Teologia duchowości (II), Skrypty - Teologia - Szczecin


TEOLOGIA DUCHOWOŚCI (II)

Duchowość - pojęcie wskazuje na styl zachowania, postępowania i bycia. Jest to styl postępowania, bycia człowieka wg Ducha Świętego. Inaczej jest to zespół postaw pobudzonych przez Ducha Świętego. Postawa jest odniesieniem człowieka do przedmiotu przez intelektualne poznanie, wolę i gotowość do działania. Duchowość jest jedna, znamienna dla struktury bytowej człowieka. Są jednak różne formy jej wyrazu. Jedna duchowość wyraża się na różne sposoby.

Dla różnych form duchowości bardzo ważna jest podstawa, np. dla duchowości kapłańskiej podstawą jest konsekracja sakramentu święceń. Konsekracja wyznacza styl bycia, pewną postawę. Przymiotnik specyfikuje styl bycia np. duchowość zakonna.

Duchowość kapłańska

Podstawą duchowości zakonnej jest sakramentalna konsekracja kapłańska. Kapłan działa w osobie Chrystusa - in persona Christi. Kapłan ma władzę duchową. Wszystko to jest darem. Kapłan sam z siebie nie ma zdolności do pełnienia posługi, ale otrzymuje dar, który ma dawać innym. Więcej w Adhortacji Pastores dabo vobis.

Bóg dalej działa, ale w sposób sakramentalny. Nie jesteśmy w gorszej sytuacji niż ludzie żyjący 2000 lat temu. Bóg dalej działa przez Chrystusa w Duchu Świętym w sakramentach.

Kapłan uzyskuje na mocy święceń więź ontyczną z Bogiem. Sakrament święceń konkretyzuje więź z Bogiem w jaką człowiek wstąpił przez sakrament chrztu św. Wszystko to wyznacza pewien styl bycia kapłana.

Trzy płaszczyzny bycia kapłana:

Naśladowanie Chrystusa Głowy i Pasterza

Żeby kogoś naśladować trzeba iść za kimś. Chrystusa życie charakteryzowało bycie dla Ojca i bycia dla drugiego. Centrum Jego życia i nauczania stało się Królestwo Boże. Chrystus przyszedł urzeczywistnić oblicze Boga miłosiernego. Chodziło o odsłonięcie Tego, który jest Panem. Chrystus jest posłuszny Ojcu. W wyniku tego posłuszeństwa składa siebie w ofierze. Życie Chrystusa jest życiem dla Królestwa Boga czyli dla panowania Bożego. Posłuszeństwo znamionuje pracę kapłana. W pierwszym rzędzie jest to posłuszeństwo Bogu. Jeżeli na mocy święceń kandydat zostaje włączony w Chrystusa to chcąc Go naśladować kapłan musi Mu być posłuszny. Posłuszeństwo to wyraża się na wiele sposobów w Kościele, ale w pierwszym rzędzie Bogu. Styl życia kapłana ma znamionować miłość pasterska. Miłość pasterska stanowi źródło dla kapłana. Ma być ukierunkowana na wspólnotę. W pierwszym rzędzie jest to miłość pasterska do Chrystusa. Z miłości do Boga w Chrystusie będzie wyrastać miłość do wspólnoty i służba wspólnocie. Miłość to pragnienie dobra drugiej osoby (osoby kochanej). Dlatego w tej miłości pasterskiej nieść się upomnienie, napominanie wtedy, kiedy trzeba. Naśladowanie Chrystusa najbardziej wyraża się właśnie w miłości pasterskiej. Jest to wyraz posłuszeństwa, który ma nas doprowadzić nawet do daru z siebie, ofiary z siebie na wzór Chrystusa.

Szczególne naśladowanie Chrystusa wyraża się w realizacji rad ewangelicznych, czyli posłuszeństwa, czystości i ubóstwa.

Posłuszeństwo - usposobienie ducha polegające na szukaniu nie własnej woli lecz Tego, który posyła (Pastores dabo Vobis 28). Posłuszeństwo wynika ze struktury Kościoła oraz z samej struktury sakramentu. Posłuszeństwo należy się przede wszystkim biskupowi, który reprezentuje Chrystusa na ziemi. Wyróżniamy posłuszeństwo:

Czystość - w przypadku kapłaństwa jest to celibat. Celibat nie należy do natury sakramentu, ale jest dodany do tego sakramentu. Wprowadzony został na Soborze Lateraneńskim IV (1215). Jan Paweł II określa ją jako niepodzielność miłości (PDV 29). Jest to istota czystości. Wynika z faktu stworzenia człowieka na obraz Boga oraz odkupieniu Go przez Jezusa Chrystusa. Czystość jest więc odpowiedzią na dar Boga. Celibat jest nie tylko bezżennością. Czystość jest zakresowo szersza, bo dotyczy niepodzielności miłości. Można zachować celibat, ale nie zachować czystości duchowej.

Ubóstwo - podporządkowanie dóbr najwyższemu dobru Boga (PDV 30). Właściwe pojęcie ubóstwa musi się zacząć od uznania naszej zależności, relacyjności do Boga. W takim wypadku będę używał dobra, które posiadam dla dobra Boga. Jeżeli będziemy dobra oddawać Bogu i uznawać, że Bóg żąda od nas dóbr to będzie to myślenie pogańskie. Bóg staje się nielitościwy. Należy tak dysponować dobrami, aby osiągnąć cel jaki w życiu obieramy. Dobra służą do osiągnięcia celu życiowego.

Władza duchowna w formie służby

Otrzymana władza, szczególnie sprawowania sakramentów, wyraża się w mocy wynikająca z dzieła Odkupienia Jezusa Chrystusa (ex opera operate). Sakramenty są sprawowane mocą Chrystusa i niezależne od osobistej świętości sprawującego kapłana.

Bycie kapłana we wspólnocie i wobec wspólnoty

Kapłan na mocy święceń jest przedstawicielem Boga, sługą Chrystusa i w tym wymiarze jest kimś innym we wspólnocie. Jednak kapłan zawsze pozostaje chrześcijaninem we wspólnocie i w tym wymiarze jest jednym z wiernych. W teologii duchowości zawsze obowiązuje umiarkowanie i tak samo jest w tym przypadku. Kapłan musi umieć dobrze wyważyć te dwa wymiary: bycia wobec wspólnoty i ze wspólnotą. Najważniejszy jest umiar. Wtedy gdy kapłan sprawuje sakramenty i pełni posługę jest wobec wspólnoty, ale w swoim życiu, byciu z innymi jest ze wspólnotą.

Duchowość zakonna

U podstaw duchowości zakonnej jest konsekracja zakonna. Na duchowość zakonną składa się:

Powołanie i odpowiedź powołanego

W Biblii znajdujemy teksty o powołaniu: do istnienia oraz do wiary. Powołanie zakonne jest skierowane tylko do niektórych. Powołaniu musi towarzyszyć właściwa intencja, odpowiednie przymioty oraz interwencja Kościoła. Dopiero później dochodzi do konsekracji przez złożenie ślubów rad ewangelicznych.

Konsekracja - etymologicznie oznacza poświęcenie. Poświęcenie osoby zakonnej Bogu. To poświęcenie dokonuje się przez ślubowanie rad ewangelicznych. Konsekracja zakonna jest dopełnieniem konsekracji chrzcielnej. Konsekracja chrzcielna jest fundamentem dla konsekracji zakonnej. Konsekracja zakonna jest czymś nowym i bazuje na konsekracji chrzcielnej. Posiada trzy wymiary:

Bóg wzywa osobę do nowego stanu, a to oznacza odpowiedź na to wezwanie. Konsekracja zakonna ma postać profesji rad zakonnych przez publiczne śluby. Profesja z łac. oznacza publicznie głosić, publicznie wyznawać.

