Sergiusz Kuczyński
Integracja gospodarcza
Integracja gospodarcza
Zachodniej Hemisfery
Zachodniej Hemisfery
A L C A / F T A A
A L C A / F T A A
Lublin, 12.2008
I n t e g r a c j a g o s p o d a r c z a
Z a c h o d n i e j H e m i s f e r y
A L C A / F T A A
W ostatnich dziesięcioleciach gospodarka światowa wkroczyła na drogę prowadzącą do zbliżenia
i wzajemnego przenikania się ekonomiki krajów sąsiadujących ze sobą, znajdujących się na jednym
kontynencie, od lat współpracujących ze sobą w sferze politycznej i gospodarczej.
ZachodzÄ…ce od wielu lat pozytywne procesy polityczne, kulturowe i gospodarcze motywujÄ…
poszczególne kraje do liberalizacji wielostronnych stosunków, do łączenia swoich sił w obliczu silniej
konkurencji szybko rozwijających się krajów i grup regionalnych. Szereg problemów ekonomicznych,
które nawet najbogatsze i mające silną gospodarkę kraje nie są w stanie w obecnych warunkach
rozwiązywać same, motywuje je do łączenia swoich sił i możliwości. Stare wzorce uprawiania polityki
gospodarczej również nie do końca sprawdzają się w czasach obecnych.
Biorąc pod uwagę fakt, że procesy integracyjne nie zawsze, ale jednak w zdecydowanej
większości przypadków, przynoszą zauważalne korzyści krajom angażującym się w szerszą współpracę,
czynnikami odgrywającymi główną rolę pozostają korzyści ekonomiczne i interes narodowy .
Państwa integrujące się z innymi stawiają sobie za zadanie zwiększenie efektywności
funkcjonowania gospodarki tak we własnym kraju jak i w krajach należących do danej grupy, lepsze
warunki wspólnego wykorzystania ograniczonych zasobów.
Aktualnie integracja nosi charakter regionalny. Tłumaczyć to można występowaniem takich
czynników jak bliskość geograficzna, wieloletnie lub nawet wielowiekowe kontakty polityczne i
gospodarcze, podobieństwo struktur gospodarczych, otwartość gospodarek narodowych na
przyjmowanie zagranicznych inwestycji, kwestii językowych i mentalnościowych. Potrzeba integracji,
łączenia możliwości i potencjału gospodarek narodowych pojawia się głównie w państwach
wysokorozwiniętych, mających nasycone rynki wewnętrzne. Dla tych krajów integracja otwiera
możliwości rozszerzenia rynku zbytu, łatwiejszego dostępu do zasobów i środków produkcji.
Międzynarodowa integracja gospodarcza jest logicznym i naturalnym rezultatem transnacjonalizacji
procesów mikro- i makroekonomicznych.
W chwili obecnej, najbardziej zaawansowanÄ… formÄ… integracji gospodarczej i politycznej jest
Unia Europejska. Wśród znaczących organizacji regionalnych o charakterze gospodarczym na
kontynencie amerykańskim możemy wyróżnić przede wszystkim NAFTA - Północnoamerykański Układ
Wolnego Handlu oraz kilka porozumień regionalnych zawartych pomiędzy państwami w regionie
Ameryki Centralnej i Południowej m. in.: LAFTA, CARICOM, Wspólnota Andyjska (ANDIAN GROUP),
MERCOSUR, ALBA.
Na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia powstał plan
utworzenia strefy wolnego handlu Ameryki. Pierwszym krokiem na drodze realizacji tej inicjatywy była
instytucjonalizacja współpracy dwóch najbogatszych i najbardziej rozwiniętych krajów amerykańskich:
Stanów Zjednoczonych Ameryki oraz Kanady. Gospodarki tych krajów są na tyle mocno powiązane ze
sobą od wielu lat, że naturalnym continuum tego procesu staje się zawarta w dniu 2 stycznia 1988 roku
Amerykańsko - Kanadyjska Umowa o Wolnym Handlu (Canada - US Free Trade Agreement). Na mocy
tego porozumienia, w ciągu 10 lat między Stanami i Kanadą miały zostać zniesione cła i ograniczenia, co
w praktyce miało prowadzić do powstania całkowicie wolnego handlu w tym regionie. Umowa weszła w
życie 1 stycznia 1989 roku.
Zachęcony sukcesami północnych sąsiadów, szukający możliwości rozwoju i modernizacji swojej
gospodarki, pozyskania kapitału z Północy, w póz
niejszym okresie do umowy przystąpił Meksyk. Ze
swojej strony Meksyk w latach 80. odnotował realne sukcesy gospodarcze, które osiągnął m. in. dzięki
restrukturyzacji gospodarki narodowej, zmniejszeniu długu zagranicznego.
