobec państw
trzecich,
- usuwanie między państwami członkowskimi wszelkich przeszkód w swobodnym
przepływie osób, usług i kapitału,
- przyjęcie wspólnej polityki w dziedzinie rolnictwa,
- przyjęcie wspólnej polityki w dziedzinie transportu,
- ustanowienie systemu chroniącego przed naruszaniem konkurencji na wspólnym
rynku,
- zastosowanie trybu postępowania, umożliwiającego koordynację polityki
gospodarczej państw członkowskich oraz zapobieganie niezrównoważeniu ich
bilansów płatniczych,
- zbliżanie prawa krajowego państw członkowskich w zakresie niezbędnym dla
właściwego funkcjonowania wspólnego rynku.
2.1. Strefa wolnego handlu
Zgodnie z postanowieniami Traktatu wspólny rynek miał być tworzony stopniowo
w trzech etapach podczas dwunastoletniego okresu przejściowego, czyli do końca 1969 r. Cel
ten nie został całkowicie osiągnięty. Tylko w zakresie wolnego przepływu towarów udało się
stworzyć możliwość wolnego handlu wewnątrz Wspólnoty. Ograniczenia ilościowe w handlu
zostały zniesione już w 1961 r. Proces znoszenia ceł w obrocie wewnętrznym został
zakończony w lipcu 1968 r., co oznaczało stworzenie strefy wolnego handlu.
2.2. Unia celna
Kolejnym krokiem w integracji gospodarczej było utworzenie Unii celnej. Unia celna
zgodnie z Traktatem obejmuje całą wymianę towarową oraz zakaz nakładania między
państwami członkowskimi ceł przywozowych i wywozowych, jak również wszelkich opłat
wywierających podobny skutek, a także wprowadzenie wspólnej taryfy celnej w stosunkach
z krajami trzecimi. 1 lipca 1968 r. ustalono wspólną taryfę celną wobec krajów nie należących
do Wspólnoty.
1 stycznia 1970 r., a więc po upływie okresu przejściowego, państwa członkowskie
rozpoczęły realizację wspólnej polityki handlowej wobec partnerów zewnętrznych. Wspólna
4
Parlament Młodzieży  XVIII Ogólnopolska Szkoła Europejska
Integracja Gospodarcza i Walutowa w Unii Europejskiej
polityka handlowa obejmuje: ustalenie wspólnej taryfy celnej, zawieranie umów celnych
i handlowych, ujednolicenie narzędzi polityki eksportowej i środków ochronnych. Wspólną
politykę handlową z upoważnienia Rady UE realizuje Komisja Europejska.
3. Jednolity rynek wewnętrzny
Pomimo sukcesu w realizacji wolnego przepływu towarów oraz we współpracy
walutowej nie udało się wprowadzić swobody przepływu usług, kapitału, osób oraz swobody
osiedlania się. Bariery techniczne (zróżnicowane normy, standardy, przepisy), fiskalne (różne
systemy podatkowe) i fizyczne (kontrole graniczne) nadal istniały. Postanowienia traktatu
o EWG były niewystarczające do stworzenia prawdziwego wspólnego rynku. Traktat ustalił
harmonogram dochodzenia do unii celnej, natomiast o swobodzie przepływu towarów, usług,
kapitału i siły roboczej mówił bardzo ogólnie.
W 1985 r. przewodniczący Komisji Europejskiej Jacques Delors przedstawił program
wprowadzenia europejskiego rynku wewnętrznego. Strategia dojścia do jednolitego rynku
została określona przez Komisję w  Białej Księdze . Aby zwiększyć szanse na sukces
w tworzeniu jednolitego rynku wewnętrznego dokonano zmiany w traktacie założycielskim
EWG. 17 lutego 1986 r. w Luksemburgu został podpisany Jednolity Akt Europejski, który
wszedł w życie 1 lipca 1987 r. Uzupełnił on Traktat o EWG o artykuł mówiący, że Wspólnota
podejmie działania konieczne do utworzenia rynku wewnętrznego, do 31 grudnia 1992 r.
Jednolity rynek wewnętrzny został zdefiniowany jako obszar bez granic wewnętrznych, na
którym zostaje zapewniony swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału.
Pomyślną realizację strategii wspólnego rynku umożliwiła rezygnacja ze szczegółowego
ujednolicania przepisów prawa i przyjęcie zasady wzajemnego uznania. Zgodnie z nowym
podejściem Rada UE określa tylko podstawowe wymogi dotyczące bezpieczeństwa, ochrony
zdrowia, ochrony środowiska i konsumentów, natomiast ustalenie szczegółów ich praktycznego
stosowania przekazywane jest europejskim instytucjom normujÄ…cym. Regulacje narodowe,
które nie dotyczą warunków podstawowych, nie są przedmiotem kontroli Wspólnoty, lecz
podlegajÄ… zasadzie wzajemnego zaufania.
Jednolity rynek wewnętrzny opiera się na czterech podstawowych filarach, są to:
" swoboda przepływu towarów,
" swoboda przepływu osób,
" swoboda przepływu usług,
" swoboda przepływu kapitału.
5
Parlament Młodzieży  XVIII Ogólnopolska Szkoła Europejska
Integracja Gospodarcza i Walutowa w Unii Europejskiej
3.1. Swobodny przepływ towarów
Utworzenie wspólnego rynku wymagało zniesienia ceł pomiędzy krajami
członkowskimi oraz barier technicznych (zróżnicowane normy, standardy, przepisy),
fiskalnych (różne systemy podatkowe) i fizycznych (kontrole graniczne). Bariery celne
zostały zniesione w połowie 1968 r. 1 lipca 1968 r. ustalono także wspólną taryfę celną
wobec krajów trzecich. Aby umożliwić swobodny przepływ towarów, zniesiono wszelkie
ograniczenia ilościowe (zakazy importu i eksportu, kontyngenty) oraz środki równoważne
ograniczeniom ilościowym np. regulacje dotyczące norm technicznych, składu produktu,
rodzaju opakowania itp. Wszystkie towary na rynku Unii podlegajÄ… tym samym normom
i wymogom certyfikacyjnym i powinny być obłożone takimi samymi podatkami.
Zasada wolnego przepływu towarów dotyczy zarówno wyrobów przemysłowych, jak
i produktów rolnych oraz spożywczych. Wszystkie towary, które są produkowane
i sprzedawane w jednym z krajów członkowskich zgodnie z tamtejszymi przepisami, mogą
być oferowane także w innych krajach Wspólnoty. Ograniczenia przywozu, wywozu lub
tranzytu mogą zostać wprowadzone jedynie pod warunkiem, że wymagają tego: względy
moralności publicznej, porządku i bezpieczeństwa publicznego, ochrona zdrowia i życia
ludzi, ochrona zwierząt i roślin, ochrona majątku narodowego posiadającego wartość
artystyczną, historyczną lub archeologiczną oraz ochrona własności przemysłowej i handlowej.
Wymienione zakazy i ograniczenia nie powinny jednak stanowić środka samowolnej
dyskryminacji, ani utajonego ograniczania handlu między członkami Wspólnoty.
3.2. Swobodny przepływ osób
Mieszkańcy Wspólnoty mają zapewnione prawo do pracy, osiedlenia się, życia,
korzystania ze świadczeń socjalnych oraz do minimum pomocy na rzecz integracji
w wybranym przez siebie kraju bez względu na przynależność państwową.
Swoboda poruszania się pracowników obejmuje prawo do:
- przyjmowania zaoferowanej pracy,
- swobodnego przenoszenia się w tym celu w obrębie terytoriów państw
członkowskich Wspólnoty,
- przebywania w jednym z państw członkowskich Wspólnoty w celu podjęcia tam
zatrudnienia,
- zamieszkania po podjęciu zatrudnienia na terytorium jednego z państw
członkowskich Wspólnoty.
Postanowienia te nie odnoszÄ… siÄ™ jednak do zatrudnienia w administracji publicznej.
6
Parlament Młodzieży  XVIII Ogólnopolska Szkoła Europejska
Integracja Gospodarcza i Walutowa w Unii Europejskiej
Prawo pobytu majÄ… nie tylko osoby aktywne ekonomicznie (pracujÄ…cy lub
poszukujący pracy) i ich rodziny, ale także studenci, emeryci i pozostali obywatele państw
członkowskich, pod warunkiem, że posiadają oni wystarczające środki na utrzymanie oraz
ubezpieczenie zdrowotne. Obywatele z innego kraju członkowskiego mają prawo do takiego
samego traktowania jak pracownicy krajowi, prawo do równego wynagrodzenia i do
korzystania z instytucji kształcenia. Unijne regulacje gwarantują także prawo do udziału we
wszystkich świadczeniach socjalnych, także w dziedzinie edukacji i ochrony zdrowia (ulgi,
zasiłki, stypendia itp.) oraz wzajemne uznawanie dyplomów. Oznacza to zniesienie wszelkiej
dyskryminacji wobec pracowników państw członkowskich Wspólnoty, stosowanej ze
względu na obywatelstwo w dziedzinie zatrudnienia, płac oraz innych warunków pracy.
