Rosja za panowania Aleksandra I
I Reformy początkowego okresu rządów.
Przywrócenie szlachcie samorządów, pozwolono wyjeżdżać za granicę, odwołano zakaz przewozu książek, na nowo podjęto służbę 1000 urzędników i oficerów, uwolniono niektórych więźniów politycznych, powroty z zesłania, zakaz tortur podczas przesłuchań.
Powołanie Rady Nieustającej: rozpatrywała projekty nowych ustaw, funkcja organu doradczego cara.
Powołanie Tajnego Komitetu (z Nowosilcowem i Czartoryskim):obmyślali reformy.
1801 r.: dekret zezwalający kupcom, mieszczanom i chłopom kupować ziemię, bez prawa nabywania chłopów na własność.
Likwidacja kolegiów i powołanie ministerstw.
Dekret o „wolnych oraczach”: właściciele ziemscy mogli uwalniać chłopów od poddaństwa i przyznawać im określone nadziały gruntu za wykupem pieniężnym.
Reformy w dziedzinie oświaty i szkolnictwa:
Ustanowiono 4 typy szkół: parafialne, powiatowe, gubernialne, uniwersytety.
Na terenie Rosji powstało 6 okręgów szkolnych.
W każdym okręgu miał działać uniwersytet.
II Polityka zagraniczna.
Początkowo Aleksander I zachowywał neutralność wobec innych państw i skupił się na reformach wewnętrznych kraju.
Sprawa
Gruzji.
Wsch. Gruzja uznawała zwierzchnictwo Persji, a Zach.
zależała od Turcji. W 1801
r. Aleksander
przyłączył Wsch. Część do Rosji, następnie Zach. i odsunął
od władzy panujące tam dynastie. To wywołało wojnę z Persją i
Turcją. Rosja wygrała obie i zdobyła m.in. Besarabię, Abchazję,
północny Azerbejdżan, Gurię, i inne tereny.
Stosunki
francusko-rosyjskie
1805r. III koalicja przeciwko Napoleonowi
(Rosja, Austria i Anglia)
klęska Austrii i Rosji pod
Austerlitz
7 VII 1807
r. pokój
Aleksandra I z Napoleonem, utworzono Księstwo Warszawskie
Napoleon
potrzebował Rosję, aby przeprowadzić blokadę Anglii. Rosja
otrzymała w zamian obwód białostocki i tarnopolski, ale i tak
była na tym stratna, ponieważ Anglia była dla Rosji dobrym
partnerem handlowym.
Wojna
rosyjsko-szwedzka 1808-09r.
Rosja zajęła Finlandię i Wyspy
Alandzkie. Pokój w Fredrikshamm. Ros. Otrzymała podbite tereny i
przekształciła je w Wielkie Księstwo Finlandzkie (państwo
otrzymało szeroką autonomię).
III Wojna 1812 r. i zwycięstwo nad napoleońską Francją.
Pogorszenie stosunków Rosji z Francją za sprawą blokady kontynentalnej (blokada Anglii). Rosja odstąpiła od niej. Nieporozumienia dotyczące kwestii polskiej.
1812 r. Car zażądał od wojsk fr., aby opuściły Księstwo Warszawskie i Prusy.
Wielka Armia Napoleona: 400 tys. żołnierzy, armia rosyjska: 200 tys.
Rosjanie posiadali znajomość terenu i stosowali odpowiednią taktykę (wycofywali się i zadawali straty). Spalono Smoleńsk (aby utrudnić Wielkiej Armii dalszą wędrówkę). Michał Kutuzow został mianowany głównodowodzącym. Chciał on dalej stosować przyjętą taktykę, ale społeczeństwo domagało się otwartej bitwy, do której doszło po Borodino. Obie armie poniosły ogromne straty, jednak to we Francuzach załamał się duch walki. Oddziały francuskie uległy demoralizacji. Armia Rosji rosła w siłę.
1813
r. śm. Kutuzowa
zwycięstwa Napoleona pod Lutzen i
Budziszynem
„bitwa narodów” pod Lipskiem (Austria, Anglia
i Szwecja przeciwko Francji)
1815
r. kongres wiedeński
Utworzenie
Królestwa Polskiego (z własną konstytucją). Każdy kolejny car
miał być równocześnie królem Królestwa Polskiego.
IV Św. Przymierze.
1815
r. Paryż
Podpisanie
traktatu tzw. Świętego Przymierza przez Prusy,
Austrię i Rosję.
Państwa, połączone „więzami miłości braterskiej”, miały
udzielać sobie wzajemnej pomocy i poparcia. Chodziło głównie o
to, aby skutecznie tłumić ruchy rewolucyjne i narodowowyzwoleńcze
w tych państwach absolutnych.