Stany Zjednoczone i Kanada zainteresowane były ulokowaniem w Meksyku bezpośrednich
inwestycji, ograniczeniem zjawiska nielegalnej imigracji na południu kraju poprzez tworzenie miejsc
pracy na terenie Meksyku oraz podniesienie poziomu zamożności i jakości życia obywateli
meksykańskich. Nie były to cele czysto altruistyczne, bowiem od wielu dziesięcioleci USA mimo
angażowania dużych środków finansowych, starań, wdrażanych planów i projektów nie może
powstrzymać fali nielegalnej emigracji, przestępczości (m. in. handel narkotykami) i postępującej
 latynizacji południowych stanów USA.
Północnoamerykańska Strefa Wolnego Handlu (NAFTA) pomiędzy trzema krajami została
podpisana 7 paz
dziernika 1992 roku, w życie weszła blisko dwa lata póz
niej (po ratyfikacji przez
parlamenty Kanady, Meksyku i Stanów Zjednoczonych) 1 stycznia 1994 roku.
Budowa jednolitego rynku w Europie, obawa przed coraz mocniejszÄ… konkurencjÄ… ze strony Unii
Europejskiej i Japonii, przesycenie rynku tanimi i wątpliwej pod względem jakości towarami z Chin,
wzrost potęgi i znaczenia tego kraju w gospodarce światowej i wiele innych przesłanek zmobilizowały
Stany Zjednoczone do zainicjowania budowy nowego bloku handlowego. Nowo powstałe porozumienie
gospodarcze miało zapewnić przewodnictwo w sferze gospodarczej Stanom Zjednoczonym.
NAFTA jest jedynym w swoim rodzaju układem łączącym kraje wysokorozwinięte z krajem
rozwijającym się. Poziom PKB per capita w USA jest 6,6 razy większy niż w Meksyku i 4 razy niż w
Kanadzie.
Korzyści, które odnosiły w wyniku podpisania układu o NAFTA strony tego porozumienia, w
głównej mierze dotyczy to USA i Kanady, zachęciło lidera procesów integracyjnych do rozszerzenia
strefy wolnego handlu, a jednocześnie i rynku, dalej w kierunku Ameryki Centralnej i Południowej.
Specyfiką naszych czasów jest to, że gospodarka i kwestie ekonomiczne zaczynają odgrywać
decydującą rolę w polityce państw. Obecnie walka o przywództwo i wpływy toczy się głównie w sferze
gospodarczej. Niedawny kryzys finansowy uświadomił rzeczywistą rolę i znaczenie zdrowej i właściwie
zarządzanej gospodarki dla stabilności krajów.
Inicjator owych procesów na kontynencie amerykańskim: Stany Zjednoczone dążą do
stworzenia pod swoim przywództwem regionalnego ugrupowania o charakterze ekonomiczno 
politycznym, a w ten sposób będą mogły pozyskać możliwość poszerzenia swojego rynku, pozyskania
tańszej siły roboczej w regionie, przeniesienia uciążliwych dla środowiska gałęzi przemysłu do krajów
posiadających mniej wymagające regulacje prawne. Poprzez posiadanie ogromnych wpływów
gospodarczych USA będą w stanie kontrolować i wpływać także na sytuacje polityczną na całej
zachodniej półkoli. Jest to, moim zdaniem, nowoczesna forma doktryny Monroe'a z przeniesieniem
punktu ciężkości z instrumentów militarno - politycznych na gospodarcze.
Od czasów zakończenia zimnej wojny, która skupiała sporo sił, angażowała ogromne środki
finansowe i zasoby ludzkie, polityka Stanów Zjednoczonych skupiła się na kwestiach gospodarczych.
Upadek Związku Radzieckiego i systemy komunistycznego pozwoliło Stanom Zjednoczonym powrócić
do tradycyjnej amerykańskiej koncepcji izolacjonizmu i skupienia się na najbliższym regionie
amerykańskim.
W 1990 r. prezydent George Bush wystąpił z  Inicjatywą dla Ameryk , planem współpracy
państw amerykańskich  od Alaski po Ziemię Ognistą . USA deklarowały chęć zacieśnienia współpracy
gospodarczej z krajami Ameryki A
acińskiej, pomocy w przezwyciężeniu ich kłopotów gospodarczych,
przeprowadzeniu reform społeczno  ekonomicznych.
Jak wspomniano wcześniej, wstępem do realizacji idei zjednoczenia krajów znajdujących się na
zachodniej półkuli stało się porozumienie o współpracy i utworzeniu wspólnego rynku pomiędzy
najbogatszymi krajami obu Ameryk a w póz
niejszym okresie także utworzenie rozszerzonego o Meksyk
Północnoamerykańskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (NAFTA). Miało ono stać się zalążkiem, osią
rozwoju integracji gospodarczej w obu Amerykach. ZapoczÄ…tkowanÄ… przez prezydenta G.Busha politykÄ™
kontynuował Bill Clinton. Podczas Pierwszego szczytu Ameryk w Miami w grudniu 1994 r. USA
podjęli rozmowy z innymi krajami Ameryki A
acińskiej i basenu Morza Karaibskiego o utworzeniu strefy
wolnego handlu obejmującej wszystkie demokratyczne kraje Ameryki (bez uwzględnienia
komunistycznej Kuby i należącej do Francji Gujany Francuskiej).