3.3. Swobodny przepływ usług
Usługi to świadczenia wykonywane w ramach prowadzonej działalności handlowej,
przemysłowej, rzemieślniczej oraz wolnych zawodów (np. lekarze, prawnicy). Wykonywanie
usługi jest ograniczone czasowo i musi w jakiś sposób przekraczać którąś z granic
wewnętrznych Wspólnoty.
Swoboda przepływu usług obejmuje trzy przypadki:
- usługodawca udaje się na pewien czas do kraju usługobiorcy, aby wykonać usługę
w innym kraju członkowskim,
- usługobiorca udaje się do kraju usługodawcy i tam przyjmuje świadczenie
(np. turyści),
- usługodawca i usługobiorca pozostają w swoich krajach, a tylko usługa przekracza
granicÄ™ (np. program telewizyjny).
3.4. Swobodny przepływu kapitałów i płatności
Zasada swobodnego przepływu płatności jest niezbędna dla swobodnego przepływu
towarów, pracowników, usług. Bez niej niemożliwa byłaby zapłata za towary wysłane za
granicę, przesłanie należności za usługę, a także wynagrodzenia za pracę osoby pracującej
w innym kraju członkowskim.
Zasada swobodnego przepływu kapitału obejmuje transakcje finansowe nie związane
z przepływem towarów, usług i osób. Liberalizacja przepływu kapitałów napotykała wiele
przeszkód i ograniczeń. Konieczne były liczne wytyczne i zalecenia umożliwiające
dopasowanie przepisów prawnych i administracyjnych w celu regulacji rynku kapitałowego.
Obejmowały one przede wszystkim działalność banków, kontrolę bankową, obrót papierami
dewizowymi, warunki dopuszczania na giełdy, prawo podatkowe itp. Dopiero w 1988 r.
7
Parlament Młodzieży  XVIII Ogólnopolska Szkoła Europejska
Integracja Gospodarcza i Walutowa w Unii Europejskiej
podjęto decyzję o całkowitej liberalizacji przepływu kapitału. Zgodnie z ustalonym
wielostopniowym programem przepływ kapitału został zliberalizowany 1 stycznia 1993 r.
Swobodny przepływ kapitału daje obywatelom i przedsiębiorstwom prawo do
założenia konta bankowego w każdym z krajów członkowskich oraz do nieograniczonego
transferu środków pomiędzy krajami. Mogą oni lokować posiadany kapitał, a także
uzyskiwać kredyty na całym obszarze Wspólnoty.
Program budowy jednolitego rynku wewnętrznego został w zasadniczej części
zrealizowany i wpłynął na poprawę wyników gospodarczych państw członkowskich.
Sprzyjało temu poparcie dla działań Wspólnoty ze strony kręgów gospodarczych oraz grup
społecznych. Utworzenie wspólnego rynku umożliwiło lepszą alokację czynników produkcji,
zwiększenie skali produkcji i osiąganie płynących z tego korzyści, zapewnienie swobodnej
konkurencji i stwarzanie zachęt do inwestowania.
4. Historia integracji walutowej
Traktat Rzymski nie zawierał wyraz
nych uregulowań dotyczących integracji
walutowej. Przepisy w nim zawarte dotyczyły realizacji celów narodowych, a nie celów
Wspólnoty. Zgodnie z artykułem 104 każdy członek Wspólnoty prowadzi politykę
gospodarczą, niezbędną do zapewnienia równowagi całości swego bilansu płatniczego oraz
umocnienia zaufania do swej waluty, czuwajÄ…c przy tym nad zapewnieniem wysokiego
poziomu zatrudnienia oraz stałości cen. Aby ułatwić realizację celów wymienionych
w artykule 104, członkowie Wspólnoty koordynują swoją politykę gospodarczą. Organizują
oni w tym celu współpracę między właściwymi działami swoich administracji oraz między
swoimi bankami centralnymi (art. 105). Na mocy przepisu zawartego w artykule 106 każdy
członek Wspólnoty zobowiązuje się zezwolić na dokonywanie, w walucie państwa
członkowskiego, w którym zamieszkuje wierzyciel lub beneficjent płatności związanych
z wymianą towarów, usług i kapitałów, jak również transferem kapitałów i płac, w zakresie
w jakim zgodnie z Traktatem zostanie objęty zwolnieniami przepływ towarów, usług,
kapitałów i osób między członkami Wspólnoty. Traktat przewidywał więc jedynie taki
stopień liberalizacji przepływu kapitałów jaki był niezbędny do funkcjonowania wspólnego
rynku. Odnośnie polityki walutowej traktat zobowiązywał kraje członkowskie do traktowania
prowadzonej przez nie polityki w dziedzinie kursu waluty jako zagadnienie interesujÄ…ce
wszystkich członków Wspólnoty.
8
Parlament Młodzieży  XVIII Ogólnopolska Szkoła Europejska
Integracja Gospodarcza i Walutowa w Unii Europejskiej
Szczegółowa regulacja sfery walutowej nie była konieczna gdyż sprawnie, bez
większych zakłóceń, działał Międzynarodowy System Walutowy z Bretton Woods, do
którego należały kraje Wspólnoty. Był to system kursów stałych okresowo
dostosowywanych. W ramach EWG koordynacją polityk pieniężnych i współpracą
w kwestiach monetarnych zajmował się Komitet Walutowy utworzony w 1958 r. oraz
Komitet Gubernatorów Banków Centralnych, który powstał w 1964 r. Było to tzw. Podejście
koordynacyjne, które stało się punktem wyjścia dla opracowania koncepcji Unii
Gospodarczej i Walutowej.
Kryzys gospodarczy lat 70  tych (wzrost bezrobocia, wzrost inflacji) negatywnie
wypłynął na funkcjonowanie Międzynarodowego Systemu Walutowego (rewaluacja marki
niemieckiej, dewaluacja franka francuskiego). Powstała konieczność obrony przed regresem
osiągniętej integracji gospodarczej i rozwoju handlu pomiędzy krajami Wspólnoty. Państwa
członkowskie postanowiły podjąć działania prowadzące do integracji gospodarczej
i utworzenia jednolitego obszaru gospodarczego i walutowego  Unii Gospodarczej
i Walutowej. Utworzenie takiej Unii miało umocnić pozycję Wspólnoty w świecie oraz
wpłynąć na wzrost dobrobytu w krajach członkowskich.
4.1. 1969 r.  decyzja o utworzeniu Unii Gospodarczej i Walutowej (UGiW)
W 1969 r. zgromadzeni w Hadze szefowie państw i rządów krajów EWG podjęli
decyzję o utworzeniu Unii Gospodarczej i Walutowej (UGiW). Utworzenie takiej Unii miało
umocnić pozycję Wspólnoty w świecie oraz wpłynąć na wzrost dobrobytu w krajach
członkowskich. Powołano grupę ekspertów, którzy w ramach Komitetu Wernera
przygotowali Raport w sprawie stopniowego wprowadzenia w życie UGiW. Raport Wernera
określający kształt Unii został przyjęty przez Radę Europejską w 1971 r. Zgodnie z Raportem
miała ona zostać utworzona w trzech etapach do 1980 r. Istotą tego planu była koordynacja
polityki gospodarczej, która miała stworzyć podstawy do integracji walutowej.
Trudności ekonomiczne w państwach członkowskich (załamanie się systemu
walutowego z Bretton Woods, upłynnienie kursu dolara, szok naftowy (1973 r.), częste
zmiany kursów walut) doprowadziły jednak do zaniechania procesu integracji gospodarczej
i walutowej. Jedynym rezultatem dotychczasowych dążeń do integracji walutowej był tzw.
 wąż walutowy . Z powodu zawieszenia wymienialności dolara na złoto i upłynnienia kursu
tej waluty, kraje Wspólnoty przyjęły margines wahań kursów walut narodowych w stosunku
do dolara na poziomie do ą 2,25 %, co dawało 4,5 % łącznie. W 1972 r. kraje te podjęły
decyzję o zmniejszeniu dopuszczalnej marży wahań kursów walut krajów EWG względem
9
Parlament Młodzieży  XVIII Ogólnopolska Szkoła Europejska
Integracja Gospodarcza i Walutowa w Unii Europejskiej
siebie do 2,25 % łącznie od kursu centralnego. Powstał więc  wąż o długości 2,25 %
poruszający się w tunelu o szerokości 4,5 % . Tunel stanowiły granice odchyleń kursowych
walut w stosunku do dolara, a węża granice odchyleń kursów walut krajów EWG względem
siebie.
