Rozdział III
II WOJNA ŚWIATOWA

1. Pojęcia:

• „przestrzeń życiowa” (Lebensraum)
  - plany zajęcia Europy wschodniej przez nadludzi
  - od jeziora Ładoga do morza Czarnego

• Generalny Plan Wschodni (GPW)
  - wymordowanie lub przesiedlenie ludności słowiańskiej za Ural
  - tylko nieliczne grupy miały ulec germanizacji

• Obozy koncentracyjne (niemieckie)
  - pierwszy obóz powstał w 1933r.
  - ponad 9 tys. obozów
  -przebywało 18 mln osób z czego 11 mln zginęło
  -obozy koncentracyjne – najpierw praca potem śmierć
  np. początkowo konc. potem zagłady - Auschwitz-Birkenau, Majdanek
  
  obozy zagłady – nima pracy od razu śmierć 
  np. Kulmhof, Bełżc, Sobibor, Treplinka,
  
  obozy pracy – duża praca = śmierć
  np. Gross-rosen
  
  

• „ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej”
  - jesień 1941r.
  - wprowadzenie w życie planu zagłady wszystkich europejskich Żydów
  - szczegóły dopracowano 20 stycznia 1942r. w Wannsee koło Berlina
  - miały tego dokonać jednostki SS
  - dowódca Adolf Eichmann
  
  

• Holocaust (inaczej „Szoah” z hebr. Całkowita zagłada)
  - pierwotnie składanie ofiary całopalnej
  - obecnie zagłada 6 mln Żydów
  - proces ludobójstwa rozpoczął się 1931r, i trwał 40 miesięcy
  - znane miejsca eksterminacji Żydów na Wschodzie: Babi Jar koło Kijowa, Ponary
  
  

• Rada Pomocy Żydom „Żygota”
  - Polska
  - kierownik Julian Grobelny
  - organizacja ratująca Żydów
  
  

• Szmalcownicy
  – Polacy wydający Żydów Niemcom
  - skazywani przez Polskie państwo podziemne na karę śmierci
  - masowy mord Żydów przez Polaków tylko w Jedwabnem w 1941r. pod okupacją sowiecką.
  
  

• Wielka Trójka (Wielka Koalicja)
  - Stalin, Roosevelt, Churchill
  - układ po przystąpieniu USA do wojny
  - ustalenia dotyczący przebiegu walk podczas wojny oraz sytuacji po jej zakończeniu
  
  

• Polityka izolacjonizmu
  - polityka państwa ograniczająca się do obrony swoich interesów
  - polegająca m.in. na separowaniu się od innych krajów
  - np. początkowo USA
  
  

• Włoska Republika Socjalna
  - marionetkowa ze stolicą w Salo
  - na czele Mussolini
  - państwo to w pełni podporządkował Niemcom
  - utworzona po powrocie Mussoliniego
  
  

• Naloty dywanowe
  - ataki zwartych formacji kilkuset samolotów
  - Anglia i USA na szwaby
  
  

• Pakt Trzech
  - wrzesień 1940r.
  - Japonia, Niemca, Włochy
  - obietnice wzajemnej pomocy i przyszłego podziału wpływów
  - po wybuchu wojny w europie

2. Linie obrony i ataku:

• Linia GUSTAWA
  - granica niemiec
  - kluczowe pozycje obronne – np. Monte Cassino
  - przełamana w maju 1944r. pod Monte Cassino przez 2. Korpus Polski
  
  

• Linia GOTÓW
  - niemieckie umocnienia obronne przed aliantami
  
  

