M I N I P R O J E K T Y
Wspólną cechą układów opisywanych w dziale "Miniprojekty" jest łatwość ich praktycznej realizacji.
Zmontowanie układu nie zabiera zwykle więcej niż dwa, trzy kwadranse, a z jego uruchomieniem można
poradzić sobie w ciągu kilkunastu minut. "Miniprojekty" mogą być układami stosunkowo skomplikowanymi
funkcjonalnie, lecz prostymi w montażu i uruchamianiu, gdyż ich złożoność i inteligencja jest zawarta
w układach scalonych. Wszystkie projekty opisywane w tej rubryce są wykonywane i badane
w laboratorium AVT. Większość z nich wchodzi do oferty kitów AVT jako wyodrębniona seria
 Miniprojekty o numeracji zaczynającej się od 1000.
Stopień wejściowy pseudo-EKG
Mam nadziej�, łe domyś- trudna,a przytym pozbawio-
Proponuj�
WYKAZ ELEMENTÓW
liliście si� juł o jakim urzą- na wi�kszego sensu. Nawet
Czytelnikom EP budow�
dzeniu mowa: o ludzkimser- gdyby komuś udało si� zbu- Rezystory
urządzenia, kt�re
cu, drugim obok m�zgu orga- dowaĘ takie urządzenie, to
PR1: potencjometr
umołliwi
nie niezb�dnym do utrzyma- i tak nie mogłoby ono zostaĘ
montażowy miniaturowy
przeprowadzenie
nia organizmu człowieka ułyte do diagnostyki medycz-
500k&!
przy łyciu. Sądz� nawet, łe nejbez przeprowadzenia dłu-
niezwykle interesujących
R1, R2: 33k&!
jest w rzeczywistości orga- gotrwałychi bardzokosztow-
eksperyment�w
R3, R4, R14, R15: 1M&!
nem najwałniejszym. nych test�w. Tak wi�c zado-
i przyjrzenie si� pracy
R5: 470k&!
Choroby serca są jedną wolimy si� czymś znacznie
jednego
R6: 560&!
z najliczniejszych przyczyn skromniejszym: prostym
z najdoskonalszych
przedwczesnych zgon�w lu- urządzeniem umołliwiają- R7, R9: 1k&!
dzi i nic w tym dziwnego, cym zobrazowanie na ekra- R8, R10, R13: 10k&!
urządze�
łe medycyna od początku nie oscyloskopu obrazu zsu-
�technicznych�, jakie R11, R12, R16, R17: 180k&!
swego istnienia poszukuje mowanych przebieg�w prą-
R18, R19: 22k&!
kiedykolwiek zostały
coraz doskonalszych sposo- d�w czynnościowych serca.
R20: 4,7k&!
stworzone. Mam tu na
b�w diagnostyki tego orga- Zamiast oscyloskopu mołe-
Kondensatory
myśli pomp�, kt�rej
nu. Jedną z najpopularniej- my podłączyĘ do wyjścia
C1,..C3: 470nF
szych w grupie metod nie- układu mały głośniczek lub
okres bezawaryjnej
inwazyjnych jest elektrokar- wzmacniacz akustyczny i za- C4: 100�F/16V
i bezobsługowej pracy
diografia, w skr�cie zwana miast obserwowaĘ prac� ser-
C5: 100nF
powinien wynosiĘ co
EKG. Nie ma chyba człowie- ca, b�dziemy mogli ją usły-
Półprzewodniki
najmniej 70..80 lat
ka, kt�remu nigdy nie zało- szeĘ.