W związku z funkcjonowaniem węża banki centralne krajów EWG musiały
podejmować interwencje na rynkach walutowych w dwóch sytuacjach, kiedy:
- zmiana kursu danej waluty w stosunku do dolara przekraczała granice tunelu 
interwencje w dolarach,
- zmiana kursu danej waluty w stosunku do walut krajów EWG przekraczała
dopuszczalne granice  interwencje w walutach wspólnotowych.
Ponieważ potrzebne były środki pieniężne na interwencje na rynkach walutowych
w celu utrzymania pożądanego kursu waluty, w 1973 r. kraje EWG utworzyły Europejski
Fundusz Współpracy Walutowej (EFWW). Fundusz ten miał za zadanie udzielać narodowym
bankom centralnym kredytów na cele interwencyjne, a także koordynować politykę
prowadzoną przez banki centralne państw członkowskich. Aby mógł on realizować swoją
funkcję, banki centralne oddały mu po 20 % posiadanych rezerw dewizowych. EFWW istniał
do końca 1993 r., a więc do powstania Europejskiego Instytutu Monetarnego.
Utworzony system funkcjonował niestety w sposób daleki od założeń (częste zmiany
kursów centralnych), dlatego konieczność stabilizacji kursów walut w ramach integracji
gospodarczej skłoniła do poszukiwania nowych rozwiązań.
4.2. 05.12.1978 r.  powołanie Europejskiego Systemu Walutowego (ESW)
Europejski System Walutowy został utworzony na mocy rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 5 grudnia 1978 r. Działalność rozpoczął w 1979 r. i zastąpił istniejący do tej
pory  wąż walutowy .
Europejski System Walutowy został oparty na trzech elementach, były to:
" Europejska jednostka walutowa  ECU,
" Mechanizm interwencji,
" Mechanizmy kredytowe.
10
Parlament Młodzieży  XVIII Ogólnopolska Szkoła Europejska
Integracja Gospodarcza i Walutowa w Unii Europejskiej
4.2.1. ECU
Podstawowym składnikiem ESW była Europejska Jednostka Walutowa (ECU). ECU
była jedynie jednostką rozrachunkową, nie miała fizycznej postaci (banknoty, monety).
Stanowiła ona koszyk złożony z określonej ilości walut krajów członkowskich Wspólnoty.
Ilość waluty wchodzącej w skład koszyka zależała przede wszystkim od:
- udziału dochodu narodowego kraju w dochodzie narodowym tworzonym przez
wszystkie kraje należące do Wspólnoty,
- udziału eksportu i importu kraju w eksporcie i imporcie krajów należących do
Wspólnoty.
- znaczenia danej waluty jako denominatora instrumentów rynku kapitałowego
i pieniężnego (ilość transakcji w danej walucie na obu rynkach).
Waga waluty w koszyku to stosunek pomiędzy ilością danej waluty wchodzącej
w skład ECU, a wartością ECU wyrażoną w tej walucie. Natomiast wartość ECU wyrażona
w jednej z walut składowych jest równa sumie ilości tej waluty w koszyku ECU i ilości
pozostałych walut składowych ECU, przeliczonej na tę walutę po obowiązującym kursie
centralnym.
Np. w 06.03.1995 r. 1 ECU = 1.91007 DM, a w skład ECU wchodziło 0.6242 DM to waga marki
wynosiła 0,6242/1,91007*100 % = 32,68 %1.
01.01.94 r. skład koszyka zamrożono i ostatecznie wchodziło doń 12 walut, a więc
waluty wszystkich obecnych członków Unii Europejskiej z wyjątkiem Austrii, Szwecji
i Finlandii. Skład ECU i wagę poszczególnych walut zawiera Tabela 1.
Funkcje ECU:
- miernik wartości w mechanizmie kursowym,
- podstawa określania wskaz
nika odchyleń kursów walut od kursu centralnego,
- środek płatniczy do rozliczeń operacji w ramach interwencji na rynku walutowym,
- środek płatniczy do rozliczeń między władzami Wspólnoty Europejskiej.
Pierwsza emisja ECU została przeprowadzona przez Europejski Fundusz Współpracy
Walutowej. EFWW przekazywał do dyspozycji każdego państwa członkowskiego pewną
kwotę ECU w zamian za 20 % zapasów złota i 20 % rezerw dolarowych znajdujących się
w banku centralnym danego państwa. Kwota kreowanych w ten sposób ECU zmieniała się
w zależności od wielkości rezerw złota i dolarów będących w posiadaniu poszczególnych
1
L. Ciamaga (i in.), Unia Europejska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998 r., s. 219.
11
Parlament Młodzieży  XVIII Ogólnopolska Szkoła Europejska
Integracja Gospodarcza i Walutowa w Unii Europejskiej
krajów oraz pod wpływem wahań kursu dolara amerykańskiego i ceny złota na rynku
londyńskim.
Tabela 1. Skład ECU i waga poszczególnych walut
Waga waluty w ECU w %
Ilość walut
Waluty
w ECU
21 IX 1989 8 III 1996
Marka RFN 0,624200 30,09 32,97
Frank francuski 1,332000 19,00 20,53
Funt brytyjski 0,087840 13,00 10,49
Lir włoski 151,800000 10,16 7,59
Gulden holenderski 0,219800 9,40 10,37
Frank belgijski i luksemburski 3,431000 7,89 8,81
Peseta hiszpańska 6,885000 5,31 4,32
Korona duńska 0,197600 2,45 2,70
Funt irlandzki 0,008552 1,10 1,05
Eskudo portugalskie 1,393000 0,80 0,71
Drachma grecka 1,440000 0,80 0,47
y
ródło: L. Ciamaga (i in.), Unia Europejska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998 r., s. 219.
4.2.2. Mechanizm kursowo  interwencyjny
Przedział wahań kursów rynkowych pomiędzy walutami krajów Wspólnoty został
ściśle określony. Kursy te mogły odchylać się do ą 2,25 % (lub ą 6 % dla krajów słabszych
np. Hiszpanii i Portugalii) wokół bilateralnych kursów centralnych. Przedział ten na skutek
licznych kryzysów i trudności w utrzymaniu wahań kursów walut w tak wąskich granicach
został w 1993 r. rozszerzony do ą 15 %. Miało to zapobiec rezygnacji państw Wspólnoty
z uczestnictwa w ESW.
Przymusowe interwencje banków centralnych na rynkach walutowych polegały na
tym, że jeżeli kurs jednej waluty w stosunku do drugiej za bardzo wzrósł lub zmalał, to banki
centralne państw zainteresowanych miały obowiązek podjąć kroki zaradcze, a więc bank
państwa którego waluta osiągnęła zbyt niski kurs sprzedawał na swoim rynku dewizy,
których kurs się obniżył, a bank państwa o silnej walucie kupował odpowiednią ilość waluty
słabszej. Do 1993 r. interwencji przymusowych było niewiele ponieważ banki interweniowały
dużo wcześniej zanim jeszcze kurs waluty osiągną granice przedziału dopuszczalnych wahań.
12
Parlament Młodzieży  XVIII Ogólnopolska Szkoła Europejska
Integracja Gospodarcza i Walutowa w Unii Europejskiej
Tylko w wypadku gdy interwencje nie przynosiły pożądanych efektów, możliwa była zmiana
kursów centralnych między ECU a walutami członkowskimi.
Państwa członkowskie straciły prawo do samodzielnego podejmowania decyzji
o dewaluacji bÄ…dz
rewaluacji swojej waluty. Mogły jedynie ubiegać się o wyrównanie
parytetów w ramach porozumienia międzyrządowego. Zmiana kursów podstawowych mogła
nastąpić tylko na wniosek Komitetu Walutowego przy współdziałaniu Komisji według
ustalonej procedury.
4.2.3. Mechanizm kredytowy
Jeżeli została osiągnięta dolna lub górna granica przedziału wahań kursów walut banki
centralne dokonywały interwencji na rynkach walutowych. Przy braku wystarczających
środków na taką interwencję, banki te korzystały z wzajemnej pomocy kredytowej.
