Dysplazja włóknista

- bez odczynów okostnowych

- Nie ulega zwyrodnieniu złośliwemu

- nie boli (też w kościach płaskich)

- złamania utajone często

- jedno lub wieloogniskowa (często jednostronna)

- predylekcja do miednicy, bliższej części kości udowej, żeber, czaszki (z miednicą zawsze kość udowa)

- przy żebrach w odcinkach tylnych – osteolityczna, w odcinkach przednich – sklerotyczna

- obraz przydymionej macierzy, matowego szkła

Szkliwiak – guz złośliwy, wyłącznie w kości piszczelowej, żuchwie, szczęce, mieszany osteolityczno-osteosklerotyczny, rzadki, różnicowanie z dysplazją

Zespół McCune-Albrighta – wieloogniskowa dysplazja z plamami typu kawy z mlekiem (café-au-lait) na skórze i przedwczesne dojrzewanie, często jednostronnie

Cherubizm – mnogie ogniska dysplazji włóknistej w szczęce, cofa się w wieku dojrzałym

Chrzęstniak śródkostny – w każdej kości powstałej z chrząstki, centralnie lub zaśrodkowo, zawiera uwapnioną macierz chrzęstną, z wyjątkiem zmian zlokalizowanych w paliczkach, najczęstsza zmiana łagodna torbielowata w paliczkach, powoduje odśrodkowe modelowanie warstwy korowej, bez odczynów okostnowych, bezbólowy, jeśli ból – do rewizji chirurgicznej, różnicowanie z zawałem kostnymi chrzęstniakomięsakiem

Choroba Olliera – mnogie chrzęstniaki śródkostne, nie dziedziczą się, nie wykazują zwiększonej przemiany złośliwej,

Zespół Maffuciego – mnogie chrzęstniaki z naczyniakami tkanek miękkich, zwiększona częstość przemiany złośliwej

Ziarniniak kwasochłonny (histiocytoza X) –jedno lub wieloogniskowy, osteo-lityczny lub sklerotyczny, dobrze lub źle odgraniczony, brzegi osteosklerotyczne lub nie, odczyn okostnowy różny, może być masa w tkankach miękkich (MR), zawsze przed 30r.ż. (nawet przed 20), czasem martwak, różnicowanie: m. Ewinga, zapalenie kości, chłoniak, włókniakomięsak, kostniak kostninowy

Guz olbrzymiokomórkowy – 15% zmiany złośliwe (przerzuty do płuc), często miednica i kośc piętowa, pacjenci z zamkniętymi chrząstkami wzrostowymi, zlokalizowany w nasadzie i opiera się o powierzchnię stawową (przy bardzo dużych też przynasada), Wyjątek kości płaskie (miednica) i guzowatościach kości(apofizach), zlokalizowany ekscentrycznie, ostro zaznaczone strefy przejściowe (nieosteosklerotyczne) wyjątek miednica, kości płaskie i kośc piętowa, różnicowanie włókniak niekostniejący, włókniak chrzęstno-śluzowaty

Włókniak niekostniejący – powyżej 2cm, włóknisty ubytek korowy – poniżej 2cm (histol. identyczne), najczęstsza zmiana, ok. 20% u dzieci ulegają regresji, po 30r.ż rzadko spotykane, łagodna, bezobjawowe, bez odczynów okostnowych, typowo w przynasadzie kości długiej wychodząc z warstwy korowej (najczęściej okolica kolana gdzie mogą być mnogie), wąski osteosklerotyczny, wyżłobiony brzeg i nieznacznie ekspansywny, rozpoznanie radiologa ostateczne, w TK i MR brak ciągłości warstwy korowej, w czasie gojenia – zmiany gorące w scyntygrafii, różnicowanie: zapalenie, EG, dysplazja włóknista, torbiel tętniakowata

Kostniak zarodkowy – zmiany osteosklerotyczne (jak duże kostniaki kostninowe) lub osteolityczne (jak torbiel tętniakowata), ekspansywne o wyglądzie bańki mydlanej, często w tylnych częściach kręgów z plamistymi zwapnieniami macierzy, różnicowanie: kostniak kostninowy, torbiel tętniakowata kości, gruźlica

Szpiczak mnogi – rozlany proces permeacyjny, od 35r.ż, poprzedza kliniczne i hematologiczne objawy o ok. 3-5lat, kości płaskie, zwłaszcza sklepienie czaszki obrazie dziur wygryzionych przez mole, pojedyncza torbielowata zmiana plazmocytoma, w scyntygrafii ogniska zimne, rtg przegląd kości, różnicowanie: m. Ewinga, pierwotny chłoniak,

Przerzuty torbielowate ekspansywne – rak jasnokomórkowy nerki (obraz baniek mydlanych) i rak tarczycy,

Torbiel tętniakowata kości- tętniakowate i ekspansywne w całym układzie kostnym (często w tylnych częściach kręgosłupa), przed 30r.ż, dają dolegliwości bólowe, w TK i MR poziom płyn-płyn, pierwotne bez związku i przyczyny, wtórne występują z guzami olbrzymiokomórkowymi, kostniakomięsakami i innymi zmianami

Torbiel samotna kości – zawsze centralna lokalizacja, kości długie najczęściej w bliższej części kości udowej i ramiennej (2/3 przyp.) rzadko w okolicy kolana, bezobjawowe, brak odczynów okostnowych, klasycznie objaw opadniętego odłamka (kawałek warstwy korowej odłamuje się i opada zgodnie z siłami grawitacji do najniższej części torbieli), wyłącznie przed 30r.ż, rozwijają się w płytce wzrostowej i rosną w kierunku trzonu, nie są zmianami nasadowymi, w kości piętowej charakterystycznie wyłącznie w części przyległej do dolnej powierzchni ( i tu nie ulegają złamaniu patologicznemu)