D1, D2: 1N4148
i kt�rej zadaniem jest
łono w r�łnych punktach
IC1, IC2: LM358
ciała elektrod i nie przepro- Opis działania
ustawiczne, bez
T1: BC548
wadzono tego rutynowego Schemat elektryczny pro-
jakiejkolwiek przerwy,
badania. Aparaty EKG odda- ponowanego układu pokaza- Różne
przetaczanie wielkiej
ły medycynie nieocenione no na rys. 1. Niewiele jest tu
CON1: ARK3 3,5mm
ilości płyn�w.
usługi i pomimo rozpo- do skomentowania: sygnały
CON2, CON3: ARK2 3,5mm
Jakakolwiek przerwa
wszechnienia si� nowych pobierane za pomocą trzech
metod diagnostycznych, nie- elektrod z ciała człowieka
w działaniu tego
Płytka drukowana wraz z kom-
inwazyjnych i inwazyjnych, kierowane są do wzmacnia-
pletemelement�wjest dost�pna
urządzenia mołe
ich rola nadal jest niezwyk- cza, zbudowanego na ukła- w AVT- oznaczenie AVT-1291.
sko�czyĘ si� tragicznie
le wałna. dzie IC1A. Wzmacniacz r�ł-
dla jego posiadacza,
Samodzielnabudowaapa- nicowy dośĘ skutecznie tłu- Wzorypłytekdrukowanych wfor-
a jego remont,
ratu EKG w warunkach ama- mi zakł�cające sygnały ze- maciePDFsądost�pne wInterne-
torskich, a nawet dobrze wy- wn�trzne, wzmacniając jedy- cie podadresem: http://www.ep.-
aczkolwiek w obecnych
com.pl/pcb.html oraz na płycie
posałonego laboratorium nie słabe napi�cia pochodzą-
czasach całkowicie
CD-EP12/2000 w katalogu PCB.
elektronicznego, jest bardzo cez pracującego mi�śniaser-
mołliwy, jest niezwykle
skomplikowany
i kosztowny.
Uwaga!
Proponowany układ jest
jedynie zabawką
dydaktyczną i ciekawost-
ką techniczną.
W ładnym wypadku nie
mołe słułyĘ jako
narz�dzie diagnostyki
medycznej! Układ mołe
byĘ zasilany
WYŁ" CZNIE z baterii!!!
Rys. 1.
Elektronika Praktyczna 11/2000
75
M I N I P R O J E K T Y
Montał i uruchomienie d�w o długości ok. 1,5m. z pewnością jest uproszczoną
Na rys. 2 pokazano roz- Przed umieszczeniem elek- rejestracją prąd�w czynnoś-
mieszczenie element�w na trod na powierzchni ciała na- ciowych serca.
płytce drukowanej, wykona- leły je zwilłyĘ słabym wod- Na zako�czenie chciał-
nej na laminacie jednostron- nym roztworem soli kuchen- bym jeszcze raz zaapelowaĘ
nym. Montał wykonujemyty- nej, a jeszcze lepiej umieściĘ dorozwagi naszych Czytelni-
powo,rozpoczynając od wlu- pod nimi małe kawałki waty k�w:zasilanie układuze�r�-
towania w płytk�trzechzwo- zmoczonej tymłe roztworem. dełinnych niłbateriejestab-
rek, nast�pnie rezystor�w, Spos�b rozmieszczenia solutnie niedopuszczalne,
a ko�cząc na elementach elektrod takłe mołe byĘ szczeg�lnie w przypadku
o wi�kszych gabarytach. przedmiotemlicznychekspe- uziemienia środkowej elek-
O ile sam montał układu ryment�w. Elektroda środko- trody. Nawetsłaby prąd prze-
był banalnie prosty, to jego wa zawsze powinna byĘ zlo- pływający pomi�dzy elektro-
uruchomienie mołe nastr�- kalizowana w okolicy serca, dami m�głby spowodowaĘ
czyĘ pewne trudności. Nie a dwie pozostałe np. na pra- tragiczne nast�pstwa!
chodzitujednako cz�śĘelek- wej r�ce i lewej nodze. �rod- Andrzej Gawryluk, AVT
troniczną urządzenia, ale kowa elektroda po-
Rys. 2.
o wykonaniei rozmieszczenie winnazostaĘ dodat-
cowego. CzułośĘ układu mo- elektrod pomiarowych. Oczy- kowo uziemiona,
łemy w pewnym stopniu re- wiście, najlepszym rozwiąza- wyłącznie do insta-
gulowaĘza pomocą potencjo- niembyłobyzastosowaniego- lacji wodociągowej!