Konsekracja zakonna w znaczeniu ścisłym jest to akt prawny, który zawiera trzy elementy:

Życie zakonne konkretyzuje się w praktykowaniu rad ewangelicznych: czystości, ubóstwa i posłuszeństwa. Rady są pewnymi zaleceniami Boga zawartymi w Ewangelii. Nie obowiązują pod sankcją grzechu tak jak przykazania. W znaczeniu ścisłym rada jest dobrowolnym przyjęciem życia w czystości, ubóstwie i posłuszeństwie. Przyjęcie takich rad wiąże się z wyrzeczeniem

Rada czystości - składający ślub umieszcza w centrum swojego życia Boga działającego przez Chrystusa w Duchu Świętym. Potrzebne jest zatem ciągłe poznawanie Boga, aby Go szczerze miłować. Czystość jest umiłowaniem Boga jako jedynego Oblubieńca. Praktyczne realizowanie tej rady będzie możliwe wtedy, gdy będzie się ją traktować jako dar. Skutkiem podjęcia takiej rady jest wolność. Drugą stroną podjęcia tej rady jest pewne wyrzeczenie się życia seksualnego, małżeńskiego, itp. Przyjęcie Boga za Pana powoduje, że to wyrzeczenie nie jest aż tak uciążliwe. Wyrzeczenie jest konsekwencją wyboru miłości Chrystusa.

Ślub ubóstwa - ma wymiar chrystologiczny w duchowości zakonnej. Jest to naśladowanie Jezusa, który staje się ubogi dla ludzi. Ślub ubóstwa ma wymiar również eschatologiczny. Bóg jest jedynym bogactwem dla składającego ślub, dlatego staje się taka osoba znakiem eschatologicznym. Ślubowanie ubóstwa pociąga za sobą rezygnację z prawa do własności prywatnej. Sposób i zakres praktycznego stosowania ubóstwa jest różny w różnych instytucjach zakonnych.

Rada posłuszeństwa - poddanie prawa wolności wobec przełożonych. Podłożem poddania swojej woli przełożonym oparte jest na Chrystusie. Jest to dobrowolne poddane swojej woli przełożonym. Wymaga to pewną dyscyplinę od przełożonych, gdyż takie posłuszeństwo wobec przełożonych niesie za sobą niebezpieczeństwo manipulacji. Ślub posłuszeństwa domaga się oderwania własnej woli.

Życie we wspólnocie

Duchowość zakonną charakteryzuje bycie we wspólnocie. W praktyce wyraża się to we wspólnych posiłkach, pracy, modlitwie, itp. Dlatego nie każdemu taki styl odpowiada.

Wspólna modlitwa

Wspólnym zadaniem zakonnika jest łączenie się z Bogiem poprzez modlitwę. Zadaniem zakonników jest oddanie się Bogu. Zakres wspólnej modlitwy określa dany instytut zakonny.

Wspólnotowy apostolat

Wynika z konsekracji zakonnej. Jest również realizowany wewnątrz wspólnoty. Zakres apostolatu ustala dany instytut zakonny.

Duchowość laikatu (osób świeckich)

Duchowość laikatu opiera się o Wcielenie Jezusa Chrystusa. Nie można powiedzieć, że duchowość kapłańska opiera się na Odkupieniu Jezusa, a świecka o Wcielenie. Nie można po prostu oddzielić Wcielenia od Odkupienia - są to dwie rzeczywistości nierozdzielne. Niektórzy twierdzą, że duchowość osób świeckich osadza się na ziemskim życiu Jezusa. Nie można jednak zapominać, że duchowość Jezusa obejmuje duchowość świecką, zakonną i kapłańską. Możemy tylko stwierdzić, że duchowość laikatu specyfikuje Wcielenie Jezusa. Jezus przez Wcielenie oraz misterium paschalne otworzył nam możliwość spotkania się z Bogiem Ojcem.

Specyfika duchowości laickiej tkwi w powołaniu. Laikat jest wcielony w struktury świata i powinien on go przemieniać w duchu zbawczym, który dokonał Jezus Chrystus (wymiar chrystologiczny).

Chrystus jest Głową Kościoła - Mistycznego Ciała. Kościół jest narzędziem, którym posługuje się Chrystus urzeczywistnia swoją miłość w Kościele poprzez różne stany, a szczególnie poprzez laikat. Kościół staje się widzialnym znakiem dla świata. Kościół jest niejako sakramentem (KK 1). Widzialny znak najbardziej urzeczywistnia się przez laikat. Laikat ma za zadanie być stałym (nie okazyjnym) znakiem obecności zbawczej Chrystusa. Ludzie świeccy na skutek włączenia w świat stanowią znak widzialny dla świata o Bożej miłości, o zbawieniu (wymiar eklezjalny).

Specyfiką duchowości ludzi świeckich jest ich świeckość czyli włączenie w świat. I to odróżnia duchowość laicką od kapłańskiej i zakonnej. Dla laikatu ważny jest więc sakrament chrztu św. Świeccy żyjąc w świecie i przyjmując chrzest nie zmieniają swojego włączenia w świat. Dalej trwają w świecie i dzięki temu Kościół może przenikać do świata.

Charakterystyczne znamiona duchowości laikatu:

  1. Posiadają swoisty sposób doświadczenia obecności Boga w świecie. Odbierają obecność Boga i Jego miłość jako rekapitulacyjną, kosmiczną. Miłość do Boga wyraża się bardziej w miłości konkretnej do np. żony, męża, dzieci, pracy, itp. W tej właśnie miłości odnajdują Boga. Nie może być tak, że żona poświęca więcej czasu na modlitwę niż dla męża lub dzieci. Nie wyklucza to oczywiście modlitwy w życiu świeckich.

  2. Doświadczalne przeżywanie Kościoła w świecie. Inne doświadczenie Kościoła niż kapłana i zakonnika. Świeccy żyjąc w świecie doświadczają styku między światem a Kościołem. Jest to powodem wielu trudności, wielu niebezpieczeństw, nawet boleści krzyża. Kościół staje się tym czym jest (czyli sakramentem zbawienia) dzięki ludziom świeckim.

  3. Wierni świeccy na swój sposób osiągają pełnię osobowości ludzkiej i chrześcijańskiej. Osiągają ją poprzez afirmację świata i jego wartości. Świeccy mają włączyć się w strukturę świata. Te miejsca, w których pracują i żyją powinni je przemieniać. I tak realizuje się ich powołanie.

  4. Osobliwa asceza. Asceza to rezygnacja z czegoś na rzecz czegoś wyższego, na rzecz udoskonalenia. Asceza u ludzi świeckich polega właśnie nie na unikaniu włączenia się w Świat, ale włączeniu się w ten świat. Asceza dla świeckich jest zaangażowaniem się w świat. Asceza zawsze jest związana ze stanem życia. W pierwszym rzędzie zawsze wykonujemy dokładnie to co wynika z naszego stanu, a nie szukamy jakichś dodatkowych form ascezy.

Świeccy żyją w świecie, są włączeni w świat, ale są zaproszeni do transcendencji tego świata. Wierni świeccy żyją w świecie, ale nie dla świata. Łaska nie jest uwieńczeniem natury, ale przewyższa naturę i nie da się sprowadzić do natury. Wierny świecki w tym kontekście musi się znaleźć pewnym stanie ucieczki wobec świata podobnie do kapłana i zakonnika.

Świat jest podmiotem miłości. Ta miłość jest wyznacznikiem życia w świecie i wobec świata. Św. Paweł stwierdza, żebyśmy używali świata, jakbyśmy go nie używali. Św. Paweł nie proponuje ucieczki od świata, ale nowe przewartościowanie świata. Wierny świecki ma korzystać ze świata wtedy, kiedy uzna względność wartości tego świata i uznać bezwzględną wartość Boga. Wierni świeccy mają używać dóbr tego świata pamiętając zarazem, że są to wartości bezwzględne. Kiedy dobra tego świata staną się celem to mamy do czynienia z bałwochwalstwem. Potrzeba więc umiaru. Potrzebne jest używanie dóbr tego świata w duchu miłości Boga, bliźniego i siebie samego.

Czy jest uprawnione i zasadne mówienie o duchowości laikatu w oparciu o tajemnicę Wcielenia Chrystusa? Skoro Zbawiciel, Jezus Chrystus, przez swoje ciało wszedł w sprawy ludzkie, a doskonalenie się polega na wzorowaniu się na Chrystusie, to tym bardziej ludzie świeccy powinni naśladować Go w tym co zewnętrzne i ludzkie. Tajemnica Wcielenia znajduje więc uzasadnienie dla duchowości laickiej.

