PRACE POGLÄ…DOWE
© Copyright by Wroclaw Medical University
Piel. Zdr. Publ. 2013, 3, 4, 359 365
ISSN 2082-9876
Paulina Forma
Antynomia postaw rodzicielskich
wobec niepełnosprawnego dziecka
 diagnoza i wskazania pedagogiczne
Antynomy of Parental Attitudes Towards the Child
with Disabilities  the Diagnosis and Pedagogic Readings
Zakład Pedagogiki Społecznej, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach
Streszczenie
Urodzenie się niepełnosprawnego dziecka determinuje sytuację rodziny, prowadzi m.in. do zmian w obrębie postaw
rodzicielskich. Niniejszy artykuł ma charakter teoretyczno-empiryczny. Obrazuje antynomie postaw rodzicielskich
wobec niepełnosprawnego dziecka. Przeprowadzona analiza postaw prowadzi do sformułowania wskazań pedago-
gicznych, które modyfikowałyby funkcjonowanie rodzicielskie (Piel. Zdr. Publ. 2013, 3, 4, 359 365).
Słowa kluczowe: rodzina, niepełnosprawne dziecko, postawy rodzicielskie.
Abstract
Being born is determining the child with disabilities situation of the family, causes changes among others within
parental attitudes. The present article has theoretical-empirical character. He depicts antinomies of parental atti-
tudes towards the child with disabilities. The conducted diagnosis of attitudes is conducting parental functioning
for formulating pedagogic recommendations which they would modify (Piel. Zdr. Publ. 2013, 3, 4, 359 365).
Key words: family, child with disabilities, parental attitudes.
Współczesne nauki społeczne w zakresie zain- Postawy rodzicielskie
teresowań badawczych stawiają rodzinę wychowu-
w świetle literatury
jącą niepełnosprawne dziecko, w tym ich postawy
przedmiotu
wobec dziecka (pozytywne i negatywne).
Zainteresowanie postawami rodziców wobec
niepełnosprawnego dziecka staje się dziś aktualne Pojęcie  postawy rodzicielskie pojawiło się
z uwagi na pobudzający lub też zakłócający wpływ w piśmiennictwie ponad 30 lat temu, choć intensy-
owych postaw na rozwój dziecka. fikacja badań tego obszaru jest widoczna w ostat-
Nie ulega wątpliwości, że tytułowe postawy nim dziesięcioleciu.
są jednym z wielu czynników determinujących W polskiej literaturze pedagogiczno-psycho-
kształtowanie się osobowości niepełnosprawnego logicznej zwraca się uwagę na wpływ postaw na
dziecka, dlatego w niniejszym opracowaniu sku- tworzenie się swoistych cech osobowości dzieci.
piono siÄ™ przede wszystkim na tym czynniku od- Czynili to m.in.: M. Ziemska [2], M. Tyszkowa [3],
działywań na jednostkę. M. Plopa [1, 4, 12]. Ich zdaniem postawy rodziciel-
Postawy rodzicielskie to każde skierowane wo- skie należy przekształcać i zmieniać w taki sposób,
bec dziecka działanie rodzica, któremu towarzyszą aby umożliwić niepełnosprawnemu dziecku sku-
określone emocje, implikujące reakcję w postaci teczne rozwiązywanie trudnych sytuacji.
jego charakterystycznego zachowania. Utrwalone,
wywołują określone typy interakcji między dziec-
kiem a rodzicem [1].
360 P. Forma
Te same komponenty postawy rodzicielskiej
Definicje postaw rodzicielskich
(poznawczy, emocjonalny i behawioralny) wy-
i ich komponenty
różnia M. Braun-Gałkowska [9], która postawę
Definicji postaw rodzicielskich jest w literatu- rodzicielską ujmuje jako względnie stały sposób
rze przedmiotu wiele. Należy dodać, iż samo poję- odnoszenia się do dziecka. Ustosunkowanie to jest
cie  postawa (attitude) po raz pierwszy pojawiło oparte na pewnych danych intelektualnych, zabar-
się w literaturze psychologicznej. Zdefiniowali je wione określonymi emocjami i związane z tenden-
H. Spencer i A. Bain [5]. W ich ujęciu jest wyraz
- cją do względnie stałych zachowań.