Działania Aleksandra I spowodowały, że otrzymał opinię „żandarma Europy”.
V Arakczejewszczyzna
Podczas ostatniego 10-lecia panowania Aleksander I odwrócił się od spraw państwowych do zagadnień religijnych. Otaczał się ludźmi o takich samych zainteresowaniach, dlatego wielu ludzi łatwo zrobiło wtedy karierę przy boku cara, chociaż nie zasługiwali na to. Życie naukowe przestało się rozwijać, ponieważ na każdym kroku dopatrywano się przejawów wolnomyślicielstwa i bezbożności. W częstych modlitwach i rozmowach na tematy religijne towarzyszył Aleksandrowi Aleksy Arakczejew, odpowiedzialny za sprawy wojskowe. Skupiał on w swoich rękach coraz większą władzę, a w końcu otrzymał wszechwładzę. Był surowy i nieprzystępny. Bliskość Arakczejewa i cara miała m.in. podtekst polityczny. Car częściowo mógł zrzucić z siebie odpowiedzialność za politykę, którą prowadził.
Arakczejew zaczął wprowadzać reformę wojskową, wymyśloną przez cara. Polegała ona na utworzeniu osiedli wojskowych w niektórych rejonach Rosji. Chłopi zamieszkujący te tereny stali się automatycznie żołnierzami i oprócz wykonywania sowich zwykłych obowiązków byli także szkoleni do służby wojskowej. W osiedlach panował surowy rygor i system karania. Reforma nie spełniał swojego zadania.
VI Dekabryści
Wojny z Francją spowodowały, że wielu Rosjan zobaczyło jak wygląda życie na Zachodzie. Obraz te skłaniał do pesymistycznych wniosków na temat życia ludności Rosji. Szlachta zapragnęła zniesienia caratu i poddaństwa chłopów. Od 1816 r. zaczęły się formować pierwsze organizacje rewolucyjne.
Dwa główne ugrupowania rewolucyjne:
Towarzystwo Południowe (Pestel)
Towarzystwo Północne ( Murawiow)
Poglądy Pestela:
Rosja jako silne i scentralizowane państwo, republika
Wszyscy obywatele równi, zniesienie poddaństwo
Wywłaszczenie obszarników i przyznanie ziem chłopom lub uczynienie z nich własności państwa
Trójpodział władzy, zniesienie dynastii
Polska miała stać się samodzielnym państwem i sojusznikiem Rosji.
Polscy rewolucjoniści zaczęli wspierać rosyjskich. Najpierw na ich czele stał Łukasiński, później Krzyżanowski.
POWSTANIE GRUDNIOWE
Śm. Aleksandra I. Wielski książę Konstanty zrzekł się prawa do tronu na rzecz brata Mikołaja. W dniu koronacji (XII 1825 r.) wojsko miało złożyć przysięgę nowemu carowi. Przywódcy Towarzystwa Północnego postanowili zorganizować w tym dniu powstanie. Powstanie upadło, żołnierze zgromadzeniu na placu Senackim zostali rozstrzelani przez armaty. Nie zdobyto ważniejszych budynków w Petersburgu, w powstaniu nie wzięła udziału ludność cywilna. Trubecki, który miał być dowódcą powstania, nie przybył na plac. Powstańcy - „dekabryści” (od grudnia).
VII Ważniejsze postacie
Czartoryski: doradca cara. Miał plan, aby nakłonić Rosję do rozpoczęcia wojny z Prusami, aby odzyskać ziemie polskie. Chciał aby car koronował się na króla Polski. Aleksander jednak, wbrew oczekiwaniom Czartoryskiego, zawarł pokój z królem pruskim.
M. Sperański: miał opracować projekt reformy dla Rosji, z nakazu cara. Planował trójpodział władzy. Chciał aby powstał organ, który opracowywałby projekty reform przed wprowadzeniem ich do Dumy Państwowej. Miały powstać trzy stany: szlachecki, średni i „lud roboczy”. Pomysły Sperańskiego uznano za zbyt radykalne i zdymisjonowano go.
Wielki książę Konstanty: wielki książę rosyjski z dynastii Romanowów, następca tronu rosyjskiego w latach 1801-1823, naczelny wódz armii Królestwa Polskiego.
Nikołaj Nowosilcow: zastępca przewodniczącego Rady Najwyższej Tymczasowej Księstwa Warszawskiego, sprawujący nadzór nad policją w latach 1813-1815, i kontrolę nad skarbem od 1814 roku, przewodniczący Komitetu Wyższego Nadzoru Policyjnego. Jako postać pojawia się w III części „Dziadów” Adama Mickiewicza.