metru montałowego PR1. Do towych, jednorazowych elek- Narys.3jest wi-
wyjścia IC1B mołemy dołą- trod,stosowanych w profesjo- doczny przykłado-
czyĘ oscyloskop, głośniczek nalnejaparaturze diagnostycz- wy wykres pracy
o dułej oporności lub nej. Jednak takie elektrody są serca, zarejestrowa-
wzmacniacz akustyczny. dośĘ trudne do nabycia ny podczas pr�b wy-
Układ wyposałony został w ilościach detalicznychi b�- konywanych z opi-
takłe w wyjście cyfrowe, na dziemy je musieli wykonaĘ sanym układem. Nie
kt�rym uzyskujemy przebieg we własnymzakresie. W ukła- odpowiada on na-
prostokątny o cz�stotliwości dzie modelowymjakoelektro- wet w najmniejszym
r�wnejaktualnemut�tnuoso- dy wykorzystałem uszkodzo- stopniu wykresom
by poddanej eksperymentom neblaszki piezo,kt�rezostały otrzymywanym
i amplitudzie r�wnej napi�- połączone z układem za po- z profesjonalnego
Rys. 3.
ciu zasilania. mocą ekranowanych przewo- aparatu EKG, ale
Sterownik świateł samochodowych  follow home
Dawniej, w bardziej bez- NE555 - IC2, kt�rej zada-
Prezentowane
piecznych czasach, mogliśmy niem jest generowanie im-
w artykule urządzenie
wysiąśĘz samochodu pozosta- pulsu o czasie trwania
pełni dwie, moim
wiając kluczyk w stacyjce, określonym pojemnością
zadaniem dośĘ
a tymsamym mając przezcały C1 i wartością połączo-
ułyteczne funkcje.
czas włączone światła oświet- nych rezystancji PR1
lające nam drog�i ułatwiające i R2. Z wartoś-
Rozpatrzmy bowiem
otwarcie bramy lub garału. ciami elemen-
nast�pującą sytuacj�:
Jednakobecniepoziombezpie- t�w, takimi jak
podjełdłamy w nocy
cze�stwa spadł tak bardzo, łe na schemacie,
samochodem pod drzwi
na porządku dziennymzdarza- czas trwania tego
naszego garału lub
ją si� porwania samochod�w impulsu wynosiod
pozostawionych z kluczykiem 30 sekund do ok.
bram�, kt�rą musimy
w stacyjce, nawet na kr�tko. 1 minutyi mołe byĘ
otworzyĘ.
A zatem stacyjk� musimy wy- łatwo zmieniony
łączyĘi manipulowaĘ przyza- przez dob�rinnej war-
mkach niekiedy w całkowitej tości pojemności kon-
ciemności. Zadaniem propo- densatora C1.
nowanego układujestautoma- Z wyjścia układu IC2
tyczne włączanie świateł sa- jest wysterowywana baza ki IC1B wymu-
mochodu po wyłączeniu sta- tranzystora T1 włączające- szony jest stan wyso-
cyjki i pozostawienie ich go przeka�nik RL1 wyposało- ki. Po wyłączeniu stacyjki re-
w tymstanie przez pewien,re- ny w dwie pary styk�w prze- zystor R5zostaje przezodbior-
gulowanyczas. A zatemzasto- łączanych. Zastosowanie ta- niki energii instalacji samo-
sowanietegoprostegourządze- kiego właśnie przeka�nika chodowej praktycznie zwarty
nia zwi�ksza komfort posługi- umołliwia zasilanie świateł, do masyi napi�cie na wejściu
wania si� pojazdem, a jedno- kt�rych obwody są w instala- bramki IC1B obniła si�,
cześnie w pewnymstopniuza- cjisamochodowejoddzielone, z pewnym op��nieniem
bezpiecza go przed kradziełą. np.światełkierunkowskaz�w. zalełnym od pojemności kon-
Zwr�Ęmy teraz uwag� na densatora C4. Po kr�tkiej
Opis działania układ wyzwalania przerzutni- chwili na wyjściu IC1B poja-
Schemat elektryczny do- ka monostabilnego IC2, zbu- wiasi�stan wysoki,a w kon-
datkowego włącznika oświet- dowany na dw�ch bramkach sekwencji na wyjściu bramki
lenia pokazano na rys. 1. NAND z histerezą: IC1B IC1A wygenerowany zostaje
Gł�wnym elementem układu i IC1A. Jełeli stacyjka jest kr�tkiimpuls ujemny, włącza-
jest popularna kostka typu włączona,to na wejściubram- jący przerzutnik IC2.