ne podkreślenie emocjonalnego aspektu postawy, B. Wojciszke [10] we własnej interpretacji pod-
określanego jako ustosunkowanie się emocjonalne kreśla pozytywne lub negatywne reakcje względem
osoby do określonej jednostki. Tutułowa antynomia dziecka. Definiuje zatem postawę rodzica wobec
jest w tym aspekcie obserwowana na co dzień jako niepełnosprawnego dziecka jako kontynuację usto-
podstawa pozytywna lub negatywna i w takim ukła- sunkowania się jednej jednostki do drugiej. Zatem
dzie została przedstawiona w niniejszym artykule.  jak to zauważyła też m.in. A. Gurycka  po jednej
Definiowanie postaw jest zróżnicowane z uwa- stronie biegunu uwidacznia się odrzucenie i jest to
gi na to, że kolejni badacze wskazują na równe strona negatywnych postaw, a po drugiej, pozy-
komponenty postaw rodzicielskich. tywnej części pełna, bezwarunkowa akceptacja.
W literaturze przedmiotu, zwłaszcza psycholo-
gii społecznej, wyodrębnia się 3 komponenty po-
Typologia postaw
stawy, tj.:
rodzicielskich i ich zwiÄ…zek
 komponent emocjonalny,
 komponent poznawczy,
z wychowaniem dziecka
 komponent behawioralny [6].
Pierwszy komponent uwidacznia się m.in. Próby wyróżnienia poszczególnych typów po-
w określeniach dotyczących dziecka, w nastroju staw rodzicielskich podejmowali m.in.: L. Kanner,
wypowiedzi, ale także w zachowaniu niewerbal- A. Roe, M. Ziemska, M. Plopa.
nym. Przejawy werbalne i niewerbalne wyrażające Autorzy ci odnosili typologię postaw do wy-
ten komponent dotyczą tego, co rodzice mówią chowania dziecka i funkcjonowania środowiska
niepełnosprawnemu dziecku i co o nim myślą rodzinnego, które odgrywa szczególną rolę w kon-
oraz jak konkretnie działają na jego rzecz. Kom- tekście kształtowania się postaw rodziców wobec
ponent ten jest decydujący, gdyż wyznacza rodzaj niepełnosprawnego dziecka. Należy jednak zazna-
zachowania rodziców. czyć, iż rodzice nie zawsze oddziałują na dzieci
Kolejny symptom postawy  poznawczy jest w sposób świadomy i zamierzony. Dlatego rola
odnoszony w literaturze przedmiotu do informacji rodziców w kształtowaniu osobowości niepełno-
o niepełnosprawnym dziecku i ich prawidłowości. sprawnego dziecka jest niezaprzeczalna.
Ma to oddz
więk w opiniach i poglądach o dziecku. Jedną z najbardziej popularnych typologii
Komponent behawioralny wyznacza nato- postaw rodzicielskich jest klasyfikacja M. Ziem-
miast działanie rodziców wobec niepełnospraw- skiej [11], która wyróżniła 8 postaw rodzicielskich,
nego dziecka, w tym jak rodzice są zdolni zaan- dzieląc je na właściwe i niewłaściwe.
gażować się w jego życie [6]. Zgodnie z poglądem Według powyższej klasyfikacji wśród prawidło-
J. Bonar należy zaznaczyć, iż wszystkie 3 kompo- wych postaw rodzicielskich zostały wyróżnione:
nenty sÄ… komplementarne [7].  a) postawa akceptacji  jest to przyjmowanie
Podobne podejście jest widoczne w defini- dziecka wraz z jego usposobieniem, cechami wy-
cji postawy J. Rembowskiego [8], który  postawę glądu zewnętrznego, zdolnościami i możliwościa-
rodzicielską definiuje jako całościową formę usto- mi w jednych dziedzinach, a ograniczeniami w in-
sunkowania się rodziców (osobno ojca, osobno nych. Akceptujący rodzice okazują swemu dziecku
matki) do dzieci, do zagadnień wychowawczych sympatię i aprobatę, a kontakt z nim sprawia im
itp., ukształtowaną podczas pełnienia funkcji ro- radość;
