st. kpt. mgr inż. Jacek Chrzęstek
SGSP, Katedra Techniki Pożarniczej
Zakład Informatyki i Łączności

STRUKTURA ORGANIZACYJNO-FUNKCJONALNA

SYSTEMU ŁĄCZNOŚCI WOJEWÓDZTWA

DO DZIAŁANIA W SYTUACJACH

NADZWYCZAJNYCH ZAGROśEŃ

W artykule przedstawiono koncepcję organizacyjno-funkcjonalną
systemu łączności WCZK oraz opisano systemy łączności, które
mogą stanowić uzupełnienie dla systemu łączności województwa
do działania w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń.

In the article an organizational and functional idea of Province
Crisis Management Centre communication system was presented.
The author also described the communication systems which could
be a complement for province communication system to work in
the emergency situations.

1. Wstęp

W poprzednich publikacjach przedstawiono wymagania stawiane systemom

łączności

województwa

wspomagającym

działania

podmiotów

systemu

ratownictwa i zarządzania kryzysowego (czyli szeroko rozumianego systemu
ochrony ludności) w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń, opisano czynniki
mające wpływ na funkcjonowanie takiego systemu [1] oraz zaprezentowano model
zintegrowanego systemu łączności do działania w sytuacjach nadzwyczajnych
zagrożeń [2]. Niniejsze opracowanie ma na celu zaprezentowanie przykładowej
koncepcji organizacyjno-funkcjonalnej systemu łączności Wojewódzkiego
Centrum Zarządzania Kryzysowego (WCZK). Na systemie tym bazuje system
łączności województwa do działania w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń.
Opracowanie to jest kontynuacją poprzednich artykułów i stanowi z nimi
integralną całość, w związku z tym zakłada się, że treści zawarte w [1] i [2] są
czytelnikowi znane.

2

2. Struktura organizacyjno-funkcjonalna

systemu łączności WCZK

System Łączności WCZK powinien zapewniać komunikację wewnętrzną

pomiędzy elementami centrum, interfejsy z publicznymi stacjonarnymi i
ruchomymi sieciami telekomunikacyjnymi, sieciami wydzielonymi operatorów
prywatnych oraz specjalnych, tworzyć warstwę transportową dla rozległej sieci
obejmującej urządzenia monitorowania zagrożeń oraz lokalne sieci komputerowe
podmiotów systemu, w tym także transmisję niezbędnych informacji z rozległej
bazy danych.

System Łączności WCZK obejmuje:

–

system informatyczny (lokalne sieci komputerowe z bazami danych, centralny
komputerowy system wspomagania procesów decyzyjnych i zarządzania
informacją),

–

system telekomunikacyjny:

•

sieć przewodowa (centrale komutacyjne, łącza abonenckie, sieć łączy
wewnętrznych i zewnętrznych),

•

system łączności radiowej (sieci radiotelefoniczne z radiotelefonami
wielosystemowymi),

•

interfejsy międzysystemowe,

–

system zasilania i zabezpieczeń.

2.1. System informatyczny

Cechą charakterystyczną w procesie podejmowania decyzji, szczególnie

w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń, jest szybki dostęp do pełnej i wiarygodnej
informacji o zdarzeniu, rejonie odpowiedzialności oraz o stanie zasobów ludzkich
i sprzętu. Wszystkie dostępne informacje powinna charakteryzować: kompletność,
aktualność, łatwość dostępu, łatwość selekcji i wiarygodność. Cechy te powinny
posiadać informacje pozyskane z wielu niezależnych źródeł, np. monitoringu
ś

rodowiska, baz danych udostępnionych przez podmioty tworzące system ratowni-

ctwa i zarządzania kryzysowego, zgłoszeń od różnych instytucji i osób prywatnych [3].

Nieocenioną rolę w procesie podejmowania decyzji i efektywnego

przeciwdziałania kryzysom stanowią komputerowe systemy wspomagania
zarządzania kryzysowego. Głównym celem stosowania tych systemów jest
zoptymalizowanie procesu decyzyjnego poprzez:

objęcie wspomaganiem komputerowym realizacji zadań WCZK,

ujednolicenie i usprawnienie obiegu informacji zarówno w systemie
wewnętrznym WCZK, jak i zewnętrznym (np. od i pomiędzy poszczególnymi
Powiatowymi Centrami Zarządzania Kryzysowego – PCZK),

przyspieszenie dostępu do informacji o obiektach strategicznych znajdujących
się w województwie, zmniejszając ryzyko dezaktualizacji wprowadzanych
informacji,

