E

Ryc. 1. Krzywa progowa czucia (zależność odczuwania od natężenia i częstotliwości prądu)

lektroterapia to dział fizykoterapii wykorzystujący w celach leczniczych i diagnostycznych energię elektryczną. Obecnie zabiegi wykonywane są przy użyciu prądów: stałego i zmiennego o różnej częstotliwości, wytwarzanych przez specjalne urządzenia elektroniczne. Metody elektroterapii są szeroko stosowane i często łączone są z innymi zabiegami fizjoterapeutycznymi. Biologiczny mechanizm działania prądów stosowanych w elektroterapii może powodować odczyn zarówno miejscowy, jak i ogólny. W zależności od użytego rodzaju prądu i jego parametrów można wywołać pożądany efekt taki jak: pobudzenie nerwów i mięśni, uśmierzenie bólu, złagodzenie stanów zapalnych, zwiększenie ukrwienia tkanek, intensyfikację przemiany materii czy przyśpieszenie regeneracji tkanek. Mechanizm działania prądów elektrycznych w tkankach cechuje złożoność – oprócz bezpośredniego wpływu na procesy elektrofizjologiczne zachodzące w komórkach, bodźcowane są także mechanizmy odruchowe i humoralne, a w przypadku prądów wielkiej częstotliwości w tkankach wytwarzane jest ciepło.

Współczesna elektroterapia opiera się na wielu rodzajach prądu. Wciąż tworzone są nowe rozwiązania i metody działania. Jedną z nich jest terapia energotonowa (HiToP – High Tone Power Therapy). Jest to metoda elektroterapeutyczna oparta o działanie prądów średniej częstotliwości w zakresie od 4096 do 32768 Hz tj. w zakresie tonów wysokich dźwięków słyszalnych dla ludzkiego ucha i dolnego przedziału ultradźwięków. Umożliwia to wzmożenie działania efektów niestymulacyjnych prądu dzięki zastosowaniu dużych dawek do 5000 mW przy niedużych odczuciach badanego i co ważniejszej przy jednoczesnym zmniejszeniu efektów ubocznych np. przy zastosowaniu prądów jednokierunkowych mogą wystąpić podrażnienia elektrochemiczne skóry. Tym, co niewątpliwie wyróżnia ten rodzaj terapii jest równoczesna zmiana amplitudy i częstotliwości (Simul FAM-Simultaneous Frequency and Amplitude Modulation) wzdłuż indywidualnie dobranego progu czucia (ryc. 1).

Terapia energotonowa opiera się na założeniach, że zmianom elektrycznym w tkankach towarzyszą zmiany biochemiczne i odwrotnie. Jej działania polega na wprowadzeniu energii do ciała, która aktywizuje komórki i witalizuje organizm oraz wywołaniu rezonansu pobudzającego komórki i struktury komórkowe do drgań, co usprawnia procesy metaboliczne i zmniejsza ból.

Terapia energotonowa opiera się na dwóch mechanizmach działania. Pierwszy to podwyższenie potencjału energetycznego komórek przez wprowadzenie możliwie jak największej dawki energii, drugi to oscylacja struktur komórkowych która usprawniają procesy metaboliczne oraz uśmierza ból. W związku z zwiększonym procesem dyfuzji w tkankach żywych dochodzi do normalizacji wewnątrzcząsteczkowego transportu substancji (np. cAMP) co poprawia współdziałanie i komunikacje międzykomórkową.

W tkankach prąd o szerokim spektrum częstotliwości powoduje powstawanie pola elektrycznego, po czym wprawia w drgania dipole wodne, jony i inne struktury (im wyższa częstotliwość tym mniejsze cząstki wchodzą w drgania). Pod wpływem tych zjawisk, pole elektryczne działa w tkankach jak biokatalizator, powodując poprawę dyfuzji jonów, dystrybucję mediatorów substancji odżywczych, bólowych oraz szkodliwych produktów przemiany materii, co wpływa na zmniejszenie odczuć bólowych. Na domiar tego dochodzi do zwiększenia rozmiaru oraz liczby mitochondriów, przyśpieszenia reakcji chemicznych i formowania cAMP, zwiększenia metabolizmu oraz przyśpieszenia podziału komórkowego, co stymuluje naprawcze procesy tkanek. W wyniku zwiększenia przepuszczalności błon komórkowych, przyśpieszenia krążenia żylnego oraz limfatycznego, resorpcja krwiaków oraz wysięków następuje szybciej.