dzicielskich. Postawa rodzicielska zawiera w so- b) postawa współdziałania z dzieckiem  prze-
bie 3 komponenty ustosunkowania się do dziecka: jawia się zainteresowaniem rodziców pracą i zaba-
 myślowy (ocena zachowania dziecka, po- wą niepełnosprawnego dziecka, współdziałaniem
glÄ…d na dziecko), z nim. Odpowiednio do rozwoju dziecka rodzice
 uczuciowo-motywacyjny (sposób, ton i eks- angażują je w sprawy rodzinne i domowe;
presja wypowiedzi do dziecka oraz zachowania c) postawa dawania rozumnej swobody  po-
niewerbalne rodzica), lega na dostarczaniu dziecku coraz większej, ro-
 działanie (zachowanie wobec dziecka: przy- zumnej swobody. Wraz z rozwojem dziecka po-
tulanie go, karanie). jawia się jego fizyczna niezależność od rodziców,
Antynomia postaw rodzicielskich wobec niepełnosprawnego dziecka 361
a uwidacznia narastająca więz
psychiczna. Zwięk-
Antynomia postaw wobec
szony zakres swobody nie osłabia autorytetu ro-
niepełnosprawnego dziecka
dziców i nadal potrafią oni kierować nim w miarę
potrzeb;
d) postawa uznajÄ…ca prawa dziecka  postawa Antynomia postaw rodzicielskich odnosi siÄ™
ta wyklucza zarówno niedocenianie, jak i przece- w niniejszym artykule do dwojakiego ich rozpo-
nianie roli dziecka w rodzinie. Stosunek rodziców znania, tj. ich zróżnicowania na pozytywne i nega-
do aktywności dziecka jest swobodny. tywne oraz sprzeczności funkcjonowania rodzica
Powyższe postawy wiążą się z otaczaniem nie- zgodnie z zadaniami wynikającymi z roli rodzi-
pełnosprawnego dziecka opieką, zaspokajaniem cielskiej, którą pełni. Takie rozumienie antynomii
jego potrzeb, cierpliwością, zrozumieniem i łatwo- wskazuje na społeczne, rodzicielskie i podmiotowe
ścią nawiązywania z dzieckiem dającego satysfak- skutki nieprawidłowości w obszarze przyjmowa-
cję kontaktu. nych przez rodziców postaw.
Wielu autorów podkreśla istnienie silnego Jak zaznaczono w streszczeniu niniejszego ar-
związku między akceptacją rodzicielską niepełno- tykułu urodzenie się niepełnosprawnego dziecka
sprawnego dziecka a prawidłowym rozwojem jego zdecydowanie zmienia sytuację rodziny. Obserwo-
osobowości [12]. walne zmiany dotyczą m.in. postaw rodzicielskich
Odnosząc się do praktyki pedagogicznej (wła- oraz ogólnowychowawczego funkcjonowania ro-
snych badań dotyczących oceny postaw rodziciel- dziców. Wspomniane postawy rodzicielskie są
skich) [13] autorka niniejszego artykułu uważa, że zdeterminowane wieloma czynnikami, m.in. pro-
pozytywne oddziaływanie na dziecko determinu- blemami wynikającymi z rodzaju zaburzenia i je-
je wyższy poziom jego uspołecznienia, wyrażany go zakresem. Jednym z najtrudniejszych zadań jest
w lepszym społecznym funkcjonowaniu także wo- pełna, bezwarunkowa akceptacja dziecka mające-
bec rówieśników, lepszej samoocenie i wyższym go poważne zaburzenia. Ma to związek z nagłym
poczuciu własnej wartości. brakiem wiary w poprawę sytuacji zdrowotnej i re-
Ten pozytywny wymiar reakcji po stronie habilitacjÄ™, a z drugiej z widocznÄ… stereotypizacjÄ…,
dziecka można odnieść do tytułowej antynomii. gdyż to ona w dużej mierze rzutuje na społeczny
Wówczas można wskazać także nieprawidłowe odbiór niepełnosprawnego dziecka i jego rodziny.
reakcje dzieci jako odpowiedz
na nieprawidłowe W literaturze przedmiotu wskazuje się na 4 etapy
postawy rodziców. Na przykład: akceptacji niepełnosprawnego dziecka. Obrazuje
 postawa odtrÄ…cajÄ…ca  rodzice nie akceptujÄ… je ryc. 1.