Czy istnieje powołanie do konkretnego zawodu? Kiedy czytamy zarówno ST jak i NT odnajdujemy wiele tekstów o powołaniu. Powołany zostaje nawet cały naród Izraelski w Wj. W narodzie wybranym Bóg kieruje również swoje wezwanie do poszczególnych osób z określonym zadaniem. Dlatego Bóg powołuje proroków, królów. Powołani są również artyści np. malarze, aby wykonywali obrazy w świątyni. Zawód pasterza w czasach ST był bardzo poważany. Pasterzami byli np. Abraham, Mojżesz, Amos, Dawid. Pasterstwo było bardzo cenione, jest wyrazem służby, szczególnie służby Bogu. W Wj 35 odnajdujemy powołanie dwóch rzemieślników. Powstaje pytanie: czy do każdego zawodu Bóg powołuje?

Również NT mówi o powołaniach, szczególnie św. Paweł. O powołaniu do zawodu mówi w 1 Kor 7. U św. Pawła fundamentalnym powołaniem jest powołanie do wiary. Św. Paweł mówiąc o powołaniu do wiary nie wyklucza powołania do konkretnego zawodu.

Sobór Watykański II mówi wyraźnie o powołaniu świeckich do bycia w świecie (KK 31). W Konstytucji duszpasterskiej o Kościele wyraźnie nakłania się świeckich do wypełniania swoich ziemskich obowiązków (KDK 38 i 43). Sobór w pewnym sensie uznaje prawdę o Bożym powołaniu ludzi do świeckiego zawodu. Wykonywanie świeckiego zawodu jest przygotowaniem Królestwa Bożego. Materią jest tutaj pełnienie przez świeckich swoich zadań w duchu Ewangelii.

W odniesieniu do powołania kapłańskiego czy zakonnego, Kościół wypracował kryteria, które dany kandydat musi spełnić. Pius XII w Sedes sapienciae, a później Jan Paweł II opisują te kryteria. Decyzja należy do Kościoła. W zawodzie świeckim jako tako takich kryteriów nie ma. Ogólnym kryterium jest: czynienie sobie ziemi poddaną (Rdz). Ważne jest pragnienie wykonywania konkretnego zawodu i pewne umiejętności są już pewnym kryterium, którymi człowiek może się kierować. Tylko, że nie zawsze człowiek może wykonywać taki zawód, który może podjąć ze względu na swoje umiejętności np. brak pieniędzy, brak zdrowia. Dlatego umiejętności oraz pragnienie zawodu są kryteriami powołania do zawodu, jeżeli nie ma przeszkód zewnętrznych w wykonywaniu tego zawodu.

Nawet, gdy ktoś podejmuje już pracę może napotkać trudności, np. szkodliwe warunki pracy, niewłaściwe podejście przełożonych. Czy możemy te przeszkody i trudności określić jako wolę Boga? Te trudności powodują, że powołanie możemy zawęzić tylko do pewnych stanów np. do życia w rodzinie, małżeństwa, do dziewictwa, oraz do pewnych grup zawodów.

Św. Tomasz napisał, że nawet pszczoły nie oddają się jednemu zajęciu i tak samo powinno być wśród ludzi. Rozdawaniem różnych zajęć zawodowych zajmuje się Opatrzność Boża, która daje skłonność do takich zajęć, a nie innych.

Znaki, które daje skłonność ku danemu zawodowi:

W tym świetle każdy (z ludzi świeckich) wezwany jest do danego zawodu. Decyzja należy do konkretnego człowieka (jako osoby wolnej) i powinien on wybrać kierując się podanymi znakami.

Płaszczyzny charakteru komplementarnego duchowości:

  1. Antropologiczna - człowiek jawi się jako osoba złożona wielorako. Jesteśmy jednością psychofizyczną. Św. Tomasz wymienia 5 wymiarów bytu ludzkiego: natury, zmysłów wewnętrznych, osobowości, osoby i sumienia. Rosyjski filozof Maslov wyróżnia 3 wymiary: natury, osoby, osobowości. Naturę mamy taką samą jak zwierzęta. Podstawowe potrzeby natury to: jedzenie, picie, seks. Jako osobowości potrzebujemy ubrania, mieszkania oraz środowiska. Jako osoby realizujemy potrzeby ponad nami: dynamizm prawdy, dynamizm piękna (jedność prawdy i dobra), dynamizm szczęścia (jedność z wartościami moralnym), dynamizm chwały (przebywanie w chwale Boga). Dopiero nawiązanie do tej złożoności jaka stanowimy pozwoli nam na rozwój. Musimy uznać naszą jedność w złożoności.

  2. Sakramentalna - w sakramencie chrztu św. człowiek jest rekonstytuowany w świętości (rekonstytuowany tzn. nie zależnie od wiedzy ochrzczonego ma on udział w boskości Boga i staje się dzieckiem Bożym). Ten udział dotyczy świętości ontologicznej czyli niezależnej od nas. My mamy jednak urzeczywistniać rzeczywistość otrzymaną, świętość sensie moralnym, czyli naszego postępowania. Człowiek nie może dążyć do doskonałości (czyli dążyć urzeczywistnienia świętości) bez poznania siebie np. człowiek o słabym zdrowiu nie może nakładać sobie ascezy fizycznej. Nasze dążenie do świętości jest zależne od sytuacji życiowej. Sakrament chrztu jest podstawą do osiągnięcia, urzeczywistniania świętości. Struktura psychofizyczna oraz sytuacja życiowa będą wpływać na charakter tego urzeczywistniania. Każda konsekracja (kapłańska, zakonna czy świecka) nie zmienia fundamentu i nie dodaje nic do niego (fundamentem jest chrzest). Konsekracja tylko nadaje kształt osiągnięcia świętości.

  3. Eklezjalna - Kościół jawi się jako wspólnota posług. Każda z osób jest równa wobec innych. Ta równość wyraża się na płaszczyźnie godności człowieka oraz na płaszczyźnie nadprzyrodzonej czyli dziecięctwa Bożego. Ta równość dotyczy również misji, którą każdy z nas ma do spełnienia. Każda z osób pozostaje w służbie wobec wspólnoty zgodnie z otrzymanym darem. Jedność chrześcijan jest znakiem chwały Boga. Brak jedności jest argumentem niewiary w Stwórcę dla niewierzących.

  4. Pneumatologiczna - Duch Święty jest węzłem jedności w Trójcy Świętej oraz zasadą jedności między ludźmi. Każdy ze stanów jest sobie wzajemnie przyporządkowany.

Człowiek ma udział w misji Chrystusa przez chrzest. Misja Jezusa realizowała się w trzech funkcjach: prorockiej, kapłańskiej i królewskiej. Te trzy funkcje są realizowane we wszystkich stylach bycia czyli duchowości (komplementarność funkcji Chrystusa).

Duchowość kapłańska realizuje się w funkcji kapłańskiej przez składanie ofiary i sprawowanie sakramentów. Świeccy mają wspierać kapłana i uczestniczyć w funkcji kapłańskiej. Istotą kapłaństwa jest składanie Bogu czci. Każdy w swoim stanie ma wypełniać funkcję kapłańską. Kapłani namawiają do pełnienia tej funkcji. Świeccy ją realizują, a zakonnicy pokazują jedność Ofiary Chrystusa i naszej ofiary - urzeczywistnienie się tej ofiary w naszym życiu.

Funkcja prorocka realizuje się w głoszeniu chwały Boga. Kapłani pełnią rolę wykładni nauki Chrystusa, ale również żyją tymi prawdami. Lud wierny nie pozostaje bierny. Poddając się oddziaływaniu Ducha stają się świadkami w życiu codziennym a więc prorokami. SV II mówi o zmyśle wiary Ludu Bożego. Osoby zakonne swoim życiem ukazują wartość Chrystusowej prawdy. Fakt istnienia zakonów wskazuje na tę rzeczywistość, która ma się objawić.