Podczas tej konferencji przywódcy 34 państw amerykańskich wyrazili zamiar utworzenia do
2005 r. Strefy Wolnego Handlu Ameryk ( angl.: FTAA - Free Trade Area of the Americas ; hiszp.: ALCA -
Área de Libre Comercio de las Américas ; port.: Área de Livre Comércio das Américas ; fr.: ZLEA - Zone de
libre-échange des Amériques).
Te intencje i plany zostały spisane z postaci dokumentów, które nazwano jako  Deklaracja
Zasad i  Plan Działania . Pierwszy dokument był wyrazem woli państw Ameryki do rozpoczęcia prac
nad eliminacjÄ… barier handlowych i inwestycyjnych, utworzenia jednolitego rynku. Drugi dokument
zawierał 23-punktowy plan działania, określał zasady negocjacji, prac. Zawierał także 100 konkretnych
zaleceń dla państw amerykańskich.
Obszar układu FTAA / ALCA oraz kraje członkowskie
Antigua i Argentyna
Barbuda
Wyspy Barbados
Bahama
Belize Boliwia
Brazylia Kanada
Chile Kolumbia
Kostaryka Dominika
Dominikana
Ekwador
Salwador Grenada
Gwatemala Gujana
Haiti Honduras Jamajka
Meksyk Nikaragua Panama
Paragwaj Peru Saint Kitts i Nevis
Santa Lucia Saint Vincent i Surinam
Grenadiny
Trynidad i U.S.A. Urugwaj
Tobago
Wenezuela
W celu omówienia szczegółów działań, identyfikacji przeszkód na drodze realizacji tych założeń i
określenia czynności koniecznych do przeprowadzenia przez poszczególne kraje w połowie każdego roku
odbywały się spotkania ministrów handlu.
1. Denver (USA), czerwiec 1995.
Ustalono zasady negocjacji, powołano 7 grup roboczych, które podjęły się opracowania regulacji
dotyczących takich tematów jak:
- dostęp do rynku,
- procedur celnych i reguł pochodzenia towarów,
- inwestycji,
- standardów i norm technicznych,
- środków sanitarnych i fitosanitarnych,
- subsydiów i działań wyrównawczych,
- problemów małych gospodarek.
2. Cartagena de Indias (Kolumbia), marzec 1996 r.
Dokonano przeglÄ…du prac prowadzonych w ramach grup roboczych, wskazano kierunki ich dalszych
działań oraz powołano kolejne grupy zajmujące się problematyką:
- zakupów rządowych,
- ochroną własności intelektualnej,
- handlu usługami,
- polityki konkurencji.
3. Belo Horizonte (Brazylia), maj 1997 r.
Dalsze prace przygotowawcze, ocena postępu procesu liberalizacji obrotów gospodarczych w ramach
bilateralnych i regionalnych porozumień integracyjnych państw zachodniej hemisfery, powołanie grupy
roboczej w sprawie rozwiązywania sporów.
4. San José (Kostaryka), marzec 1998 r.
PrzyjÄ™to  DeklaracjÄ™ z San José , w której zarekomendowano szefom paÅ„stw oficjalne rozpoczÄ™cie
negocjacji prowadzących do ustanowienia Strefy Wolnego Handlu Ameryk. Określono
główne zasady i cele negocjacji.
Za pierwszoplanowe cele uznano:
- promocję dobrobytu poprzez wolny handel i zwiększenie integracji państw hemisfery,
- konieczność zniesienia barier handlowych na towary i usługi, maksymalne otwarcie rynków,
- ułatwienie integracji mniejszych gospodarek,
- ochronę środowiska,
- nieodzowność przestrzegania umów i ochrony praw pracowniczych.
Za główne zasady prowadzenia negocjacji zmierzających do podpisania układu o FTAA / ALCA uznano
między innymi:
- podejmowanie decyzji przez konsensus (zasada:  jeden kraj, jeden głos ),
- przejrzystość, zgodność z zasadami i dyscypliną WTO.
Na konferencji w San José potwierdzono postanowienia Pierwszego szczytu Ameryk w Miami co do
terminu, w którym ma powstać FTAA (2005 r.). Za cel minimalny uznano osiągnięcie porozumienia
zgodnie z zasadami WTO, maksymalny  szersza formuła integracji gospodarczej i liberalizacji handlu.
Decyzję dotyczącą oficjalnego rozpoczęcia negocjacji pomiędzy krajami stronami porozumienia zostały
podjęte przez prezydentów państw na Drugim Szczycie Ameryk w Santiago de Chile (18-
19.04.1998 r.). Ten szczyt pokazał zaistniałe już wcześniej podziały i trudności w tworzeniu strefy
wolnego handlu. Podział dotyczył stanowiska państw dążących do szybszej integracji, liberalizacji,
otwarcia rynków oraz  sceptyków , którym zależało na zachowaniu pewnych elementów i instrumentów
ochrony kluczowych dla stabilności państwa gałęzi gospodarki. Należy podkreślić, że sceptyczne
nastroje zaczęły się coraz mocniej przejawiać w społeczeństwie i na wysokich szczeblach władzy w
samych Stanach Zjednoczonych.