Europejski Fundusz Współpracy Walutowej spełniał taką samą funkcje jak w czasie
funkcjonowania  węża walutowego , a więc m. in. udzielał kredytów bankom centralnym
państw należących do ESW.
4.3. 1989 r.  Raport Komitetu Delorsa  plan integracji gospodarczej i walutowej
Decyzja podjęta na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego o zakończeniu budowy
jednolitego rynku wewnętrznego stała się silnym bodz
cem do przyśpieszenia integracji
walutowej. Aby zapewnić efektywne funkcjonowanie tego rynku zaistniała konieczność
odpowiednich dostosowań także w sferze pieniężnej. Pozytywne skutki realizacji rynku
wewnętrznego mogły ujawnić się dopiero po wprowadzeniu stałych kursów wymiany walut
lub wspólnej waluty. Niezbędne stało się więc prowadzenie intensywnej współpracy
w zakresie polityki walutowej. Rozwiązaniem miała stać się Unia Gospodarcza i Walutowa.
Szefowie państw i rządów zebrani w 1988 r. w Hanowerze powołali Komitet, którego
zadaniem było zaproponowanie konkretnych działań i etapów dochodzenia do UGiW.
Komitet Delorsa (od nazwiska przewodniczącego Komisji Europejskiej), złożony z gubernatorów
banków centralnych krajów Wspólnoty oraz niezależnych ekspertów, opracował raport,
zawierający propozycje dotyczące integracji gospodarczej i walutowej. Raport Delora został
opublikowany w 1989 r.
Raport uzasadniał potrzebę realizacji UGiW, określał jej warunki wstępne oraz
propozycje etapów tworzenia Unii. UGiW miała być końcowym rezultatem integracji
gospodarczej i stanowić dwie integralne części:
13
Parlament Młodzieży  XVIII Ogólnopolska Szkoła Europejska
Integracja Gospodarcza i Walutowa w Unii Europejskiej
1. Unia Walutowa  obszar walutowy na którym zapewnione są:
- pełna i nieodwracalna wymienialność walut,
- całkowita liberalizacja transakcji kapitałowych i pełna integracja rynku
finansowego,
- eliminacja wahań kursów walutowych oraz nieodwołalne usztywnienie
parytetów walutowych;
2. Unia Gospodarcza  obszar gospodarczy na którym zapewnione są:
- jednolity rynek w ramach którego kapitały, towary, usługi i siła robocza mogą
się swobodnie przemieszczać,
- polityka konkurencji mająca na celu zapewnienie niezakłóconego
funkcjonowania rynku wewnętrznego (nieograniczony dostęp do rynku),
- wspólna polityka umożliwiająca przemiany struktury w gospodarce krajów
członkowskich, zapobieganie pogłębianiu się dysproporcji między krajami (bo
zabraknie instrumentu zmiany kursu walutowego),
- koordynacja polityki makroekonomicznej, a w szczególności określenie reguł
unikania nadmiernego deficytu budżetowego oraz polityka antyinflacyjna2.
Raport Delorsa przewidywał trzy etapy utworzenia UGiW. W pierwszym etapie kraje
Wspólnot Europejskich miały zapewnić pełną swobodę przepływu kapitału, a także ulepszyć
mechanizm funkcjonowania ESW i zacieśnić współpracę pomiędzy narodowymi bankami
centralnymi. Etap ten miało zakończyć ustalenie działań, które będą realizowane w kolejnych
dwóch etapach oraz wynegocjowanie traktatu zawierającego poprawki do Traktatu
Rzymskiego.
5. Unia Europejska
Utworzenie jednolitego rynku wewnętrznego było tylko etapem niezbędnym do
osiągnięcia wyższego poziomu integracji  Unii Europejskiej (UE). Unia Europejska została
utworzona na mocy Traktatu podpisanego 07.02.1992 r. w Maastricht.
5.1. Traktat z Maastricht
Postanowienia Traktatu dotyczące kolejnych kroków na drodze integracji
gospodarczej i walutowej obejmują te działania, które w Raporcie Delorsa zostały określone
jako drugi i trzeci etap tworzenia UGiW. Zgodnie z Traktatem Unia Gospodarcza i Walutowa
2
L. Ciamaga (i in.), Unia Europejska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998 r., s. 264  265.
14
Parlament Młodzieży  XVIII Ogólnopolska Szkoła Europejska
Integracja Gospodarcza i Walutowa w Unii Europejskiej
oznacza nieodwracalne ustalenie kursów walut państw członkowskich między sobą
i wprowadzenie jednolitej jednostki walutowej, jak również uzgadnianie i prowadzenie
jednolitej polityki monetarnej i fiskalnej, których celem jest stabilizacja cen.
Postanowienia Traktatu z Maastricht określają:
- kryteria jakie muszą spełniać kraje UE, aby wejść do UGiW,
- realizację narodowych polityk budżetowych w obrębie Unii,
- zasady funkcjonowania Europejskiego Banku Centralnego,
- harmonogram tworzenia UGiW,
- procedury podejmowania decyzji przez instytucje Wspólnot3.
Traktat nie przewidywał prowadzenia w Unii wspólnej polityki gospodarczej. Kraje
UE zobowiązały się jednak do uznania realizowanej polityki gospodarczej za przedmiot
wspólnego zainteresowania i do jej koordynacji.
Zgodnie z postanowieniami Traktatu Rada UE sporządza projekt ogólnych
wytycznych, co do polityk gospodarczych państw członkowskich i Wspólnoty oraz składa
sprawozdanie Radzie Europejskiej. Rada Europejska działając na podstawie sprawozdania
Rady UE, opracowuje ogólne wytyczne dotyczące polityki gospodarczej. Aby zapewnić
koordynację polityk gospodarczych i trwałą zbieżność działań gospodarczych państw
członkowskich, Rada UE, na podstawie sprawozdań przedłożonych przez Komisję, nadzoruje
rozwój gospodarczy w każdym państwie członkowskim i we Wspólnocie oraz zgodność
polityk gospodarczych z ogólnymi wytycznymi, a także regularnie dokonuje wszechstronnej
oceny poszczególnych państw. Rada UE, działając na zlecenie Komisji, może kierować
zalecenia pod adresem krajów, których polityka jest niezgodna z określonymi wytycznymi
lub stanowi zagrożenie dla funkcjonowania Unii Gospodarczej i Walutowej. Rada UE może
także zadecydować o podaniu swoich zaleceń do wiadomości publicznej.
Wiele miejsca w Traktacie poświęcono polityce budżetowej. Wprowadzono zakaz
kredytowania przez Europejski Bank Centralny i przez narodowe banki centralne instytucji
lub organów Wspólnoty, władz centralnych, regionalnych, lokalnych lub innych władz
publicznych, instytucji lub przedsiębiorstw publicznych państw członkowskich. Oznacza to
więc uniemożliwienie finansowania przez Europejski Bank Centralny i przez narodowe banki
centralne deficytu budżetu UE oraz deficytów narodowych. Zobowiązano także państwa UE
do unikania nadmiernych deficytów w budżetach narodowych. Protokół do Traktatu
wprowadza następujące wartości bazowe: 3 % PKB dla deficytu budżetowego i 60 % PKB
3
L. Ciamaga (i in.), Unia Europejska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998 r., s. 268.
15
Parlament Młodzieży  XVIII Ogólnopolska Szkoła Europejska
Integracja Gospodarcza i Walutowa w Unii Europejskiej
dla długu publicznego. Komisja kontroluje zmiany sytuacji budżetowej i wysokość długu
publicznego w państwach członkowskich, badając czy nie dochodzi do rażących błędów.
Jeżeli państwo członkowskie nie spełnia wymagań postawionych przez oba kryteria
lub jedno z nich, Komisja przygotowuje sprawozdanie. W sprawozdaniu tym Komisja
uwzględnia wszelkie istotne czynniki, łącznie ze średniookresową sytuacją gospodarczo 
budżetową państwa członkowskiego. Komisja przekazuje swoja opinię Radzie UE, która po
zapoznaniu siÄ™ z raportem podejmuje decyzjÄ™ o tym czy deficyt jest nadmierny.
W sytuacji gdy polityka gospodarcza jest niezgodna z ogólnymi wytycznymi lub
deficyt i dług publiczny zostaną uznane za nadmierne, Rada UE wydaje danemu państwu
zalecenia, mające na celu poprawę sytuacji w określonym terminie. Jeżeli kraj nie dostosuje
się do zaleceń, Rada UE działając na zlecenie Komisji może podać je do wiadomości
publicznej, a gdy i to nie pomaga, zastosować jeden lub kilka z następujących środków:
- zażądać od kraju opublikowania dodatkowych informacji, określonych przez Radę
UE, przed emisją obligacji i papierów wartościowych,
- zwrócić się do Europejskiego Banku Inwestycyjnego o zrewidowanie polityki
pożyczkowej względem tego kraju,
- zażądać od danego państwa złożenia nieoprocentowanego depozytu w odpowiedniej
wysokości na rzecz Wspólnoty, do czasu, gdy zdaniem Wspólnoty, nadmierny
deficyt zostanie skorygowany,
- nałożyć kary w odpowiedniej wysokości.