swojego dziecka, niejednokrotnie przekierowują Najbardziej pożądany stan  akceptacji dziec-
opiekę nad nim innym, zastępczym środowiskom, ka napotyka jednak na wiele trudności. Wynikają
a zajmowanie się dzieckiem wywołuje ich nie- one z niespełnionych oczekiwań oraz rozbieżno-
chęć; ści między nimi a rzeczywistym stanem zdrowia
 postawa unikająca  charakteryzuje się dziecka. Dochodzi do tego również częsty brak
ograniczeniem okazywanego ciepła, bliskości, po- zrozumienia ze strony środowiska społecznego,
wodując osamotnienie dziecka i jego wycofanie; w którym żyje rodzina, silne i negatywne uczucia:
 postawa nadmiernie ochraniająca  prze- obawa, głęboki smutek, niepewność, osamotnienie,
kłada się na idealizowanie dziecka; poczucie niesprawiedliwości, kryzys roli w wyniku
 postawa nadmiernie wymagająca obrazuje rozbieżności między zaangażowaniem się w opie-
nieuwzględnianie możliwości dziecka wynikają- kę nad dzieckiem a funkcjonowaniem w innych
cych z fazy jego rozwoju oraz indywidualnych rolach społecznych w rodzinie i poza nią, który
cech. W ten sposób dziecko w przestrzeni antyno- z kolei może doprowadzić do rozpadu rodziny.
mii postaw swoich rodziców jest pozbawione moż- W rodzinach uwidacznia się nierzadko kryzys oso-
liwości wyrażenia swojej autonomii. bistych wartości i problem akceptacji odmienności
Należy zaznaczyć, że ponieważ dwojakie po- poglądów społeczeństwa, gdyż to brak społecznej
stawy rodzicielskie zabezpieczają lub też zaburzają akceptacji prowadzi zwykle do konfliktu uczuć, ja-
społeczne i potrzeby niepełnosprawnego dziecka, ki odczuwają rodzice.
to sprzyjają rozwojowi jego cech zachowania. Na- Należy zaznaczyć, że to właśnie pierwotne,
leży jednak zaznaczyć, iż wymienione wyżej, na rodzinne środowisko niepełnosprawnego dziec-
zasadzie antynomii wobec pozytywnych postaw, ka może odegrać zasadniczą rolę w kompensacji
niewłaściwe postawy rodzicielskie mogą sprzyjać: jego braków i jego usprawnianiu. Koniecznym
antyspołecznym zachowaniom dziecka, zahamo- warunkiem jest konsekwencja i jednolitość po-
waniu rozwoju uczuć wyższych, agresywności, staw obojga rodziców. Tu właśnie należy wskazać
bezradności, trudności w przystosowaniu [14], na pojawiające się antynomie w obszarze: postaw
rozwoju zachowań introwertywnych. społecznych i postaw rodzicielskich. Jak wskazu-
362 P. Forma
Ryc. 1. Fazy akceptacji nie-
Niepełnosprawne
pełnosprawnego dziecka
dziecko w rodzinie
w rodzinie
Fig. 1. Phases of approval
SZOK of disabled children in the
 charakteryzuje ją niezdolność do działania, nierealistyczne,
family
bardzo silne emocje; faza ta najczęściej trwa kilka dni
y
ródło: Opracowanie własne na
podstawie [15]
POZORNE PRZYSTOSOWANIE
 stopniowa akceptacja i odzyskiwanie zdolności racjonalnego działania dla dobra dziecka
KONSTRUKTYWNE PRZYSTOSOWANIE
 rodzice uczą się patrzeć z dystansu na swoją sytuację i adaptują się do niej
KRYZYS EMOCJONALNY
 w tej fazie wyzwalają się różnorodne mechanizmy obronne, pozwalające rodzinie
na wyrównywanie zakłóconej dynamiki życia rodzinnego
je literatura przedmiotu, jedynie celowość działań wskazują na zmieniający się stosunek ludzi do
opiekuńczych, wychowawczych, kompensacyj- osób i niepełnosprawnych dzieci.
nych i socjalizacyjnych oraz wpływ silnych, uczu- Analiza raportów podejmujących tematykę
ciowych więzi rodziców może przyczynić się do postaw społecznych lub innych opracowań wska-
fizycznego, psychicznego i społecznego rozwoju zujących na postawy rodzicielskie wobec niepeł-
niepełnosprawnego dziecka. nosprawnych dzieci oraz badań prowadzonych
w mniejszych środowiskach (Stowarzyszenie  25
Jak wskazywano we wcześniejszej części artyku-
zbadanych rodzin z niepełnosprawnym dzieckiem)
łu, dziecko internalizuje od rodziców wzory i nor-
stanowi tło danych empirycznych wskazujące, że
my zachowań, wrażliwość społeczną, zatem posta-
rodzice akceptują z czasem niepełnosprawność
wy rodziców determinują sukces wychowawczy.
