18

Lekcja 1 - teoria

O czym w lekcji?

• Skala chromatyczna

• Skala molowa

• Triada harmoniczna

Skala chromatyczna

Skala chromatyczna to taka, w której występują wszystkie określone dźwięki muzyki europejskiej

 Najmniejsza odległość pomiędzy nazwanymi dźwiękami, to pół tonu (półton)

Czyli można też powiedzieć, że skala chromatyczna to taka, w której każdy kolejny dźwięk oddalony jest od poprzedniego o pół tonu.

Na gitarze kolejne półtony gramy na kolejnych progach.

Przykład:

Skala chromatyczna od dźwięku A, to:

A   B   H   C  Cis  D  Dis  E  F  Fis  G  Gis  A

Na gitarze możemy zagrać ją np. naciskając kolejne progi na 5 strunie.

[pusta struna] - wiesz już z praktycznej części lekcji 1, że pustą strunę piątą (5) stroi się właśnie do dźwięku A (stąd nosi ona nazwę A5)

(formalnie gitarę stroi się do dźwięku A w innym miejscu gitary (A kamertonowe 440 Hz), ale na ten temat powiem Ci więcej w lekcji o strojeniu gitary)

[I próg] - Idąc dalej, czyli naciskając strunę na pierwszym progu piątej struny uzyskujemy dźwięk B…

[II próg] - Na drugim progu piątej struny dźwięk H

[III próg] - Trzeci próg, to dźwięk C…

[IV próg] - Czwarty próg, to dźwięk Cis…

itd.

 

Skala molowa 

Na wybranych (najczęściej siedmiu) dźwiękach skali chromatycznej zbudowane są inne skale.

 

I tak np. skala a-moll zawiera dźwięki:

A   H   C   D   E   F   G   A

...to skala a-moll naturalna.

Dziś jednak chcę Ci powiedzieć o akordach z przykładu do pierwszej lekcji, a akordy (podkład - harmonię utworu) buduje się w oparciu o skalę moll harmoniczną.

 

Różni się ona od melodycznej tylko siódmym składnikiem.

A   H   C   D   E   F   Gis   A

 

 

Gdy dźwięki skali molowej harmonicznej przyrównamy do skali chromatycznej, wtedy zobaczymy, że różne dźwięki skali a-moll nie są oddalone od siebie o taką samą odległość (np. dźwięk A od H o 2 półtony, czyli cały ton, a dźwięk H od C o jeden półton)

To charakteryzuje daną skalę (związany jest z tym „klimat” jaki skala buduje)

A   B   H   C  Cis  D  Dis  E  F  Fis  G  Gis  A       (skala chromatyczna)

A        H   C        D        E  F           Gis  A      (skala molowa harmoniczna)

      2      1      2        2    1      3         1         (odległość miedzy składnikami w półtonach)

 

 Teraz pytanie do mnie:

Dlaczego proponuję Ci zapoznanie się ze skalami?

Odp. Ponieważ w oparciu o skalę zbudowane jest praktycznie wszystko w muzyce:

Melodia, akordy – czyli harmonia, improwizacje – czyli solówki.

W dzisiejszej lekcji zajmiemy się małym fragmentem - budową akordów (na razie w nieco uproszczonej wersji)

Akordy – triada harmoniczna

3 podstawowe i najważniejsze akordy w tonacji nazywamy triadą harmoniczną.

Wiele utworów oparte jest jedynie na triadzie harmonicznej

Triada harmoniczna, to akordy zbudowane na I, IV i V stopniu skali.

A    H    C    D    E    F    Gis    A 

I                  IV    V

 

Teraz pytanie:

Czym jest akord?

Akord jest złożeniem kilku współbrzmiących dźwięków. Trzech (trójdźwięk), czterech (czterodźwięk) lub pięciu (pięciodźwięk)

Z jakich dźwięków składa się akord?

Na początek na potrzeby dzisiejszej lekcji przyjmiemy uproszczone, ale prawdziwe rozumowanie, że jest to co drugi dźwięk skali.

 

Tonika (akord toniczny)

Jeżeli chcę zbudować akord w oparciu o pierwszy stopień skali (dźwięk A), to pierwszym składnikiem (dźwiękiem) jest A, później H pomijam, C biorę do akordu, D pomijam, E biorę do akordu.