Jeżeli Rada UE poda zalecenia do wiadomości publicznej, to natychmiast po
stwierdzeniu poprawy sytuacji, wydaje publiczne oświadczenie o tym, że nadmierny deficyt
w danym państwie przestał istnieć.
Należy również zauważyć, że UE nie odpowiada za zobowiązania władz narodowych,
regionalnych i lokalnych oraz innych władz, instytucji lub przedsiębiorstw państwowych
żadnego z państw członkowskich, co ma zapobiec konieczności ponoszenia konsekwencji
ewentualnej niewypłacalności któregoś kraju przez innych członków Unii.
Wprowadzone zasady i ograniczenia są niezbędne do skutecznej antyinflacyjnej
polityki pieniężnej na szczeblu Unii Walutowej, ponieważ przy jednej wspólnej walucie
skutki deficytu budżetowego jednego lub kilku krajów byłyby odczuwane w całej Unii.
16
Parlament Młodzieży  XVIII Ogólnopolska Szkoła Europejska
Integracja Gospodarcza i Walutowa w Unii Europejskiej
5.2. Drugi etap drugi realizacji UGiW (lata 1994  1998)
Traktat z Maastricht ustalił termin rozpoczęcia drugiego etapu tworzenia UGiW na
1 stycznia 1994 r. W drugim etapie kraje zobowiązały się do koordynacji polityki pieniężnej
i makroekonomicznej oraz unikania nadmiernego deficytu budżetowego oraz do zapewnienia
niezależności swojego banku centralnego.
1 stycznia 1994 r. został zamrożony skład kursowy koszyka ECU oraz po rozwiązaniu
Komitetu Gubernatorów Banków Centralnych i Europejskiego Funduszu Współpracy
Walutowej powstał Europejski Instytut Monetarny (EIM). Głównym zadaniem EIM była
kontrola zobowiązań wynikających z drugiego etapu utworzenia Unii, a przede wszystkim:
- umacnianie współpracy między narodowymi bankami centralnymi,
- umacnianie koordynacji narodowych polityk pieniężnych oraz dążenie do
zapewnienia stabilności cen,
- kontrola funkcjonowania Europejskiego Systemu Walutowego,
- przygotowanie dokumentów i procedur koniecznych do prowadzenia w UGiW
jednolitej polityki walutowej,
- przygotowanie zasad operacji, które będą podejmowane przez narodowe banki
centralne w ramach Europejskiego Systemu Banków Centralnych,
- przygotowanie emisji banknotów nowego pieniądza.
EIM przejął zadania, a wraz z nimi także aktywa i pasywa Europejskiego Funduszu
Współpracy Walutowej. EIM prowadził działania przygotowawcze, aby w przyszłości
Europejski System Banków Centralnych mógł sprawnie podjąć realizację swych zadań. EIM
nie posiadał żadnych wiążących uprawnień. Mógł on tylko:
- formułować, nie mające mocy wiążącej, opinie lub zalecenia odnośnie ogólnej
orientacji polityki walutowej i polityki kursów walut, jak również związanych
z nimi środków wprowadzanych w każdym państwie członkowskim,
- przedkładać opinie lub zalecenia rządom i Radzie UE odnośnie kierunków działań
mogących wpływać na wewnętrzną lub zewnętrzną sytuację walutową we
Wspólnocie, a zwłaszcza na funkcjonowanie Europejskiego Systemu Walutowego,
- wydawać władzom walutowym państw członkowskich zalecenia odnośnie
prowadzenia ich polityki walutowej.
17
Parlament Młodzieży  XVIII Ogólnopolska Szkoła Europejska
Integracja Gospodarcza i Walutowa w Unii Europejskiej
EIM pełnił swoją funkcję do czasu powołania Europejskiego Banku Centralnego,
kiedy to uległ rozwiązaniu.
W 1995 r. podczas Szczytu w Madrycie Rada Europejska przyjęła Zieloną księgę
dotyczącą problemów przejścia do wspólnej waluty. W Zielonej Księdze zawarto m. in.
harmonogram wprowadzania nowej waluty. W trakcie madryckiego szczytu zdecydowano
także, że wspólna waluta europejska zostanie nazwana EURO.
Aby zagwarantować dyscyplinę budżetowej nie tylko przed utworzeniem Unii
Walutowej, ale i w trakcie jej funkcjonowania w 1996 r. Rada Europejska przyjęła Pakt
Stabilizacji i Rozwoju. Zgodnie z postanowieniami Paktu w normalnych warunkach deficyty
budżetowe powinny być zrównoważone, a w okresie złej koniunktury nie mogą przekraczać
3 % PKB. W przypadku gdy deficyt budżetowy zostanie uznany za zbyt wysoki, państwo
karane jest sankcjami ze strony Rady Europejskiej. Kara polega na obowiązku złożenia
nieoprocentowanego depozytu stabilizacyjnego. Jeżeli dany kraj w ciągu dwóch lat nie
zlikwiduje nadmiernego deficytu, depozyt przemienia się w karę finansową, której wysokość
zawarta jest w przedziale 0,2 do 0,5 % PKB w zależności od skali przekroczenia granicy 3 %
PKB4.
5.3. Utworzenie Unii Gospodarczej i Walutowej  Trzeci etap realizacji UGiW
(01.01.1999 r.)
Kraje UE w protokole dołączonym do Traktatu z Maastricht potwierdziły, że akceptacja
przez nie postanowień Traktatu daje nieodwracalny charakter przejściu Wspólnoty w finalne
stadium tworzenia UGiW, do którego dążyć będą wszystkie państwa. Powinny więc one
respektować wolę Wspólnoty rozpoczęcia trzeciego etapu i nie przeszkadzać sobie nawzajem
w dążeniu do tego wspólnego celu.
Przejście do trzeciego etapu uzależniono od tempa dostosowania gospodarek krajów
UE do wymogów dotyczących sytuacji ekonomicznej, określonych w Traktacie z Maastricht.
Traktat przewidywał składanie Radzie UE przez Komisję Europejską i EIM raportów
o sytuacji gospodarczej poszczególnych państw i stopniu wypełnienia stawianych im
wymagań. Celem tych działań było zbliżenie poziomu rozwoju gospodarek krajów
członkowskich.
4
K. Jakubiszyn, B. Karski, D. Rybińska, EURO  nowa waluta, Twigger S.A., Warszawa 1999 r., s. 25  26.
18
Parlament Młodzieży  XVIII Ogólnopolska Szkoła Europejska
Integracja Gospodarcza i Walutowa w Unii Europejskiej
Kryteria wejścia kraju do Unii Gospodarczej i Walutowej określone w Traktacie
z Maastricht:
1. Roczny wskaz
nik wzrostu cen w państwie członkowskim nie może być wyższy niż
1,5 punktu procentowego od średniej stopy inflacji w trzech krajach UE o najlepszych
pod tym względem wskaz
nikach;
2. Wysokość deficytu budżetowego nie może przekroczyć 3 % PKB;
3. Wysokość długu publicznego nie może przekroczyć 60 % PKB;
4. Wysokość średniej nominalnej długookresowej stopy procentowej nie może
przekroczyć o więcej niż dwa punkty procentowe średniej nominalnej długookresowej
stopy procentowej w trzech krajach UE o najniższym rocznym wskaz
niku inflacji;
5. Państwo członkowskie w ramach mechanizmu kursowego Europejskiego Systemu
Walutowego przez co najmniej dwa lata musi zachować normalny przedział wahań
kursów walut. W tym okresie waluta tego państwa nie może być dewaluowana
w stosunku do walut innych krajów UE.
Komisja Europejska i EIW miały za zadanie sporządzić do końca 1996 r. raporty
o wynikach gospodarczych państw członkowskich. Na tej podstawie Rada UE złożona
z ministrów gospodarki i finansów dokonała oceny (kwalifikowaną większością głosów)
w jakim stopnia każde z państw spełniło ustalone kryteria i czy zostały one spełnione przez
większość członków UE. Następnie do 31.12.1996 r. szefowie państw i rządów (Rada
Europejska) mieli rozstrzygnąć czy większość państw wypełniło kryteria zbieżności.
