63. ROZWÓJ AKCENTU W JĘZYKU POLSKIM
Podczas doby średniopolskiej rozwija się, umacnia i upowszechnia system akcentu paroksytonicznego.
W średniowieczu akcent inicjalny, tzn. uwydatniający pierwszą zgłoskę dwu- i wielozgłoskowych wyrazów i zestrojów akcentowych, przeobraził się w akcent paroksytoniczny, padający na zgłoskę drugą od końca wyrazu lub zestroju akcentowego. Pewne objawy paroksytonezy są już widoczne w XV w. Wydaje się, że stabilizacja akcentu paroksytonicznego przypada na wiek XVI.
Najstarsze źródłowe zaświadczenie normy paroksytonicznej przypada na rok 1621. Jest to notatka G. Cnapiusa pod hasłem Natężenie, podnoszenie z przedłużeniem sylab w mowie, w słowiech. Wg słownikarza, także wyrazy zapożyczone mają przycisk na przedostatniej sylabie wyrazu.
Podobnie brzmią świadectwa: J. Gadebuscha, Dobrackiego, Woyny, Monety, K. F. Mullera, O. Kopczyńskiego.
W dziejach średniopolskiego akcentu miała miejsce epizodyczna tendencja tzw. transakcentacji., tzn. przemieszczenie akcentu ze zgłoski dalszej niż druga od końca na tę w zestrojowym połączeniu dwu wyrazów z samodzielnym akcentem albo w połączeniu wyrazu ortotonicznego z enklityką, np. Wielk|anoc, dobr|anoc, skarż|ył się, boj|ę się, możn|a by, chodzil|iśmy. Jest to objaw przerostu paroksytonezy. W wieku XVIII zasada transakcentacji ma rangę ogólnopolską. Walka z tą tendencją i jej powolny zanik przypada na wiek XIX.