T EOLOGIA DUCHOWOŚCI – TEST

GRUPA 1.

- przedmiot materialny teologii duchowości: DUCHOWOŚĆ

Duchowość jest terminem antropologicznym wskazującym na naturę człowieka i jest wyrazem aktywności człowieka, czyli odniesieniem człowieka do transcendencji. Duchowość oznacza aktywność poznawczo-wolitywną-behawioralną skierowaną na transcendencję. Jeżeli ową transcendencję stanowi osoba, to jest nią Bóg – i mówimy wtedy o chrześcijaństwie. Mając określoną naturę duchowości należy określić jedność duchowości. Jedność ma swoją podstawę w samym człowieku. Człowiek złożony jest z wielu wymiarów, ale wszystkie stanowią jakąś całość. Każdy z wymiarów jest nośnikiem potrzeb w zetknięciu z danymi wartościami, które są poza nimi, np. w sferze natury potrzeba żywienia się odpowiednią ilością pokarmu. W wymiarze osobowościowym jest potrzeba bezpieczeństwa bytowego, zabezpieczenia osobowościowego, samoaktualizacji. W wymiarze osoby jest zdolność miłowania, moralnej oceny, celowości, podziwu.

- chrześcijańskie pojecie ascezy

Jest środkiem usprawnienia większej relacji z Bogiem. Dzieli się na:

1. Pozytywną – zdobywanie cnót

2. Negatywną – walka z wadami

3. Czynną – wysiłek człowieka by zdobywać cnoty

4. Bierną – poddanie się Duchowi Świętemu

Asceza nie jest pojęciem jednoznacznym. Z greckiego ascein oznacza uprawiać, kształtować. W pierwszym rzędzie oznaczało wykonywanie ćwiczeń fizycznych, a w drugim ćwiczeń woli. Jest to pewien wysiłek człowieka w celu osiągnięcia rozwoju. Chrześcijańskie znaczenie temu terminowi dał Klemens Aleksandryjski (+ 215). Kontynuował to znaczenie Orygenes. Używano je na określenie zmagań wykonywanych przez chrześcijan w celu zjednoczenia się z Bogiem, nawiązania więzi z Chrystusem. Za potrzebą ascezy przemawiają kwestie jak:

1. Potrzeba harmonii – asceza służy zdobywaniu równowagi duchowej i cielesnej (racja antropologiczna)

2. Racja Chrystologiczna – wezwanie Chrystusa do tego by zapierać się siebie i by stawać się doskonałymi jak Ojciec Niebieski

3. Racja Eklezjologiczna – jesteśmy we wspólnocie i ze względu na to jest potrzeba ascezy, wymaga tego duch jedności i miłości

4. Konieczność zmagania się ze światem

Asceza nie jest niszczeniem instynktów istniejących w nas ale podporządkowaniem ich rozumowi, a rozumu Bogu i Duchowi Świętemu. Asceza wprowadzając ład przez podporządkowanie instynktów rozumowi pozwala uzyskać prawdziwą wolność. Asceza właściwie uprawiana uwzględnia stan w jakim żyjemy, nasze obowiązki oraz miłość do Boga i bliźniego.

- różnice między teologią dogmatyczną a teologią duchowości

Teologia dogmatyczna artykułuje podstawy rozumienia doświadczenia duchowego, ustala treści wiary i podaje je w formie dogmatów. Teologia duchowości zajmuje się przyswajaniem tych prawd wiary w konkretnym przypadku, wcielaniem w życie podstaw dogmatycznych. Baltazar porównał te dwie teologie na zasadzie obrazu ciała i kości. Dla ciała (teologii duchowości) kośćmi jest teologia dogmatyczna. Obie bez siebie nie mogą istnieć.

- podaj definicję duchowości chrześcijańskiej

Duchowość jest wyrazem aktywności człowieka, czyli odniesieniem człowieka do transcendencji. Ową transcendencję stanowi w chrześcijaństwie Bóg – osoba. Duchowość chrześcijańska ma swoje źródło w Chrystusie, On jest przyczyną: sprawczą, wzorczą i celową – przez Chrystusa, w Chrystusie i z Chrystusem. Ten chrystocentryzm sprawia, iż człowiek mimo istotowo różnych cech jest istotowo jednym.

- źródła teologii duchowości:

1. teologiczne:

   1. Pismo Święte

   2. Tradycja

   3. Nauczanie Kościoła;

2. empiryczne: doświadczenie, dotyczące przekazu doświadczenia życia duchowego;

   1. przekaz bezpośredni (nieformalny), np. dzienniki, zapiski, notatki, teksty prywatnych modlitw nacechowane silnymi przeżyciem uczuciowym mogą to być zbiorowe świadectwa członków stowarzyszeń

   2. przekaz pośredni (sformalizowany) dzielimy jeszcze w zależności od zapośredniczenia:

      1. źródła opisowo-komunikujące – np. hagiografie

      2. źródła analityczno-syntetyczne – dane, które zostały poddane analizie i powstały w wyniku jakiejś syntezy

3. pomocnicze: wszystkie dyscypliny związane z analizą i rozumieniem człowieka – psychologia, pedagogika, filozofia, socjologia, semiotyka itp.