Istotą misji królewskiej jest służba miłości. Kierując się miłością człowiek staje się wolny. Jest to więc dawanie siebie czyli służba miłości. człowiek nie dając siebie pozostaje sam. KDK 24 - Człowiek urzeczywistnia siebie poprzez bezinteresowny dar z siebie. Ma to uzasadnienie w akcie stworzenia. Jest to wpisane w nasze życie. Jeżeli nie ofiarowujemy siebie zatracamy się w swoim człowieczeństwie. Kapłani kształtują w wiernych postawę służby czyli przekazują zasady, które doprowadzą do doskonałości w miłości. Świeccy ukazują charakter służby materii wobec ludzi w swoim życiu (czyli w świecie, w tym co wykonują). Pokazują charakter służby rzeczy materialnych wobec ludzi. Osoby zakonne przez swą oblubieńczą miłość nadają tymże działaniom.

Środkami do osiągnięcia komplementarności duchowości są modlitwa, asceza, sakramenty. Asceza jako trening moralno-duchowy oraz modlitwa nabierają pełnego wymiaru w kontekście wspólnotowym. Nie uwzględnianie kontekstu wspólnotowego prowadzi do wypaczeń: z jednej strony do indywidualizmu z drugiej despotyzmu.

Duchowość: kapłańska, zakonna i laikatu to pewna tęcza mająca swoje źródło w Bogu i promieniująca różnymi barwami. Dlatego dopiero dopełnianie się barw daje piękny obraz tęczy. Nie ma niższej lub wyższej duchowości jest tylko inna duchowość. Jan Paweł II Vita consecrata mówi o obiektywnej wyższości życia konsekrowanego. Jest tak ponieważ życie zakonne wskazuje na przyszłe życie czyli życie w miłości.

Duchowość pracy i odpoczynku

Praca stanowi zasadniczy element doczesnej działalności człowieka. Określenie pracy nie jest łatwe bo wchodzi ona w życie ludzkie, a ją charakteryzuje wielowymiarowość.

Prof. Strzeszwski określa pracę jako wolną, ale naturalnie konieczną, wypływającą z obowiązku człowieka, przynoszącą radość oraz trud i jest to tworzenie wartości społecznych, użytecznych. Wskazany jest cel pracy jako tworzenie wartości społecznie użytecznych. Brak jest dostrzeżenia świadomości człowieka oraz brak uporządkowania.

Inna definicja wg Skrzydlewskiego: uporządkowana działalność ludzka w celu użytecznościowym.

Definicja ks. prof. zw. dr hab. Henryka Wejmana (umiłowanego promotora Arka ): Uporządkowana działalność ludzka w celu użytecznym.

Działalność ludzka - akt człowieka wypływający z wolnej woli. Praca podlega prawu moralnemu tak jak każda czynność ludzka (poznanie i wola). Podlega więc również doskonaleniu. Ze względu na to, że człowiek jest jednością ciała i duszy, dlatego również ciało jest zaangażowane w pracę. Dlatego nie ma podziału na pracę fizyczną, intelektualną, kulturową, itp. Może być tylko większy udział np. ciała w pracy fizycznej. Jednak nie ma pracy która wykorzystuje tylko jedną władzę człowieka.

Uporządkowana działalność - uporządkowanie polega na skoordynowaniu środków do zamierzonego celu.

Celowość - bezpośrednim celem pracy jest społeczna użyteczność. Tego rodzaju celowość odróżnia zabawę od pracy np. celem misji jest duchowe ukształtowanie człowieka.

Praca to świadoma i wolna, a zarazem uporządkowana działalność ludzka mająca za cel społeczną użyteczność.

W świetle Objawienia Bożego praca jawi się jako zadanie zlecone przez Boga. Czyńcie sobie ziemię poddaną - Bóg mówi to do człowieka jeszcze przed odpoczynkiem. Człowiek został zaproszony przez Boga do kształtowania świata. Praca jest powinnością człowieka. Należy do natury człowieka przez nią człowiek kształtuje swoją osobowość. Praca jest powołaniem (jednym z podstawowych powołań). Przez pracę człowiek się uświęca.

Pracy towarzyszy trud. Na początku był to radosny udział w działalności stwórczej. Praca nie jest wynikiem grzechu. Trud pracy jest wynikiem grzechu.

Praca dała o sobie znać w pierwszych wiekach chrześcijańskich. W imię wyższych duchowych celów zaniedbywano pracę. Dlatego św. Paweł pisał: kto nie chce pracować niech też nie je (2 Tes 3,10). Podaje on dwie motywacje pracy:

Twórczy charakter wyraża się w kształtowaniu stworzenia. Człowiek doskonali samego siebie poprzez pracę. Powoduje ona moralny i duchowy wzrost człowieka. Człowiek musi wybierać środki i dostosowywać środki do zamierzonego celu. Praca doskonali wolę. Praca jest źródłem cnót naturalnych np. męstwa, cierpliwości. Praca wpływa również na zmysły człowieka wewnętrzne i zewnętrzne. Praca jest więc bardzo istotna w życiu człowieka. Bezrobocie jako stan pozbawienia człowieka prawa do pracy jest bardzo szkodliwy. Nie tylko źle wykonana praca oddziałuje na wykonawcę, lecz także na wspólnotę. Wartość pracy pracownika nie wiąże się z jej rodzajem lub zarobkiem, tylko z wewnętrznym nastawianiem jakim ją wykonuje. Podmiot nadaje pracy wartość. Konieczne jest stworzenie systemu godnego pracownika. Niedopuszczalne jest traktowanie pracy jako czystego środka produkcyjnego.

Podmiot pracy musi być na pierwszym miejscu, a nie kapitał. W kapitalizmie akcent położony jest na środki produkcyjne, a w marksizmie akcent jest ideologiczny. Są to dwie skrajności. Rozwiązanie leży pośrodku.

Praca jest wspólnototwórcza. Dlatego praca musi być właściwie wynagradzana.

Soteriologiczny wymiar pracy. Znoszenie trudu pracy stanowi formę współpracy człowieka z Chrystusem w dziele odkupienia. Nie sposób to zrozumieć w oderwaniu od aspektu miłości oraz wiary. Dlatego należy właściwie kształtować duchowość pracy. Należy zdobywać także cechy i cnoty, które ukarzą soteriologiczny wymiar pracy w naszym życiu. Chrystus nie sformułował żadnego nakazu pracy, ale dał ten nakaz przez przykład swojego życia. Ewangelia to nie tylko Jezusa słowa, ale i charakter Jego życia, w którym ważne miejsce zajmuje praca. Doskonale przykład pracy jaki daje Chrystus wcielił w swoje życie św. Paweł. Sam zarabiał pracą fizyczną na swoje utrzymanie (2 Tes 3). O pracy jest również napisane w Dz 20,33nn. W teologii w kontekście tego fragmentu wytworzył się termin miłosierdzie pracy. Praca może być pełnieniem miłosierdzia wobec innych (Ef 4,28). Pracując człowiek ma koncentrować uwagę na bliźnich, bliźnich nie tylko na sobie. Praca jest jedną formą zbawienia, podążania ku świętości. Nie tylko modlitwa przyczynia się do zbawienia, ale również praca. Czy pełniony zawód, pracę zaliczamy do kategorii powołania?

Pojawiają się pewne trudności: złe warunki pracy, niedoskonali przełożeni, szkodliwe warunki pracy, zła organizacja i struktury w pracy, wyzysk itp. Czy kiedy pojawiają się takie trudności, to możemy mówić o powołaniu do konkretnego zawodu? Św. Tomasz odwołuje się tego problemu. Pisze, że to Opatrzność Boża wybiera taki, a nie inny zawód dla konkretnego człowieka. Oprócz tego każdy człowiek ma inne skłonności i zdolności, które skłaniają ku jakiemuś zajęciu. Są dwa kryteria wyboru pracy wg św. Tomasza:

Na bazie tych kryteriów człowiek może się przekonać, czy jest na dobrej drodze swojego powołania. Rozstrzygnięcie, czy zawód jest powołaniem, na drodze kryteriów jest ogólne, praktyczne wykonywanie zawodu jest uwarunkowane wolnością człowieka zarówno podwładnego jak i przełożonego. Mieści się w kategoriach powołania i działania Bożego, ale człowiek obdarzony jest wolnością w tej kwestii.