Guz brunatny – w przebiegu nadczynności przytarczyc (częściej pierwotnej), zmiana osteolityczna, leczona osteosklerotyczna, podokostnowa resorpcjakości jest patognomoniczna i powinna być poszukiwana w paliczkach (szczególnie po stronie promieniowej paliczków środkowych), dystalnych częściach obojczyków, przyśrodkowej stronie bliższej części kości piszczelowej, stawach krzyżowo-biodrowych, jeśli niezarośnięte płytki wzrostowe – nierówne i postrzępione jak w krzywicy, osteoporoza lub zmiany osteosklerotyczne

Martwaki – zapalenie kości, ziarniniak kwasochłonny, chłoniak, włókniakomięsak, czasem kostniak kostninowy

Zapalenie kości – TK

Chrzęstniak zarodkowy – rzadko, osteolityczna, jedynie w nasadach (też guzowatościach, kościach nadgarstka, stępu, rzepce), przed 30r.ż, zwapnienia, różnicowanie: zapalenie, guz olbrzymiokomórkowy, choroba zwyrodnieniowa, RZS, artropatia pirofosforanowa, martwica jałowa kości

Włókniak chrzęstno-śluzowaty – rzadko, przypominają włókniakiniekostniejące, ale występują w każdym wieku, często rozciągają się na nasady, bolesne, brak zwapnień w macierzy, transformacja złośliwa

Przed 30r.ż – ziarniniak kwasochłonny, torbiel tętniakowata, włókniak niekostniejący, chrzęstniak zarodkowy, torbiel samotna (dodatkowo dysplazja włóknista i zapalenie)

Po 40r.ż – zmiany zapalne i przerzuty, szpiczak

Bezbólowe i bez odczynów okostnowych – dysplazja włóknista, chrzęstniak śródkostny, włókniak niekostniejący, torbiel samotna,

Nasady i guzowatości (też kości stępu, piętowa, nadgarstek, rzepka) – zapalenie, guz olbrzymiokomórkowy, chrzęstniak zarodkowy, geoda kostna, przerzuty, szpiczak

Żebra – dysplazja włóknista, torbiel tętniakowata, przerzuty, chrzęstniak śródkostny i ziarniniak kwasochłonny

Zmiany mnogie – dysplazja, ziarniniak, chrzęstniak śródkostny, przerzuty, guzy brunatne, zapalenie,

Ekspansja – torbiel tętniakowata

Brzeg nieosteosklerotyczny – guz olbrzymiokomórkowy

Zwapniała macierz – chrzęstniak śródkostny poza paliczkami

Brak zwapnień – włókniak chrzęstno-śluzowaty

Zmiana osteosklerotyczna u pacjenta w wieku 20-40 lat, bezobjawowa, przypadkowa – włókniak niekostniejący, ziarniniak, torbiel samotna, chrzęstniak zarodkowy, dysplazja, kostniak kostninowy, zapalenie, guz brunatny, wyspa kostna,

Zmiana osteosklerotyczna u pacjenta po 40r.ż bezobjawowa, przypadkowa – przerzuty

Odczyn typu promieni słońca – złośliwe guzy kości odczyny okostnowe

Zmiany łagodne z odczynami okostnowymi złośliwymi – zapalenie, EG, torbiel tętniakowata, kostniak kostninowy, zmiany pourazowe

Zmiany łagodne – rozrost z osia długa kończyny, wyjątek m. Ewinga i włóknisty ubytek korowy

Szeroka strefa przejściowa – złośliwy, zapalenie, EG

Zmiana permeacyjna – m. Ewinga, szpiczak, chłoniak pierwotny kości, zapalenie, EG

MR – złośliwe jak z wyboru + kontrast, T1 niski, T2 wysoki, wyjątki: T1i T2 niski – włókniakomięsak, złośliwe włókniaki histiocytarne, guzy desmopalstyczne; wysoki T1 – tłuszczak; mieszany naczyniaki i malformacje

Kostniakomięsak – najczęstszy pierwotnie złośliwy, przed 30r.ż, wtórny w chorobie Pageta i radioterapii (ok. 60r.ż) typowo w okolicy końca kości długiej, guzy niszczące z wyraźną sklerotyzacją, postać teleangiektyczna – osteolityczna zawsze, MR – masa z dużą składową miękkotkankowa, niejednorodna w T1 i T2

Kostniakomięsak przykostny – wywodzi się z okostnej i rośnie na zewnątrz, najbardziej gęste zwapnienia zlokalizowane centralnie, a część obwodowa słabo unaczyniona, często otacza przynasadę bez całkowitego przerwania warstwy korowej, w starszej grupie wiekowej, nie jest tak agresywny póki nie zajmie jamy szpikowej, częsta lokalizacja na tylnej części kości udowej w okolicy kolana, różnicowanie: guz desmoidalny (uraz awulsyjny łagodny), obszar kostniejącego zapalenia mięśni

Mięsak Ewinga – dzieci, trzon kości długiej (40%), permeacyjna, 60%- przynasady, na pograniczu trzonów i przynasad, kości płaskie, u dwudziestolatków kości płaskie, odczynowe powstawanie nowej tkanki kostnej, odczyny okostnowe typu łusek cebuli lub o charakterze promieni słońca, różnicowanie: zapalenie, EG