Antynomie w obszarze postaw rodzicielskich swojego potomstwa, co widać w przyjmowanych
wyraz
nie widać w kontekście jakości środowiska przez nich postawach akceptacji i współdziałania.
rodzinnego i jego potencjalnych możliwości. Ze- Mimo coraz większej świadomości rodziców nie-
stawiono je w tabeli 1. pełnosprawnych dzieci jest konieczne otoczenie
O tym, że postawy rodziców i wynikające ich wsparciem i pedagogiczną opieką, głównie
z nich zachowanie się wobec niepełnosprawnych aby uniknąć nieprawidłowości w obszarze postaw
dzieci majÄ… istotne znaczenie dla przebiegu i wy- rodzicielskich, w tym przede wszystkim zbytniej
ników procesów usprawniających pisze również opiekuńczości, wyręczania czy też zwalniania dzie-
H. Larkowa. Charakteryzuje ona postawy wobec ci z wszelkich obowiązków lub też dawania im po-
dzieci z widocznymi odchyleniami od normy, zornej swobody. Skutkiem wspomnianego postÄ™-
przyjmując, że mogą to być postawy przychylne powania jest uzależnienie się niepełnosprawnego
(pozytywne), nieprzychylne (negatywne), neu- dziecka od innych osób, bezradność lub całkowity
tralne lub niezdecydowane. Mogą też występować brak przygotowania do samodzielności.
postawy ambiwalentne, dwuwartościowe, tj. pozy- Należy zatem podejmować działania pedago-
tywne i negatywne łącznie. W tych przypadkach gizacji rodziców, które ułatwią trafne rozpoznanie
dominuje jeden rodzaj postawy, najczęściej bywa obszarów nieprawidłowego ich funkcjonowania
to postawa negatywna. Niepełnosprawne dziecko i umożliwią nie tylko pełną akceptację dziecka.
jest bardziej podatne na negatywne wpływy środo- Dwutorowa praca pedagogiczna (dziecko rodzic)
wiskowe. Warto zaznaczyć, że stosunek rodziców jest potrzebna również po to, aby dać dzieciom
wobec niepełnosprawnych dzieci może być róż- i rodzicom pewność siebie, łatwość w nawiązaniu
ny, tj.: właściwy, za łagodny, za surowy, obojętny. kontaktów z rówieśnikami i dorosłymi oraz roz-
Odnosząc się do danych CBOS warto zaznaczyć, budzenia świadomości autonomiczności niepeł-
że w ostatnich latach dość istotnie zwiększyła się nosprawnego dziecka.
liczba osób oceniających pozytywnie niepełno- Znajomość antynomii, czyli rozpoznanie
sprawnych ludzi, w tym niepełnosprawne dzieci, sprzeczności w obrębie postaw rodzicielskich
a zmniejszyła się liczba tych o postawach nieto- umożliwi podejmowanie właściwych działań na-
lerancyjnych. Poniższe zestawienia tabelaryczne prawczych.
Tabela 1. Antynomie postaw rodzicielskich a funkcjonowanie rodziny z niepełnosprawnym dzieckiem
Table 1. Antinomies of parental attitudes but functioning of the family with disabled children
Lp. Reakcja in plus (+) Reakcja in minus ( )
1. zadaniem rodziców jest opieka nad dziećmi zadaniem dzieci jest opieka nad rodzicami
2. komunikaty są jasne i zrozumiałe, a jeżeli takie nie są, występują podwójne komunikaty, wprowadzające zamie-
mogą zostać zakwestionowane szanie i wymagające domyślania się
3. dziecko jest zawsze kochane, nawet jeżeli jego zacho- dziecko jest zawstydzane
wanie jest nie do przyjęcia
4. granice prywatności są szanowane granice prywatności są zamazane i często ulegają naruszeniu
5. każde uczucie ma prawo zaistnieć uczucia bywają przedmiotem agresji i dlatego są tłumione
6. rodzice sÄ… nauczycielami dzieci same siÄ™ wychowujÄ… najlepiej jak potrafiÄ…
i przewodnikami
7. obowiązują rozsądne ograniczenia i zależności panuje chaos lub skrajna surowość
8. wymagania stawiane przed dziećmi są dostosowane do wymaga się od dziecka superdojrzałości albo infantylizuje
ich wieku i osiągniętego stopnia rozwoju się je
9. stale i automatycznie daje się dzieciom odczuć, że są daje się dzieciom odczuć, że nie są nic warte i nie zasługu-
cenione ją na miłość
10. życie jest zorganizowane, istnieje planowanie i zdolność przechodzi się od jednego kryzysu do drugiego, a kiedy go
do przeciwstawiania się kryzysom i przezwyciężania nie ma, członkowie rodziny go tworzą
y
ródło: Opracowanie własne.
