Organy ustawodawcze w Polsce to Sejm i Senat. Ich główną funkcją jest stanowienie prawa.
Sejm i Senat stanowią dwuizbowy parlament. Połączone izby Sejmu i Senatu tworzą w przypadkach przewidzianych w Konstytucji Zgromadzenie Narodowe.
Sejm składa się z 460 posłów wybieranych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, proporcjonalnych, tajnych (pięcioprzymiotnikowych). Kadencja trwa 4 lata, Sejm działa permanentnie. Organami kierowniczymi Sejmu są: Marszałek Sejmu, Prezydium Sejmu i Konwent Seniorów. Organami pomocniczymi są komisje sejmowe.
Marszałek Sejmu jest posłem i najwyższym przedstawicielem izby niższej polskiego parlamentu, stoi na straży praw i godności Sejmu RP i kieruje jego pracami. Wybierany jest spośród posłów na pierwszym posiedzeniu Sejmu. Po złożeniu przez posłów ślubowania Marszałek Senior przeprowadza wybór Marszałka Sejmu. Kandydaturę może zgłosić grupa 15 posłów, a wyboru dokonuje się większością bezwzględną w głosowaniu imiennym. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej większości, wówczas przeprowadza się kolejną turę głosowania, skreślając z listy kandydatów tego, który otrzymał najmniejszą liczbę głosów. Po wyborze Marszałka dokonuje się wyboru jego zastępców – wicemarszałków.
Zadania:
reprezentuje Sejm
zwołuje posiedzenia Sejmu
przewodniczy obradom Sejmu i Zgromadzenia Narodowego
czuwa nad tokiem i terminowością prac Sejmu i jego organów
kieruje pracami Prezydium Sejmu i przewodniczy jego obradom
zwołuje Konwent Seniorów i przewodniczy jego obradom
załatwia sprawy z zakresu stosunków Sejmu z parlamentami innych krajów
nadaje, w drodze rozporządzenia, statut Kancelarii Sejmu
ustala projekt budżetu Kancelarii Sejmu
wyznacza termin wyborów prezydenckich
zastępuje Prezydenta RP do czasu objęcia urzędu przez Prezydenta w wypadku:
czasowej niezdolności Prezydenta do sprawowania urzędu
postawienia Prezydenta w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu
śmierci Prezydenta
uznaniem przez 2/3 ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego trwałej niezdolności Prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia
Prezydium Sejmu tworzą Marszałek i Wicemarszałkowie. Do funkcji Prezydium Sejmu należą:
ustalanie planu pracy Sejmu
przygotowywanie wykładni Regulaminu Izby
ustalanie zasad doradztwa naukowego i ekspertyz
zajmowanie się kwestiami prawnymi posłów
przekazywanie poszczególnym komisjom sejmowym odpowiednich spraw do rozpatrzenia.
W posiedzeniach Prezydium Sejmu bierze udział z głosem doradczym Szef Kancelarii Sejmu. Marszałek Sejmu może zaprosić na posiedzenie Prezydium Sejmu również inne osoby.
W skład Konwentu Seniorów wchodzą: Prezydium Sejmu, przewodniczący lub wiceprzewodniczący klubów oraz przedstawiciele porozumień, a także klubów parlamentarnych, jeśli reprezentują co najmniej 15 posłów oraz kół parlamentarnych reprezentujących w dniu rozpoczęcia kadencji Sejmu osobną listę wyborczą. Jest to organ zapewniający współdziałanie klubów poselskich w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac Sejmu, a także sprawuje funkcję doradczą wobec Marszałka Sejmu i Prezydium Sejmu.
Konwent Seniorów jest zwoływany przez Marszałka Sejmu, by zaopiniować m.in. projekty planów prac Sejmu, projekty porządku dziennego poszczególnych posiedzeń Sejmu i ich terminy, wnioski co do trybu dyskusji nad poszczególnymi punktami porządku dziennego posiedzenia Sejmu, wnioski co do wyboru przez Sejm jego organów, zadania i przebieg pracy Kancelarii Sejmu lub inne sprawy przekazane przez Marszałka lub Prezydium Sejmu.
Komisje sejmowe są organami Sejmu powoływanymi do rozpatrywania i przygotowywania spraw stanowiących przedmiot prac Sejmu, wyrażania opinii w sprawach przekazanych pod och obrady przez Sejm, Marszałka Sejmu lub Prezydium Sejmu oraz kontroli sejmowej w zakresie określonym Konstytucją. Można wyróżnić dwa rodzaje komisji sejmowych: komisje stałe i komisje nadzwyczajne, czyli takie, które są powoływane przez Sejm i mają dokładnie określone: cel, zasady i tryb działania. Skład osobowy poszczególnych komisji jest wybierany przez Sejm na wniosek Prezydium Sejmu po zasięgnięciu uprzednio opinii Konwentu Seniorów. Pierwsze posiedzenie komisji zwołuje i prowadzi Marszałek Sejmu – na posiedzeniu tym komisja wybiera ze swego grona prezydium komisji w składzie: przewodniczący oraz zastępcy przewodniczącego. Członkowie prezydium są powoływani i odwoływani przez komisję w głosowaniu jawnym, zwykłą większością głosów.