Chondrosarcoma – po 40r.ż, rzadko u dzieci, złośliwa transformacja kostniakochrzęstniaka, histologicznie podobny do chrzęstniaka, bolesny, odczyny okostnowe i niszczenie, zwapnienia amorficzne (typu płatków śniegu lub popcornu), masa miękkotkankowa, różnicowanie: przerzut, szpiczak pojedynczy, włókniakomięsak, złośliwy włókniak histiocytarny, zapalenie

Złośliwy guz olbrzymiokomórkowy – 15% guzów olbrzymiokomórkowych, przerzuty do płuc, wznowy miejscowe, głownie w 4 dekadzie życia

Włókniakomięsak – osteolityczny, nie wytwarzają tkanki kostnej i chrzęstnej, głownie w 4 dekadzie życia, czasami powstaje martwak, czasem jak dziury wygryzione przez mole

Złośliwy włókniak histiocytarny – najczęstszy guz tkanek miękkich, osteolityczny, czasem martwaki, czasem jak dziury wygryzione przez mole

Guz desmoidalny – najczęściej w tkankach miękkich, w kości osteolityczny, dość dobrze odgraniczony (powolny wzrost), łagodne odczyny okostnowe, grube spikule i kolce, zmiana wielokomorowa z grubymi przegrodami, nie dają przerzutów, mogą szerzyć się na otaczające tkanki miękkie, czasem martwak

Pierwotny chłoniak kości – permeacyjny lub jak dziury wygryzione przez mole, 20-40lat, bezobjawowy, zajmują dużą część kości

Mięsaki maziówkowe – najczęściej sąsiadują ze stawami, jednorodnie wysoki sygnał w T2

Chrzęstniakowatość maziówkowa – łagodna zmiana zapalna, metaplazja maziówki, odkładanie ognisk chrząstki w stawie, powstanie licznych zwapniałych wolnych ciał wewnątrzstawowych, obraz rtg patognomoniczny (histologicznie jak chrzęstniakomięsaka – różnicowanie Obraz MR może przypominać guz), w 20% cała stawowe nie wapnieją – wysięk do stawu i nadżerki i destrukcje w stawie. Najczęściej stawy kolanowy, łokciowy, biodrowy. Zwapnienie rozpoczynają się w błonie maziowej i migrują do stawu (objaw myszek stawowych).

Obraz ogryzka głowy kości udowej – wskutek nadżerek naciskowych nieuwapnionych w kostniakochrzęstniakowatości maziówkowej

Barwnikowe kosmkowo-guzkowe zapalenie maziówki (PVNS) – rzadko, łagodny przewlekły proces zapalny błony maziowej, obrzęk i ból stawu z nadżerkami i obecnością płacikowatych mas w błonie maziowej, nigdy nie towarzyszą zwapnienia, w MR znacznie obniżony sygnał w T1 i T2, gdy zajmuje pochewkę ścięgna jak guz olbrzymiokomórkowy pochewki ścięgna lub kępka żółta pochewki. Obraz identyczny jak niezwapniałej chrzęstniakowatości maziówkowej

Naczyniaki – flebolity, ubytki korowe przylegającej kości o wyglądzie permeacyjnym lub dziur wygryzionych przez mole, różnicowanie z radioterapią

Złamanie Jeffersona – uderzenie w czubek głowy, rozsunięcie mas C1 i rozszczepienie pierścienia kostnego

Blokada rotacji stawu szczytowo-obrotowego – rtg zęba przy otwartych ustach przy rotacji jedna ze szpar szersza i nie zmienia się, połączona z rozerwaniem więzadeł pobocznych C1-C2

Złamanie typu kopacza gliny – złamanie wyrostka kolczystego c6 lub C7

Złamanie wisielca – niestabilne, nadmierny przeprost i rozerwanie ( uderzenie o deskę rozdzielczą), złamanie tylnych części C2 i przemieszczenie trzonu C2 w przód w stos. Do C3, często bez uszkodzeń neurologicznych

Złamanie w zgięciu typu łzy – rozerwanie więzadeł tylnych i ucisk trzonu z przodu (trzon klinowy) oraz przemieszczenie ku tyłowi trzonu, zwykle z uszkodzeniem rdzenia

Jednostronne zablokowanie stawów międzykręgowych – pęknięcie więzadeł stawu międzykręgowego i zwichnięcie w stawie

Uszkodzenie typu pasów bezpieczeństwa – nadmierne zgięcie w pasie, rozerwanie tylnych części kręgów i więzadeł oraz ucisk trzonu kręgu z przodu, zwykle Th12, L1, L2, niestabilne, złamanie Smitha – złamanie tylnej części trzonu, złamanie Chance’a – przebiega przez wyrostek kolczysty

Obraz szkockiego teriera – zdjęcia skośne tylne części kręgów

Choroba Kűmmela – przednie klinowe złamanie kompresyjne na wysokości połączenia piersiowo-lędźwiowego, nieleczone prowadzi do dalszego zapadania i ostrych ubytków neurologicznych

ZZSK i DISH (samoistna hyperostoza) – po urazie, jeśli odczuwają ból duże prawdopodobieństwo złamania, obowiązkowo TK lub MR

DISH (samoistna hyperostoza) – zaburzenie kościotworzenia, tworzenie osteofitów bez równoczesnej osteosklerozy i zwężenia szpary stawowej, nie jest bolesna i nie powoduje kalectwa,

Złamanie Bennetta – złamanie podstawy kciuka w stawie nadgarstkowo-śródręcznym, niestabilne,