Tabela 2. Stosunek większości Polaków do osób niepełnosprawnych według opinii respondentów CBOS
Table 2. Attitude of the majority of Poles to disabled persons according to the opinion of CBOS respondents
Wyszczególnienie 1993 rok 2000 rok
N = 1264 = 100% N = 1057 = 100%
Bardzo dobry 1 3
Dość dobry 38 43
Raczej niedobry 37 32
Zły, niewłaściwy 15 15
Trudno powiedzieć 9 7
y
ródło: Centrum Badań Opinii Społecznej:  Postawy Polaków wobec osób niepełnosprawnych , Warszawa 2000.
Tabela 3. Pogodzenie się z niepełnosprawnością dziecka
Table 3. Acceptance with disability of the child
Pogodzenie z niepełnosprawnością dziecka Kobiety Mężczyz
ni
N % N %
Tak, to moje dziecko 11 68,7 5 55,5
Jeszcze nie 3 18,7 1 11,1
Nie, ale cały czas do tego dążę 2 12,5 3 33,3
y
ródło: A. Ziętek:  Postawy rodziców wobec ich niepełnosprawnych intelektualnie dzieci  na podstawie badań wśród
członków Stowarzyszenia Providentiae Dei w Skarszewie.
Tabela 4. Ocena niepełnosprawnego dziecka w opinii rodziców
Table 4. Assessment of disabled children in the opinion of parents
Ocena dziecka Kobiety Mężczyz
ni
N % N %
Bardzo zdolne 2 12,5 3 33,3
Szczęśliwe 5 31,2 1 11,1
Zakłopotane 4 25,0 2 22,2
Zamknięte w sobie 5 31,2 3 33,3
y
ródło: A. Ziętek:  Postawy rodziców wobec ich niepełnosprawnych intelektualnie dzieci  na podstawie badań wśród
członków Stowarzyszenia Providentiae Dei w Skarszewie.
364 P. Forma
Tabela 5. Pozytywne postawy rodzicielskie wobec dziecka niepełnosprawnego
Table 5. Positive parental attitudes towards the child with disabilities
Postawa Kobiety Mężczyz
ni
N % N %
Akceptacja dziecka 9 56,2 4 44,4
Współdziałanie z dzieckiem 4 25,0 3 33,3
Dawanie dziecku rozumnej swobody 2 12,5 2 22,2
Uznanie praw dziecka w rodzinie 1 6,2 3 3,2
y
ródło: A. Ziętek:  Postawy rodziców wobec ich niepełnosprawnych intelektualnie dzieci  na podstawie badań wśród
członków Stowarzyszenia Providentiae Dei w Skarszewie.
Tabela 6. Negatywne postawy rodzicielskie wobec niepełnosprawnego dziecka
Table 6. Negative parental attitudes towards disabled children
Rodzaje postaw Kobiety Mężczyz
ni
N % N %
OdtrÄ…cajÄ…ca 4 25,0 5 55,5
UnikajÄ…ca 3 18,7 2 22,2
WymagajÄ…ca 4 25,0 1 11,1
Nadmiernie chroniÄ…ca 5 31,2 1 11,1
y
ródło: A. Ziętek:  Postawy rodziców wobec ich niepełnosprawnych intelektualnie dzieci  na podstawie badań wśród
członków Stowarzyszenia Providentiae Dei w Skarszewie.
Podsumowanie
zmiana postaw wobec dzieci i osób niepełnospraw-
Antynomie postaw rodzicielskich wyrażają się nych, co jest możliwe do wdrożenia przez uświada-
przede wszystkim w dwubiegunowym ich odbiorze. mianie społeczeństwu ich sytuacji życiowej. Dziecko
Chodzi tu o ich pozytywny i negatywny aspekt. Jak niepełnosprawne jest bowiem zależne od swych ro-
donosi literatura przedmiotu pozytywne postawy dziców i tylko bezwarunkowa akceptacja z ich strony
wpływają na prawidłowy rozwój dziecka i funk- i właściwe postawy rodziców, w tym dobra atmos-
cjonowanie środowiska rodzinnego, a negatywne fera wychowawcza, troskliwa opieka i miłość mogą
zaburzają proces wychowania i socjalizacji dziecka, stanowić podłoże wzajemnego zrozumienia w przy-
często przyczyniając się do rozpadu rodziny. szłości i uniknięcie wykluczenia społecznego.
