Julian Ursyn Niemcewicz Śpiewy historyczne, oprac. Zdzisław Libera.
- najbardziej znane dzieło Niemcewicza, czytane, śpiewane, niektórzy uczyli się całości na pamięć,
- znajomość dzieł rozszerzała się, począwszy od salonów Warszawy, Krakowa, aż na wieś,
- bardzo długo były źródłem wiadomości o Polsce i podnietą uczuć narodowych,
- pieśni obejmują 33. utwory, rozpoczyna je Bogurodzica, a kończy Pogrzeb księcia Józefa Poniatowskiego,
- inicjatorem dzieła było Towarzystwo Przyjaciół Nauk, które powstało w 1800 r. w 1803 roku z inicjatywą napisania pieśni pochwalnych na cześć Polski, wyszedł Woronicz, zasadniczym utworem cyklu miał być Hymn do Boga, no ale niestety;) nie udało mu się to. W 1806 r. Staszic (który urodził się w Pile) ponowił inicjatywę.
- dzięki temu dzieło Niemcewicza ukazuje się w 1816 roku, choć było gotowe 7 lat wcześniej, Towarzystwo chciało dokładnie je przygotować.
- Kajetan Koźmian przedstawia cele Śpiewów:
1. aby ludzie poczuli cenę własnej narodowości, dowiedzieli się, jak wyglądała przeszłość,
2. chciano zachęcić społeczeństwo do uczenia się historii własnego kraju.
- Joachim Lelewel zarzucał śpiewom przekłamania historyczne,
- w zbiorze funkcjonują dwa typy utworów:
a) śpiewy historyczne – niewielkie utwory stroficzne, opowiadające o jakimś ważnym wydarzeniu w dziejach lub bohaterze,
b) dumy – liryzm poetycki, spowity smutkiem, przykłady dum: o Michale Glińskim, o Stefanie Żółkiewskim, o Stefanie Potockim.
- Duma o Żółkiewskim została napisana przed wydaniem Śpiewów, utwór napisany wg prawideł poetyki klasycznej, jedność akcji, miejsca, konsekwentna budowa kompozycyjna,. Podoba się Koźmianowi, który widzi w niej reminiscencje Eneidy czy Iliady.
- przykład: Pieśń o Bolesławie Chrobrym – na początku krótka charakterystyka, który jest dobry dla poddanych, a straszny dla sąsiadów. Opis dziejów Chrobrego: walka z Czechami, zdobycie Kijowa, walki z Jarosławem, przyjęcie cesarza Ottona. Na koniec powtórzone, że król był dobry, sprawiedliwy, waleczny. Brak większego artyzmu, przedstawianie kilku faktów historycznych.
- przewaga elementów opisowo – historycznych nad artystycznymi,
- idealizacja przeszłości, która była potrzebna społeczeństwu, wierzyli, że przeszłość zawiera budującą treść,
- generalnie Niemcewicz stara się nie oceniać, jednakże przykład oceny znajdujemy w pieśni o Janie Kazimierzu: „ Nasze to chciwość i nieludzkie kary, zniszczyły naród Kozaków waleczny…”
- poeta pomija rządy Sasów, panowanie Stanisława Augusta,
- Śpiewy przypominały świetność Polski, w czasie niewoli pokrzepiały serca, a nawet zastępowały podręcznik do historii.