W przypadku pozytywnej decyzji należało do końca 1997 r. ustalić termin rozpoczęcia
trzeciego etapu integracji.
Istotne postanowienie stanowiło, że jeżeli do końca 1997 r. nie zostanie ustalona data
rozpoczęcia trzeciego etapu tworzeni Unii Walutowej, to etap ten rozpocznie się 1 stycznia
1999 r., bez względu na liczbę państw gotowych do wejścia do Unii. Rada Europejska miała
za zadanie do 1 lipca 1998 r. określić, które kraje zostaną członkami Unii Walutowej.
6. Unia Gospodarcza i Walutowa
6.1. Państwa członkowskie Unii Gospodarczej i Walutowej
25 marca 1998 r.  Komisja Europejska rekomendowała 11 państw, które wprowadziły
wspólną walutę. Ocenę stanu gospodarek państw kandydujących do UGiW, dokonaną na
podstawie kryteriów określonych w Traktacie z Maastricht, zawiera Tabela 2.
19
Parlament Młodzieży  XVIII Ogólnopolska Szkoła Europejska
Integracja Gospodarcza i Walutowa w Unii Europejskiej
Tabela 2. Realizacja kryteriów wejścia do Unii Walutowej, określonych w Traktacie
z Maastricht
DÅ‚ugotermin.
Roczny wskaz
nik Deficyt budżetowy Dług publiczny należy
Państwo stopa
inflacji w proc. w proc. PKB w proc. PKB do ESW
procentowa
1997 1998 1997 1998 1997 1998 1998
Kryteria 3,2 3,0 60,0 7,7 tak
Austria 1,1 1,5 2,5 2,3 66,1 64,7 5,6 tak
Belgia 1,4 1,3 2,1 1,7 122,2 118,1 5,7 tak
Dania 1,9 2,1 -0,7 -1,1 65,1 59,5 6,2 tak
Finlandia 1,3 2,0 1,1 -0,3 55,8 53,6 5,9 tak
Francja 1,2 1,0 3,0 2,9 58,0 58,1 5,5 tak
Grecja 5,2 4,5 4,0 2,2 108,7 107,7 9,8 tak
Hiszpania 1,8 2,2 2,6 2,2 68,8 67,4 6,3 tak
Holandia 1,8 2,3 1,4 1,6 72,1 70,0 5,5 tak
Irlandia 1,2 3,3 -0,9 -1,1 66,3 59,5 6,2 tak
Luksemburg 1,4 1,6 -1,7 -1,0 6,7 7,1 5,6 tak
Niemcy 1,4 1,7 2,7 2,5 61,3 61,2 5,6 tak
Portugalia 1,8 2,2 2,5 2,2 62,0 60,0 6,2 tak
Szwecja 1,9 1,5 0,8 -0,5 76,6 74,1 6,5 nie
Wielka Brytania 1,8 2,3 1,9 0,6 53,4 53,0 7,0 nie
WÅ‚ochy 1,8 2,1 2,7 2,5 121,6 118,1 6,7 tak
y
ródło:  Rzeczpospolita 21.04.98 r.
30 kwietnia 1998 r. Parlament Europejski głosował nad raportem dotyczącym krajów
spełniających kryteria konwergencji.
1 maja 1998 r. ministrowie finansów UE sporządzili listę państw które mogły
utworzyć UGiW.
2 maja 1998 r. w Brukseli Rada Europejska podjęła ostateczną decyzję o tym, które
państwa zostały członkami UGiW w dniu jej powstania, 1 stycznia 1999 r. Było to 11 państw:
Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy,
Portugalia i WÅ‚ochy.
W pierwszym etapie do UGiW nie przystąpiły: Grecja, Dania, Wielka Brytania,
i Szwecja. Wobec Wielkiej Brytanii i Danii zastosowano specjalne ustępstwa, które były
konieczne aby Traktat został ratyfikowany przez te państwa. Wielka Brytania nie zgadzała się
na oddanie uprawnień do prowadzenia polityki pieniężnej na rzecz ESBC, dlatego uzyskała
20
Parlament Młodzieży  XVIII Ogólnopolska Szkoła Europejska
Integracja Gospodarcza i Walutowa w Unii Europejskiej
możliwość rezygnacji z wejścia do Unii Walutowej. W przypadku Dani wejście do takiej Unii
uniemożliwił wynik referendum. Propozycja przystąpienia do Unii Walutowej została
odrzucona przez obywateli. W 2000 r. w Danii odbyło się drugie referendum w sprawie
przystąpienia tego państwa do Unii Walutowej, podczas którego Duńczycy kolejny raz odrzucili
możliwość wstąpienia Danii do Unii Walutowej. Pozostałe dwa państwa Grecja i Szwecja nie
wypełniły kryteriów Traktatu. Jednak już po dwóch latach, 1 stycznia 2001 r. Grecja została
dwunastym członkiem Unii. Każde z trzech państw pozostających poza strefą euro może
w zostać przyjęte do UGiW w charakterze pełnoprawnego członka. Musi tylko wypełnić
kryteria gospodarcze oraz zgłosić chęć i gotowość do członkostwa.
6.2. Wprowadzenie wspólnej europejskiej waluty  EURO
31 grudnia 1998 r. wyznaczono kursy walut państw UGiW wobec euro, a 1 stycznia
1999 r. euro stało się prawnym środkiem płatniczym na terenie krajów UGiW (Tabela 3).
Tabela 3. Wartość 1 euro
Austria 1 euro = 13,7603 szylingów (ATS)
Belgia 1 euro = 40,3399 franków (BEF)
Finlandia 1 euro = 5,94573 marek (FIM)
Francja 1 euro = 6,55957 franków (FRF)
Grecja 1 euro = 340,750 drachm (GRD)
Hiszpania 1 euro = 166,386 peset (ESP)
Holandia 1 euro = 2,20371 guldenów (NLG)
Irlandia 1 euro = 0,787564 funta (IEP)
Luksemburg 1 euro = 40,3399 franków (LUF)
Niemcy 1 euro = 1,95583 marki (DEM)
Portugalia 1 euro = 200,482 eskudo (PTE)
Włochy 1 euro = 1936,27 lirów (ITL)
y
ródło: K. Jakubiszyn, B. Karski, D. Rybińska, EURO  nowa waluta, Twigger S.A., Warszawa 1999 r.,
s. 25  26.
W okresie od 1 stycznia 1999 r. do 1 stycznia 2002 r. waluty narodowe pozostanÄ…
w obiegu. Będzie istniała prawna równorzędność walut narodowych i euro. Czas ten jest
niezbędny na wydrukowanie banknotów i wybicie monet euro. Euro będzie natomiast
wykorzystywane w operacjach bezgotówkowych, choć sklepy i restauracje nie mają
obowiązku przyjmowania zapłaty kartą lub czekiem w euro. Nie mają też obowiązku
wywieszania podwójnych cen. Muszą tylko jasno zaznaczyć czy przyjmują płatności w euro,
21
Parlament Młodzieży  XVIII Ogólnopolska Szkoła Europejska
Integracja Gospodarcza i Walutowa w Unii Europejskiej
czy nie. Banki na żądanie klienta mają obowiązek przeliczyć jego konto na euro, ale odwrotna
operacja jest niemożliwa. W okresie tym każdy klient może utrzymywać rachunek bankowy
w walucie narodowej.
1 stycznia 2002 r. zostanÄ… wprowadzone do obiegu banknoty i monety euro. Przez
6 miesięcy będą się one znajdować w obiegu razem z banknotami i monetami walut
narodowych. 1 lipca 2002 r. nastąpi wycofanie z obiegu banknotów i walut narodowych.
7. Europejski System Banków Centralnych
Najważniejsze znaczenie dla utworzenia UGiW miało powołanie Europejskiego
Systemu Banków Centralnych (ESBC), składającego się z Europejskiego Banku Centralnego
(EBC) oraz narodowych banków centralnych, działających według wytycznych i instrukcji
EBC. EBC posiada najszerszą zdolność do czynności prawnych, jaką każde z państw
członkowskich UGiW przyznaje osobom prawnym. ESBC funkcjonuje zgodnie z zasadą
subsydiarności. Szczebel centralny ma charakter pomocniczy i scentralizowane są tylko te
decyzje, które są bezwzględnie konieczne do prawidłowego funkcjonowania UGiW.
Głównym celem ESBC jest utrzymywanie stabilności cen. Nie naruszając celu
stabilności cen, ESBC wspiera ogólną politykę gospodarczą, przyczyniając się do osiągania
celów Wspólnoty.