Dzięki zwiększonej w ostatnich latach dostęp- Systemowe działania integrujące środowiska
ności do placówek wspierających niepełnospraw- wychowawcze powinny zatem obejmować swoją
ne dziecko i jego rodzinę oraz kampanii społecz- opieką i wsparciem niepełnosprawne dzieci i ich
nych na rzecz osób niepełnosprawnych obserwuje rodziców, a ich wspólnym celem powinno stać się
się zwiększenie zainteresowania m.in. postawami m.in.: wyrównywane szans dzieci niepełnospraw-
rodziców względem niepełnosprawnego dziecka. nych, tworzenie warunków przestrzegania wobec
Coraz częściej podkreśla się także rolę rodziny nich praw dziecka, dążenie do wyższego poziomu
w procesie rehabilitacji i zdrowienia niepełno- uspołecznienia niepełnosprawnych dzieci, m.in.
sprawnego członka rodziny. przez ich aktywne uczestnictwo w życiu społecz-
Należy jednak zaznaczyć, że nadal jest wymagana nym oraz wspieranie ich rodzin.
Piśmiennictwo
[1] Matyjas B.: Dzieciństwo w kryzysie. Etiologia zjawiska. Wyd. Żak. Warszawa 2008, s. 130.
[2] Ziemska M.: Postawy rodzicielskie. Wyd. Wiedza Powszechna. Warszawa 1973, s. 32, 34.
[3] Tyszkowa M.: Rodzina, doświadczenie i rozwój jednostki. [W:] Rodzina a rozwój jednostki. Red.: Tyszkowa M.
CPBP, Poznań 1990, s. 55.
[4] Plopa M.: Funkcjonowanie społeczno-emocjonalne młodzieży a percepcja postaw matek i ojców. Psychologia Wy-
chowawcza, tom 26, nr 2, s. 129 142.
[5] Strealu J.: Psychologia. Podręcznik akademicki. Gdańsk 2001, Tom III, s. 67, 79.
[6] Piekara M.: Rodzinne uwarunkowania zachowania dziecka w świetle psychologii klinicznej. Wyd. WSiP, Warsza-
wa 1998, s. 59.
Antynomia postaw rodzicielskich wobec niepełnosprawnego dziecka 365
[7] Bonar J.: Rozwijanie twórczości uczniów klas początkowych poprzez zadania dydaktyczne w toku kształcenia zin-
tegrowanego. Wydawnictwo Uniwersytetu A
ódzkiego, A
ódz
2008.
[8] Rembowski J.: Rodzina w świetle psychologii. WSiP, Warszawa 1978, s. 55.
[9] Braun-Gałkowska M.: Patologia i terapia postaw rodzinnych. RW KUL, Lublin 1986, s. 54 56.
[10] Wojcieszke B.: Postawy i ich zmiana. [W:] Psychologia. Red.: Strelau J. Tom III, GWP, Gdańsk 2007, s. 79 106.
[11] Ziemska M.: Postawy rodzicielskie. Wiedza Powszechna, Warszawa 2009, s. 59.
[12] Plopa M.: Psychologia rodziny: teoria i badania. Wyd. Impuls, Kraków 2005, s. 246, 269.
[13] Forma P.: Socjalizacja dziecka z rodziny wielodzietnej. Studium teoretyczno-empiryczne. Wyd. UJK, Kielce 2012,
s. 34.
[14] Plopa M.: Więzi w małżeństwie i rodzinie. Metody badań. Impuls, Kraków 2008, s. 87.
[15] Dykcik W.: Pedagogika specjalna. Wyd. Nauk. UAM, Poznań 2001.
Adres do korespondencji:
Paulina Forma
Zakład Pedagogiki Społecznej UJK w Kielcach
tel.: [phone]
e-mail: [e-mail]
Konflikt interesów: nie występuje
Praca wpłynęła do Redakcji: 17.07.2013 r.
Po recenzji: 22.11.2013 r.
Zaakceptowano do druku: 21.01.2014 r.
Received: 17.07.2013
Revised: 22.11.2013
Accapted: 21.01.2014