Mimo trudności, w sierpniu 1998 r. rozpoczęto oficjalne negocjacje nad utworzeniem FTAA.
Kolejne spotkania ministrów handlu miały za zadanie między innymi dokonanie oceny postępu w
rozmowach. Szukano możliwości rozwiązywania pojawiających się wątpliwości i problemów związanych
z dalszymi negocjacjami i integracją państw.
5. Toronto (Kanada), listopad 1999 r.
Podkreślono konieczność uwzględnienia w negocjacjach różnic w poziomie rozwoju gospodarczego
stron i wielkości gospodarek narodowych. Zlecono Komitetowi ds. Negocjacji Handlowych (TNC)
natychmiastowe podjęcie prac w celu wypracowania sposobu ujęcia wspomnianych dysproporcji
rozwojowych państw uczestniczących w rokowaniach. Grupy robocze zostały zobowiązane do
opracowania rozdziałów przyszłego porozumienia w dziedzinach wchodzących w zakres ich
kompetencji.
6. Buenos Aires (Argentyna), kwiecień 2001 r.
Zaakceptowano pierwszy szkic porozumienia o układzie FTAA / ALCA, wyznaczono dalszy kierunek
prac grup roboczych zmierzający do wypracowania wspólnego stanowiska stron w kwestiach spornych
oraz większej konsolidacji tekstu układu, wyznaczono termin przedłożenia przez grupy robocze
kolejnych wersji rozdziałów przyszłego porozumienia o FTAA / ALCA. W celu zwiększenia przejrzystości
negocjacji podjęto decyzję o publikacji szkicu porozumienia po zakończeniu III szczytu Ameryk w
Quebecu (Kanada).
7. Quito (Ekwador), listopad 2002 r.
Zaakceptowano drugi szkic dokumentu o porozumieniu FTAA / ALCA. Przyjęto program mający na celu
wzmocnienie słabszych i mniejszych gospodarek, aby mogły sprostać konkurencji ze strony większych i
silniejszych państw regionu (Hemispheric Cooperation Program - HCP). Zlecono TNC opublikowanie
dokumentu zawierającego wytyczne w zakresie zróżnicowanego traktowania państw w zależności od
poziomu rozwoju gospodarczego i wielkości gospodarki. Zwrócono uwagę na potrzebę zwiększenia
udziału społeczeństwa obywatelskiego w procesie utworzenia FTAA / ALCA.
8. Miami (USA), listopad 2003 r.
Podjęto decyzję o rozpoczęciu ostatniego etapu budowy Strefy Wolnego Handlu Ameryk. Osiągnięto
porozumienie w sprawie ogólnego zarysu umowy o utworzeniu FTAA / ALCA. Zaakceptowano trzeci
szkic porozumienia. Zdecydowano, że negocjacje będą prowadzone w dziewięciu obszarach
tematycznych. Każdy kraj będzie miał możliwość wyboru, które części układu podpisze i na jaki zakres
integracji wyrazi zgodę. Ustalono także, że strefa FTAA może współistnieć z porozumieniami
regionalnymi i bilateralnymi. Wcześniej zakładano, że FTAA zastąpi dotychczasowe ugrupowania.
Rokowania prowadzone są przez ministrów właściwych ds. handlu, którzy zatwierdzają propozycje
organów negocjacyjnych i przekazują je następnie w formie rekomendacji szefom państw i rządów.
Bieżące prace są koordynowane przez Komitet ds. Negocjacji Handlowych, w którego skład wchodzi 34
wiceministrów handlu państw uczestniczących w projekcie FTAA / ALCA. Komitet ds. Negocjacji
Handlowych przewodzi pracom dziewięciu grup negocjacyjnych, które zostały utworzone na postawie
deklaracji z San José.
Negocjacje toczą się w następujących grupach tematycznych (negocjacyjnych):
1) dostęp do rynków,
2) inwestycje,
3) usługi,
4) zamówienia publiczne,
5) rozwiązywanie sporów,
6) rolnictwo,
7) prawa własności intelektualnej,
8) subsydia, opłaty antydumpingowe i cła wyrównawcze,
9) polityka konkurencji.
Widać w tym momencie wyraz
ne podobieństwo do pierwowzoru: porozumienia o utworzeniu strefy
wolnego handlu NAFTA. Na tej matrycy wzorowano strukturę umów, rozwiązania wypróbowane przy
okazji tworzenia NAFTA.