GRUPA 2.

- Przedmiot formalny teologii duchowości: DOŚWIADCZENIE religijno – duchowe.

Jest to doświadczenie egzystencjalne dzięki któremu dochodzi do zmiany w osobowości człowieka. Jest to osobowa relacja z Bogiem, aż do zjednoczenia się z nim. Podmiot jest w tej relacji ze względu na religijną cześć jaka oddaje Bogu, jest to aktualizowanie przez Boga tkwiących w człowieku możliwości. Pierwszym, który oddziałuje jest Bóg a aktywność człowieka polega na wyjściu naprzeciw temu oddziaływaniu.

- Różnica między teologią moralną a teologią duchowości.

Teologia moralna studiuje strukturę działania człowieka i określa prawa tym działaniem rządzące. Zajmuje się analizą stosunku czynu do normy moralnej i odpowiada co jest dobre a co złe. Nie nadaje doświadczeniu człowieka charakteru normatywnego. Jest warunkiem „sine qua non” teologii duchowości.

Teologia duchowości zaś rozważa życie duchowe, które przejawia się w doświadczeniu duchowym. Analizując doświadczenie duchowe formułuje prawa rozwoju. Nie tyle zajmuje się powinnością modlitwy ale bardziej jej formą i sposobem jej rozwoju. Nie formułuje praw obligatoryjnych.

- modlitwa i jej relacje

Modlitwa – to relacja osobowa człowieka z Bogiem. Jest swego rodzaju dialogiem. Wzniesieniem się duszy do
Boga. Inicjatywa należy do Boga. Bóg inicjuje spotkanie z człowiekiem. Modlitwa jest łaską, o którą ma prosić, a z drugiej sztuką, której ma się uczyć. Boża inicjatywa dotyczy wszystkich Osób. Na modlitwie Bóg Ojciec mówi przez Chrystusa w Duchu Świętym. My udzielamy odpowiedzi Ojcu przez Chrystusa w Duchu Świętym. Chrystus jest osobą sprawczą, wzorczą i celową modlitwy (przez Chrystusa, z Chrystusem i w Chrystusie). Modlitwa jest zawsze przez Boga słuchana ale nie zawsze musi być wysłuchana. By modlitwa była owocna musi być zaufanie i posłuszeństwo. Musi być odpowiedni sposób, intencja i walory moralne. Jest również relacja między modlitwą a wiarą – „Taka modlitwa jaka wiara” oraz relacja modlitwa a pracą – zachodzi miedzy nimi ścisła więź, wynikiem jednoczącym jest miłość, która doskonali ludzką wolę a od której zależy i modlitwa i praca. Im bardziej miłość będzie przenikać naszą wolę tym bardziej praca będzie skierowana na bycie modlitwą. Możliwa jest „modlitwa życiem”.

Modlitwa chrześcijańska – podstawą jest Chrystus, naturalne poznanie Boga zostaje dopełnione objawieniem Chrystusa, dzięki niemu Bóg staje się Ojcem i wspólnotą Osób, z którą możemy wejść w osobowy dialog. Uobecnia to w pełni Eucharystia.

Modlitwa naturalna – zachwyt nad światem, swoja skończonością i odniesienie tego do Stwórcy, często mimowolne.

Trudności w modlitwie:

1. Wynikające z kondycji ludzkiej:

   1. Zawinione (roztargnienia) – dobrowolne lekceważenie modlitwy przez jej przerywanie lub zaniechanie.

   2. Niezawinione (roztargnieni niezawinione) – wynika z zakłóceń zewnętrznych

2. Wynikające z dopustu Bożego

   1. Oschłości – są dopuszczane przez Boga dla pogłębienia z nim więzi, jest to brak odczucia radości i satysfakcji z prowadzonego dialogu z Bogiem

Rodzaje modlitwy:

1. Ze względu na adresata:

   1. wielbienie – zachwyt nad doskonałościami Boga w Jego naturze lub stworzeniu

   2. dziękczynienie – jest to wyrażenie wdzięczności za obdarowanie

   3. przebłaganie – uniżenie się przed Bogiem z powodu własnej grzeszności

   4. błaganie – prośba o wsparcie wynikające ze stanu egzystencjalnego zjednoczenia z Bogiem

2. Ze względu na podmiot:

   1. indywidualną – indywidualnie zanoszona przez Boga

   2. zbiorowa – wraz ze społecznością, dzieli się na:

      1. liturgiczną – we wspólnocie, aktualizowane w jedności z Kościołem, np. brewiarz;

      2. pozaliturgiczną – we wspólnocie, ale nie schematyczną ustaloną przez Kościół np. modlitwa spontaniczna na oazie;

3. Ze względu na sposób:

   1. ustna – wyrażana w słowach

   2. myślna – rozważanie lub rozmyślanie tajemnic Bożych (działanie rozumu), dzieli się na:

      1. rozmyślanie – podstawą jest praca intelektu

      2. medytacja – intelekt poddaje się działaniu woli, człowiek zaczyna przylegać do poznanej prawdy

      3. kontemplacyjna – czyli „mieć upodobanie”, trwanie w obecności, dominuje miłość, odsłania stopień zjednoczenia z Bogiem (akcent pada na wolę). Kontemplacja może być nabyta (człowiek podejmuje wysiłek) lub wlana (sam Bóg daje łaskę – mniejszy wysiłek człowieka)

Modlitwa dyskursywna posiada pewne schematy. Najbardziej znana jest ignacjańska.