Tego typu terapię stosuje się głównie w schorzeniach stanów przewlekłych; zmianach zwyrodnieniowych, chorobach reumatycznych oraz w stanach przeciążeniowych i urazowych tkanek miękkich, chorobach organów wewnętrznych, co więcej zwalczania bólu wywołanego tymi stanami. W celu polepszenia ukrwienia tkanek, zwiększeniu przepuszczalności błon biologicznych oraz metabolizmu komórkowego, przyśpieszeniu resorpcji krwiaków, leczeniu nerwobólów, zespołów bólowych kręgosłupa stosuje się działanie stymulujące tkanki pobudliwe w zestawieniu z efektami niestymulacyjnymi. HiToP ma zastosowanie w stymulacji mięśni osłabionych z powodu nieczynności oraz w sportowym trening. Biorąc pod uwagę działanie pobudzające metabolizm komórkowy, czego rezultatem jest spadek poziomu węglowodanów we krwi, terapia energotonowa jest stosowana u pacjentów z cukrzycą typu 2.

Drugi tryb działania tego rodzaju terapii - „Simul FAM X” oparty jest na skanowaniu częstotliwości od 4096 – 32768 Hz z częstotliwością w zakresie niskiej od 0,1 do 200 Hz (oznacza to, że jeżeli częstotliwość stymulacyjna wynosi 100 Hz to 100 razy w ciągu sekundy następuje przemiatanie pełnego zakresu częstotliwości od 4096 do 32768 Hz). Ten rodzaj modulacji pozwala na wykorzystanie efektów stymulacyjnych prądów połączonych i ich działaniem niestymulacyjnym.

Twórca metody – dr May stwierdza na podstawie działania biologicznego oraz przeprowadzonych wcześniej badań, że terapia energotonowa znajdzie zastosowanie w leczeniu wielu przypadków klinicznych działając na procesy autoregulacyjne lub objawy, między innymi takie jak obrzęk, stany zapalne, wzmożone lub osłabione napięcie, zaburzenia trofiki tkanek i przede wszystkim ból (wstaw przypis).

Działanie przeciwbólowe terapii energotonowej opiera się na efektach związanych z:

• działaniem elektrochemicznym związanym z przepływem prądu o szerokim spektrum częstotliwości poprzez zwiększoną dystrybucję mediatorów bólowych (Simul FAMi),

• blokowania impulsacji nerwowej związanym z działaniem pola elektrycznego średniej częstotliwości (Simul FAMi),

• hamowania impulsacji bólowej w rogach tylnych rdzenia kręgowego opisywanego jako teoria „bramki kontrolnej” zwanego przez autora metody efektem „przeciwdrażnienia” oraz działanie przekrwienie opierająca się na stosowaniu prądu zmodulowanego do częstości ok. 100 Hz (Simul FAM X).

Ponadto efekt przeciwbólowy można uzyskać także poprzez działanie pośrednie związane z:

1. zmniejszeniem obrzęku i/lub krwiaka – częstotliwość ok. 10Hz (Simul FAM X),

2. zmniejszeniem napięcia mięśniowego – częstotliwość powyżej 100 Hz (Simul FAM X),

3. przyspieszeniem procesu regeneracji (Simul FAMi i Simul FAM X o różnych częstotliwościach),

4. oddziaływaniem na punkty spustowe częstotliwość ok. 100 Hz (Simul FAMX).

Terapia energotonowa obejmuje aplikację miejscową, całościową oraz masaż energotonowy. Urządzenie jest wyposażone w cztery niezależne kanały co daje możliwość leczenia kilku pacjentów jednocześnie lub jednego na różne schorzenia. W ułożeniu miejscowym elektrod można korzystać z efektu niestymulacyjnego Simul FAMi oraz stymulacyjnego Simul FAM X. Pierwszy stosuje się w celu zwiększenia metabolizmu, poprawy trofiki i przyśpieszenia regeneracji np. w schorzeniach przewlekłych stawów; chorobach reumatycznych, zmianach zwyrodnieniowych, w chorobach narządów wewnętrznych, stanach pourazowych i przeciążeniowych. Działanie stymulacyjne połączone z efektem niestymulacyjnym wykorzystuje się w leczeniu zespołów bólowych kręgosłupa, nerwobólach, w celu przyśpieszenia resorpcji krwiaków poprzez aktywację pompy mięśniowej, zwiększenia przepuszczalności błon oraz polepszeniu ukrwienia. Terapię energotonową można wykorzystać do stymulacji mięśni osłabionych z nieczynności oraz w treningu sportowym. Polecana jest również w leczeniu pacjentów z cukrzycą 2 typu z uwagi na pobudzenie metabolizmu komórkowego i spadkiem poziomu węglowodanów we krwi.

Przeważnie schorzenia nie dotyczą tylko wybranej tkanki czy narządu, choroba często bierze początek w zaburzeniach energetycznych całego ustroju powodując zachwiania homeostazy. Z tego powodu z terapią lokalną stosuje się zabieg na całe ciało tzw. witalizacja. Elektrody układa się na karku, przedramionach i stopach.