Złamanie Rolanda – wieloodłamowe złamanie podstawy kciuka

Rzekome złamanie Bennetta – złamanie podstawy kciuka, które nie obejmuje stawu

Palec młotkowy (baseballisty) – awulsyjne uszkodzenie podstawy paliczka dalszego przy przyczepie ścięgna prostownika palców

Złamanie blaszki dłoniowej – złamanie dłoniowej części podstawy stawów międzypaliczkowych i paliczkowo-śródręcznych wynikające z awulsji blaszki dłoniowej (penetracja do wnętrza stawu)

Kciuk łowczego – oderwanie części łokciowej pierwszego stawu śródręczno-paliczkowego w miejscu przyczepu łokciowego więzadła pobocznego kciuka(upadek na kijek narciarski)

Kształt kawałka ciasta – PA nadgarstka przy zwichnięciu trójkątny kształt kości księżycowatej

Zwichnięcie księżycowate – najczęściej ze złamaniem przezłódeczkowym

Zwichnięcie okołoksiężycowate - najczęściej ze złamaniem kości główkowatej, trójgraniastej, wyrostka rylcowatego kości promieniowej

Złamanie haczyka kości haczykowatej – projekcja kanału nadgarstka, wskazane TK,

Rotacyjne nadwichnięcie kości łódeczkowatej – rozerwanie więzadła łódeczkowo- księżycowatego z poszerzeniem przestrzeni między tymi kośćmi – objaw Terry’ego Thomasa

Złamanie kości łódeczkowatej – ból poniżej tabakierki po urazie, jeśli nie widać gips i kontrola za tydz. Martwica jałowa części bliższej (zwiększenie gęstości części bliższej),

Choroba Knienbőcka – martwica aseptyczna kości księżycowatej, najczęściej po urazie lub idiopatycznie, zwiększona gęstość, rozfragmentowanie, zapadniecie, często przy negatywnym wariancie łokciowym (krótsza łokciowa od promieniowej)

Rozerwanie trójkątnej chrząstki włóknistej - przy pozytywnym wariancie łokciowym (dłuższa k. łokciowa od promieniowej)

Złamanie kości trójgraniastej – awulsyjne, na rtg bocznym mały kawałek kości w grzbietowej części nadgarstka (patognomoniczny)

Złamanie Collesa – złamanie części dalszej kości promieniowej i łokciowej z kątowym ustawieniem odłamów dalszych po stronie grzbietowej

Złamanie Smitha – złamanie części dalszej kości promieniowej i łokciowej z kątowym ustawieniem odłamów dalszych po stronie dłoniowej (rzadziej)

Plastyczne wygięcie kości przedramienia – u dzieci tylko

Złamanie monteggia – złamanie k. łokciowej ze zwichnięciem bliższej części kości promieniowej (może wystąpić martwica)

Złamanie galeazzi – złamanie kości promieniowej ze zwichnięciem dalszej części k. łokciowej

Na rtg bocznym widoczna poduszeczka tłuszczowa tylna wskazuje, że wystąpiło złamanie w stawie łokciowym ( u dorosłych prawie zawsze głowa kościpromieniowej, u dzieci złamanie nadkłykci). Poduszeczka tłuszczowa przednia – przy wysięku do góry i na zewnątrz – objaw żagla

Zwichnięcie stawu ramiennego – najczęściej przednie, głowa k. ramiennej poniżej i przyśrodkowo od panewki

Uszkodzenie Hilla- Sachsa – przy zwichnięciu powstanie wcięcia w tylno-górnej części głowy k. ramiennej (większe prawdopodobieństwo nawrotu zwichnięcia)

Zniekształcenie Bankarta – nieregularnośćkości lub odpadnięcie fragmentu dolnego ograniczenia panewki stawu ramiennego

Zwichniecie tylne stawu ramiennego – rtg AP prawidłowe, brak objawu półksiężyca (rtg AP nakładanie głowy k. ramiennej na panewkę), wykonuje się rtg w projekcji przezłopatkowej

Urazowy krwiak śródstawowy – mylony ze zwichnięciem, dolno-boczne przemieszczenie głowy k. ramiennej, może wskazywać na złamanie głowy kości ramiennej (TK)

Złamanie miednicy – TK

Złamanie przeciążeniowejkości krzyżowej –u pacjentów z osteoporozą lub po radioterapii, jako plamiste lub linijne strefy sklerotyzacji na częściach bocznych kości krzyżowej, przerwanie warstwy kostnej w TK, różnicować z przerzutami, w badaniu izotopowym znak Hondy (przy złamaniach obustronnych), w MR T1 rozlany obszar obniżenia sygnału

Złamania awulsyjne miednicy – kośc kulszowa, górny i dolny kolec biodrowy, grzebień kości biodrowej

Zmiany zwyrodnieniowe z nadżerkami – staw skroniowo-żuchwowy, barkowo-obojczykowy, krzyżowo-biodrowy, spojenie łonowe

Złamania przeciążeniowe – szyjki kości udowej (rzadko), dalsza część trzonu kości udowej, kośc piszczelowa, kość piętowa (guzowatość), linijna sklerotyzacja, może towarzyszyć zapalenie okostnej i brak wyraźnych granic sklerotyzacji, po upływie tyg. kontrola,

Złamanie górnej powierzchni (plateau) kości piszczelowej – rtg boczne poziomym promieniem – poziom tłuszcz- płyn

Złamanie Lisfranca – złamanie ze zwichnięciem stawu stępowo-śródstopnego przy uwięźniętym przodostopiu, też u cukrzyków, jako artropatia neurogenna lub staw charcota