3. Wydarzenia, bitwy…

Nazwa	Rok	Uczestnicy	Przebieg
Walki w Libii	1941	Libia + Australia , Czechy, WB, Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich Niemcy, Niemiecki Korpus Afrykański, gen. Erwin Rommel	- obrona portu w Tobruk przez aliantów - oblężenie przez Włochów i Niemców
Bitwa pod El-Alamejn	1942	Pozycje Niemiecko-Włoskie w Egipcie WB, gen. Bernard Montogomery	- zwycięstwo aliantów
Atak na Pearl Harbor	1941	USA Japonia, adm. Isoroku Yamamoto	- atak 300 samolotów na główną bazę amerikan na Pacyfiku w Pearl Harbor na Hawajach - nalot bez wypowiedzenia wojny - zatopienie lub uszkodzenie 21 okrętów - zatopienia zdołały uniknąć tylko amerikan lotniskowce przebywające na pełnym morzu oraz zbiorniki z ropą naftową - ogłoszenie stanu wojny z Japonią
Bitwa na Morzu Koralowym	1942	Japonia, USA	- nierozstrzygnięta bitwa - straty obydwu stron - Japończycy zmuszeni do rezygnacji z planów ataków na południe
Bitwa pod Midway	1942	Japonia, USA	- pierwsza poważna klęska japoń. - utrata 4 cennych lotniskowców przez japoń.
Wyspa Guadalcanal	1942/43	Japonia, USA	- zajęcie wyspy przez american - duże znaczenie dla american – poprawa ich samopoczucia po wielu porażkach
Walki na Białorusi	1944	Niemcy, ZSRR	- ataki sowieckiej partyzantki na tyły wojsk niemieckich - armia czerwona zatrzymała się po dotarciu do Wisły - Powstanie Warszawskie wstrzymało ofensywę ZSRR do 1945r.
Pod Falaise	1944	Niemcy Alianci	-polska 1.Dywizja Pancerna -otoczenie i zniszczenie części niemieckich wojsk pancernych we Francji - wyzwolenie Paryża, objęcie władzy przez Charlesa de Gaulle
Bitwa na morzu Filipińskim	1944	USA, gen. Douglas MacArthur, adm. Chester Nimitz, Japonia	- obawa przed zajęciem wyspy Saipan przez USA - klęska floty cesarskiej japoń. - zdobycie archipelagu Marianów przez USA
Wyspa Leyte	1944	Japonia, USA	- największa bitwa morska w dziejach świata - Japonia utraciła większość swoich jednostek - zdobycie Filipinów przez USA - japoń. samobójcy – KAMIKADZE
Hiroszima i Nagasaki	1945	USA, prezydent Hary Truman, Japonia	- decyzja prezydenta o ataku atomowym na JAP - śmierć 30% populacji ludności Hiroszimy i 50% Nagasaki

4. Postacie…

• Adolf Eichmann – dowodził planem „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”
  
  

• Janusz Korcza – pisarz, działacz społeczny, prowadził w warszawskim getcie dom dziecka, zginął w obozie zagłady w Treblince
  
  

• Irena Sendlerowa – pielęgniarka, pomagała wydostać się dzieciom z getta
  
  

• Rodzina Józefa i Wiktorii Ulmów – ukrywali 8 Żydów, zostali za to rozstrzelani
  
  

• Jan Karski – kurier Polskiego Państwa Podziemnego
  
  

• gen. Erwin Rommel – dowódca Korpusu Afrykańskiego, „lis pustyni”, zdecydowany, działał bardzo szybko
  
  

• gen. Bernard Montgomery – dowódca w bitwie pod El-Alamejn, dowodził siłami brytyjskimi przy inwazji na Europę, ostrożny, systematyczny, dokładny
  
  

• adm. Karl Donitz – dowódca floty podwodnej Niemiec
  
  

• adm. Isoroku Yamamoto – twórca japońskich planów wojennych, atak na Pearl Harbor
  
  

• Franklin Delano Roosevelt – prezydent USA (pierwszy podczas wojny)
  
  

• marszałek Pietro Badoli – stanął na czele rządu włoskiego, po odwołaniu ze stanowiska premiera Mussoliniego
  
  

• gen. Dwight Davd Eisenhower – dowódca sił lotniczych angielsko-amerykańskich, podczas operacji „Overlord” w Normandii
  
  

• gen. George Patton – dowódca wojsk amerykańskich podczas marszu na Niemcy w 1945
  
  

• gen. Alfred Jodl – szef Sztabu Dowodzenia Wermachtu
  
  

• feldmarszałek Wilhelm Keitel – głównodowodzący Wermachtu, podpisał dokumenty bezwarunkowej kapitulacji III Rzeszy
  
  

• Harry Truman – prezydent USA ( na końcu wojny), odpowiadał za atak na Hiroszimę i Nagasaki
  
  

5. Plany…

• 
  
  

• „Tora! Tora! Tora!” – „tygrys”
  - atak Japonii na Pearl Harbor na Hawajach (własność USA)
  - 7 grudnia 1941
  - nalot 300 samolotów japońskich
  
  

• „Overlord”
  -lądowanie sił brytyjsko – amerykańskich na plażach Normandii w 1944
  
  

• „Market Garden”
  - próba przekroczenia Renu przez aliantów i zdobycia mostów niemieckich