3

zapewnienie efektywności mechanizmów selekcji danych,

zapewnienie bezpieczeństwa przechowywanych informacji.
Systemy takie mają budowę modułową, gdzie każda z części systemu

odpowiedzialna jest za funkcje realizujące zadania z danej dziedziny pracy
systemu. Praca tych modułów powinna być niezależna od siebie. System ten
można w skrócie podzielić na następujące grupy:

funkcje odpowiedzialne za graficzne przedstawienie sytuacji w terenie
odpowiedzialności,

funkcje odpowiedzialne za organizację, przetwarzanie i segregowanie danych
w systemie,

funkcje odpowiedzialne za wspomaganie pracy operatora w zakresie obsługi
systemu (np. przez system podpowiedzi, ikon itp.),

funkcje wspierające prace administratora systemu w zakresie przydzielania
uprawnień operatorom, operacjami na bazie danych (aktualizacja, archiwizacja
itp.),

funkcje odpowiedzialne za prawidłową wymianę danych pomiędzy systemami
wykorzystywanymi w PCZK oraz innych jednostkach operacyjnych
(przetworzenie danych napływających do systemu do postaci rozpoznawalnej
przez narzędzia wykorzystywane w systemie),

funkcje odpowiedzialne za archiwizację działań operatorów w postaci raportów.
System informatyczny WCZK jest zwykle systemem sieciowym opartym na

koncepcji środowiska rozproszonego, gdzie każde stanowisko robocze posiada
swoje własne oprogramowanie aplikacyjne i wystarczającą liczbę zasobów
dyskowych umożliwiające realizację indywidualnych zadań. Stanowiska robocze
komunikują się ze sobą oraz z serwerem bazy danych poprzez lokalne sieci
komputerowe LAN (Local Area Network) oraz sieci rozległe WAN (Wide Area
Network). Takie rozwiązanie zapobiega wzajemnej zależności stanowisk i
umożliwia proste rozwiązanie pod względem logicznym i technicznym. Przykład
struktury systemu informatycznego wspomagającego zarządzanie kryzysowe w
województwie pokazano na rys. 1.

Lokalną sieć komputerową WCZK tworzą: serwery, stacje robocze stanowisk

dyspozytorskich, stanowiska administratorów, stanowiska osób funkcyjnych wraz
z dołączonymi do nich urządzeniami peryferyjnymi: drukarki, monitory, skanery
itp. Wszystkie te urządzenia połączone, np. kablem (medium transmisyjnym)
o standardzie Fast Ethemet tworzą sieć informatyczną WCZK. Medium
transmisyjnym stosowanym w sieciach lokalnych może być kabel współosiowy lub
ś

wiatłowodowy, skrętka teleinformatyczna, łącza radiowe (dla bezprzewodowej

sieci lokalnej) itp. Ważną cechą protokołów sieci lokalnych jest to, że zapewniają
one każdej stacji roboczej jednakowe szanse na uzyskanie dostępu do medium
transmisyjnego [4].

4

W celu wymiany informacji z sieciami lokalnymi lub komputerami służb

współdziałających z WCZK, jak również z terminalami zainstalowanymi na
pojazdach, czujnikami pomiarowymi, kamerami wideo musi zostać utworzona sieć
rozległa. Podstawowym elementem wyróżniającym sieci rozległe od sieci
lokalnych jest to, że sieci rozległe pokrywają swoim zasięgiem duże obszary
geograficzne (powiat, województwo, kraj), natomiast sieci lokalne obejmują
ograniczony obszar (budynek, małe miasto).

WCZK

Baza

danych

INNE

WSK

Policji

WSKR

PSP

Pogotowie

Ratunkowe

Jednostki

mobilne

WZRK

Źródła informacji:
- internet
- monitoring
- zgłoszenia osobiste
- inne

PCZK

Baza

danych

Źródła informacji:
- internet
- monitoring
- zgłoszenia osobiste
- inne

Pogotowie

Ratunkowe

PSK

PSP

PSK

Policji

PZRK

Jednostki

mobilne

INNE

PCZK

Baza

danych

Źródła informacji:
- internet
- monitoring
- zgłoszenia osobiste
- inne

Pogotowie

Ratunkowe

PSK

PSP

PSK

Policji

PZRK

Jednostki

mobilne

INNE

GCR

PSK

PSP

RCKK

Rys. 1. Struktura systemu informatycznego wspomagającego zarządzanie kryzysowe

w województwie (źródło: opracowanie własne)

Objaśnienie skrótów:
RCKK – Rządowe Centrum Koordynacji Kryzysowej, WCZK – Wojewódzkie Centrum
Zarządzania Kryzysowego, WZRK – Wojewódzki Zespół Reagowania Kryzysowego,
WSK – Wojewódzkie Stanowisko Kierowania, WSKR – Wojewódzkie Stanowisko
Koordynacji Ratownictwa, PCZK – Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego, PZRK
– Powiatowy Zespół Reagowania Kryzysowego, PSK – Powiatowe Stanowisko Kierowania,
GCR – Gminne Centrum Reagowania, PSP – Państwowa Straż Pożarna.

W sieci lokalnej komunikacja między stacjami dokonuje się na ogół w trakcie

realizacji zadań, w ramach tego samego procesu, wykorzystując własną
infrastrukturę teleinformatyczną, natomiast w sieciach rozległych przekazywane są
pliki danych (transmisja danych) za pośrednictwem infrastruktury różnych
operatorów telekomunikacyjnych (np.: sieci PSTN – Public Switched Telephone

5

Network, ISDN – Integrated Services Digital Network czy pakietowe sieci danych
PDN – Packet Data Network).