Kwestie wchodzące w zakres kompetencji różnych grup roboczych opracowują cztery komitety
zajmujÄ…ce siÄ™:
- społeczeństwem obywatelskim (Komitet Przedstawicieli Rządowych ds. Udziału Społeczeństwa
Obywatelskiego),
- małymi gospodarkami (Konsultacyjna Grupa ds. Problemów Małych Państw),
- handlem elektronicznym (Wspólny Komitet Ekspertów Rządowych i Sektora Prywatnego ds.
Handlu Elektronicznego)
- sprawami instytucjonalnymi (Komitet Techniczny ds. Kwestii Instytucjonalnych).
W celu zapewnienia technicznego wsparcia negocjacji zostaje utworzony tymczasowy Sekretariat
Administracyjny. Nie posiada on stałej siedziby, mieści ona się w miejscu spotkania grup
negocjacyjnych. Działania tymczasowego Sekretariatu są dodatkowo wspierane przez Komitet
Trójstronny, złożony z Międzyamerykańskiego Banku Rozwoju (IADB), Organizacji Państw
Amerykańskich (OPA) i Komisji Ekonomicznej NZ ds. Ameryki A
acińskiej i Karaibów (CEPAL).
Struktura organizacyjna negocjacji w ramach ALCA
Szefowie państw
Ministrowie handlu
PrzewodniczÄ…cy
WiceprzewodniczÄ…cy
Wiceministrowie
handlu
Trade Negotiation Committee
Dziewięć
Grupy Konsultacyjne i Sekretariat
grup
Specjalne Komitety
FTAA / ALCA
negocjacyjnych
Komitet Trójstronny
Tripartite Committee
(IDB, OAS, CEPAL)
y
ródło: M.F. Gawrycki, Strefa Wolnego Handlu Ameryk (FTAA)  Koncepcja Integracji Regionalnej
Trzeci szczyt Ameryk odbył się 20-22 kwietnia 2001 r. w Quebecu (Kanada). Na nim wyrażono
wolę zwiększenia dynamiki negocjacji, na czym zależało USA, Kanadzie i kilku państwom Ameryki
A
acińskiej. Prezydent USA George W. Bush zaproponował przyspieszenie terminu utworzenia FTAA /
ALCA do 2003 r. Propozycja ta nie uzyskała poparcia wielu uczestników rozmów. Państwa należące do
Mercosur (Brazylia, Argentyna, Urugwaj, Paragwaj, Wenezuela) były głównymi przeciwnikami
propozycji USA.
Czwarty szczyt Ameryk w Mar del Plata w Argentynie (4-5 listopada 2005 r.) zakończył się
niepowodzeniem. Jego wyniki, sprzeciw kilku państw Ameryki Południowej oddalało w czasie
perspektywę powstania Strefy Wolnego Handlu Ameryk. W trakcie szczytu starły się dwa stanowiska w
kwestii utworzenia FTAA / ALCA.
Z jednej strony, stanowisko Stanów Zjednoczonych i większości państw Ameryki A
acińskiej
opowiadających się za utworzeniem strefy wolnego handlu. Z drugiej, państw Mercosur i Wenezueli
przeciwnych tej inicjatywie. Argumentem przeciwko FTAA / ALCA postulowanym przez państwa
Mercosur jest przede wszystkim subsydiowanie produkcji rolnej w USA.
Zwracano uwagę na system subsydiowania rolnictwa Stanów Zjednoczonych, który może stać się
poważnym zagrożeniem dla Ameryki Centralnej i Południowej po otworzeniu ich rynków. Doskonałym
przykładem tego jest Meksyk.
Napotkane podczas negocjacji trudności, obawy i różnice spowodowały to, że Argentyna,
Brazylia, Paragwaj, Urugwaj oraz Wenezuela skierowały swoje działania przede wszystkim na
wzmocnienie Mercosur oraz poparcia działań na rzecz integracji w ramach Południowoamerykańskiej
Wspólnoty Narodów. W ten sposób dążą one do utworzenia silnego bloku państw latynoamerykańskich
a dopiero w następnej kolejności opowiadają się za utworzeniem FTAA / ALCA.
Największymi zwolennikami amerykańskiej wizji FTAA / ALCA są obecnie Meksyk, Kanada oraz Chile.
Państwa te stanowią punkt oparcia latynoamerykańskiej polityki Stanów Zjednoczonych, są jej promotorami
w świecie latynoamerykańskim.
Sprzeciw państw należących do Mercosur spowodował to, że założony termin utworzenia wspólnego rynku obu
Ameryk nie został dotrzymany.