A

Ryc. 2. Przykładowe ułożenie elektrod w terapii energotonowej

plikacje miejscowe: wykorzystuje się w leczeniu schorzeń przebiegających z objawami lokalnymi. Elektrody układa się w miejscu dolegliwości, odpowiedni program modulacji wybiera się w zależności od problemu klinicznego. Jeżeli schorzenie wymaga zwiększenia metabolizmu należy zastosować modulację Simul FAMi (ok. 80% wszystkich aplikacji) w pozostałych przypadkach stosuje się modulację Simul FAMX z zastosowaniem odpowiedniej częstotliwości prądu zależnie od pożądanego efektu terapeutycznego i stanu pacjenta (ryc. 2).

Witalizacja: wykorzystuje tylko modulację SimulFAMi, która jest typowa dla zabiegów ogólnoustrojowych (elektrody układa się na przedramionach, stopach i ewentualnie jedną na karku). Celem stosowania tego rodzaju aplikacji jest wspomaganie procesów autoregulacyjnych i przywrócenie równowagi energetycznej ustroju. Przyjmując, że każdy proces chorobowy powoduje zachwianie homeostazy ustroju wyrażającej się między innymi zaburzeniami elektrochemicznymi w komórkach, to prąd przepływający przez całe ciało pacjenta może mieć działanie autoregulacyjne (ryc. 2 kanał czerwony).

Zarówno zabiegi miejscowe jak i ogólnoustrojowe powinny być wykonywane równocześnie, a czas trwania terapii powinien wynosić 60 minut u osób dorosłych i 30 minut u dzieci.

Masaż energotonowy, jest to zsynchronizowany z aplikacją prądu masaż manualny W obwodzie terapeutycznym znajduje się zarówno pacjent, jak i terapeuta. Zabieg trwa ok. 30 min., dostosowywany jest do indywidualnych potrzeb pacjenta. Aplikacja tego typu sprawdza się znakomicie w przypadku wzmożonego napięcia mięśniowego, działaniu na punkty spustowe i w szeroko rozumianej odnowie biologicznej. W tym przypadku stosuje się w zależności od potrzeb obie rodzaje modulacji.

Przeciwwskazania do stosowania terapii energotonowej obejmują:

• ciążę,

• ogólne infekcje przebiegające z podwyższoną temperaturą,

• lokalne infekcje bakteryjne i wirusowe,

• elektroniczne implanty.

Przykładowe aplikacje w wybranych zespołach bólowych przedstawiono poniżej.

Ryc. 3. Przykładowe ułożenie elektrod w przypadku bolesnych miesiączek

Kanał czerwony:

witalizacja (Simul FAMi)

Kanał zielony:

(Simul FAMi) lub (Simul FAMx 100Hz)

Ryc. 4. Przykładowe ułożenie elektrod w przypadku łokcia tenisisty/golfisty

Kanał czerwony:

witalizacja (Simul FAMi)

Kanał zielony:

(Simul FAMi)

Kanał żółty:

(Simul FAMx - 100Hz)

Ryc. 5. Przykładowe ułożenie elektrod w przypadku bólu migrenowego

Kanał czerwony:

(Simul FAMi)

Opcjonalnie - witalizacja

Ryc. 6. Przykładowe ułożenie elektrod w przypadku zespołu bark-ręka

Kanał czerwony:

(Simul FAMi)

Kanał zielony:

(Simul FAMi) lub

(Simul FAMx - 100Hz)

Opcjonalnie - witalizacja

Ryc. 7. Przykładowe ułożenie elektrod w przypadku choroby zwyrodnieniowej stawów biodrowych

Kanał czerwony:

witalizacja (Simul FAMi)

Kanał zielony:

(Simul FAMi)

Kanał żółty:

(Simul FAMx - 100Hz)

Ryc. 7. Przykładowe ułożenie elektrod w przypadku zespołu bólowego odcinka kręgosłupa

Kanał czerwony:

witalizacja (Simul FAMi)

Kanał zielony:

(Simul FAMi)

Ryc. 8. Przykładowe ułożenie elektrod w przypadku ZZSK lub zespołu bólowego kręgosłupa na wielu poziomach

Kanał czerwony:

witalizacja (Simul FAMi)

Kanał zielony:

(Simul FAMi) lub

(Simul FAMx - 100Hz)

Terapia energotonowa ma zastosowanie w wielu rodzajach schorzeń nie tylko w leczeniu objawowym. Ból jest jednak tym objawem, który sprawia, że pacjenci zgłaszają się po pomoc zarówno do lekarzy jak i fizjoterapeutów. Spośród wielu środków terapeutycznych terapia, energotonowa jest niewątpliwie jedną z bardziej skutecznych metod z uwagi na to, iż może oddziaływać na wiele mechanizmów mogących powodować działanie analgetyczne. Na podstawie w/w informacji można uznać, że terapia ta może znaleźć zastosowanie w wielu dziedzinach medycyny między innymi: w dermatologii, ginekologii, laryngologii, pulmonologii, kardiologii, diabetologii, neurologii, psychiatrii, ortopedii, chirurgii i medycynie sportowej, a także w odnowie biologicznej i kosmetologii. Efekty uboczne objawiają się w zakresie stymulacji diurezy oraz pracy jelita grubego.

2