Aby informacja, która jest zbierana, magazynowana i przetwarzana mogła być

przekazana w sposób bezpieczny (przy braku możliwości ingerencji w jej treść
przez źródła zewnętrzne), pomiędzy jej źródłem a systemem i później jej odbiorcą,
system informatyczny musi zostać zintegrowany z systemem telekomunikacyjnym
stanowiącym platformę transportową dla przesyłanej informacji.

Integracja ta powinna zapewniać następujące warunki:

–

bezpieczeństwo danych na łączach,

–

odpowiednie parametry sieci (przepustowość),

–

zgodność sprzętowo-programowa pomiędzy źródłem a odbiorcą informacji,

–

niezawodność sieci,

–

ciągłość realizacji usługi.

2.2. System telekomunikacyjny

Sieć łączności przewodowej WCZK

System łączności przewodowej WCZK zapewnia wymianę informacji w

relacjach wewnętrznych WCZK (łączność wewnętrzna, wewnątrzobiektowa), a
także zewnętrznych (łączność zewnętrzna). Platformą przewodowej sieci łączności
zarówno wewnętrznej, jak i zewnętrznej WCZK powinna być cyfrowa sieć z
integracją usług ISDN. Sieć taka umożliwia korzystanie z szerokiej gamy usług
przewidzianych w tym standardzie. Możliwości sieci ISDN zostały szczegółowo
opisane w [5]. W sieci łączności przewodowej mogą funkcjonować następujące
rodzaje urządzeń:
1.

Centrala telefoniczna PABX (Private Automated Branch Exchange) wraz
z

analogowymi

i

cyfrowymi

aparatami

telefonicznymi,

konsolami

operatorskimi, faksami, wideoterminalami i innymi urządzeniami końcowymi.

2.

Urządzenia informatyczne, takie jak: stacje robocze stanowisk dyspozytorskich,
drukarki komputerowe, terminale komputerowe będące elementami sieci LAN i
WAN, serwery komputerowe i inne.

3.

Urządzenia transmisji danych, np. modemy pozwalające na transmisję danych
z komputerów za pośrednictwem analogowych sieci telefonicznych, cyfrowe
urządzenia transmisji danych.

4.

Urządzenia systemu głosowego: system „skrzynek głosowych”, system
akwizycji wywołań, system odpowiedzi faksowej, system nagrywania rozmów
telefonicznych i radiowych.

5.

Urządzenia kontrolno-pomiarowe: elementy systemu monitorowania wizyjnego,
urządzenia systemu technicznej ochrony mienia, urządzenia systemu
pomiarowego, urządzenia systemu sterowania syrenami.

6

6.

System cyfrowej telefonii bezprzewodowej standardu DECT (Digital European
Cordless Telephone): centralki telefoniczne DECT, stacje bazowe DECT,
terminale ruchome.

7.

Interfejsy do współpracujących sieci łączności: interfejsy pozwalające na
realizację połączeń z komutowaną analogową siecią telefoniczną, interfejsy
pozwalające na realizację połączeń z sieciami komputerowymi WAN, interfejsy
pozwalające na realizację połączeń z sieciami radiowymi.
Przykładowy

schemat

funkcjonalny

systemu

łączności

wewnętrznej

(wewnątrzobiektowej) WCZK pokazano na rys. 2.

Rys. 2. Schemat funkcjonalny systemu łączności wewnętrznej WCZK

(źródło: opracowanie własne)

System łączności wewnętrznej (wewnątrzobiektowej) SŁW obsługuje wszystkie

elementy składowe WCZK i zapewnia nieprzerwaną wymianę informacji
pomiędzy tymi elementami oraz umożliwia dostęp (poprzez odpowiednie
interfejsy) do innych sieci. Sieć łączności zewnętrznej zapewnia łączność WCZK z
wszystkimi potrzebnymi służbami i instytucjami w województwie. Bazą sieci
przewodowej jest publiczna komutowana sieć telefoniczna PSTN, która obejmuje
wszystkie potrzebne jednostki organizacyjne. Dodatkowo należy wykorzystać sieci
ISDN (różnych operatorów telekomunikacyjnych) zapewniające możliwość
wykorzystania terminali ISDN i dostarczanie wszystkich usług przewidzianych w

7

tym standardzie. Schemat funkcjonalny systemu łączności zewnętrznej jest
przedstawiony na rys. 3.

Aby usprawnić wymianę informacji pomiędzy służbami i instytucjami

wojewódzkiej administracji zespolonej i niezespolonej, wchodzącymi w skład
systemu ochrony ludności w województwie, należy stanowiska dyżurne tych
podmiotów połączyć z centralą ISDN znajdującą się w WCZK łączami stałymi
(tzw. „łącza sztywne” lub „gorące linie”) oraz komutowanymi (rys. 4).

W oprogramowaniu centrali WCZK powinny być zdefiniowane połączenia

z tymi stanowiskami w ten sposób, aby zestawianie połączenia następowało za
pomocą naciśnięcia jednego przycisku. Każde stanowisko dyżurne powinno być
wyposażone przynajmniej w następujące urządzenia:

konsolę operatorską, która pozwoli na zestawianie połączeń ze wszystkimi
podmiotami współdziałającymi w ramach systemu,

komputerowe stanowisko operatorskie – służące do wymiany danych
pomiędzy podmiotami systemu,

faks służący do wymiany dokumentów tekstowych i graficznych.