Do podstawowych zadań realizowanych przez ESBC należy:
- definiowanie i realizacja polityki walutowej Wspólnoty,
- przeprowadzanie operacji dewizowych,
- przechowywanie oficjalnych rezerw dewizowych państw członkowskich i
zarzÄ…dzanie nimi,
- wspieranie sprawnego działania systemów płatniczych.
EBC ma wyłączne prawo wydawania zgody na emisję banknotów euro. Banknoty
takie mogą być emitowane przez EBC i narodowe banki centralne. Banknoty emitowane
przez EBC i narodowe banki centralne są jedynym prawnym środkiem płatniczym we
Wspólnocie. Państwa członkowskie mogą emitować monety po otrzymaniu zgody EBC co do
wielkości emisji.
Do zadań banków centralnych krajów UGiW, wchodzących w skład ESBC, należy
m.in. emisja banknotów na zamówienie EBC, prowadzenie operacji otwartego rynku,
zbieranie dla EBC danych na temat sytuacji makroekonomicznej w podległym kraju.
22
Parlament Młodzieży  XVIII Ogólnopolska Szkoła Europejska
Integracja Gospodarcza i Walutowa w Unii Europejskiej
WykonujÄ…c swoje uprawnienia, zadania i obowiÄ…zki ani EBC, ani narodowe banki
centralne i członkowie ich organów decyzyjnych nie mogą żądać ani przyjmować instrukcji
od instytucji czy organów Wspólnoty, od jakiegokolwiek rządu państwa członkowskiego ani
innych organów.
EBC uprawniony do wydawania zaleceń i opinii właściwym instytucjom, organom
Wspólnoty lub władzom krajowym w sprawach wchodzących w zakres jego kompetencji oraz
podejmowania decyzji i wydawania rozporządzeń w zakresie sprawowania swoich funkcji.
Podczas gdy zalecenia i opinie nie mają skutku wiążącego, decyzje obowiązują tych do
których są skierowane, a rozporządzenia mają zastosowanie ogólne do wszystkich państw
członkowskich i innych podmiotów. Uprawnienia te służą do wykonywania zadań
powierzonych EBC i obejmują określenie i realizację polityki UGiW, dyscyplinę kredytową
i obowiÄ…zek utrzymywania rezerw w narodowych bankach centralnych.
Należy zaznaczyć, że EBC podejmuje decyzje związane z wewnętrznym
funkcjonowaniem wspólnej waluty, natomiast prowadzenie polityki regulowania kursów euro
wobec walut krajów spoza Unii należy do kompetencji Rady Europejskiej. Podczas szczytu
w Amsterdamie Rada ta przyjęła zasady nowego mechanizmu kursowego tzw. ESW II. Jego
funkcjonowanie powiąże kursy walut państw Unii Europejskiej znajdujących się poza strefą
euro. Centralny parytet walut spoza strefy euro może się wahać w zakresie ą 15 % w stosunku
do wspólnej waluty.
ESBC kierowany jest przez Radę Naczelną, składającą się z sześcioosobowego
Zarządu oraz gubernatorów (prezesów) narodowych banków centralnych państw
członkowskich UGiW. Prezesa, Wiceprezesa i pozostałych członków Zarządu mianuje się
spośród osób o uznanym autorytecie i doświadczeniu zawodowym w sferze walutowej
i bankowej, za wspólną zgodą rządów państw członkowskich wyrażoną na szczeblu szefów
państw lub szefów państw i rządów, na zalecenie Rady UE, po zasięgnięciu przez nią opinii
Parlamentu Europejskiego i Rady Naczelnej EBC. Ich kadencja trwa osiem lat i nie jest
odnawialna. Tylko obywatele państw członkowskich mogą zostać członkami Zarządu.
Rada Naczelna określa kierunki polityki pieniężnej oraz ustala wysokość
podstawowych stóp procentowych. Zarząd natomiast zobowiązany jest do realizacji tej
polityki oraz dawania wytycznych narodowym bankom centralnym.
Pierwszym prezesem EBC, którego formalne otwarcie odbyło się w lipcu 1998 r.,
został prezes EIM holender Wim Duisenberg. Na siedzibę EBC wybrano Frankfurt nad
Menem.
23
Parlament Młodzieży  XVIII Ogólnopolska Szkoła Europejska
Integracja Gospodarcza i Walutowa w Unii Europejskiej
Na początku trzeciego etapu ustanowiony został Komitet Ekonomiczno-Finansowy
o charakterze doradczym. Każde z państw członkowskich, Komisja i EBC wyznaczają nie
więcej niż po dwóch członków Komitetu.
Do zadań Komitetu Ekonomiczno  Finansowego należy:
- formułowanie opinii na wniosek Rady UE, Komisji lub z własnej inicjatywy, do
przedłożenia tym instytucjom,
- obserwacja sytuacji gospodarczej i finansowej państw członkowskich i Wspólnoty
oraz regularne składanie Radzie UE i Komisji sprawozdań w tych kwestiach,
zwłaszcza na temat stosunków finansowych z krajami trzecimi i instytucjami
międzynarodowymi,
- wnoszenie wkładu do przygotowania prac Rady UE dotyczących polityki
gospodarczej oraz wykonywanie innych prac doradczych i przygotowawczych
wyznaczonych przez RadÄ™ UE,
- badanie, przynajmniej raz w roku, sytuacji w zakresie przepływu kapitału
i swobody płatności oraz złożenie sprawozdania Komisji i Radzie UE z wyników
tych badań.
Oprócz wymienionych zadań tak długo, dopóki istnieją państwa członkowskie UE
nienależące do UGiW, Komitet obserwuje sytuację walutową i finansową oraz ogólny system
płatności tych państw członkowskich i regularnie składa Radzie UE i Komisji sprawozdania
na te tematy.
8. Struktura Unii Walutowej
Na szczycie struktury Unii Walutowej znajduje się Rada Europejska, która bierze
udział w ważniejszych decyzjach, w czym asystują jej ministrowie finansów i gospodarki.
Komisja UE dysponuje prawem inicjatywy, a także otrzymała dodatkowe kompetencje.
Składa ona propozycje w kwestiach polityki walutowej do Rady UE oraz wspiera Radę UE
w czuwaniu nad wykonywaniem działań gospodarczych i kontroli wdrażania środków
ustalonych w łonie Unii Walutowej. Członek Komisji uczestniczy bez prawa głosu w Radzie
Naczelnej EBC.
Rada UE sprawuje ważną rolę w Unii Walutowej. Przekazuje do Rady Europejskiej
obserwacje dotyczące ważniejszych aspektów systemu wspólnej waluty i informuje
Parlament, gdy ten tego zażąda. Rada UE podejmuje decyzje jednogłośnie lub większością
24
Parlament Młodzieży  XVIII Ogólnopolska Szkoła Europejska
Integracja Gospodarcza i Walutowa w Unii Europejskiej
kwalifikowaną i razem z Komisją czuwa nad wykonaniem zobowiązań wynikłych z systemu.
Przewodniczący Rady UE, podobnie jak członek Komisji, uczestniczy bez prawa głosu
w Radzie Naczelnej EBC5. Przewodniczący Rady UE może przedłożyć wniosek do
rozważenia przez Radę Naczelną EBC. Prezesa EBC zaprasza się natomiast do uczestnictwa
w posiedzeniach Rady UE, kiedy omawia ona sprawy dotyczące celów i zadań ESBC.
Postanowienia Traktatu określają też zasady sprawowania demokratycznej kontroli
nad funkcjonowaniem ESBC. EBC zobowiÄ…zany jest do corocznego przedstawiania
Parlamentowi Europejskiemu, Radzie UE, Komisji oraz Radzie Europejskiej raportu na temat
działalności ESBC oraz polityki pieniężnej za poprzedni i bieżący rok. Raport zostaje
poddany debacie i ocenie na forum Parlamentu Europejskiego. Prezes EBC i pozostali
członkowie Zarządu, na wniosek Parlamentu Europejskiego lub z własnej inicjatywy, mogą
zostać wysłuchani przez właściwe komisje Parlamentu Europejskiego.
9. Skutki utworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej
9.1. Dodatnie skutki utworzenia UGiW
Spośród pozytywnych skutków powstania UGiW do najważniejszych należą:
- likwidacja kosztów wymiany walut, duże oszczędności,
- eliminacja ryzyka kursowego w operacjach przedsiębiorstw i banków,
- lepsze planowanie produkcji, rozwinięcie produkcji na skalę całego rynku
europejskiego,
- większa przejrzystość cen, a zatem i wzrost konkurencji,
- większe wyspecjalizowanie się gospodarek poszczególnych krajów,
- narodowe rynki kapitałowe zleją się w jeden rynek europejski,
- euro będzie walutą zdolną do konkurowania z dolarem amerykańskim,
- szybszy wzrost gospodarczy w państwach członkowskich.
