54. SŁOWNIKI HISTORYCZNE JĘZYKA POLSKIEGO
W pierwszej połowie XVI wieku ukazywały się słowniki, a raczej nomenklatury, typu staropolskiego (najwcześniejsze wydanie w 1526 r. ; w XVII w. Dictionarium trium linguaram, Kraków 1615 r.). Układ tych dzieł był tematyczny, np. O Bodze i rzeczach niebieskich; O czesiech; O kwieciu itp.
1527 Kraków - Murmelius Orantiunculae variae... - rozmówki dotyczące życia studentów akademii w języku łacińskim, polskim i niemieckim.
1528 - Mymero lub Murmelius (dokładnie nie wiadomo) Dictionarium trium linguarum - układ tematyczny, wg czeskiego wzoru.
1531 - Jan Cervus Tucholiensis- Farrago actionum iuris Maydeburgensis - słowniczek łacińsko-polski terminów prawniczych i nazw pokrewieństwa.
1532 - Bartłomiej z Bydgoszczy opracował słownik łacińsko-polski (alfabetycznie wg części mowy).
1564 - Słownik Jana Mączyńskiego z 1564 roku w Królewcu. Słownik łacińsko-polski. Zbiór nowoczesny. Mączyński dużo podróżował po Europie. Zapoznaje się ze słownikami i ludźmi, którzy je tworzą. Zamierzał wydać część polsko-łacińską, ale mu się to nie udało: materiały w większości zaginęły. Zawiera ok. 21 tyś. wyrazów. Indeks dwutomowy opracował Kuraszkiewicz w 1962-63. W 1973 wyszło fotograficzne wydanie w opracowaniu Olescha. Zamieszcza bogaty materiał frazeologiczny, wiele przysłów, ma rozbudowany wstęp.
1621- Słownik Grzegorza Knapskiego to słownik polsko-łacińsko-grecki. Ukazał się w 1621. Nie zawiera całego zbioru leksyki, ma aspekt normatywny, mamy 30 wydań. Pierwszy tom, liczący ponad 1500 stron, zawierał materiał polsko-łacińsko-grecki, drugi tom zawierał na 840 stronach indeks łaciński do pierwszego tomu, a trzeci tom był zbiorem ok.1300 fraz idiomatycznych i przysłów. Słownik ten był ważny dla rozwoju leksykografii polskiej ze względu na użycie form nowatorskich, na gruncie polskim,
W dobie średniopolskiej pojawiły się także słowniki języków: tureckiego, litewskiego, hiszpańskiego, włoskiego, łotewskiego, języków wschodnich. Do wzbogacenia słownictwa przyczyniły się też jako pomoce dydaktyczne liczne rozmówki w jęz. polskim i obcym (zainteresowanie Polaków jęz. obcymi, potrzeba zaznajomienia cudzoziemców z polszczyzną). Na czoło wysuwają się rozmówki niemiecko-polskie (najstarsze z 1522 r.)