System matka-dziecko (rooming-in).
Artykuł opisuje najczęstszy system organizacji występujący na oddziałach położniczo-noworodkowy. Przedstawia historię, zalety oraz szczegółowo opisuje działanie systemu.
Okres, który następuje po przyjściu na świat noworodka, zwany inaczej okresem adaptacyjnym, ma duże znaczenie dla późniejszego rozwoju dziecka. Istotną rolę w jego prawidłowym przebiegu spełnia właściwa opieka oraz organizacja oddziałów położniczych. Nie należy jednak zapominać, iż okres ten dotyczy również obojga rodziców, dla których system organizacji oddziału położniczo-noworodkowego także powinien być przyjazny.
Kontakt „matka-dziecko” nie rozpoczyna się w okresie okołoporodowym, lecz już w ciąży. W trakcie porodu, podczas przejścia od życia wewnątrzmacicznego do pozamacicznego, nie powinno się dopuścić do zbyt szybkiego przerwania bezpośredniego połączenia matki z dzieckiem; należy zachować ciągłość tego kontaktu. Pierwszy kontakt „nowonarodzonego” dziecka z otaczającym go obcym i nieprzyjaznym światem jest dla niego ogromnym wstrząsem. Dlatego właśnie personel medyczny, powinien zadbać o to, by złagodzić te pierwsze doświadczenia noworodka i uczynić je mniej drastycznymi. W tym celu pierwsze dni życia, jak i kolejne noworodek powinien spędzić z osobą mu najbliższą, najbardziej znaną oraz najlepiej wiedzącą, czego mu potrzeba tzn. ze swoją matką. Noworodek, ze względu na brak samodzielności, od pierwszych chwil życia wymaga stałego kontaktu ze swą matką. Prowadzi to do obopólnego oddziaływania i uzależnienia dwóch, chociaż nierównych, to jednak autonomicznych, aktywnych partnerów
Okres poporodowy ze względu na swą wyjątkowość określany jest często: „wrażliwym okresem macierzyństwa”. Rozwój więzi uczuciowej między matką i dzieckiem, mimo zerwanej jedności fizycznej, następuje dzięki wzajemnemu oddziaływaniu. Dlatego bardzo ważne jest odpowiednie postępowanie okołoporodowe, które umożliwia matce i jej dziecku kontakt w pierwszych chwilach po urodzeniu. Uświadomienie sobie znaczenia dla rozwoju noworodka tych wczesnych i silnych kontaktów z matką spowodowało zmianę organizacji oddziałów położniczo-noworodkowych; dziś większość z nich funkcjonuje w systemie „matka razem z dzieckiem” (rooming-in). Dzięki tym zmianom kobieta łatwiej adaptuje się do roli matki, a noworodki mają poczucie bezpieczeństwa i spokoju.
Oddział rooming-in, to inaczej oddział matki i dziecka, gdzie matka wraz z noworodkiem przebywają stale razem, podczas pobytu w szpitalu. Jest to styl opieki położniczej, który sprzyja karmieniu piersią. System ten powstał z połączenia dwóch oddzielnych oddziałów; położniczego oraz noworodkowego. Oznacza to zorganizowanie wspólnych sal pobytu dla matki i dziecka. Najlepsze warunki dla „roomingu” stwarzają sale z jednym, dwoma, a najwyżej trzema łóżkami, w których możliwe jest postawienie ruchomego łóżeczka dziecięcego obok łóżka matki. W większości szpitali noworodki na salach leżą w nowoczesnych, ruchomych wózkach Kwapisza, które zapewniają wygodne i bezpieczne poruszanie się matki z dzieckiem. Warunki idealne dla tego systemu można stworzyć jedynie w nowo budowanych oddziałach. Stare szpitale w większości zmuszone są do architektonicznej przebudowy istniejących oddziałów wyłaniają się przy tym spore organizacyjne problemy przestrzenne oraz personalne. Im gorsze, jednak warunki lokalowe oraz sanitarne oddziału położniczo-noworodkowego tym bardziej wskazane jest zastosowanie systemu organizacji w postaci rooming-in ze względu na udowodnione przeciwinfekcyjne właściwości pokarmu kobiecego.