Specjalnym rodzajem komisji nadzwyczajnej jest komisja śledcza. Została ustanowiona ustawą z 21.01.1999. Sejm nadał jej uprawnienia prokuratorskie, a członkowie komisji uzyskali w ten sposób prawo do przesłuchiwania świadków zgodnie z zasadami kodeksu postępowania karnego. Zakończeniem pracy komisji jest sprawozdanie, które może skutkować pociągnięciem wskazanych w nim osób do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu.
Komisja powoływana jest do zbadania określonej sprawy. Powoływana jest ona przez Sejm w drodze uchwały bezwzględną większością głosów. W skład komisji może wchodzić 11 członków, którzy powinni odzwierciedlać reprezentację w Sejmie klubów parlamentarnych i kół poselskich, mających swoich przedstawicieli w Konwencie Seniorów, odpowiednio do jej liczebności. Sejmowa komisja śledcza związana jest z zakresem przedmiotowym określonym w uchwale o jej powołaniu. Komisja powinna korzystać ze swoich uprawnień jedynie w zakresie niezbędnym do wyjaśnienia meritum sprawy, tak aby nie naruszać dóbr osobistych osób trzecich. Pracami komisji kieruje jej prezydium, na zewnątrz reprezentuje ją i działa w jej imieniu przewodniczący komisji lub z jego upoważnienia zastępca przewodniczącego.
Klub parlamentarny to grupa ludzi, która została powołana na zasadzie politycznej, tworząca pewną frakcję. Klub poselski tworzy co najmniej 15 posłów.
Koło poselskie to jedna z form zrzeszenia posłów i senatorów w polskim parlamencie. Koło poselskie nie może być, tak jak klub, reprezentowane w Konwencie Seniorów chyba. Że w dniu rozpoczęcia kadencji Sejmu reprezentowało osobną listę wyborczą. Koło poselskie musi liczyć co najmniej 3 członków.
Sejm pełni funkcje:
ustrojodawczą
ustawodawczą
kreacyjną (m.in. wybiera i odwołuje skład Trybunału Stanu, Trybunału Konstytucyjnego, Prezesa NBP, udziela wotum zaufania Radzie Ministrów)
kontrolną (m.in. udziela rządowi absolutorium, uchwala budżet)
Senat składa się ze 100 senatorów wybieranych w wyborach powszechnych i bezpośrednich w głosowaniu tajnym. Organami Senatu są: Marszałek Senatu, Prezydium Senatu, Konwent Seniorów, komisje senackie. Wybierany jest na 4-letnią kadencję, rozpoczynającą się i kończącą wraz z kadencją Sejmu.
Marszałek Senatu stoi na straży praw i godności Senatu RP.
Zadania Marszałka Senatu:
reprezentuje Senat
prowadzi sprawy z zakresu stosunków z Sejmem, z parlamentami innych krajów, a także instytucjami oraz innymi organami Unii Europejskiej
ustala plan pracy Senatu, po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów
przewodniczy obradom Senatu i czuwa nad ich przebiegiem
zwołuje posiedzenia Senatu
zwołuje posiedzenia Prezydium Senatu, przewodniczy obradom i kieruje jego pracami
zwołuje Konwent Seniorów i przewodniczy jego obradom.
Do obowiązków Prezydium Senatu należy dokonywanie interpretacji regulaminu Senatu po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej, Etyki i Spraw Senatorskich, zlecanie komisjom senackim rozpatrzenia spraw w danym zakresie, ustala zasady organizowania doradztwa naukowego na rzecz Senatu i jego organów, powołuje doradców oraz korzysta z ich opinii i ekspertyz, czuwa nad wykonywaniem przez Senatorów ich obowiązków wynikających z regulaminu, opiniuje sprawy wniesione przez Marszałka Senatu, podejmuje inne czynności wynikające z regulaminu Senatu. W skład Prezydium Senatu wchodzi Marszałek Senatu wraz z wicemarszałkami.
Konwent Seniorów jest zwoływany przez Marszałka Senatu i wykonuje swoje zadania poprzez opiniowanie projektów porządku obrad Senatu, opiniowanie planu pracy oraz wypowiadanie się w sprawie terminów posiedzeń Senatu, wskazywanie potrzebnych inicjatyw ustawodawczych i rozpatrywanie oraz przedstawianie wniosków w sprawie sposobu prowadzenia dyskusji lub obrad Senatu.
Komisja senacka to komisja parlamentarna powoływana przez Senat, w celu rozpatrywania i przygotowywania spraw stanowiących przedmiot prac Senatu oraz wyrażania opinii w sprawach przekazanych pod ich obrady przez Senat, Marszałka Senatu lub Prezydium Senatu.
Senat pełni funkcje:
ustrojodawczą
ustawodawczą (ma inicjatywę ustawodawczą, rozpatruje przekazane przez Sejm ustawy)
kreacyjną (powołuje członków różnych organów konstytucyjnych).