Złamanie kości piętowej – kąt Bőhlera mniejszy niż 20° wskazuje na złamanie kompresyjne

Wtórna choroba zwyrodnieniowa – obejmuje najczęściej stawy rąk, kolanowe, biodrowe, kręgosłup

Pierwotna choroba zwyrodnieniowa – rodzinnie, wyłącznie kobiety w średnim wieku, tylko stawy międzypaliczkowe dalsze, bliższe, podstawę kciuka obustronnie i symetrycznie

Choroba zwyrodnieniowa Kellgrena – bolesna, wyniszczająca, z nadżerkami, stawy międzypaliczkowe dalsze, bliższe, podstawę kciuka, łączy się z ciężką osteoporozą

RZS – w stawie biodrowym migracja osiowa głowy k. udowej, w stawie ramienny przemieszczenie ku górze k. ramiennej (zwykle odległość ok. 1cm)

Spondyloartropatie – ZZSK, artropatia enterogenna, łuszczycowe zapalenie stawów, choroba Reitera – charakterystycznie ankyloza i proliferacyjne kościotworzenie, przede wszystkim kościec osiowy i stawy krzyżowo-biodrowe (ZZSK, artropatia enterogenna – symetrycznie, obustronnie), ŁZS, ch. Reitera jedno lub obustronne asymetryczne. Jeżeli jeden staw jest objęty chorobą lub zmiany są asymetryczne wkluczyć ZZSK, artropatię enterogenną, a rozważyć ŁZS, ch. Reitera, zakażenie i chorobę zwyrodnieniową, dnę moczanową. Rzadko obejmują duże stawy z wyj. ZZSK (stawy biodrowe). ZZSK, artropatia enterogenna – często drobne stawy rak i stóp, ŁZS – artropatia dalszych części rąk i stóp z nadżerkami proliferacyjnymi, obrzmieniem tkanek miękkich, zapaleniem okostnej, w kości piętowej ostroga o niewyraźnych krawędziach. Choroba Reitera – najczęściej stawy stop (zwłaszcza staw międzypaliczkowy palucha) rzadziej ręce

Syndesmofity – brzeżne, symetryczne w ZZSK, artropatia enterogenna, niebrzeżne, asymetryczne (duże i masywne) ŁZS, ch. Reitera

Dna moczanowa – klasycznie rtg dobrze odgraniczone nadżerki (osteosklerotyczne krawędzie i nawisy), guzki miękkotkankowe (wapnieją – guzki dnawe tophi), brak wyraźnego wzorca rozmieszczenia zmian w obrębie dłoni, brak znaczącej osteoporozy. Typowo staw śródstopno-paliczkowy palucha. Często zwapnienia w chrząstkach (chondrokacynoza)

Pseudodna - niespecyficzny ból, zwapnienie chrząstki, zniszczenie stawu. Chondrokacynoza w każdym stawie, ale najczęściej staw kolanowy oba przedziały, kompleks trójkątnej chrząstki włóknistej nadgarstka, spojenie łonowe. Zniszczenie zwyrodnieniowe stawów z nadżerkami chrząstek głównie stawu ramiennego, łokciowego, promieniowo-nadgarstkowego, rzepkowo-udowego, stawy śródręczno-paliczkowe. Rzekomy staw Charcota. Współistnieje z pierwotną nadczynnością przytarczyc, dną moczanową, hemochromatozą.

Kolagenozy – twardzina, toczeń, zapalenie skórno-mięśniowe, mieszana choroba tkanki łącznej. Zmiany w obrębie dłoni osteoporoza i zanik tkanek miękkich, nie występują nadżerki. Toczeń charakterystyczne ciężkie odchylenie łokciowe paliczków. Sklerodermia typowo wapnienie tkanek miękkich podskórnie. Zapalenie skórno-mięśniowe zwapnienia położone wewnątrz mięśni.

Sarkoidoza – najczęściej ręce, typowo liczne paliczki jednej lub obu rąk, zmiany osteolityczne warstwy korowej (objaw koronek typowo dla sarkoidozy). Mogą towarzyszyć guzki skórne w rękach. Rzadko kręgosłup i kości długie

Hemochromatoza – odkładanie żelaza. Ręce – klasycznie rtg choroba zwyrodnieniowa stawów śródręczno-paliczkowych palców II-IV. Współistnienie w 50% z pseudodną (chondrokacynoza). Kwadratowienie głów śródręcza (powiększenie i znaczne osteofity). osteofity opadające zwisają znad krawędzi stawu w nietypowy sposób.

Staw Charcota – artropatia neurogenna – patognomonicznie (klasyczna triada) – ciężkie zniszczenie, zwichnięcie, tworzenie nowej heterotopowej kości. We wczesnym stadium zwężenie szpary stawowej, nadwichnięcie (nie zwichnięcie). W kręgosłupie zamiast zniszczenia szpary stawowej następuje zniszczenie przestrzeni m-trzonowej. Tworzenie heterotopowej kości – rumowisko kostne (tworzenie bryłek kostnych lub wapnienie tkanek miękkich przylegających do stawu). Najczęściej u cukrzyków w obrębie stopy typowo I i II staw stępowo-śródstopny (staw charcota-Lisfranca), wiąd rdzenia (kiła), sparaliżowani. Staw rzekomy w pseudodnie

Hemofilia, młodzieńcze RZS, paraliż kończyny – przerost końcowych części kości(powiększenie nasad) połączone ze smukłymi trzonami kości. Bez lub ze zniszczeniem. Poszerzenie wcięcia międzykłykciowgo w stawie kolanowym