Rys. 3. Schemat funkcjonalny systemu łączności zewnętrznej WCZK

(źródło: opracowanie własne)

W celu zwiększenia efektywności systemu wymiany informacji w WCZK,

dodatkowo można zaimplementować interaktywny system głosowy zbudowany

8

przy wykorzystaniu komputera klasy PC i centrali ISDN (rys. 5). Oprogramowanie
systemu zwykle jest instalowane na osobnym, przeznaczonym tylko dla tego celu
komputerze, połączonym z centralą telefoniczną. Poczta głosowa w systemie
zapewniać będzie komunikację z osobami funkcyjnymi, które w danym momencie
nie mogą odebrać wywołania. Pracownicy WCZK będą mieli ustalone w systemie
"skrzynki głosowe", a uprawnieni abonenci będą mogli bezpośrednio do tych
skrzynek przesyłać wiadomości.

Rys. 4. Schemat funkcjonalny systemu łączności dyspozytorskiej WCZK

(źródło: opracowanie własne)

Właściciel skrzynki będzie odsłuchiwać pozostawione tam informacje,

wykorzystując dowolny telefon w dogodnym dla siebie momencie. Zarządzając
własną skrzynką głosową, abonent będzie mógł informacje przesłuchiwać,
kasować, zatrzymać do późniejszego wykorzystania. Jeśli użytkownik skrzynki
głosowej będzie chciał w najkrótszym czasie odbierać wiadomości do niego
przesyłane, przy jednoczesnym uniknięciu częstego dzwonienia do swojej
skrzynki, może wykorzystać automatyczne przekazywanie komunikatu o
pozostawionych w skrzynce informacjach na konkretny numer telefonu. W
systemie takim istnieje możliwość wysyłania informacji w sposób rozsiewczy,
czyli wysłanie jednej wiadomości do wielu odbiorców.

Automatyczne awizo (tzw. karta zapowiedzi słownych) pozwoli osobom,

znającym numer wewnętrzny, z którym chcą uzyskać połączenie, na wybranie

9

tonowo tego numeru, a innym dotrzeć do najbardziej odpowiedniej osoby.
Automatyczne awizo uprości również dotarcie do grup automatycznego rozdziału
wywołań. Dzwoniące osoby nie będą musiały znać właściwego numeru do
konkretnego dyspozytora (osoby funkcyjnej, działu), tylko będą dzwonić pod jeden
numer. Automatyczne awizo przedstawi dzwoniącemu sposób dotarcia do
odpowiedniej
komórki organizacyjnej poprzez wybór konkretnej cyfry i skieruje do właściwej
kolejki wywołań. System może również udzielać informacji w postaci faksów.
Dzwoniące osoby, po dokonaniu wyboru rodzaju informacji, otrzymają je w
postaci stron faksowych, wysyłanych z pamięci systemu. Istnieje możliwość
oddzwonienia przez system pod podany przez wywołującą osobę numer i
przetransmitowania informacji, bez narażania go na dalsze koszty.

Rys. 5. System informacji głosowej (źródło: opracowanie własne)

System radiowy

W sytuacjach kryzysowych przedstawiciele administracji państwowej, służb

ochrony ludności i ratownictwa potrzebują skutecznej i niezawodnej łączności,
która zapewni im szybkie komunikowanie się i wymianę ważnych informacji.
Wobec podatności łączności przewodowej na uszkodzenia w czasie występowania
nadzwyczajnych zagrożeń konieczne jest utworzenie alternatywnego systemu
łączności radiowej [6]. Jest to system funkcjonujący na dwóch poziomach:

Urząd Wojewódzki (Wojewódzkie Centrum Zarządzania Kryzysowego) –
Powiatowe Centra Zarządzania Kryzysowego (PCZK),

PCZK – Gminy (Gminne Centra Reagowania – GCR).

System ten umożliwia przekazywanie informacji słownych, zbieranie informacji

o stanie środowiska naturalnego lub zagrożeń, alarmowanie ludności oraz wymianę
danych komputerowych. Wielkość plików nie może być jednak duża, gdyż
transmisja danych na kanałach transmisyjnych o szerokości 12,5 kHz jest
ograniczona

10

i wynosi od 1200 do 9600 bit/s. Transmisja taka traktowana jest jako zastępczy
ś

rodek przekazu informacji w przypadku braku możliwości wykorzystania

ś

rodków przewodowych.

System ten może wspomagać niżej opisane funkcje systemu ratownictwa i

zarządzania kryzysowego:

Kierowanie i wspomaganie

Bezpośrednie i najskuteczniejsze działania w sytuacjach kryzysowych są

realizowane na szczeblu lokalnym. Towarzyszą temu przekazywane drogą radiową
następujące dane udokumentowane w formie plików tekstowych:

•

decyzje wykonawcze podejmowane na wyższym szczeblu, np. o
rozdysponowaniu sił i środków ratowniczych,

•

uprawnienia podejmowania decyzji na miejscu wydarzeń,

•

wspomaganie podejmowania decyzji z wojewódzkich, powiatowych baz
danych,

•

charakterystyki fizykochemiczne substytucji niebezpiecznych, prognozy
meteorologiczne itp.,

•

prognozy możliwego rozwoju wydarzeń.