Tabela 3. Wskaz
niki gospodarcze dla Euro 11 i USA
Udział w handlu
Liczba mieszkańców Udział w PKB świata
światowym
EURO 11 290 mln 19,4 % 18,6 %
USA 268 mln 19,6 % 16,6 %
y
ródło:  Rzeczpospolita 21.04.98 r.
5
D. Lasok, Zarys prawa Unii Europejskiej, część druga, TNOiK, Toruń 1998 r., s. 238.
25
Parlament Młodzieży  XVIII Ogólnopolska Szkoła Europejska
Integracja Gospodarcza i Walutowa w Unii Europejskiej
9.2. Ujemne skutki utworzenia UGiW
Utworzenie UGiW otwiera przed jej członkami szansę szybszego rozwoju, lecz niesie
również zagrożenia spowodowane:
- utratą możliwości korzystania przez państwa należące do UGiW z polityki
kursowej, stóp procentowych oraz w znacznym stopniu z polityki fiskalnej w celu
przeciwdziałania spowolnieniu wzrostu gospodarczego,
- trudnościami w wypracowaniu polityki gospodarczej i monetarnej odpowiadającej
wszystkim krajom (różnice w rozwoju gospodarczym),
- brakiem możliwości wsparcia środkami z budżetu UE regionów przeżywających
trudności, co mogłoby zrekompensować utratę dotychczasowych instrumentów.
26
Parlament Młodzieży  XVIII Ogólnopolska Szkoła Europejska
Integracja Gospodarcza i Walutowa w Unii Europejskiej
Załącznik: Podstawowe pojęcia ekonomiczne
Budżet państwa  plan dochodów i wydatków państwa na z góry określony czas.
Deficyt budżetowy  nadwyżka wydatków nad przychodami budżetu państwa.
Dewaluacja  obniżenie kursu waluty krajowej przez rząd.
Dług publiczny  ogólna suma pożyczek zaciągniętych i nie spłaconych przez państwo.
Eksport  dobra wytwarzane w kraju i sprzedawane za granicÄ™.
Import  dobra wytwarzane za granicÄ… i nabywane do wykorzystania w kraju.
Inflacja  wzrost średniego poziomu cen w gospodarce.
Kurs walutowy  cena, po której dokonuje się wymiany jednej waluty na drugą.
Podaż  ilość dóbr i usług jaką producenci chcą i mogą sprzedać przy danym poziomie cen.
Polityka budżetowa  decyzje dotyczące całokształtu dochodów i wydatków państwa.
Popyt  ilość dóbr i usług jaką konsumenci chcą i mogą kupić przy danym poziomie cen.
Produkt Krajowy Brutto (PKB)  produkcja wytworzona przez czynniki wytwórcze
zlokalizowane w danym kraju niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.
Produkt Narodowy Brutto (PNB)  całkowity dochód uzyskiwany przez mieszkańców
danego kraju niezależnie od miejsca powstania tego dochodu.
Rewaluacja  podwyższenie kursu waluty krajowej przez rząd.
Rynek walutowy  rynek, na którym dokonywana jest zamiana waluty jednego państwa na
walutę innego państwa w drodze transakcji kupna/sprzedaży, po określonym kursie
walutowym.
Stopa bezrobocia  stosunek liczby osób pozostających bez pracy i zarejestrowanych jako
gotowe podjąć pracę do całości zasobów siły roboczej.
Stopa procentowa  cena jaką dłużnik płaci wierzycielowi za udostępnione środki pieniężne.
Układ Ogólny w sprawie Ceł i Handlu (GATT)  układ podpisany 20.10.1947 r. przez 23
kraje uprzemysłowione. Wszedł on w życie 01.01.1948 r. Celem GATT było usunięcie
międzynarodowych barier handlowych. W ramach GATT odbywają się negocjacje zwane
Rundami, które dotyczą redukcji stawek celnych. Ostatnia Runda negocjacji (Runda
Urugwajska) trwała od 1986 do 1993 r. Porozumienia kończące Rundę Urugwajska dotyczyły
m. in. handlu towarami rolnymi. W 1994 r. w GATT uczestniczyło już ponad 100 państw.
W kwietniu 1994 r. 125 państw podpisało porozumienie o powołaniu Światowej Organizacji
Handlu (WTO), która zastąpiła GATT. Porozumienie weszło w życie 01.07.1995 r.
Waluta  znaki pieniężne będące prawnym środkiem płatniczym w danym kraju.
Wartość dodana brutto  suma produkcji globalnej produktów (towarów i usług)
wszystkich sektorów gospodarki pomniejszona o wartość zużytych materiałów, energii, usług
obcych i innych kosztów.
PKB równy jest sumie wartości dodanej brutto wszystkich sektorów gospodarki powiększonej
o podatki od produktów i pomniejszonej o dotacje do produktów.
27
Parlament Młodzieży  XVIII Ogólnopolska Szkoła Europejska
Integracja Gospodarcza i Walutowa w Unii Europejskiej
LITERATURA:
1. D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch, Ekonomia, t. 2, Państwowe Wydawnictwo
Ekonomiczne, Warszawa 1994 r.
2. L. Ciamaga, E. Latoszek, K. Michałowska-Gorywoda, L. Oręziak, E. Teichmann,
Unia Europejska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997.
3. K. Jakubiszyn, B. Karski, D. Rybińska, EURO  nowa waluta, Twigger S.A.,
Warszawa 1999 r.
4. D. Lasok, Zarys prawa Unii Europejskiej, część druga, TNOiK, Toruń 1998 r.
5. K. Zabielski, Finanse Międzynarodowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
1997 r.
6. W. Weidenfeld, W. Wessels, Europa od A do Z, Wydawnictwo  Wokół Nas , Gliwice
1996.
28
Parlament Młodzieży  XVIII Ogólnopolska Szkoła Europejska
Integracja Gospodarcza i Walutowa w Unii Europejskiej
SPIS TREÅšCI
1. Etapy integracji gospodarczej i walutowej
........................................................................ 3
2. Wspólny rynek (strefa wolnego handlu, unia celna) ....................................................... 3
2.1. Strefa wolnego handlu ............................................................................................. 4
2.2. Unia celna ................................................................................................................ 4
3. Jednolity rynek wewnętrzny ........................................................................................... 5
3.1. Swobodny przepływ towarów ................................................................................. 6
3.2. Swobodny przepływ osób ........................................................................................ 6
3.3. Swobodny przepływ usług ....................................................................................... 7
3.4. Swobodny przepływu kapitałów i płatności ............................................................. 7
4. Historia integracji walutowej .......................................................................................... 8
4.1. 1969 r.  decyzja o utworzeniu Unii Gospodarczej i Walutowej (UGiW) ............... 9
4.2. 05.12.1978 r.  powołanie Europejskiego Systemu Walutowego (ESW) ................ 10
4.2.1. ECU ....................................................................................................................... 11
4.2.2. Mechanizm kursowo  interwencyjny .................................................................. 12
4.2.3. Mechanizm kredytowy .......................................................................................... 13
4.3. 1989 r.  Raport Komitetu Delorsa  plan integracji gospodarczej i walutowej ...... 13
5. Unia Europejska .............................................................................................................. 14
5.1. Traktat z Maastricht ................................................................................................. 14
5.2. Drugi etap drugi realizacji UGiW (lata 1994  1998) .............................................. 17
5.3. Utworzenie Unii Gospodarczej i Walutowej  Trzeci etap realizacji UGiW
(01.01.1999 r.) ............................................................................................................ 18
6. Unia Gospodarcza i Walutowa ....................................................................................... 19
6.1. Państwa członkowskie Unii Gospodarczej i Walutowej .......................................... 19
6.2. Wprowadzenie wspólnej europejskiej waluty  EURO ............................................ 21
7. Europejski System Banków Centralnych ........................................................................ 22
8. Struktura Unii Walutowej ................................................................................................ 24
9. Skutki utworzenia UGiW ................................................................................................ 25
9.1. Dodatnie skutki utworzenia UGiW ......................................................................... 25
9.2. Ujemne skutki utworzenia UGiW ........................................................................... 26
Załącznik: Podstawowe pojęcia ekonomiczne ...................................................................... 27
Literatura .............................................................................................................................. 28
Spis treści .............................................................................................................................. 29
29
Parlament Młodzieży  XVIII Ogólnopolska Szkoła Europejska