Duchowość cierpienia

Cierpienie - od czasownika łac. pascho oznacza wszelkiego rodzaju ból (fizyczny, moralny, duchowy).

Rdz 8,21 - Nie będę już więcej złorzeczył ziemi ze względu na ludzi, bo usposobienie człowieka jest złe już od młodości.

Źródłem cierpienia jest grzech. Św. Paweł komentuje Stary Testament i w Rz 5 stwierdza ścisły związek przyczynowo skutkowy grzechu z cierpieniem. W Rdz 3 jest również ukazany ścisły związek między grzechem a szatanem. Dlatego można powiedzieć że niekiedy cierpienie, które prowadzi do śmierci jest przyczyną szatana (Rdz 3,1-5). W ST ukazany jest inny rodzaj cierpienia - cierpienie z dopustu Bożego. Przykładem jest Józef, którego bracia sprzedali kupcom, którzy zawieźli go do Egiptu. Wszystko jednak zakończyło się dobrze i szczęśliwie. Przed tym jednak był cały łańcuch nieszczęść i cierpień. Jeżeli coś dzieje się z dopustu Bożego to zawsze kończy się dobrze. Cierpienie ekspiacyjne jest ukazane w Deuteroizajaszu (Iz 42,1-9; 49,1-7; 50,4-9; 52,13 - 53,12 cztery Pieśni o Słudze Pańskim). Jest tam ukazany cierpiący sługa Jahwe. Jest to najwznioślejszy wymiar cierpienia ukazany w ST. Cierpienie stanie się źródłem zbawienia. Sługa Jahwe cierpi dlatego, żeby inni mogli się radować. Cierpienie czasem może dotknąć niewinnego, aby mógł on uczynić zadość za złe czyny popełnione przez innych.

W ST ukazane są różne typy cierpienia: jako karę za zło, z woli Bożej, ze względu na dobro oraz cierpienie dla innych.

Aspekty starotestamentowe cierpienia znalazły swój oddźwięk w nauczaniu Jezusa. Jezus mówi, że cierpienie pochodzi od złego (Łk 13,10nn). Chrystusowy ogląd potwierdził św. Paweł mówiąc wprost o sobie (2 Kor 12,7), że cierpi przez złego, aby się nie wynosił. To cierpienie jest wezwaniem do przewartościowania swojego życia (Łk 13,15nn). Cierpienie to ma być powodem refleksji.

Jezus odsłania również sens cierpienia niezawinionego. W J 9,1nn znajdujemy taki przykład. Uczniowie mają myślenie starotestamentalne. Twierdzą, że musiał zawinić człowiek, albo ktoś z pokolenia tego człowieka. Jezus ukazuje, że celem tego cierpienia jest ukazanie chwały Boga. Cierpienie jest świadectwem i nie wypływa z winy danej osoby. Jezus całym życiem i nauczaniem ukazuje celowość cierpienia. Sam wiele cierpiał z powodu odrzucenia (J 6,26nn), braku rodziny i własnego miejsca oraz domu. Doświadcza również cierpień fizyczno - moralnych. Nazwali Go pijakiem i żarłokiem, posądzony został o współpracę z Belzebubem (Mt 12,22nn). W końcu doświadcza męczeństwa w postaci biczowania, bicia, ukrzyżowania. To co charakteryzuje cierpienie Jezusa, to trwanie w woli Ojca. Bardzo widać świadome cierpienie ekspiacyjne i celowe w trzykrotnych zapowiedziach męki i śmierci (Mt 16,21-23; 17,22n; 20,17-19). Cierpienia Chrystusa jest przytłaczające. Sens Jego cierpienia widzimy dopiero w momencie zmartwychwstania. Cierpienie Chrystusa ma charakter egzystencjalny. Cierpienie, które jest wpisane w misję Chrystusa nosi znamię miłości. Chrystus dokonuje przewartościowania naszego cierpienia dając mu znamię zbawienia. Cierpienie nie jest fundamentalne, ale jest wpisane w misję Jezusa przywracania człowiekowi pierwotnej zażyłości z Bogiem.

Wkład człowieka w cierpienie zbawcze Jezusa. Każde cierpienie człowieka ma być postrzegane jako osobiste. Człowiek, pragnąc być wierny Bogu, nie może własnych cierpień nie ofiarować Mu.

Jakimi cechami kierował się Chrystus, gdy własne cierpienie uczynił zbawczym? Niewątpliwie bardzo ważna jest wiara. Człowiek w posłuszeństwie wiary może zdać się na Boga i przekroczyć w przeżywaniu cierpienia tego co zjawiskowe. Wiara nadaje sens cierpieniu i potrafi przekroczyć w nim to co zjawiskowe. Bóg wychodzi do człowieka w Chrystusie. Człowiek łącząc się z Chrystusem ofiarowuje własne cierpienia Bogu Ojcu. Wszystko dokonuje się przez Chrystusa i w Chrystusie. Przyjęte przez człowieka cierpienie, czy zawinione czy nie, staje się drogą do życia. Ono uwalnia człowieka.

Cierpienie wkomponowane jest i skierowane na życie, dlatego ofiarowując cierpienie można otworzyć się na zbawienie.

Czy cierpienie może mieć wartość (być wartościowe)? Cierpienie na pewno chroni przed wyniosłością i uzależnia nas od innych (szczególnie od Boga). Kiedy nie doświadczamy bólu, to pokładamy ufność w sobie. Cierpienie oczyszcza człowieka z nieprawości, z przywiązania do nieprawości. Człowiek zaczyna doceniać i zwracać uwagę na wartości nieprzemijające. Człowiek staje się wtedy bardziej ludzki i bliżej Boga.

Żadne cierpienie nie przeczy miłosierdziu Boga. Niesie w sobie łaskę ukierunkowania się na Boga i w spełnianiu się człowieczeństwa. Cierpienie krystalizuje miłość. Cierpienie jest sprawdzianem miłości do człowieka i do Boga.

Cierpienie służy w zdobywaniu wewnętrznej wolności. Uwidacznia się w podejmowaniu najtrudniejszych ofiar w życiu człowieka.

Cierpienie stanowi jeden z najlepszych środków jednoczenia się z Bogiem. Św. s. Faustyna w DN 303 pisze o tym. Cierpienie jest sprawdzianem miłości. Cierpienie przysparza dobra całemu Ludowi Bożemu. Prawda wynikająca z natury Kościoła jako Mistycznego Ciała Chrystusa. Chrystus dokonał zbawienia przez cierpienie. Człowiek oddając swoje cierpienia dopełnia Jego dzieła, które On dokonał. Człowiek podejmując cierpienie dopełnia cierpienie Chrystusa. Cierpienie ma tu znaczenie ewangelizacyjne, apostolskie. Cierpienie łączy i przybliża ludzi. Poprzez cierpienie wzrasta wspólnota i braterstwo. Cierpienie musi być podejmowane w duchu miłości.

Kierownictwo duchowe

Pod koniec XIX w. francuski teolog (czyt. Gru - nie wiem jak się pisze ) określił kierownictwo jako pomoc świadczona komuś stale, aby kogoś pouczać, prowadzić po drogach zbawienia.

Kierownictwo duchowe jest to dziedzina pomocy realizowana między podmiotami i udzielana na podstawie pouczeń, a mająca na celu nauczyć słuchania Bożych natchnień. Brakuje wymiaru eklezjalnego i pneumatologicznego. Są to mankamenty tej definicji.

Teolog hiszpański, Louis Salwador, podkreślił element eklezjalny: jest to świadczona pomoc realizowana w Kościele. W tej definicji widać cel, przedmiot i zasadę funkcjonowania.

Celem kierownictwa jest doskonałość miłości. Nie można nie uwzględnić niepowtarzalnego charakteru ludzkiej osoby. Należy więc uwzględniać własności psychofizyczne człowieka. Należy poznać człowieka od tej strony, wysłuchać. Z tym łączy się stan życia. W inny sposób realizuje powołanie do miłości ksiądz, siostra zakonna, żona, kobieta, mężczyzna, itp.

Przedmiotem kierownictwa jest wzrost człowieka w życiu duchowym (w miłości) poprzez współpracę z łaską Ducha Świętego.