Zanik Sudecka – zespół barkowo-dłoniowy, odruchowa dystrofia współczulna, po niewielkim urazie kończyny, ból, obrzęk, ograniczenie ruchomości. Rtg ciężka plamista osteoporoza, obrzęk tkanek miękkich, najczęściej dalsza część kończyny – ręka i stopa. Ból z czasem się zmniejsza poroza zostaje. Skóra ulega zanikowi

Wysięk do stawu – uraz łokcia z wysiękiem – złamanie, ból i wysięk do stawu biodrowego –zapalenie, przemieszczenie poduszeczki tłuszczowej stawu biodrowego – zasłaniacz wewnętrzny, staw kolanowy – zwiększenie ponad 10mm odległości między poduszeczką tłuszczową nadprzekową a poduszeczką tłuszczową udową przednią, staw ramienny – przemieszczenie głowy w dół – złamanie i krwawienie do stawu

Martwica jałowa – często u pacjentów po przeszczepie nerki, główny objaw zwiększenie gęstości kości w stawie, najwcześniejszy objaw wysięk do stawu! (USG?), kolejny objaw nierównomierna gęstość. W kolanie - w obrębie całego kłykcia, staw biodrowy – całą głowę kości udowej. Dalej podchrzęstna przejrzystość (cienka linia wzdłuż powierzchni stawu). Ostatecznie zapadnięcie powierzchni stawowej i rozfragmentowanie stawu. Przydatne MR – najczulsza dostępna metoda (w stawie biodrowym T1 – niski lub mieszany w przednio-górnej części głowy). W tylnej części głowy kości udowej przy zwichnięciu tylnym. Mogą towarzyszyć torbiele podchrzęstne (geody) przy prawidłowym obraz stawu (inne to RZS, pseudodna, choroba zwyrodnieniowa). Odmiana – oddzielająca martwica chrzęstno-kostna – wskutek urazu – najczęściej przyśrodkowy nadkłykieć stawu kolanowego, sklepienie kości skokowej, główce kości ramiennej.

Choroba Knienbőcka – martwica jałowa kości księżycowatej, zwiększonagęstość i częściowe rozkawałkowanie, negatywny wariant łokciowy (krótsza łokciowa) często

Choroba Kohlera – spłaszczenie i stwardnienie kości łódkowatej stepu u dzieci

Nadłamanie Freiberga (Kohler II) – spłaszczenie i zapadnięcie, sklerotyzacja głowy II kości śródstopia. Może obejmować głowy II, III, IV. Kompensacyjny przerost warstwy korowej II kości śródstopia.

Choroba Scheuermanna – płytki graniczne trzonów kręgów

Choroba Perthesa – głowa kości udowej

Choroba Osgood-Schlattera – kolano windsurfera – guzowatośćkości piszczelowej

Osteoporoza – główny objaw rtg – zmniejszenie grubości warstwy korowej najlepiej widoczne w obrębie środkowej części trzonu II kości śródręcza, prawidłowa grubość 1/3-1/4 grubości całej kości, osteoporoza z nieużywania – po unieruchomieniu złamania, postępuje szybciej i jest plamista, dziury w warstwie korowej. Rzekomy proces permeacyjny – agresywna osteoporoza, naczyniak i radioterapia. Osteoporoza wtórna – choroby nerek i nadczynność tarczycy.

Zmiana permeacyjna – mięsak Ewinga, zapalenie, EG, szpiczak, przerzuty, pierwotny chłoniak kości

Osteomalacja – najczęściej nerkowa, poza tym choroby dróg żółciowych, niedobory w diecie, patognomonicznie – złamanie Loosera przebiegające przez duże skupisko tkanki kostnawej (kość udowa, miednica, łopatka),

Nadczynność przytarczyc – najczęściej wtórna do choroby nerek, rtg patognomoniczny – podokostnowa resorpcja kości (promieniowa powierzchnia paliczków środkowych, ale może występować w każdej kości długiej – przyśrodkowa powierzchnia bliższej części kości piszczelowej przy stawach biodrowo-krzyżowych oraz dalsza część obojczyka), rozlana osteoskleroza najczęściej w kręgosłupie (objaw koszulki rugbisty), guzy brunatne, złamanie Loosera. Rutynowo przegląd kości – rtg rąk, kręgosłupa, kości długich. Badanie izotopowe – guzy brunatne, złamania Loosera, poszukiwanie przyczyn hiperkalcemii (przerzuty, choroba metaboliczna kości)

Niedoczynność przytarczyc – zgrubienie sklepienia czaszki, zwapnienie jąder podstawy mózgu

Rzekoma niedoczynność przytarczyc – charakterystycznie – otyłość, okrągła twarz, niski wzrost, krótkie palce, kości rurowe rąk i stóp krótkie, krótka IV kośc śródręcza

Nadczynność przysadki – akromegalia – pogrubienie sklepienia czaszki, powiększenie zatok, powiększenie siodła tureckiego, żuchwa uwypuklona, guzowatości paznokciowe łopatowate, przestrzenie stawowe powiększone (przerost chrząstki), wczesna choroba zwyrodnieniowa stawów, zgrubienie tkanek miękkich, zgrubienie poduszeczki piętowej w sąsiedztwiekości piętowej

Nadczynność tarczycy – zwiększona dojrzałość kośćca, akropakia tarczycowa (po resekcji tarczycy) – odczyny okostnowe w kościach śródręcza oraz paliczków rąk i stóp, zawsze zajmuje łokciową powierzchnię piątej kości śródręcza, różnicowanie: przerostowa artropatia płucna, pachydermoperiostosis (idiopatyczne zapalenie okostnej i zgrubienie skóry)