- wojska powietrznodesantowe

-zakonczona niepowodzeniem

-udział Polakow –Samodzielna Brygada Spadochronowa PSZ

• Operacja berlińska

- plan Armii Radzieckiej i Wojska Polskiego na Berlin
- rozpoczęcie uderzenia znad Odry (16.04.1945) i po kilku dniach okrążenie Berlina
- bitwe zakończono 2 maja zdobyciem miasta

6. Troszkę opisów…

• WKROCZENIE WOJSK SOWIECKICH

- noc 16/17 września 1939 – wezwanie ambasadora Polski w ZSRR do Ludowego Komisariatu Spraw Zagranicznych

- poinformowanie ze w wyniku agresji niemieckiej Polska przestala istnieć, wiec ZSRR jest zmuszone wkroczyć i wziąć pod opiekę ludność zachodniej Ukrainy i Białorusi

- tak naprawdę realizacja planu Ribbentrop –Mołotow
- wkroczenie Armii Czerwonej na Kresy Wschodnie i zajęcie obszaru, aż po wschodnią Lubelszczyznę
- władze polskie – rozkaz – powstrzymanie się od walk z Sowietami, chyba, że będą próbowali rozbrajać siły polskie

• KLĘSKA FRANCJI
  
  - 10 czerwca 1940 – wypowiedzenie przez Włochy wojny Wielkiej Brytanii i Francji
  - 14 czerwca – wkroczenie Niemców do Paryża bez walki
  - dwie koncepcje: przeniesienie rządu do kolonii (gen. Charles de Gaulle) lub kapitulacja
  - wybranie tej drugiej opcji i 22 czerwca 1940 w Compiegne zatwierdzenie przez francuskiego premiera Phillippe Petaina zawieszenia broni
  - wycofując się z wojny Francja zerwała sojusze z Polską i Wielką Brytanią z 1939
  - do III Rzeszy została włączona Alzacja i Lotaryngia
  - pod okupacja zachodnie i północne tereny Francji
  - reszta nieokupowanych obszarów – marionetkowe państwo ze stolica w Vichy (prawie dyktatorska władza Petaina) – kolaboracja z Niemcami

Charles de Gaulle i cześć żołnierzy przeprawił się do Wielkiej Brytanii i tam utworzył Komitet Wolnej Francji, wzywał Francuzów do obywatelskiego nieposłuszeństwa i konturowania walk u boku WB , 1944 Komitet włączony do koalicji antyhitlerowskiej

• ZNISZCZENIE FLOTY FRANCUSKIEJ
  
  - po kapitulacji Francji Anglicy obawiają się, że Niemcy przejmą francuską flotę
  - postawienie ultimatum Francuzom – 3 rozwiązania (wspólna walka z Niemcami; odpłynięcie floty do kolonii lub jej całkowite rozbrojenie)
  - odrzucenie warunków
  - Royal Navy otwiera ogień i zatapia francuskie okręty

• WYBUCH WOJNY NIEMIEC Z ZSRR
  
  - 22 czerwca 1941
  - początkowe sukcesy-zaskoczenie ZSRR
  -dotarcie sił niemieckich pod Moskwę i opanowanie krajów bałtyckich
  - blokada Leningradu
  -oblężenie Sewastopola
  -opanowanie terytorium zamieszkanego przez 40% ludności całego ZSRR oraz gdzie znajdowało się 50% potencjału przemysłowego
  -złe traktowanie jeńców wojennych – niezgodne z konwencją genewską
  -„wielka wojna ojczyźniana” – nazwanie tak wojny przez Stalina
  -rozpoczęcie w listopadzie surowej zimy
  -skierowanie do walki dywizji syberyjskich, które były przygotowane na taka pogode
  - kontrofensywa ZSRR 6.12.1941 i odrzucenie Niemców na 200 km od Moskwy
  
  

• STOSUNEK LUDNOSCI ZSRR DO OKUPANTA
  - dla części nadejście wojsk niemieckich stanowiło szansę zakończenia niewoli, jednak szybko okazało się, że najeźdźcy popełniali jeszcze większe zbrodnie niż NKWD
  -początkowo ludność na Wschodzie miała swobodne warunki rozwoju(oprocz Polaków i Żydów)
  - w krajach bałtyckich, Białorusi, Ukrainie pozwolono na powołanie własnego szkolnictwa i policji
  - powstrzymywanie przez Niemców działań mających na celu budowę niepodległych państw
  
  