Zestaw cech – wartości:

1. Przebaczenie bliźnim - Wartość modlitwy uwarunkowana jest miłością człowieka, miłością przebaczającą bliźniemu.

2. Nieafiszowanie się wobec ludzi

3. Wyeliminowanie wielomówstwa - Jezus mówi, żeby nie być na modlitwie gadatliwym

4. Zaufanie - Trzeba się oddać na modlitwie Bogu całkowicie

5. Wytrwałość na modlitwie

6. Pokora na modlitwie

- natura chrześcijańskiego doświadczenia

Jest to aktualizacja przez Boga tkwiących w człowieku możliwości. To Bóg jest tym, który wychodzi jako pierwszy a aktywność człowieka polega na wyjściu naprzeciw temu oddziaływaniu. Doświadczenie chrześcijańskie będzie więc doznaniem Boga udzielającego i objawiającego się przez Chrystusa w Duchu Świętym co możliwe jest dzięki łasce, która polega na wejściu w kontakt z osobą, jaką jest Bóg, łaska jest kimś. To udzielanie się Boga następuje w sposób chronologiczny w sakramencie chrztu, odzyskując obraz Boga stajemy się dziećmi Boga. W procesie doświadczenia chrześcijańskiego wraz z samo udzielaniem się Boga dane nam są 3 cnoty teologalne – wiara, nadzieja i miłość, które jako dary Ducha Świętego pozwalają się z Bogiem zjednoczyć. Gdy z tymi cnotami i darami współpracujemy, odnajdujemy w sobie obraz Boga, co możliwe jest tylko w Kościele, którego Chrystus jest głową. Kościół zaś w swoim Urzędzie Nauczycielskim służy jako weryfikator doświadczenia religijno-duchowego.

Naturą chrześcijańskiego doświadczenia jest chrystocentryzm i eklezjalność. Eklezjalność zakłada cztery zasadnicze znamiona:

• Sytuuje w relacji z Bogiem, z ludźmi i ze światem;

• Powoduje weryfikację indywidualnego doświadczenia duchowego

• Kreowanie prawdziwie wspólnoty więzów

• Wspólnotowo przeżywane zwycięstwo Chrystusa nad grzechem i śmiercią, chrześcijańskie doświadczenie duchowe oznacza zawierzenie Chrystusowi ochrzczonego, który udziela się we chrzcie sprawowanym w Kościele;

Miejsce aktualizacji - sytuacje i okoliczności urzeczywistniania się tego doświadczenia. Tradycyjnie dzieli się na:

• Klasyczne – kult, mistykę

• Nowe – rzeczywistości doczesnego zaangażowania się człowieka i cielesność człowieka

Inny podział uwzględnia stronę wertykalną (sakramenty, kult, modlitwa, mistyka) i horyzontalną (cielesność, doczesność).

- cechy doświadczenia mistycznego

Zasadnicze cechy doświadczenia mistycznego:

• Bezpośredniość – wskazuje na kontakt człowieka z Bogiem bez udziału pośredników. To nie jest równoznaczne z visio beatificio, św. Tomasz – intuicja prawdy.

• Niewyrażalność – nie możemy wyrazić, opisać słowami obecność Boga

• Pasywność podmiotu – świadczy o wierności osoby doświadczającej, osoba przyjmuje postawę receptywną, człowiek nie spowoduje doświadczenia Boga.

• Nagłość zaistnienia – pojawia się bez przewidzenia i niezależnie od uwarunkowań podmiotu, jak i niezależnie od okoliczności (czas, miejsce). Jedyna determinacją jest uporządkowanie władz ducha.

• Pewność – mimo, że jest nagłe, to mamy pewność obecności Boga, w momencie doświadczenia, jest to pewność, gdy nie ma tego doświadczenia pojawia się niepewność (Dzienniczek s. Faustyny). Wynikiem niewłaściwego przeżywania doświadczenia mistycznego jest cynizm.

• Krótkotrwałość – jest to doświadczenie momentalne (św. Teresa Wielka mówi że do pół godziny)

• Tęsknota za życiem wiecznym – Mistyk po doświadczeniu tęskni do życia z Bogiem, angażuje się w życie doczesne ale oczekuje pełnego zjednoczenia z Bogiem.