Wszystkie decyzje i informacje przekazywane drogą radiową na szczeblach

kierowania powinny być automatycznie rejestrowane. Można to osiągnąć za
pomocą urządzeń automatycznego zapisu rozmów telefonicznych i radiowych z
rejestracją znaczników czasu.

Współdziałanie na wszystkich szczeblach

W trakcie reagowania na sytuację kryzysową lub w czasie usuwania jej skutków

współdziałają ze sobą różne służby administracji, bezpieczeństwa i ratownictwa.
W celu koordynacji działań wymagana jest wymiana informacji drogą radiową
przede wszystkim pomiędzy takimi uczestnikami zdarzeń, jak: Państwowa Straż
Pożarna, Ochotnicza Straż Pożarna, Policja, Pogotowie Ratunkowe.

Łączność radiowa wykorzystywana jest również w celu skoordynowania

uczestnictwa innych podmiotów biorących udział w działaniach kryzysowych, np.:
Pogotowie Energetyczne i Pogotowie Gazowe, służby ochronny środowiska,
służby wodno-kanalizacyjne, Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne, szpitale, służby
PKP, wojsko, inne.

Współpraca radiowa powinna być określona na podstawie z góry ustalonych

zasad i sprawdzona w czasie ćwiczeń symulujących różne zagrożenia i scenariusze
możliwych wydarzeń.

Monitoring i alarmowanie

W celu szybkiego przeciwdziałania sytuacjom kryzysowym konieczne jest

stworzenie na szczeblach wojewódzkim i powiatowym systemu monitoringu
i alarmowania ludności. Realizowane jest to poprzez współpracę urządzeń
radiowych wchodzących w skład Centrów Zarządzania Kryzysowego z lokalnymi
systemami monitoringu, np.: radiowymi centralami monitoringu poziomu wód,

11

radiowymi centralami monitoringu zagrożeń chemicznych oraz z centralami
radiowego sterowania syrenami alarmowymi.

Łączność powiadamiania na wszystkich szczeblach

W przypadku zaistnienia sytuacji kryzysowej pojawia się potrzeba

natychmiastowego powiadomienia osób funkcyjnych o zaistniałych zagrożeniach
w trybie alarmowym. Może się to odbywać za pomocą:
–

radiotelefonu ( alarmowe wywołanie),

–

lokalnego systemu przywoławczego (LSP) włączonego do systemu radiowego,

–

innych systemów łączności (np. za pomocą sieci GSM – Global System for
Mobile Communication).

W celu prawidłowego powiadamiania powinien być określony system sygnałów

alarmowych jednoznaczny w interpretacji i prosty w działaniu.

Przykład systemu łączności radiowej Wojewódzkiego Centrum Zarządzania

Kryzysowego jest przedstawiony na rys. 6.

Składa się on z kilku radiowych sieci konwencjonalnych, pracujących w

paśmie 160 MHz. Wykorzystane są tu nowoczesne radiotelefony umożliwiające
transmisję mowy oraz transmisję danych w formie komunikatów, radiogramów itp.
W skład systemu wchodzą radiotelefony doręczne, przewoźne, stacje bazowe
(np. w Komendach Powiatowych Policji – KPP, Komendach Powiatowych
Państwowej Straży Pożarnej – KP PSP. Pogotowiu Ratunkowym – POG,
Gminnych Centrach Reagowania – GCR) i retransmisyjne, a także interfejsy
telefoniczne
(do połączeń z siecią telefoniczną poprzez centralę CT), Lokalne Systemy
Przywoławcze (LSP), Moduły Transmisji Danych Komputerowych, Centrala
Systemu Włączania Syren (CSWS), Radiowe Systemy Włączania Syren (RSWS) i
Monitorowania, Wielokanałowe Systemy Zapisu Korespondencji (WSZ).

12

Rys. 6. Schemat systemu łączności radiowej WCZK (objaśnienie skrótów w

tekście)

(źródło: opracowanie własne)

Łączność odbywa się w kanałach wojewódzkim KI i powiatowych K2-K3,

a w wypadku konieczności wydłużenia zasięgów w kanałach retransmisyjnych Ks.
Dodatkowo w celu ostrzegania wykorzystywane są kanały alarmowe Ka. Do
koordynacji działań poszczególnych służb wykorzystywane są kanały własne
poszczególnych uczestników zdarzenia kryzysowego Kn lub kanał koordynacyjny
KK.

2.3. Bezpiecze

ń

stwo i zasilanie systemu ł

ą

czno

ś

ci WCZK

Wszelkie informacje o klauzuli poufności „tajne” i wyższej (zgodnie z

aktualnymi przepisami) przesyłane za pomocą technicznych środków łączności
powinny być szyfrowane, a dostęp do nich powinien być ograniczony.