Niedoczynność tarczycy – opóźnienie dojrzewania kośćca u dzieci, objaw nakrapianych nasad, opóźnienie zarastania nasad (nawet do 30-40r.ż)

Osteoskleroza:

1. Osteodystrofia nerkowa – najczęściej osteopenia, 10-20% osteoskleroza, podokostnowa resorpcja kości (promieniowa powierzchnia paliczków środkowych)

2. Niedokrwistość sierpowata – dodatkowo zawały kostne, zniekształcenia płytek granicznych trzonów w postacie uskoków (kręgi rybie), często towarzyszy martwica jałowa stawu biodrowego

3. Zwłóknienie szpiku (myelofibrosis) – po 50r.ż, niedokrwistość, splenomegalia, pozaszpikowe tworzenie krwi,

4. Osteopetroza (choroba marmurowa kości) – dziedziczna, wrodzona – po urodzeniu, może być śmiertelna, z niedokrwistością, hepatosplenomegalią, zakażeniami. Postać późna u starszych dzieci i dorosłych, charakterystycznie w trzonach kręgów objaw kości w kości, i kręgi kanapkowe (płytki graniczne sklerotyczne)

5. Pyknodysostoza (choroba Toulouse-Lautreca) – wrodzona, chorzy niscy, hypoplastyczne żuchwy, patognomonicznie rtg ubytki końcowych części paliczków (akroosteoliza) połączone ze sklerotyzacją. Paliczki dalsze(guzowatości) wyglądają jak zatemperowane (zaostrzone i gęste)

6. Przerzuty – prostata i pierś

7. Mastocytoza – jednolite zwiększenie gęstości kości, zgrubienia i guzki małych fałdów jelitowych (badanie kontrastowe), zmiany skórne – pokrzywka barwnikowa

8. Choroba Pageta – powiększenie kości (klasycznie), najczęściej miednica, zgrubiała linia biodrowo-łonowa miednicy, trzy fazy osteolityczna, sklerotyczna, mieszana. Faza osteolityczna: zaostrzenie krawędzi kości (w kształcie płomienia lub źdźbła trawy). W kościach długich zawsze zaczyna się przy końcu kości. WYJĄTEK – KOŚC PISZCZELOWA

9. Sportowcy – zwiększenie grubości warstwy korowej i rozlana sklerotyzacja

10. Fluoroza – picie wody fluorowanej lub leczenie osteoporozy. Wapnienie więzadeł, charakterystycznie – zwapnienie więzadła krzyżowo-guzowego

Kostniejące zapalenie mięśni – obwodowe zwapnienia z przejrzystym centrum, najlepiej na TK, czasem odczyny okostnowe, jeśli różnicowanie z mięsakiem (histol=) badanie tk lub rtg za 1-2tyg, biopsja i MR nie,

Uraz awulsyjny – kolec biodrowy przedni dolny, guz kulszowy, kontrolne rtg po kilku tyg., biopsja nie (=mięsak histol)

Desmoid korowy –tylko w okolicy nadkłykciowej przyśrodkowej dalszej części kości udowej w okolicy guzka przywodziciela (biopsja nie), osteolityczny, przylega do kory, połączone z bólem, zwiększony wychwyt izotopu w scyntygrafii, kostnienie okostnowe, u młodych ludzi, bezobjawowy w spoczynku, incydentalnie w MR kolana

Złamanie przynasadowe typu Saltera-Harrisa – złuszczenie nasady dalszej kości udowej (naśladuje kostniakomięsak)

Grzbietowy ubytek korowy – osteolityczny ubytek górnego zewnętrznego kwadrantu rzepki, widoczny w projekcji wschodzącego słońca, różnicowanie: zapalenie, oddzielająca martwica chrzęstno-kostna, chrzęstniak zarodkowy, W MR – T1 niski, T2 wysoki

Torbiel rzekoma kości ramiennej – wariant anatomiczny, w okolicy guzka większego kości ramiennej zwiększona ilość tkanki gąbczastej, różnicowanie: zapalenie, chrzęstniak zarodkowy, przerzut

Os odontoideum – C2, zarysy gładkie, dobrze widoczna warstwa korowa dolnego brzegu zęba, przerośnięty i zagęszczonej warstwie korowej łuk przedni C1

Zawał kostny – we wczesnym okresie osteolityczno-sklerotyczny lub proces permeacyjny, ból kostny, wielomiejscowo w okolicy nasad i przynasad kości długich u pacjentów z anemią sierpowatą i toczniem, w MR serpentynowate granice w T1 hypointensywne

Achondroplazja – najczęstsza przyczyna karłowatości, kręgosłup ma zmniejszające się w kierunku doogonowym odległości międzynasadowe. Kości długie są skrócone, ale mają prawidłową szerokość.