Elektronika Praktyczna 11/2000
76
M I N I P R O J E K T Y
WYKAZ ELEMENTÓW
Rezystory
PR1: potencjometr
montażowy miniaturowy
220k&!
R1: 1k&!
R2, R4, R5: 120k&!
R3: 330k&!
Kondensatory
C1: 100�F/16V
C2, C5: 100nF
C3: 10nF
C4: 10�F/16V
Półprzewodniki
D1: 1N4148
IC1: 4093
IC2: NE555
T1: BC548
Różne
CON1: ARK2
Rys. 1.
CON2: ARK3
Montał i uruchomienie sowaĘ. Po zmontowaniu przekr�jco najmniej 2,5mm2,
RL1: przekaz
nik RM-82
Na rys. 2 pokazano roz- i sprawdzeniu płytki, naleły podobnie jak przewody zasi-
mieszczenie element�w na jąkoniecznie pokryĘ warstwą lające dołączone do układu
Płytka drukowana wraz z kom-
płytce drukowanej, kt�ra zo- lakieru elektroizolacyjnego, światła.
pletemelement�wjest dost�pna
stała wykonana na laminacie najlepiej poliuretanowego.
w AVT- oznaczenie AVT-1292.
jednostronnym. Montał wy- Zamontowanie wykona-
konamy w spos�b nie odbie- nego układu w samochodzie
Wzorypłytekdrukowanych wfor-
gający od sposobu montału takłe nie powinno okazaĘsi�
maciePDFsądost�pne wInterne-
innych urządze�elektronicz- trudne. Musimy jedynie pa- ciepodadresem:http://www.ep.-
nych. Musimy jednak pami�- mi�taĘ o stosowaniu przewo- com.pl/pcb.html oraz na płycie
CD-EP12/2000 w katalogu PCB.
taĘ,łebudowany układ prze- d�w o odpowiedniej średni-
znaczony jest do pracy w ek- cy i wytrzymałości mecha-
stremalnie ci�łkich warun- nicznej, najlepiej tzw. olejo-
kach, narałony na silne odpornych, uływanych
wstrząsy, wysokie i niskie zwykle w samochodowych Za pomocą potencjometru
temperaturyoraz wpływagre- instalacjach elektrycznych. montałowego PR1 mołemy
sywnych środk�w chemicz- Przew�d łączący nasz układ ustawiĘ długośĘ impulsu ge-
nych. Dlatego teł lutowanie z punktem instalacji samo- nerowanego przez IC2, a tym
naleły wykonaĘ szczeg�lnie chodowej, w kt�rym napi�cie samymczas przezjakiświatła
starannie, a podstawek pod wyst�puje nawet po wyłącze- mają pozostawaĘ włączone.
układyscalonelepiej niesto- niu stacyjki, powinien mieĘ TJ
Rys. 2.
Miniaturowy sygnalizator włączonych świateł
Nie są wymagane jakie-
Zdaj� sobie spraw�
kolwiek dodatkowe przewo-
z tego, łe byĘ mołe
dy zasilające, a jedyne dwa
opisuj� 1753 układ do
kable wychodzące z płytki
sygnalizowania
naszego układu musimy do-
pozostawienia
łączyĘ do skrzynki z bez-
piecznikami: jeden do pun-
włączonych świateł
ktu, w kt�rym napi�cie
w samochodzie,
utrzymuje si� po wyłącze-
opublikowany
niu stacyjki, a drugi do ob-
w pismach dla
wodu świateł mijania. Nie
elektronik�w. Na swoje
musz� chyba dodawaĘ, łe
proponowany układ mołe
usprawiedliwienie mam
zbudowaĘ kałdy, nawet zu-
tylko jedno: opracowany
pełnie początkujący elektro-
przeze mnie
nik, a montał nie powinien
�sygnalizator�
mu zająĘ wi�cej nił kilka
charakteryzuje si�
minut.
wyjątkowo prostym
Opis działania
sposobem podłączania
Schematelektrycznysyg-
do instalacji elektrycznej
nalizatora pokazano na rys.
samochodu.