• RUCH OPORU W KRAJACH OKUPOWANYCH
  
  -powstawanie struktur podziemia
  -charakter elitarny lub masowy
  - jak pierwsi Polacy – 13 listopada 1939 – Związek Walki Zbrojnej (ZWZ), od 1942 Armia Krajowa (400 tys. członków)
  - we Francji – Resistance – podporządkowany Komitetowi Wolnej Francji w Londynie ( pomoc jeńcom alianckim, pisma propagandowe, sabotaż, akcje zbrojne), partyzantka komunistyczna, masowe tworzenie oddziałów zbrojnych
  - najliczniejsza partyzantka w Jugosławii [ pierwsi komuniści przystąpili (Josip Broz-Tito)walka z okupantem wloskim i niemieckim, a także kolaborującymi z nimi Chorwatami ]oraz prokrólewskei podziemie – wsparcia udzielał rząd brytyjski (np. broń i instruktorzy)

- ruch oporu w Grecji, Holandii, Norwegii i Włoszech

-podziemie w części ZSRR pod okupacja niemiecką (zwalczanie nazistów, występowanie przeciw innym wrogom komunizmu, czyli np. polskiej AK)

• WOJNA NA ATLANTYKU
  
  - rozpoczęcie działań wraz z przystąpieniem do wojny Anglii
  - pierwszy atak Niemiec ( okręt podwodny U 30) na statek pasażerski SS Athena
  - nasilenie ataków U-Botów w latach 1941-1943
  -dowódca niemieckiej floty adm.Karl Donitz (cel odcięcie Anglii od pomocy z USA i kolonii)
  - w listopadzie 1942 alianci utracili ponad 150 jednostek pływających, co przyczynilo się do wzmocnienia ochrony konwojów przez okręty amerykańskie i wyposażenie w lepsze radary

-„wilcze stada” – atakujące w grupach niemieckie okręty podwodne
- w drugiej połowie 1943 szala zwycięstwa w bitwie o Atlantyk przechyliła się na stronę aliantów

• OFENSYWA JAPOŃSKA W AZJI
  
  - oprócz Pearl Harbor ataki na inne bazy US, Wielkiej Brytanii oraz Holandii
  - w 1942 zajęcie posiadłości brytyjskich w pd-wch Azji (Singapur -15 lutego)
  - opanowanie Hongkongu, Birmy i holenderskiej Indonezji
  - ze względu na szybkość działania alianci nie mogli stawić skutecznego oporu
  - cel inwazji – Filipiny należące do USA (kilka dni po ataku na P.H.)
  - kapitulacja jednostek na wyspie Luzon
  - okrutne traktowanie jeńców – „marsz śmierci” – 160 km przez dżungle bez jedzenia i wody w tropikalnym upale

• KARTA ATLANTYCKA – 14 sierpnia 1941

- Franklin Delano Roosevelt i Winston Churchill
- pancernik Prince of Wales
-ośmiopunktowa deklaracja ( w przyszłości o zmianach terytorialnych będą decydować wyłącznie obywatele, swobodne wybieranie formy rządów, współdziałanie ekonomiczne krajów, morza i oceany otwarte dla wszystkich)
- w okresie trwania działań wojennych podpisana przez 46 krajów w tym Polskę i ZSRR

• WIELKA KOALICJA – WIELKA BRYTANIA, ZSRR I USA
  - 14 stycznia 1943 (Roosevelt i Churchill) spotkanie w Casablance w Maroko
  ustalenia: prowadzenie wojny do bezwarunkowej kapitulacji Niemiec, plany wspólnych operacji wojskowych - Stalin mimo zaproszenia nie przybył na spotkanie
  
  

- pierwsze spotkanie Wielkiej Trójki – TEHERAN – 1943:

Utworzenie drugiego frontu na w Normandii, wycofanie poparcia aliantów dla antykomunistycznej partyzantki w Jugosławii, wspomaganie tylko oddziałów Tita, granica Polski wzdłuż linii Curzona, a kraj w strefie wpływów Armii Czerwonej, pomysł powołania ONZ po wojnie, prowadzenie działań wojennych do bezwarunkowej kapitulacji Niemiec

- drugie spotkanie – JAŁTA – 1945:
decyzje dotyczące losu pokonanych Niemiec( m.in. poddanie ich okupacji, nałożenie reparacji, osądzenie zbrodniarzy wojennych), Stalin zgodził się przystąpić do wojny z Japonią- w zamian miał otrzymać pd. Sachalin, Kuryle i Port Artur, ogłoszono także postanowienia dotyczące Polski (odebrano Kresy Wsch na rzecz ZSRR, a w zamian przyznano Pomorze, Prusy Wschodnie i Śląsk; wysiedlenie ludności niemieckiej z tamtych terenów, mają powstać nowe władze Polski) = PORZĄDEK JAŁTAŃSKI