Zasadą funkcjonowania jest dialog. Świadczymy pomoc przez rozmowę. Osoba potrzebująca pomocy zwraca się o pomoc. Dlatego istotna jest umiejętność słuchania ze strony kierownika. Ma to się odbywać w klimacie życzliwości, otwartości i wzajemnego zaufania. Ważna jest uległość natchnieniom Ducha Świętego z obu stron. Głównym sprawcą dążenia do doskonałości jest Duch Święty. Kierownik jest nade wszystko narzędziem w ręku Boga. Wyraźnie odsłania się wymiar jurysdykcyjny. Kierownik nie ma władzy jurysdykcyjnej nad potrzebującym kierownictwa. Jest tu więc widoczna zasadnicza różnica między sakramentem pokuty. Tam kapłan ma pewną władzę jurysdykcyjną.

Św. Teresa z Avila pisze, że bardzo wiele zależy od kierownika roztropnego i z wiedzą oraz doświadczeniem.

Kierownik duchowy ma się więc charakteryzować (cechy techniczne):

Na te cechy zwraca uwagę również św. Jan od Krzyża.

Przymioty moralne w odniesieniu do kierownika duchowego:

W praktyce cechy techniczne i moralne są nie do oddzielenia. Znajomość techniki kierownictwa duchowego nie gwarantuje skuteczności kierownictwa. Dopiero znajomość techniczna wraz z cechami moralnymi dają skuteczność kierownictwa duchowego. Cechy te (zarówno moralne jak i techniczne) należy zawsze rozwijać. Jest to sfera dynamiczna.

Przymioty techniczne osoby kierowanej:

Pomoc ze strony kierownika przyniesie rezultaty, jeśli te cechy będzie posiadała osoba oczekująca pomocy.

Przymioty moralne osoby kierowanej:

Duchowość Maryjna

W tekście biblijnym w Ga mamy wzmiankę o roli niewiasty w realizacji przez Boga swego planu zbawienia. Św. Paweł w Ga 4,4 pisze: gdy jednak nadeszła pełnia czasu, zesłał Bóg Syna swego, zrodzonego z niewiasty, zrodzonego pod Prawem, aby wykupił tych, którzy podlegali Prawu. Bóg zsyła swego Syna posługując się niewiastą, aby wyzwolić człowieka z grzechu. Na historyczność tego tekstu wskazują słowa pełnia czasu. Oznacza to, że spełniły się zapowiedzi mesjańskie.

W sposób bezpośredni na rolę Maryi w akcie zbawienia wskazują ewangeliści. Chodzi o synoptyków. Św. Marek nazywa Maryję, Matką Chrystusa (Mk 3,32nn). Kiedy Matka Jezusa i Jego bracia przychodzą do Niego, Jezus mówi, że matką Jego i braćmi są ci, którzy słuchają Jego słowa. Jezus chce przez to powiedzieć, że oprócz tego, że Maryja jest matką biologiczną, to jeszcze jest wierną Służebnicą Boga. W codzienności życia wypełnia Ona wolę Boga. Drugi raz o Maryi wspomina św. Marek w Mk 6,2nn. Jest tam wprost określone, że Jezus jest synem Maryi. Jest to o tyle ciekawe, że w tamtej kulturze pochodzenie dziecka określane jest mianem ojca (np. Dawid syn Jessego; Szymon syn Jony). Jezus jest przedstawiony imieniem Maryi poprzez odniesienie do matki, a nie do ojca. Jest to delikatna aluzja do Jego dziewiczych narodzin.

Ewangelista Mateusz w sposób wyraźny wskazuje na dziewicze poczęcie Maryi i Jej miejsce w planie zbawczym Boga. Św. Mateusz w tzw. Ewangelii dziecięctwa Jezusa wskazuje wyraźnie na Maryję jako matkę. Św. Mateusz unika jednak określenia Józefa jako ojca Jezusa. W rozdz. 1, czyli w rodowodzie Jezusa, na samym końcu załamany zostaje schemat pochodzenia Chrystusa. Ewangelista wyraźnie pisze, że z Maryi zrodził się Jezus Chrystus. O Józefie jest napisane tylko tyle, że jest mężem Maryi. Dalej Ewangelista pisze o zrodzeniu dziewiczym Jezusa, co uwypukla synostwo Boże. Widać tu dobrze rolę Maryi w planie zbawienia. Teksty biblijne podkreślają macierzyństwo Maryi, Jej dziewicze zrodzenie Jezusa oraz szczególne miejsce w planie zbawczym.

Bardzo wiele informacji o Maryi przekazuje św. Łukasz ewangelista. Wzmianka o Maryi pojawia się w opisie Zwiastowania (Łk 1,26nn). Maryja jest odkupiona tak samo jak my. Maryja jest wyzwolona w sposób uprzedzający przez zasługi Syna. My jesteśmy odkupieni w sposób wyzwalający (najpierw jest grzech, a później wyzwolenie z niego), a Maryja w sposób uprzedzający (przed popełnieniem grzechu). Maryja jest pełna łaski czyli zawsze trwa w Bogu. Dalej Anioł mówi, że Pan jest z Nią. Na kartach Ewangelii odnajdujemy tylko 7 wypowiedzi Maryi. Pierwsza wypowiedź znajduje się w czasie zwiastowania: Jakże się to stanie skoro nie znam męża? W pytaniu Maryi nie ma zarozumiałości. Można to stwierdzić w zestawieniu z wypowiedzią Zachariasza: Po czym to poznam? U Zachariasza dostrzegamy brak ufności. Zachariasz żąda znaku, potwierdzenia. Maryja pragnie się dowiedzieć jaka będzie realizacja Bożego postanowienia. Charakteryzuje ją pokora umysłu. W tym pytaniu uwydatnia się również trudność wyboru. Maryja mimo przywileju Niepokalanego Poczęcia nie jest uwolniona od nocy wiary. Od Niej możemy uczyć się postawy wiary. Nie można bać się stawiać pytań. Dopiero kiedy zaczniemy stawiać pytania dajemy przestrzeń do działania Boga. Maryja przez pokorę dostaje odpowiedź na zadane pytanie. W słowach Archanioła Duch Święty zstąpi na ciebie i moc Najwyższego okryje cię cieniem odnajdujemy odpowiedź na zadane pytanie. Dopiero później Maryja potwierdza przyjęcie woli Boga w słowach: oto ja Służebnica Pańska, niech mi się stanie według słowa Twego. Przez te słowa akceptacji Maryja staje się Rodzicielką Boga. Maryja wchodzi w relację z Ojcem. Należy pamiętać, że ojcostwo Boga Ojca jest nieporównywalne do macierzyństwa Maryi. Bóg jest ojcem odwiecznie i w aspekcie istoty Boskiej. Maryja jest matką w czasie i co do człowieczeństwa Jezusa. Maryja pozostaje również w relacji do Ducha Świętego. Zostaje Nim napełniona i to On jest sprawcę poczęcia Jezusa. O tych relacjach czytamy również w KK 53. Po zwiastowaniu Maryja wyśpiewuje hymn Magnificat. Jest wiec wzorem modlitwy dla nas. Jest to hymn utkany ze starotestamentalnej pieśni Anny, która wyśpiewała ją po narodzinach dziecka. Maryja znała więc i żyła tekstem objawionym. Po chwilach radości zawsze przychodzi cierpienie. Rozpoczyna się ono od zapowiedzi Symeona: a twoją duszę miecz przeszyje, aby wyszły na jaw zamysły serc wielu skierowanej do Maryi (Łk 2,35). Później Maryja spotyka się z wielkim bólem kiedy zaginą Chrystus w Jerozolimie (Łk 2,41nn). Ewangelista stwierdza, że Maryja wszystko to nosiła w sercu. Żyła więc wszystkim i nawet nosiła ból w swoim sercu. Widać tu wzrost wiary - z wiary naturalnej do nadprzyrodzonej.

Duchowość instytutów świeckich życia konsekrowanego

KK 30nn - wyróżnia 3 formy powołania chrześcijańskiego: kapłańska, zakonna i świecka. W powołaniu świeckim spotykamy się ze ślubowaniem rad ewangelicznych.