W rozproszonych systemach informatyczno-telekomunikacyjnych problemy

związane z bezpieczeństwem sieci są bardzo istotne. Wynika to z faktu, że dane nie
są umiejscawiane w jednym centralnym ośrodku, w którym zabezpieczenia
techniczne i fizyczne zapewniają ich bezpieczeństwo. Nie można stworzyć
otwartego systemu będącego jednocześnie bezpiecznym. Każde rozwiązanie jest
kompromisem pomiędzy bezpieczeństwem systemu i jego otwartością.

13

System zabezpieczeń sieci powinien zapewnić:

•

identyfikację użytkowników, która odbywa się programowo (np. za
pomocą haseł) lub sprzętowo,

•

ochronę zasobów polegającą na ochronie danych (realizowana jest na
poziomie systemu oraz poziomie sprzętu) oraz sprzętu,

•

identyfikację trasy zwanej też identyfikacją węzłów polegającą na
określeniu węzłów biorących udział w sesji oraz ich wzajemnych
powiązań,

•

ochronę sprzętu na wielu poziomach w celu zapewnienie sprawności
działania sieci.

Sieć energetyczna WCZK zasilająca cały system powinna zapewnić:

ciągłą i poprawną pracę urządzeń również w sytuacji awaryjnej,

bezpieczeństwo personelu poprzez prawidłowe rozwiązanie ochrony
przeciwporażeniowej w obiektach.

Zapewnienie ciągłej i prawidłowej pracy powinno być zwykle realizowane

przez zapewnienie wymaganej odporności urządzeń na zaniki napięcia. Powinno to
być zrealizowane poprzez zainstalowanie urządzeń UPS dla podtrzymania zasilania
przy krótkotrwałych zanikach napięcia zasilającego (maksymalnie kilku godzin).

W przypadku dłuższych awarii systemy zasilania powinny być zaopatrzone we

własne źródła zasilania (agregaty prądotwórcze).

Niezależnie od awaryjnych źródeł zasilania główne urządzenia systemów

telekomunikacyjnych i informatycznych powinny być zasilane z dwóch
niezależnych od siebie przyłączy energetycznych. W przypadku awarii jednej z
podstacji

zapewniona

jest

ciągłość

zasilania.

Zapewnienie

warunków

bezpieczeństwa dla personelu wymaga zaprojektowania właściwej ochrony
przeciwporażeniowej.

3. Systemy łączności uzupełniające i wspomagające system łączności

województwa do działania w sytuacjach

nadzwyczajnych zagrożeń

Polowe systemy łączności przeznaczone są do zapewnienia skutecznej łącznoś-

ci zarówno między uczestniczącymi w działaniach jednostkami ratowniczymi
i współdziałającymi, jak również w relacjach miejsce zdarzenia–centrum
zarządzania kryzysowego. Ich zadaniem jest zabezpieczenie łączności na
obszarach nie posiadających infrastruktury telekomunikacyjnej lub tam, gdzie
została ona zniszczona (np. wskutek powodzi, pożaru, trzęsienia ziemi, huraganów
czy aktów terrorystycznych). Zaangażowane w działaniach nadzwyczajnych
zagrożeń jednostki, ze względu na dynamiczny rozwój sytuacji są w ciągłym
ruchu, przemieszczają się, z czego wynika konieczność zapewnienia łączności
radiowej na obszarze o znacznej powierzchni.

Dla sprawnego kierowania działaniami ratowniczymi, koordynowaniem tych

działań i wspomaganiem zachodzić może również potrzeba rozwinięcia sieci

14

telekomunikacyjnej, która powinna być powiązana z publiczną siecią telefoniczną
lub/i z innymi sieciami. System spełniający powyższe wymagania powinien mieć
budowę modułową, charakteryzować się łatwością zarówno transportu, jak i
rozwinięcia go w dowolnym terenie.

Nowoczesny polowy system łączności powinien posiadać następujące cechy:

•

elastyczna architektura: optymalne wielkości sieci, zastosowanie prostej
redundancji,

•

wyczerpujący zestaw funkcji dla użytkowników tradycyjnych systemów PMR,
dodatkowe funkcje zbliżone do funkcji dostępnych w sieciach komórkowych,

•

otwarta platforma dla integracji systemu: PABX, funkcje dyspozytorskie,
lokalizacja pojazdów, odwołania do bazy danych, e-mail, transmisja obrazów,
rejestracja rozmów, centrum dowodzenia, globalne zarządzanie siecią,

•

połączenie najnowszych osiągnięć w radiokomunikacji ruchomej i w technice
komputerowej,

•

pełna zgodność ze standardem TETRA – TErrestrial Trunked Radio (wielu
dostawców urządzeń).

W skład systemu mogą wchodzić takiego urządzenia, jak:

stacja bazowa,

komplet radiotelefonów doręcznych,

antena, kable antenowe, maszt teleskopowy z elementami mocującymi,

radiowa stacja przekaźnikowa,

cyfrowa centrala telefoniczna,

pulpit operatora, aparaty telefoniczne,

agregat prądotwórczy,

zestaw mobilnej cyfrowej linii radiowej.