Tabela 1. Spotkania negocjacyjne dotyczÄ…ce utworzenia strefy FTAA / ALCA
Spotkania ministrów
Rok Szczyty Ameryk Spotkania wiceministrów handlu/TNC
handlu
1 2 3 4
1994 Miami (9-1 1 XII)
1995 Denver (30 VI)
1996 Cartagena (21 III) Florianapolis (IX)
1997 Belo Horizonte Recife (II), Rio de Janeiro (IV),
(16V) San José (VII oraz X)
1998 Santiago de Chile San José San José (II), Buenos Aires (17-19 VI),
(18-19 IV) (19 III) Paramaribo (2-3 XII)
1999 Toronto (3-4 XI) Miami (27-28 IV), Cochabamba (28-30 VII),
Miami (14-15 X), Toronto (1-2 XI)
2000 Guatemala (13-14 IV), Bridgetown (7-8 IX)
2001 Quebec (20-22 IV) Buenos Aires Lima (24-25 I), Buenos Aires (3-6 IV),
(7 IV) Managua (26-28 IX)
2002 Quito Isla Margarita (24-26 IV), Panama (12-13 V),
(1 XI) Santo Domingo (28-30 VIII), Quito (28-31X)
2003 Miami Puebla(9-IIIV), San Salvador (8-11 VII),
(20-21 XI) Port of Spain (29 IX-3 X), Miami (15-18 XI)
2004 Monterrey Puebla (2-6 II), Buenos Aires (31 III-1 IV),
(12-13 I) Waszyngton (29 IV-3 V), Waszyngton (21 V)
2005 Mar del PlÄ…ta Waszyngton (22-23 II)
(4-5 XI)
y
ródło: M.F. Gawrycki, Strefa Wolnego Handlu Ameryk (FTAA) - koncepcja integracji regionalnej,  Stosunki Międzynarodowe -
International Relations" 2004, t. 29, nr 1-2, s. 114; [URL - www.alca-ftaa.org].
Idea utworzenia wspólnego rynku ma swoich przeciwników nie tylko w krajach Ameryki A
acińskiej, lecz
także w samych Stanach Zjednoczonych. Spotkaniom poświęconym budowie FTAA / ALCA często
towarzyszą burzliwe demonstracje jej przeciwników. Najwięksi oponenci integracji w Ameryce twierdzą, że
FTAA / ALCA nie będzie porozumieniem o wolnym handlu, lecz instrumentem ekonomicznego zawłaszczenia
Ameryki A
acińskiej przez Stany Zjednoczone. Mają powody, żeby mieć takie obawy. Przykład Meksyku, jego
doświadczenia jako członka porozumienia o NAFTA świadczą o tym.
Oponenci w Stanach Zjednoczonych poruszają głównie kwestie gospodarcze, ujemny bilans
handlu zagranicznego Stanów Zjednoczonych w wymianie z partnerami ze strefy NAFTA, spadek
zatrudnienia w USA i inne problemy. Na tle ostatnich wydarzeń w gospodarce amerykańskiej,
ogarniającego ten kraj recesji gospodarczej pogłębia się negatywny stosunek Amerykanów do już
istniejącego układu o NAFTA oraz kolejnych podobnych projektów.
Peter Constantini, dziennikarz piszący dla wielu czołowych gazet, pracujący m. in. dla MS NBC
pisze o tym, że  ... mimo szybkiego wzrostu poziomu wymiany handlowej, deficyt handlu USA z Kanadą
wynosi 16.4 mld USD, z Meksykiem - 14.5 mld USD. W swoim artykule NAFTA and after . Lies, damn
lies and trade statistics zwraca on uwagÄ™ na spadek zatrudnienia w USA w zwiÄ…zku z przeniesieniem
przez firmy amerykańskie produkcji do Meksyku, gdzie poziom życia jest niższy, płace oraz koszty
zatrudnienia pracownika tażke są niższe niż w USA lub Kanadzie. Zwolennicy odpierają, że gdyby
produkcja nie została przeniesiona do Meksyku, musiała by zostać ulokowana w Azji.
W samym Meksyku możliwości, które oferuje strefa NAFTA spowodowały, na przykład, exodus
meksykańskich farmerów (campesinos) do miast i zespołów farmerskich w Północnym Meksyku i
południowych stanach USA. Niektóre sektory rolnictwa meksykańskiego są niszczone przez napływ
taniej, subsydiowanej kukurydzy z USA. W wyniku tego 2.7 mln meksykańskich farmerów
produkujących kukurydzę musiało zostawić to zajęcie.
Peter Constantini przytacza wypowiedz
jednego z meksykańskich farmerów :  Jeśli USA będzie
wysyłać subsydiowaną kukurydzę do Meksyku, niech wysyła ją w wagonach kolejowych z ławkami aby
móc zabrać z powrotem meksykańskich farmerów, którzy będą poszukiwać pracy .
("If the U.S. sends subsidized corn into Mexico, send it in trains with benches to bring back the
Mexican farmers who will need jobs.").
Mówiąc o inwestycjach napływających do Meksyku zauważa on, że większość bezpośrednich
inwestycji zagranicznych trafia do maquiladoras, tax-free montowni samochodowych, które importują
komponenty i re-eksportują wyroby gotowe (samochody, traktory, inny sprzęt rolniczy, itd.). Ponad
40% meksykańskiego eksportu jest realizowane przez maquiladoras. Ale te zakłady nie przyczyniają się
do rozwoju krajowego przemysłu i rynku. Nie angażuje także innowacyjności i myśli technicznej
inżynierów meksykańskich.