Już w średniowieczu powstawały wspólnoty mężczyzn i kobiet, które bez rezygnacji z obowiązków wynikających ze stanu (czy wykonywanego zawodu), realizowały ideał życia na wzór Jezusa. W czasie zaborów wiele instytutów założył bł. Honorat Koźmiński. Takie więc wspólnoty istniały od dawna, ale nie były uregulowane prawnie.

Pierwszym etapem do uregulowania prawnego instytutów był zjazd stowarzyszonych ludzi świeckich w San Gallen (Szwajcaria) w roku 1938, który zainicjował o. Gemelli.

W 1947 powstała konstytucja papieża Piusa XII Provida Mater Ecclesia. Dokument poszerza wartość ślubowanych rad ewangelicznych na świeckich i kapłanów diecezjalnych, a nie tylko na zakonników. Dokument odchodzi od uzakonnienia ludzi świeckich. Trzecia wartość uwzględnia rację bytu tego rodzaju instytutów, którym jest świeckość. Rok później papież Pius XII wydał dokument motu prioprio (jest to rodzaj dokumentu, tak jak np. athortacja) Primo felicite.

Kolejnym dokumentem mówiącym o instytutach świeckich życia konsekrowanego jest Konstytucja dogmatyczna o Kościele Lumen gentium.

Również Jan Paweł II wydał adhortację poświęconą ludziom świeckim Christifideles laici.

Należy również wspomnieć o Kodeksie Prawa Kanonicznego z roku 1983, który reguluje prawnie tego rodzaju instytuty (kan. 573-606; 710-730).

Najważniejszą cechą tych instytutów jest świeckość. Konstytucja dogmatyczna o Kościele (KK) mówi o świeckości w sensie negatywnym i pozytywnym. Od strony negatywnej świeckość nie przynależy do stanu kapłańskiego ani zakonnego, ale wypływa z chrztu. W sensie pozytywnym świeckość oznacza staranie się i szukanie Królestwa Bożego przez zajmowanie się sprawami świeckimi, ale kierowanie tymi sprawami wg myśli Boga. Można wyróżnić trzy cechy tego stwierdzenia:

Istotą duchowości instytutów świeckich jest konsekracja. Ta konsekracja jest dopełnieniem konsekracji chrzcielnej. Dla niektórych nie wystarcza życie duchowością chrzcielną, ale potrzebują czegoś więcej. Ślubują więc rady ewangeliczne przyjmując konsekrację rad ewangelicznych.

Rady ewangeliczne wypełniane przez świeckich:

Apostolski wymiar działania instytutów. Wyraża się w trzech formach (kierunkach):

    1. Rozszerzanie wartości ewangeliczne na życie doczesne.

    2. Świadectwo wynikające z czynu i prawdy.

    3. Dzielenie się darami dobrodziejstw otrzymanych od Boga.

Ad.1. W ten sposób Bóg będzie wszystkim we wszystkich (1Kor15,28). Przepajanie wartościami ewangelicznymi rzeczywistości, w której jesteśmy.

Ad.2. Jest to dziś trudne. Człowiek na słowa prawdy zamyka uszy. Również dawanie świadectwa tam, gdzie zło stało się norma etyczną np. kombinowanie, jest niezwykle trudne.

Ad.3. Potrzeba wspierania najuboższych. Nie tylko dobrami materialnymi, ale również zdolnościami, czasem, itp.

Nie wszystkie instytuty ślubują wszystkie trzy rady. Wszystko zależy od instytutu. O. Kendrich założyciel Ruchu Szenstackiego.

Duchowość współczesnych zrzeszeń w Kościele (również sekt)

Zjawisko zrzeszania się w Kościele nie jest zjawiskiem nowym, ale po Vaticanum II nastąpił wzrost zrzeszeń.

W Kościele spotykamy cztery kategorie zrzeszeń:

Współczesne zrzeszenia charakteryzują się tym, że w większości tworzą je ludzie świeccy. Najczęściej opierają się na Biblii oraz na Ojcach Kościoła. Powstają spontanicznie, czyli oddolnie i często obok autorytetu Kocioła. Ten element stwarza niebezpieczeństwo przekształcenia w sekciarstwo. Zrzeszenia darzą do budowania wiary przez dzielenie się nią. Są otwarte na nowość w zakresie życia religijnego i społecznego.

Kryteria, które sprawiają, że dane stowarzyszenie ma charakter ortodoksyjny:

  1. Troska o rozwój osobistego powołania do świętości.

  2. Jedność z hierarchią Kościoła. Posłuszeństwo Nauczycielskiemu Urzędowi Kościoła.

  3. Ortodoksja. Wykładnia prawd wiary i interpretacja Pisma św. Zgodnie z Nauczycielskim Urzędem Kościoła.

  4. Ortopraksja. Stosowanie praktyk, obrzędów, rytuałów, modlitw polecanych i wypróbowanych przez Kościół.

Jeżeli te cztery kryteria nie są spełnione przez ruchy religijne, istnieje niebezpieczeństwo przejścia, przerodzenia się w sektę. Wystarczy ze jedno z kryteriów zostanie zaniedbane, a wtedy to niebezpieczeństwo może się pojawić.

Inne kryteria rozpoznawalności sekt:

  1. Sekty szukają ludzi słabych psychicznie, okaleczonych duchowo i zagubionych, którzy szukają prawdy i uleczenia.

  2. Na czele sekty stoi zawsze człowiek o silnej osobowości. Tacy przywódcy domagają się całkowitego posłuszeństwa. Człowiek taki manipuluje psychiką innych. Członkowie takiej sekty są poddani przywódcy, bo chcą wzrastać duchowo i myślą, że w ten sposób uda im się to osiągnąć.

  3. Sekta deklaruje znalezienie rozwiązania pewnych problemów (zwłaszcza ogólno społecznych), ale należy uznać ich doktrynę.

  4. Stosowanie odpowiednich technik manipulacyjnych. Trzeba stosować pewne techniki, aby osoba zwerbowana pozostała na stałe np. rodzina miłość - w imię miłości Chrystusa zachęca młodych ludzi (szczególnie dziewcząt) do prostytucji, aby zdobywać środki finansowe.

  5. Pogardliwe odniesienie do cielesnego wymiaru ludzkiego życia (neomanicheizm). Ciało jest dla ducha, jest świątynią Ducha Świętego. Należy pamiętać, że duchowość wyraża się przez ciało.

Wśród duchowości sekt najskrajniejszym przypadkiem jest satanizm. Wśród sekt satanistycznych wyróżnia się: sekty lucyferskie i satanistyczne w ścisłym znaczeniu.

Sekty lucyferskie skupiają ludzi bogatych finansowo powiązanych z ruchami masońskimi. Sekty satanistyczne w sensie ścisłym skupiają ludzi z pogranicza i często są związane z jakimiś ruchami przestępczymi.

Pewne cechy wspólne sekt satanistycznych:

  1. Bogiem jestem ja. Dlatego rodzi się potrzeba wyżycia, używania, korzystania z życia, niszczenia innych.

  2. Etyka relatywna. Jest tam jedność dobra i zła. Etyczne jest to, co ja uznaje za słuszne. I to jest dobre dla mnie, a co mi nie służy jest złe. Jest to, więc całkowity relatywizm.

  3. Negacja chrześcijaństwa. Chrześcijanie w rozumieniu satanisty to ignoranci, a osoby duchowne są uznawane za chore psychicznie.

  4. Siła przez akcję. Podkreśla się siłę, jako to, co jest ideałem, a prowadzi do niej użycie przemocy. Do zdobywania siły służą rytuały magii, zaklęć.

  5. Rytualizm. Celem rytuałów jest wypracowanie poczucia siły wyłącznie dla siebie. Wzorce najczęściej bierze się z filmów.

  6. Magia. Współbrzmienie określonych zjawisk z własna wolą. Należy podkreślić ze moja wola jest nie zmienna.

  7. Ofiara. Składa się ofiarę bardzo często przez rozcinanie zwierząt, ale zdarza się, że składani w ofierze są także ludzie.

Powiedzenie Crowley `a: Czyń to, co ci się podoba. Na tym haśle opiera się etyka satanistyczna. My znamy to hasło w innej formie: Rubta, co chceta.