1. Układzrealizowanyzostał
z wykorzystaniem czterech
bramek NAND zawartych
Rys. 1.
Elektronika Praktyczna 11/2000
77
M I N I P R O J E K T Y
Montał i uruchomienie
Tab. 1. WYKAZ ELEMENTÓW
Rozmieszczenie elemen-
Napięcie Napięcie
t�w na płytce drukowanej Rezystory
w instalacji na bezpiecz- Efekt
przedstawiamy narys.2. Prze-
R1: 1,5M&!
po stacyjce nikach świateł
biegu montału tak prostego
R2: 150k&!
układu nie musimy chyba ko-
Brak Brak Brak różnicy potencjałów Kondensatory
mentowaĘ, mołe z wyjątkiem
C1: 470nF
Jest Brak Dioda D1 spolaryzowana zaporowo
wzmianki, łe tym razem po-
C2: 10nF
winniśmyzrezygnowaĘzesto-
Brak Jest Dioda D1 przewodzi, sygnalizator działa
C3: 100nF
sowania podstawki pod układ
Jest Jest Brak różnicy potencjałów
Półprzewodniki
scalony. Do wyjścia układudo-
D1: 1N4148
łączamy przetwornik piezoce-
w układzie scalonym CMOS nego podłączenia napi�cia ramiczny. Nie mołetobyĘjed- IC1: 4093
typu 4093. Zawiera dwa ge- zasilania (co jest normalne nak zwykła �blaszka� piezo, Różne
neratory: pierwszy, z bram- podczas pracy sygnalizato- poniewał uzyskiwany z niej
Q1: przetwornik piezo
ką IC1A wytwarza przebieg ra). sygnał byłbyzasłabyi niesły- w obudowie
prostokątnyo cz�stotliwości Spos�b dołączenia sygna- szalnynp. w warunkachruchu
Płytka drukowana wraz z kom-
ok. 0,5Hz i kluczuje nim lizatora do instalacji samo- miejskiego.
pletemelement�wjest dost�pna
drugi generator, zbudowany choduzostał pokazany w dol- Po zmontowaniu układu
w AVT- oznaczenie AVT-1293.
na bramce IC1B. Cz�stotli- nej cz�ści rys. 1. Podczas ko- zabezpieczamy go przed
wośĘ pracy drugiegogenera- rzystania z samochodu mogą wpływami atmosferycznymi
Wzorypłytekdrukowanych wfor-
tora wynosi ok. 2000Hz. zdarzyĘ si� przypadki poka-
maciePDFsądost�pne wInterne-
Przetwornik piezoelek- zane w tab. 1.
cie podadresem: http://www.ep.-
tryczny jest wi�c zasilany Jak z niej wynika, nasz
com.pl/pcb.html oraz na płycie
kr�tkimi �paczkami� impul- sygnalizator b�dzie działał
CD-EP12/2000 w katalogu PCB.
s�w, generując kr�tkie, dośĘ wtedy i tylko wtedy, kiedy
intensywne sygnały akus- kierowca pozostawi włączo-
tyczne. Wałnym elementem ne światła mijania z jedno- za pomocą lakieru poliureta-
układu jest dioda D1, zabez- czesnym wyłączeniem za- nowego i umieszczamy w ja-
pieczająca go przed uszko- płonu - stacyjki. I właśnie kiejś niewielkiej obudowie.
Rys. 2.
dzeniem na skutek odwrot- o to nam chodziło! ZR
Elektronika Praktyczna 11/2000
78