Obawy krajów latynoamerykańskich wywołują następujące dodatkowo następują kwestie:
 postanowienia o FTAA / ALCA dotyczące prywatyzacji i deregulacji podstawowych usług
publicznych, takich jak edukacja, energetyka, ochrona zdrowia mogą spowodować ograniczenie wpływu
państwa na nie;
 rządy państw latynoamerykańskich obawiają się, że pełna liberalizacja handlu i prawa regulującego
transakcje gospodarcze doprowadzi do utraty kontroli nad działalnością korporacji międzynarodowych;
 integracja doprowadzi do rozpowszechnienia się żywności genetycznie modyfikowanej i uzależni
rolnictwo od dostaw materiału siewnego z Ameryki Północnej;
 normy ochrony własności intelektualnej, patenty mogą ograniczyć w znacznym stopniu dostęp
biednych obywateli do tanich leków;
 wolny handel, brak kontroli nad przepływem kapitału, spekulacje na rynku kapitałowym krajów
latynoamerykańskich mogą przyczynić się do wzrostu ubóstwa i pogłębienia się nierówności w krajach
Ameryki A
acińskiej.
Poza niektórymi mankamentami, plusów wynikających z utworzenia strefy wolnego handlu w
Ameryce Północnej jest zdecydowanie więcej. Chociaż dane statystyczne pomijają trudności, z
którymi spotkali się mieszkańcy regionu objętego Umową o Wolnym Handlu, za to wyraz
nie
pokazują korzyści, których beneficjentami stały się strony tej umowy.
Na początku 2004 roku w Meksyku (Specjalny Szczyt Ameryk w Monterrey) odbyły się
negocjacje mające na celu utworzenie  lżejszego wariantu strefy wolnego handlu, tzw.  FTAA LVght .
Główni sceptycy utworzenia takiego porozumienia: Brazylia i Argentyna zarządali od USA zniesienia
wszelkich subsydiów na amerykańskie artykuły rolnicze oraz barier celnych dla
południowoamerykanskich towarów rolnospożywczych. Administracja amerykańska zgodziła się na
zamrożenie subsydiów. Stanowią bowiem one tylko 6,6% całego  koszyka dotacji i innego rodzaju
pomocy rządowej dla amerykanskich rolników i eksporterów. Większa część ma postać preferencyjnych
kredytów i gwarancji ubezpieczeniowych.
Możliwości skazoswania tych instrumentów wsparcia administracja amerykańska odmówiła.
Południowoamerykańskich partnerów nie satysfakcjonuje też ten fakt, że projekt umowy nie przewiduje
utworzenia regionalnych funduszy rozwoju, które pomogłyby w usunięciu ogromnych dysproporcji
pomiędzy krajami członkami ewentualnego porozumienia o FTAA (funduszy na wzór istniejących w
UE). ByÅ‚y prezydent Argentyny Dr Néstor Kirchner powiedziaÅ‚ miÄ™dzy innymi: "Nie jesteÅ›my przeciwni
integracji, chcemy jedynie interacji ekonomicznej bez asymetrii, subsydiów i protekcjonizmu. Chcemy
interacji nie dającej korzyść tylko silniejszym, lecz wszystkim."
Kraje sprzeciwiające się utworzeniu FTAA / ALCA zgodnie z wizją bogatej Północy jako
alternatywę postrzegają rozszerzenie współpracy w ramach Północnoamerykańskiej Wspólnoty
Narodów (La Comunidad Sudamericana de Naciones).
y
rodło: http://www.integracionsur.com/americalatina/BuscandoCaminoAfiche07
Krajem najbardziej sceptycznym wobec
utworzenia FTAA / ALCA jest Brazylia, największy
kraj pod względem terytorium i ludności w Ameryce
A
acińskiej. W obliczu pogłębiających się trudności w
negocjacjach i różnicy poglądów Brazylia już w 1993
roku zapowiedziaÅ‚a utworzenie Área de Libre
Comercio de América del Sur, ugrupowania
stanowiÄ…ce przeciwwagÄ™ dla NAFTA. Brazylia jest
niezłomnym orędownikiem szerszej integracji w
ramach MERCOSUR (Mercado Comśn del Sur /
Mercado Comum do Sul), w dalszym okresie
połączenia się ze Wspólnotą Andyjską (La Comunidad
Andina). W przypadku powodzenia planów integracji
wewnątrz środowiska krajów Ameryki A
acińskiej
mogłyby one powrócić do negocjacji z USA na temat
utworzenia strefy wolnego handlu jako silny zespół
negocjacyjny i uzyskać większe korzyści dla swoich
krajów.