• LĄDOWANIE ALIANTÓW WE WŁOSZECH:
  
  - 10 lipca 1943 wylądowanie alianckich wojsk na Sycylii
  -25 lipca odwołanie Mussoliniego ze stanowiska premiera przez Wielką Radę Faszystowską,
  - na czele rządu marszałek Pietro Badoglio
  -umieszczenie Mussoliniego w tajnym miejscu w obawie przed próbą odbicia go przez Niemców
  - odbicie dyktatora przez niemieckich spadochroniarzy
  - powrót do Włoch i stanięcie na czele marionetkowej Włoskiej Republiki Socjalnej ze stolicą w Salo
  - odwet na wszystkich, którzy doprowadzili do jego upadku
  - wrzesień 1943 desant oddziałów brytyjskich i amerykańskich na Płw. Apeniński
  - 8 września – zawieszenie broni na froncie włoskim
  - 13 października – wypowiedzenie wojny Niemcom przez Włochów
  
  - obrona Niemców na górzystym terenie – linia Gustawa ( sforsowanie jej dopiero w maju 1944 przez 2.Korpus Polski poprzez zajęcie Monte Casino)
  - czerwiec – wkroczenie aliantów do Rzymu, dalszy marsz zatrzymany – linia Gotów
  - przełamanie dopiero wiosna 1945
  - ucieczka Mussoliniego – schwytanie przez wloskich partyzantów i rozstrzelanie
  
  
  

• WALKI NA FRONCIE WSCHODNIM
  
  - w 1944 odblokowanie Leningradu przez Rosję
  - zajęcie części Białorusi, Ukrainy i przekroczenie granicy Polski przez ZSRR
  - 22/23 czerwca 1944 atak Armii Czerwonej na Niemcy na bagnistych i lesistych obszarach Białorusi
  - ujawnienie się sowieckiej partyzantki na tyłach wojsk niemieckich
  -Armia Czerwona zatrzymała się dopiero po dotarciu do Wisły, wstrzymanie ofensywy do 1945 z powodu wybuchu powstania warszawskiego
  - w tym czasie atak ZSRR na Finlandie, Łotwę, Bałkany
  - Finlandia zmuszona do przejścia na stronę aliantów
  - Bułgaria i Rumunia wypowiedzenie wojny państwom osi
  - zajecie przez ZSRR Bułgarii, Rumunii, Węgier, wsch Słowacji, południowej części Jugosławii, Albnii, Grecji
  
  

• DROGA DO BERLINA
  
  -12 stycznia 1945 – przełamanie przez ZSRR niemieckiej linii obrony na linii Wisły i zajęcie pozostałej części ziem polskich
  -najcięższe walki na Pomorzu, gdzie Niemcy zbudowali system umocnień – Wał Pomorski (złamany przez 1.Armie Wojska Polskiego)
  - AK i AC przygotowania do operacji berlińskiej
  - główne uderzenie znad Odry – 16 kwietnia 1945
  - 30 kwietnia – samobójstwo Hitlera
  - 2 maja zdobycie Berlina
  -marsz w głąb Niemiec
  - w Torgau spotkanie wojsk sowieckich i amerykańskich
  - kapitulacja (podpisana przez Alfreda Jodla ), bezwarunkowa podpisana przez Wilhelma Keitela
  
  

• WALKI NA DALEKIM WSCHODZIE
  
  - taktyka żabich skoków – atakowanie przez USA tylko wybranych wysp i baz japońskich
  po ich zdobyciu budowano tam lotniska i za pomocą lotnictwa niszczono pozostałe wyspy
  - bitwa na Morzu Filipińskim (klęska Japonii)-1944
  -bitwa obok wyspy Leyte – przegrana Japonii
  - samoloty kierowane przez samobójców – kamikaze
  
  
  

• KAPITULACJA JAPONII
  
  - zdobycie w marcu 1945 przez USA wyspy Iwo Jima, a w kwietniu Okinawy
  - atak bombowy na Japonie (prezydent USA Harry Truman)- szybkie zakończenie wojny
  - 6 sierpnia 1945 – Hiroszima
  - 9 sierpnia 1945 – Nagasaki
  
  - wypowiedzenie wojny Japonii przez ZSRR i zajmowanie terenów Chin i Korei
  - cesarz japoński Hitohito nakazał zakończyć działania wojenne
  - 2 września 1945 o godzinie 9 na pokładzie pancernika Missouri w Zatoce Tokijskiej podpisano bezwarunkową kapitulację Japonii – KONIEC WOJNY