Martwica niedokrwienna – uraz, steroidy, aspiryna, alkoholizm, kolagenozy, idiopatyczna. Rtg niejednorodna sklerotyzacja, zapadnięcie powierzchni stawowej i rozkawałkowanie, podchrzęstne przejaśnienie, Badanie MR T1 niski wężykowaty rąbek dla stawu biodrowego, kolanowego, nadgarstka, stopy i kostki,

Osteoartropatia płucna przerostowa – pałeczkowate zniekształcenie palców, odczyny okostnowe w kończynach, bóle, najczęściej rak płuc rozstrzenie oskrzeli, choroby przewodu pokarmowego, wątroby, różnicowanie zastój żylny, tarczycową pałeczkowatość palców, pachydermoperiostosis, uraz

Melereostoza (choroba leriego) – pogrubiała nowa tkanka kostna zwykle gromadząca się w sąsiedztwie końców kości długich, zwykle po jednej stronie kości o wyglądzie kapiącej świecy woskowej. Może obejmować kilka przyległych kości i dawać dolegliwości bólowe

Mukopolisacharydozy – wrodzone, dziedziczne, nisko wzrost, skrócony kręgosłup, miednica z szerokimi kloszowatymi talerzami biodrowymi i szerokimi szyjkami udowymi. Zaostrzony bliższy koniec piątej kości śródręcza, która ma wgłębienie po stronie łokciowej

1. Zespół Morquio – platyspondylia (uogólnione spłaszczenie trzonów kręgowych), uwypuklenia (dzioby) zlokalizowane pośrodku przedniej części trzonów

2. Zespół Hurler i Hunter – platyspondylia z dziobem w przednio-dolnej części trzonu

Mnogie wyrośla chrzęstno-kostne – dziedziczna, diaphyseal aclasia, okolice kolan, w miejscu wyrośli poszerzenie średnicy kości, częstość występowania degeneracji złośliwej 20%, zwłaszcza zmiany umiejscowione bardziej proksymalnie, również objęcie bliższych części kości udowych z poszerzeniem szyjek

Kostniak kostninowy – bolesny, przed 30r.ż, rtg w kości długiej zmiana osteosklerotyczna oparta podstawą o warstwę korową, w obrębie, której widoczny jest nidus (małe przejaśnienie). 80% zlokalizowanych wewnątrzkorowo, 20% w jamie szpikowej, rzadko w okostnej powodując wybujałe odczyny okostnowe. W scyntygrafii obszar zwiększonego wychwytu+ drugi obszar odpowiadający gniazdu (objaw podwójnej gęstości).

Osteopatia prążkowa (striata) – choroba Voorhoeve – mnogie grubości ok. 2-3mm linijne pasma sklerotyczne ustawione równolegle do długiej osi kończyny. Liczne kości długie. Bezobjawowa.

Plamistość kości (osteopoikilosis) – wrodzone, bezobjawowe, przypadkowo, mnogie, małe (3-10mm) zagęszczenia kostne na kościach kości długich i miednicy

Zespół Touraine’a, Solente’a, Gole’a – pachydermoperiostosis – rodzinnie, pogrubienie skóry kończyn i twarzy, pałeczkowatość palców, rozległe odczyny okostnowe, rzadko bolesna

Przejściowa osteoporoza stawu biodrowego – ból biodra, W MR w obrębie głowy i szyjki kości udowej niski sygnał w T1. Po pewnym czasie ustąpienie objawów. Często u mężczyzn

Staw kolanowy w MR – T1 – łąkotki, T2 (FSE, GRASS) – więzadła i chrząstki, łąkotki jednorodnie niski sygnał w T1 i T2, przy uszkodzeniu łąkotki – rozerwanie typu rączki od wiadra (pionowe rozerwanie podłużne, powodujące, że wewnętrzna swobodna część łąkotki ulega przemieszczeniu do wcięcia międzykłykciowego, w MR tylko jeden prawidłowy obraz muszki od fraka), łąkotka dyskoidalna u dzieci i młodzieży łatwiej ulega uszkodzeniu i częściej występują torbiele (ból). Więzadła niski w T1, przy rozerwaniu wykonać też T2, częściej rozerwanie ACL, PCL rzadko,. Więzadło Humphry’a – więzadło łąkotkowo-udowe przed PCL, więzadło Wrisberga – za PCL. MCL – niski w T1, T2, związane z torebką i łąkotką przyśrodkową. LCL – przy rozerwaniu niestabilność zawsze. Często stłuczenia tylnej części bocznego plateau kości piszczelowej z rozerwaniem ACL (T1 niski). Złamanie Segonda? ACL rozerwane z awulsją bocznej części torebki i fragmentu kostnego w części tylno-bocznej.

Kostnienie:

1. Ramię – 6 mies. Głowa, 6-12mies. Guzek większy reszta

2. Łokieć – 2r.ż główka kości ramiennej, potem nadkłykieć przyśrodkowy, głowa promieniowej (5r.ż), bloczek k. ramiennej i wyrostek łokciowy 10r.ż, nadkłykieć boczny (12r.ż)

3. Ręka – noworodek brak nadgarstka i nasad kości długich, 1r.ż główkowata i haczykowata, 2-3r.ż trójgraniasta i dalsza nasada k. promieniowej, 3-6r.ż księżycowata, 5-8r.ż czworoboczne, łódeczkowata, dalsza nasada łokciowej, 8-13r.ż grochowata

4. Biodro – 4-6mies. Głowa kości udowej, 2-4r.ż krętarz większy, 10-12lat chrząstka Y w miednicy ostateczne skostnienie miednicy 20-23lata

5. Kolano – noworodek – nasada dalsza kości udowej, 2mies. Nasada bliższa kości piszczelowej, 3r.ż-rzepka i strzałka, dojrzewanie – guzowatość piszczelowa,

6. Staw skokowy – 1-3r.ż nasady piszczeli i strzałki

7. Stopa – noworodek – kośc skokowa, piętowa, śródstopie, 1r.ż – kośc sześcienna, 2r.ż – kość klinowata boczna, 3r.ż – przyśrodkowa, 4r.ż- pośrednia, 5r.ż – łódkowata, nasady śródstopia i paliczków, 8 lat wszystkie rozwinięte