Podsystem łączności radiowej składający się ze stacji bazowej i radiotelefonów

doręcznych umożliwia uruchomienie sieci radiowej o ograniczonym zasięgu
w miejscu zdarzenia. Zainstalowanie przekaźnikowej stacji radiowej pozwala na
skuteczne rozszerzenie zasięgu do kilkudziesięciu kilometrów, w zależności od
ukształtowania terenu i wykorzystywanego pasma częstotliwości. Polowa centrala
telefoniczna umożliwia realizację połączeń między użytkownikami systemu oraz
zapewnia dostęp do sieci telefonicznych. W zależności od potrzeb na miejscu
zdarzenia do centrali dołączone mogą być aparaty stacjonarne (analogowe,
cyfrowe), terminale umożliwiające transmisję danych oraz podsystem łączności
bezprzewodowej pracujący w standardzie DECT. Radiolinia wchodząca w skład
systemu umożliwia jego połączenie z publiczną siecią telefoniczną. W zależności
od topografii terenu oraz częstotliwości może mieć zasięg kilkudziesięciu
kilometrów.

Publiczne sieci ł

ą

czno

ś

ci ruchomej

Dynamiczny rozwój systemów telefonii komórkowej, a co za tym idzie, szeroki

pakiet oferowanych usług, ciągłe zwiększanie zasięgu działania sieci

15

komórkowych, decydują o rosnącej popularności tego rodzaju łączności.
Najbardziej popularnym w zakresie cyfrowej łączności ruchomej jest obecnie
standard GSM. Podlega on ciągłej ewolucji, dzięki czemu obecnie możliwa jest już
transmisja danych poprzez zastosowanie interfejsu komputerowego oraz transmisja
telefaksowa.
Ponadto istnieje, między innymi, możliwość realizacji wywołań grupowych,
telekonferencji,

porządkowania

wywołań

oraz

identyfikacja

abonenta

wywołującego. Pomimo niewątpliwie wielu zalet, jakie ma system telefonii
komórkowej, należy pamiętać, że jest to system publiczny, niekoniecznie
funkcjonujący

zgodnie

z oczekiwaniami służb ratowniczych.

Dlatego może być używany tylko jako system uzupełniający pozostałe

podsystemy wchodzące w skład zintegrowanego systemu łączności województwa
do działania w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń.

Satelitarne systemy ł

ą

czno

ś

ci

W projektach nowych standardów dotyczących zintegrowanych systemów

łączności do działania w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń bardzo wyraźnie
zaznacza się wykorzystanie systemów satelitarnych jako elementów składowych
sieci. Spowodowane jest to m.in. tym, że dają one możliwość uzyskania
kompatybilnego standardu światowego. Systemy satelitarne mogą być
wykorzystywane do uzupełnienia pokrycia uzyskiwanego przez systemy
radiokomunikacji ruchomej lądowej.

Trendy rozwojowe systemów łączności satelitarnej odnoszą się do

umożliwienia uzyskania łączności o zasięgu globalnym z jednoczesnym
zapewnieniem realizacji szerokiej gamy usług z dziedziny multimediów.

Dotyczy to, między innymi:

dostępu do baz danych i lokalnych sieci komputerowych,

dostępu do Internetu (szybkie łącza),

transferu plików,

obsługi poczty elektronicznej,

połączeń sieci lokalnych LAN z sieciami rozległymi WAN,

wysokiej jakości wideofonii i wideokonferencji,

dołączenia do sieci stacjonarnej systemów radiowego dostępu abonenckiego itp.
Zastosowanie systemów łączności satelitarnej ma uzasadnienie w przypadku

konieczności zapewnienia łączności z terenów, gdzie nie istnieje, bądź uległa
całkowitemu

zniszczeniu

infrastruktura

sieci

telekomunikacyjnej,

a

konwencjonalne środki łączności radiowej nie umożliwiają komunikacji.

16

4. Podsumowanie

Możliwości technologiczne współczesnych systemów, urządzeń i środków

łączności, które w ogólnym zarysie zostały przedstawione w artykule, dają
skuteczne narzędzia dobudowy systemów łączności wiążących ze sobą różnych
użytkowników, łącząc w sobie elementy techniki, organizacji i finansów.
Możliwości techniczne to jednak nie wszystko, aby system wymiany informacji
funkcjonował

sprawnie.

Najważniejszym

elementem

wpływającym

na

efektywność systemu łączności jest sprawnie działający system ochrony ludności
(ratownictwa i zarządzania kryzysowego), a więc system o jasno sprecyzowanej
strukturze funkcjonowania i kompetencjach poszczególnych jego komponentów.
Wynika to z tego, że struktura takiego systemu jest nadrzędna wobec struktury
systemu łączności. Bardzo istotnym czynnikiem jest również wiedza jego
użytkowników o elementarnych zasadach organizacji łączności w różnych
warunkach sytuacyjnych i możliwościach funkcjonalnych sprzętu łączności przez
nich wykorzystywanego.