Państwa Ameryki A
acińskiej znajdujące się w opozycji do USA znalez
li silnego sojusznika w
postaci Unii Europejskiej. Unia Europejska od wielu lat skutecznie rozwija stosunki bilateralne z
poszczególnymi krajami Ameryki A
acińskiej i regionu Karaibów oraz z regionalnymi ugrupowaniami
integracyjnymi. Ta polityka przynosi sukcesy. UE jest obecnie największym partnerem handlowym
krajów Mercosur oraz Chile, wyprzedzając nawet Stany Zjednoczone. Taka dywersyfikacja partnerów
handlowych daje krajom latynoamerykańskim lepszą pozycje negocjacyjną i pozwala z większą
stanowczością bronić swoich interesów.
Nie należy lekceważyć także zainicjowany przez Wenezuelę projekt pod nazwą Boliwariańska
Alternatywa dla Ameryk (Alternativa Bolivariana para América, ALBA). Skupia ona głównych
przeciwników Stanów Zjednoczonych w regionie Ameryki A
acińskiej i Karaibów (Wenezuela, Kuba,
Boliwia, Nikaragua).
Stany Zjednoczone dążąc do realizacji swojego planu utworzenia FTAA / ALCA mimo
napotkanych trudności zaczęły prowadzić politykę  izolacji latynoamerykańskich buntowników (wg
M.F. Gawryckiego), tworząc w ten sposób okrojoną strefę wolnego handlu w Ameryce. Dokonuje się to
poprzez podpisywanie bilateralnych umów z krajami Ameryki A
acińskiej, które kosztem swojej
 suwerenności ekonomicznej bądz
nie mając za dużo do stracenia, godzą się na warunki
zaproponowane przez USA. Pierwszym krajem stało się Chile (2003 r.), następnie Peru i Kolumbia
(2006 r.). W 2002 roku rozpoczęto rozmowy o porozumieniu CAFTA (Central American Free Trade
Agreement) z krajami Ameryki Centralnej. To porozumienie ma przede wszystkim znaczenie polityczne,
w sensie ekonomicznym ono nie wnosi wiele. W ten sposób Stany Zjednoczone ustawicznie budują
koalicje zwolenników swojej polityki gospodarczej jednocześnie izolując  buntowników .
Powstanie za wszelką cenę strefy wolnego handlu FTAA / ALCA bez największych krajów
Ameryki Południowej trudno uznać za sukces, a na pewno jest to niespełnieniem idei powstania
wspólnej przestrzeni gospodarczej na kontynencie amerykańskim.
Procesy integracyjne zachodzące w różnych częściach świata mają swoje niezaprzeczalne
osiągnięcia. Nie są wolne jednak od porażek i słabych punktów. Tak jak w grupach skupiających
osoby mające różnorodne plany, ambicje, intersy i oczekiwania, proces ich integracji ma równe
szanse na osiągnięcie sukcesu jak i poniesienia klęski. O ile bardziej jest to trudne w procesach
integracji politycznej, społecznej i gospodarczych państw. Problemy w tym procesie pojawiają się
i mimo coraz większego doświadczenia uczesników procesu integracyjnego będą się pojawiać.
Ważne jest aby egoizm, brak szacunku do innych partnerów nie przesłonił perspektywę
osiągnięcia wspólnego sukcesu.
Wykorzystana literatura:
" M.F.Gawrycki, Strefa Wolnego Handlu Ameryk (FTAA)  Koncepcja Integracji Regionalnej
" Wróbel A., Strefa Wolnego Handlu Ameryk, [w:] Gawrycki M. F. (red.), Procesy
integracyjne w Ameryce A
acińskiej, Warszawa 2007.
"  & "/. ">@3V25;L=0 ?>;VB8:0 V ?@02>. 02G.?>AV1=8:. L2V2 2005.
" Płachtański P., Boliwariańska Alternatywa dla Ameryk, [w:] Gawrycki M. F. (red.), Procesy
integracyjne w Ameryce A
acińskiej, Warszawa 2007
Informacje z sieci Internet:
" Free Trade Area of the Americas - FTAA Official Web Page
" Oficjalna strona Sekretariatu NAFTA < http://www.nafta-sec-alena.org/>
" NAFTA and after  Lies, damn lies and trade statistics by Peter Costantini
< www.speakeasy.net/~peterc/nafta/stats.htm >
" Palabras del presidente de la RepÅ›blica Argentina, Dr. Néstor Kirchner durante la inauguración de la
IV Cumbre de las Américas, en Mar del Plata.
< http://www.summit-americas.org/IV%20Summit/Eng/mainpage-eng.htm >
" Północnoamerykański Układ Wolnego Handlu, Wikipedia < http://pl.wikipedia.org/wiki/P
%C3%B3%C5%82nocnoameryka%C5%84ski_Uk%C5%82ad_Wolnego_Handlu >
" Strefa Wolnego Handlu Obu Ameryk , Wikipedia < http://pl.wikipedia.org/wiki/FTAA >
" La Comunidad Sudamericana de Naciones < http://www.comunidadsudamericana.com/ >
™ð
Sergiusz Kuczyński, tel. [phone], e-mail: [e-mail]