Duchowość prawosławna i protestancka

Schizma między wschodem a zachodem wycisnęła piętno w duchowości między greckim wschodem a łacińskim zachodem. Mówiąc o duchowości Kościoła prawosławnego nie można pominąć tradycji wschodu, czyli duchowości chrześcijańskiego wschodu. Wschód charakteryzuje przede wszystkim monastycyzm. Wśród postaci ruchu monastycznego należy wymienić: Ewargiusza z Pontu (+ 399), Diadocha z Fotis (+486), Izaak Syryjczyk (+ VII w.), Symeon Nowy Teolog (+1022), Mikołaj Kawasilas (+471), Postacie Kościoła prawosławnego rosyjskiego: św. Grzegorz Palamas (+1359), św. Nil Sorski (+1508), św. Tychon z Zaduńska (+???), Serafin z Sadoku (+1833), Jan z Kronstatu (+1928).

Ogólna teoria to wyzwolenie ze źródła zła przez uwolnienie się z materii. Osiągane jest dzięki apatei, czyli życiowej równowagi. Jest to wiec opanowanie ludzkich namiętności i zdobywanie cnót. W katolicyzmie opanowywaniu namiętności odpowiada asceza negatywna, a zdobywanie cnót odpowiada asceza pozytywna. Osiągniecie apatei doprowadza do osiągnięcia poznania, czyli gnozy. Szczytem tej gnozy jest mistycyzm. Taką teorie głosił podobno Jan z Kronstatu.

Hezych hazu (lub Hezychazm - tłum. przypuszczalne - przyp. red. ) - jest to ruch, który dążył do hezyki, czyli spokoju zewnętrznego i wewnętrznego na drodze modlitwy i ascezy. Prym wiedli mnisi z góry Atos. Jest to uwzględnienie rytmu wdechu i wydechu przy powtarzaniu aktów strzelistych: Panie Jezu Chryste miej litość nade mną grzesznikiem. Nie wątpliwie przynosi to pokój wewnętrzny i zewnętrzny. Jest to technika zaproponowana przez Nicefora. Ten ruch bardzo mocno wpłynął na duchowość prawosławia.

Również wielki wpływ na duchowość prawosławia miał Kościół rosyjski prawosławny. Kościół posiadał ruch mniszy monastyczny, ale nie całkowicie kontemplacyjny, gdyż mnisi ci byli otwarci na innych ludzi przez udzielanie im rad. Ci mnisi, tzw. starcy służyli pomocą pielgrzymom, którzy odwiedzali monastyr. Mnisi ci żyli najczęściej z uprawy.

Charakterystyczne cechy duchowości prawosławnej:

  1. Liturgia. Duchowość prawosławna oparta jest przede wszystkim na liturgii. W liturgii dominuje śpiew oraz powtarzanie kanonów. Wzorem liturgii w cerkwiach była liturgia w monastyrach. Tak jak w liturgii łacińskiej tak również w tej liturgii wkrada się formalizm tzn. nie zawsze za treściami idzie w parze przeżycie. Centrum liturgii stanowi Eucharystia.

  2. Kult ikon. Chodzi o teologiczne wyjaśnienie ikony. Symbolika ikony dotyczy przede wszystkim tajemnicy Chrystusa i Jego Wcielenia. Chrystus jest pośrednikiem, który wznosi nasze serce i myśli ku Bogu. Również Duch Święty i Matka Boża są przedstawiane w ikonografii.

  3. Paschalny i eschatologiczny wymiar duchowości prawosławnej. Zmartwychwstanie Chrystusa jest zwycięstwem nad grzechem. Dzięki temu my możemy zapanować nad przemijalnością swoją i świata. Człowiek dzięki temu może osiągnąć to, co niewidoczne (rys eschatologiczny). W człowieku ukryta jest tęsknota za światem nieprzemijającym. Człowiek przejawia rys pielgrzymowania. Temu pielgrzymowaniu towarzyszą praktyki pokutne: post i asceza.

  4. Modlitwy za zmarłych. Modlą się za wszystkich zmarłych nie zakładając, że ktoś jest potępiony. Wierzą w powszechne zbawienie - wszyscy będą zbawieni. Konsekwencją jest nie uznawanie stanu piekła na ziemi.

  5. Asceza. Jest to środek w dążeniu do jedności z Bogiem. Akcentują potrzebę wysiłku ze strony człowieka, aby człowiek mógł osiągnąć zjednoczenie z Bogiem w przyszłym życiu. Asceza jest powolnym zdobywaniem Ducha Świętego przez mozolny wysiłek. Jest to określane synergizmem (wewnętrzna aktywność). Człowiek staje się zdolny do przemiany całego świata, kosmosu przez swoja wewnętrzną przemianę. Asceza wyraża się przez życie w Chrystusie. Tzw. jurodywije, czyli głupi ze względu na Chrystusa. Była to grupa, która przeakcentowywała formę ascezy w stosunku do treści ascezy. Nie nosili oni ubrań i nakładali na siebie łańcuchy.

Charakterystyczne cechy duchowości ewangelickiej:

  1. Wymiar Biblijny. Bazuje na czytaniu Biblii. Swoje źródło czerpie z czytania modlitewnego Biblii.

  2. Modlitwa wspólnotowa. Ewangelicy podkreślają kapłaństwo wspólne, a więc tak ważna jest wspólnota.

  3. Centrum duchowości jest nabożeństwo. Jest wzorowane na Eucharystii rzymskiej, ale Marcin Luter wyciął z niej wszystko, co miało wymiar ofiary we Mszy św. Ewangelicy uważają, że nie ma potrzeby, aby chleb stawał się Ciałem, a wino Krwią Chrystusa. Wystarczy sama obecność Chrystusa w tych postaciach.

  4. Brak kultu Maryi, jako tako. W historii znane są przypadki w Polsce pielgrzymowania ewangelików mazurskich do sanktuarium Maryjnego w Lipce.

  5. Wiara. Człowiek osiąga zbawienie dzięki wierze. Uczynki nie mają znaczenia, gdy chodzi o zbawienie. Dobre uczynki spełniamy dzięki odkupieniu Chrystusa. Do zbawienia potrzebna jest tylko łaska.

  6. Wiarygodne głoszenie Słowa Bożego, jedność wiary, braterska miłość i udział w sakramentach ustanowionych Chrystusa i sprawowanie ich tak jak On je ustanowił. Sakramenty są znakami widzialnymi rzeczywistości duchowej. Najbardziej znaczące sakramenty to: chrzest i wieczerza Pańska. Przez chrzest człowiek umiera i rodzi się do nowego życia, które może rozwijać przez współdziałanie z Duchem Świętym. Nie uznają potrzeby adoracji Najświętszego Sakramentu i nie ma tam formy przeistoczenia.

Ks. prof. dr hab. Henryk Wejman - Teologia duchowości (II)

12


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Skrypt, Skrypty - Teologia - Szczecin
Skrypt - poradnictwo rodz, Skrypty - Teologia - Szczecin
Wykłady ks. Jana Guzowskiego, 9. Teologia Duchowości, rok IV teologia duchowości II
Wykłady ks. dr Zygmunta Zapaśnika TDII, 9. Teologia Duchowości, rok IV teologia duchowości II
Duchowość pracy - referat na ćwiczenia, 9. Teologia Duchowości, rok IV teologia duchowości II
Mikrobiologia opracowanie na podstawie części II Skryptu WAM wersja ostateczna wreszcie kurna!!! , Z
Kolokwium II, Chrześcijaństwo kol II skrypt
roztwory II, Akademia Morska Szczecin Nawigacja, uczelnia, Tomek, FIZYKA- SPRAWOZDANIA, FIZYKA- SPRA
WTS II Skrypt z wykładów 11
Duchowość franciszkańska - skrypt, Franciszkańskie, Duchowość
mikro II skrypt id 300610 Nieznany
krew I i II skrypt (1), medyczne różne, fizjologia
Fakultet II Skrypt, Fakultet seksuologia
ETOLOGIA II skrypt, BMZ, Etologia
Kolokwium II, skrypt skryptu
Sadowski II Skrypt

więcej podobnych podstron