Zaprezentowany w opracowaniu system łączności z wykorzystaniem opisanych

ś

rodków technicznych, którego podstawą są alternatywne rozwiązania wzajemnie

się uzupełniające, zapewnia wojewodzie pełną informację o aktualnej sytuacji
w województwie, co pozwala mu na podejmowanie właściwych i skutecznych
decyzji w zakresie kierowania i koordynacji zarządzaniem kryzysowym zarówno
w sytuacjach „normalnych”, jak i w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń.

W chwili obecnej najlepszym rozwiązaniem, jeśli chodzi o system łączności

ratownictwa i zarządzania kryzysowego na terenie kraju, byłby system łączności
radiowej w standardzie TETRA, z którym wiązane są ogromne nadzieje. Jednak
z analizy przeprowadzonej przez Instytut Łączności w Miedzeszynie wynika, że
wymagałoby to ogromnych nakładów finansowych (ok. 4 mld euro), co nie rokuje
szybkiego wprowadzenia. Dlatego zaprezentowane w niniejszym opracowaniu
rozwiązania

organizacyjno-funkcjonalne

systemu

łączności

województwa,

wykorzystującego jako jeden z podsystemów łączności system łączności
radiotelefonicznej, tzw. konwencjonalnej, działającej w paśmie częstotliwości 160
MHz
(a więc pasma, z którego korzystają prawie wszystkie podmioty ratownictwa i
zarządzania

kryzysowego),

mogą

skutecznie

funkcjonować

do

czasu

wprowadzenia systemu TETRA, a później być wykorzystane jako rozwiązania
rezerwowe (alternatywne) w przypadku np. zniszczenia infrastruktury technicznej
systemu głównego w wyniku jakiegoś nadzwyczajnego zdarzenia (katastrofy
naturalnej, aktu terroru itp.). Ponadto uważa się, że przedstawione w [1]
wymagania stawiane systemom łączności województwa i ich funkcjonowanie w
sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń, czynniki determinujące funkcjonowanie
systemów łączności wspomagających procesy zarządzania kryzysowego, jak i
przykładowe rozwiązania organizacyjne – funkcjonalne zaprezentowane w
niniejszym artykule powinny być brane pod uwagę podczas opracowywania
planów łączności województwa na wypadek nadzwyczajnych zagrożeń. Przy

17

opracowywaniu planów reagowania kryzysowego w województwach należy w
związku z tym rozwiązać wiele istotnych problemów prawno-organizacyjnych, z
których najważniejsze to:

•

zapewnienie zgodności przyjętych struktur systemów łączności w czasie
działań rutynowych i działań w sytuacjach szczególnych zagrożeń ze
strukturami organów zarządzania kryzysowego,

•

określenie wpływu czynników nadzwyczajnych zagrożeń na funkcjonowanie
systemu łączności (czynniki te, jako jeden z celów badań, zostały częściowo
zidentyfikowane i zaprezentowane w opracowaniu),

•

zbilansowanie potrzeb informacyjnych w celu określenia wymaganej
przepustowości systemu łączności w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń
(identyfikacja tych potrzeb była również jednym z celów przeprowadzonych
badań),

•

właściwa organizacja systemu łączności integrującego wszystkich uczestników
działań kryzysowych.

Artykuł ten stanowi jednocześnie finalizację wyników badań własnych autora

przeprowadzonych w 2004 r. nt. „Opracowanie modelu zintegrowanego systemu
łączności województwa do działania w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń”.

S U M M A R Y

Jacek CHRZĘSTEK

THE ORGANIZATIONAL AND FUNCTIONAL STRUCTURE

OF COMMUNICATION SYSTEM OF PROVINCE TO WORK

IN EMERGENCY SITUATIONS

At the beginning of the article the general structure of communication systems
of Province Crisis Management Centre was presented. Next the author showed the
description of information technology system and described the telecommunication
system which consists of wire and radio system. The attention is drawn to the
safety and to supply of Province Crisis Management Centre communication
system. At the end the systems of communication that may be a complement for
the system of province to work in emergency were described.

PI

Ś

MIENNICTWO

1.

Chrzęstek J.: Potrzeby i wymagania stawiane systemom łączności województwa
do działania w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń. „Zeszyty Naukowe
SGSP” Nr 33, Warszawa 2005.

2.

Chrzęstek J. : Model zintegrowanego systemu łączności województwa do
działania w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń. „Zeszyty Naukowe SGSP”
Nr 33, Warszawa 2005.

18

3.

Haratym

J.:

Zabezpieczenie

informacyjne

w

systemie

zarządzania

kryzysowego, referat z seminarium „Łączność w stanach nadzwyczajnych
zagrożeń”. IŁ, Warszawa 2001.

4.

Simmonds A.: Wprowadzenie do transmisji danych. WKiŁ, Warszawa 1999.

5.

Chrzęstek J., Maciak T., Lubański A.: Usługi oferowane w sieciach ISDN
i możliwości ich wykorzystania w PSP. „Zeszyty Naukowe SGSP” Nr 25,
Warszawa 2000.

6.

Wesołowski K.: Systemy radiokomunikacji ruchomej. WKiŁ, Warszawa 2003.

19