Rozpowszechnienie tego systemu w naszym kraju jest osiągnięciem ostatnich kilkunastu lat. System rooming-in nie jest pomysłem zupełnie nowym, został jedynie przypomniany przez Edith Jackson w 1948r., ze wskazaniem na korzystny wpływ kontaktu matka-dziecko (stąd jego nazwa). W licznych krajach system ten upowszechnił się już w połowie lat siedemdziesiątych . Przed wprowadzeniem „roomingu” w większości oddziałów dominował system kohorty. System rooming-in jest wprowadzony w większości szpitali, niezależnie od tego czy placówka w pełni realizuje program „10 kroków do udanego karmienia piersią”. Pierwszym szpitalem w naszym kraju, który uzyskał tytuł; „Szpitala Przyjaznego Dziecku”, a tym samym musiał wprowadzić warunki zawarte w „Dziesięciu Krokach Do udanego Karmienia Piersią” był szpital w Ciechanowie. Siódmy krok zaś traktuje o konieczności wprowadzenia systemu rooming-in, jako obowiązującego na oddziale położniczym. Zdarzenie to miało miejsce w 1994roku.
Do dzisiejszego dnia w Polsce mamy 60 szpitali mianowanych tymże tytułem, co daje nam III miejsce w Europie. Jednak stanowi to zaledwie 12% wszystkich placówek w Polsce.
System matka-dziecko posiada wiele zalet. Wydaje się być oczywiste, iż najważniejszą z nich jest stały kontakt matki z dzieckiem, który daje możliwość ciągłej obserwacji, pielęgnacji noworodka oraz karmienia piersią „na żądanie” czyli według indywidualnych potrzeb matek oraz ich dzieci.
Aby właściwie wykorzystać możliwości systemu „matka z dzieckiem” należy pamiętać i rozumieć, że rooming-in to taki styl pracy całego personelu oddziału, który komfort macierzyństwa i karmienia piersią stawia wyżej niż schematy i rutyny szpitalne. W oddziale tym promowane jest karmienie ekologiczne (tylko piersią), na życzenie (decyduje matka i dziecko) bez przerwy nocnej (pełny rooming) lub z przerwą na nocny wypoczynek matki jeśli sobie tego życzy lub też pod przymusem (niepełny rooming). Kobieta ma możliwość obserwacji swojego dziecka i przystawienia do piersi, gdy tylko wyraża ono objawy głodu w postaci kręcenia główką lub innych. Takie postępowanie korzystnie wpływa na jego rozwój, jak również na laktację u matki .
Ciągły
pobyt dziecka razem z mamą wpływa także na lepszy rozwój więzi
emocjonalnych między nimi oraz umacnia kobietę w roli matki. Młoda
mama ma także lepsze możliwości nauczenia się podstawowych
zabiegów pielęgnacyjnych wykonywanych u noworodka pod okiem
doświadczonego personelu medycznego. Pierwsze zabiegi pielęgnacyjne
wykonują położne lub pielęgniarki. „Świeżo upieczona” mama,
ma jednak możliwość by przyjrzeć się, jak wprawnie kąpią,
przewijają i przebierają Jej maleństwo. Matka, korzystając z
pobytu w szpitalu, odciążona od prac domowych, powinna więc
poświęcić cały czas noworodkowi co umożliwia jej organizacja
tego systemu.
Bardzo ważną zaletą tego oddziału jest również
fakt, że wizyta pediatryczna odbywa się na sali w obecności matek,
które są na bieżąco informowane o stanie zdrowia maleństwa.
Podczas wizyty mogą również zadawać pytania, pozbyć się
wszelkich wątpliwości, wyjaśnić wszystkie niepokoje. Żadna z
położnic w tym oddziale nie jest pozostawiona sama sobie i zawsze
może liczyć na pomoc i wsparcie ze strony pracującego tam
personelu tj. lekarzy i położnych.
Wyżej wymienione zalety systemu pozwalają mu także spełnić podstawowe wymagania stawiane na pierwszym miejscu w profilaktyce zaburzeń nastroju po porodzie.
Problem odwiedzin został rozstrzygnięty przez umożliwienie przebywania w specjalnie wydzielonych do tego miejscach. Najważniejsze aby liczba odwiedzających nie przekraczała dwóch maksymalnie trzech osób oraz aby przestrzegać zasad higieny i wyłączyć z odwiedzin osoby chore. Należy wdrożyć takie postępowanie po to, by nie przenieść chorób, które mogłyby być niebezpieczne dla wszystkich przebywających na oddziale noworodków.
Dzięki wyżej wymienionym zaletom system organizacji oddziałów położniczo – noworodkowych; rooming-in jest rozpowszechniony w oddziałach szpitalnych całej Polski.
Położne Barbara Nowok oraz Anna Błaszczyk
Recenzenci:
Prof. dr hab. n. med. Anita Olejek (Konsultant Wojewódzki z Zakresu Położnictwa i Ginekologii - woj. śląskie). Dr n. med. Piotr Bodzek.
Źródło tekstu:
Forum Ginekologiczne
Adres www źródła: