Paul Grice, właśc. Herbert Paul Grice (ur. 13 marca 1913 w Birmingham, zm. 28 sierpnia 1988 w Berkeley w Kalifornii) – pochodzący z Wielkiej Brytanii filozof języka, autor fundamentalnych prac z zakresu pragmatyki (Studies in the Way of Words), wieloletni wykładowca na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley.

Grice wypracował m.in. zasady kooperacji uczestników konwersacji, w tym cztery szczegółowe reguły konwersacyjne, a także stworzył teorię implikatur.

Miał zauważyć – kiedy mówimy: “Musimy się spotkać na lunch” często znaczy “Wszystko mi jedno, jeśli cię już nigdy nie zobaczę”.

MAKSYMY KONWERSACYJNE

Paul Herbert Grice (1957) wyróżnił cztery maksymy konwersacyjne, które mają ułatwiać stosowanie się do ogólnej reguły, jaką jest zasada kooperacji. Jako językoznawca, autor przyjął perspektywę normatywną, wskazując na skuteczne sposoby porozumiewania się. Dla psychologów, którzy preferują podejście deskryptywne, maksymy Grice'a są pomocne w opisie i klasyfikacji błędów popełnianych przez ludzi w sytuacjach wzajemnego porozumiewania się. Komunikacja zafałszowana lub nieefektywna prawie zawsze wiąże się z ignorowaniem co najmniej jednej z tych maksym.

1. Maksyma ilości. Komunikat powinien zawierać tyle danych, ile to konieczne – nie więcej i nie mniej. Używanie nadmiernej ilości szczegółów tylko pozornie podnosi konwersację na wyższy poziom, ponieważ zalanie słuchacza szczegółami może mu utrudnić odbiór sensu komunikatu. Dopasowanie się do optymalnego poziomu szczegółowości wypowiedzi może być trudne, jeśli nie znamy wystarczająco dobrze rozmówcy, jego oczekiwań, przekonań i wiedzy.

2. Maksyma jakości. Mówca powinien mówić prawdę, ponieważ takie będzie prawdopodobne oczekiwanie słuchacza. Ludzie zdają sobie sprawę z tego, że komunikaty językowe mogą być kłamliwe, ale wstępne, automatycznie przyjmowane założenie głosi, że są prawdziwe. Kłamca łamie więc podstawową regułę dobrej komunikacji, chyba że zdaje sobie sprawę, iż odbiorca o tym wie. Jeśli obie strony wiedzą, że komunikat jest kłamliwy, nie można mówić o łamaniu reguł konwersacyjnych, lecz moralnych.

3. Maksyma relacji. Mówca powinien mówić na temat, bez dygresji i odbiegania od głównego wątku. Jeśli jednak dygresja czemuś służy, maksyma relacji nie zostaje złamana.

4. Maksyma sposobu. Mówca powinien używać środków wyrazu dostępnych odbiorcy. Chodzi o wystarczająco głośną i wyraźną artykulację, a ponadto o nieużywanie słów i wyrażeń, których słuchacz nie zrozumie ze względu na brak wiedzy lub możliwości technicznych.

W teorii implikatur konwersacyjnych Paula Grice'a reguły konwersacyjne (nazywane też maksymami konwersacyjnymi lub zasadami konwersacyjnymi) to zbiór praw regulujących komunikację językową. Ostentacyjne naruszenie przez nadawcę reguły konwersacyjnej może być albo świadectwem nieporozumienia (np. tego, że jeden z uczestników komunikacji nie słyszy czy nie rozumie drugiego albo że jest z jakichś powodów niezdolny do komunikacji językowej, np. chory psychicznie), albo też sygnałem wystąpienia (o ile nic nie wskazuje na to, że nadawca nie przestrzega Zasady Współpracy) implikatury konwersacyjnej.

Podstawowym założeniem teorii implikatur konwersacyjnych jest to, że komunikacja jest zachowaniem celowym. Dlatego pierwsza, najogólniejsza reguła Grice'a (zwana Zasadą Współpracy/KOOPERACJI), z której da się wyprowadzić wszystkie pozostałe, brzmi:

Uczyń swój udział konwersacyjny w przewidzianym dla niego momencie takim, jakiego wymaga zaakceptowany cel lub kierunek rozmowy, w którą jesteś zaangażowany. (Grice 1977)

Tej maksymie towarzyszą dodatkowo cztery reguły szczegółowe (oraz ich dalsze podreguły):

1. Maksyma ilości (informować w ilości stosownej do celu konwersacji
   „Będę po 8:00” „Na wakacje pojadę do Paryża albo do Ełku” „Jaś umówił się na wieczór z jakąś kobietą”)

2. Maksyma jakości (podawać informacje prawdziwe; "nie mów tego, o czym sądzisz, że nie jest prawdą"
   „Spokojnie. Nie umrzesz” „No ładnie” „Masz serce z kamienia” „Jeszcze nie jadłem”)

3. Maksyma odniesienia(relewancji) (mówić na temat; "bądź relewantny" [logiczny, mający związek]
   „-Podobno jedziecie na Karaiby – Straciłem pracę” „Która godzina? – Zgubiłem zegarek”)

4. Maksyma sposobu (mówić jasno i zrozumiale; "unikaj wieloznaczności, wypowiadaj się zwięźle"
   „Wybiegli podeszli w wieku” Biłoszewski,Ballada od rymu, „Ryba piła”)

Inni autorzy rozwinęli teorię Grice'a i proponowali dłuższe listy reguł, dodając do wyżej wymienionych np. maksymę grzeczności czy maksymę informatywności

Eksploatacja maksym: przy założeni kooperacji rozmówców jedna lub więcej maksym zostaje pogwałconych.  ->>Implikatura: Odbioraca zakłada, ze nadawca pogwałcił regułę celowo, by przekazać coś wiecej lub coś innego niż dosłowna treść wypowiedzi.

Paul Grice: Logika i konwersacja. tłum. J. Wajszczuk, "Przegląd Humanistyczny" 1977 z. 7