Czyli mam akord a-moll złożony z dźwięków A C E

Teraz wróćmy do diagramu akordu a-moll z lekcji praktycznej i zbadajmy, że rzeczywiście gramy tylko dźwięki A C E

Struna E1 pozostaje pusta i bardzo dobrze, ponieważ jest to składnik akordu a-moll

Struna  H2 nie może pozostać pusta, ponieważ dźwięk H nie należy do akordu a-moll (A C E). W diagramie widzimy, że powinniśmy nacisnąć pierwszy próg. Jak popatrzysz na skalę harmoniczną, to zauważysz, że kolejnym dźwiękiem, po H jest C. Dlatego pierwszy próg nam pasuje, ponieważ C jest składnikiem akordu a-moll

Struna G3 nie może być pusta, bo dźwięk G nie występuje w akordzie a-moll (A C E). Pierwszy próg by nam nie pasował, bo po G w skali harmonicznej jest Gis. Dopiero kolejny dźwięk (na drugim progu), to A, które jest z akordu

Struna D4 też nie może pozostać pusta, więc szukamy dźwięku na tej strunie, który pasuje do akordu. Dis na I progu nie pasuje, ale pasuje E na II progu.

Struna A5  może pozostać pusta, bo dźwięk a należy do akordu a-moll (A C E)

Struna E6 również może pozostać pusta (jest to dźwięk z akordu)

 

Subdominanta

Akord zbudowany na IV stopniu (dźwięku D) w skali a-moll będzie zawierał następujące dźwięki:

D F A  (pominęliśmy E i Gis ze skali)

Jest to akord d-moll

 

Dominanta (akord dominujący)

Akord zbudowany na V stopniu (dźwięku E) w skali a-moll będzie zawierał następujące dźwięki:

E Gis H  (pominęliśmy F i A ze skali)

Jest to akord E-dur

Uwaga! Skąd wiemy czy dany akord jest durowy, czy molowy wyjaśnię w jednej z kolejnych lekcji.

 

 

Ważna cecha triady harmonicznej

Jak przyjrzymy się dźwiękom, z których zbudowane są 3 akordy triady, to zauważymy, że zawierają on wszystkie dźwięki ze skali.

Mówi się, że:  triada harmoniczna w pełni reprezentuje skalę

 A    H    C    D    EE    F    Gis    A    - skala a-moll harmoniczna

 A           C           E                         - akord a-moll (tonika)

                     D            F             A    – akord d-moll (subdominanta)

        H                 E          Gis          - akord E-dur (dominant

 Z powyższego zestawienia widać, że jeden dźwięk - E znajduje się zarówno w akordzie tonicznym jak i dominantowym. To bardzo "przyjemny" dźwięk, na którym w przyszłości będziesz mógł silnie bazować np. w improwizacjach ;-)

 

Podsumowanie:

Triada harmoniczna w a-moll wygląda następująco:

I    stopień, dźwięk A – akord zbudowany na skali, to a-moll (tonika) - dźwięki A C E

IV  stopień, dźwięk D –akord zbudowany na skali, to d-moll (subdominanta) - dźwięki D F A

V   stopień, dźwięk  E – akord zbudowany na skali, to E-dur (dominanta) - dźwięki E Gis H

Lekcja 2

O czym w lekcji?

- Wprowadzenie: "O harmonii do lekcji 2"

- Diagramy akordów dla triady A-dur

- Bicie na ¾

- Praktyczne zastosowanie – utwór Piwo

- Ilustracja muzyczna – „Piwo” w wykonaniu „Zdrowej Wody”

- Ćwiczenia praktyczne do pierwszej lekcji

 

Wprowadzenie:  "O harmonii do lekcji 2"

 

Dzisiejszy przykład oparty jest o harmonię znanego i lubianego utworu „Piwo” zespołu Zdrowa Woda.

Posłuchaj najpierw tego co chcę uzyskać u Ciebie „na wyjściu”

Przykład 1: 1

 

Tak jak w poprzedniej lekcji, dzisiejszy przykład zawiera jedynie akordy triady harmonicznej (trzy najważniejsze akordy dla danej tonacji), jednak tym razem opartej na skali A-dur (a nie a-moll) Skoro jest to inna skala, to akordy będą miały inny charakter (durowy)

Na temat szczegółów przeczytasz w lekcji teoretycznej.

 

Za kilka lekcji wrócimy do tego przykładu. Urozmaicimy go harmonicznie i rytmicznie, gdy będziemy uczyć się rytmu blues’a na gitarze.

 

Diagramy akordów dla triady A-dur

 

Tonika

                     A-dur

Subdominanta

                      D-dur

 

Tak jak w pierwszej lekcji dla akordu d-moll, tak i tu dla D-dur zwracam Twoją uwagę, że struna E6 jest przekreślona – nie uderzaj jej!

 

Dominanta                                                                                            

                     E-dur

 

Ten akord już znasz. E-dur występuje również w triadzie opartej na skali z pierwszej lekcji (a-moll harmoniczna)

 

Bicie na ¾

Poniżej na diagramie przedstawiłem bicie jakiego się dziś nauczysz. Jest to prosty przykład bicia, który będziemy modyfikować w kolejnych lekcjach.

 

Zobacz, że wszędzie uderzenia są równo w ćwierćnutach.

Czyli uderzaj równo:

- na „raz”  w dół (uderzaj razem palcami: wskazującym, środkowym i serdecznym)

- na „dwa” w górę (uderzaj paznokciem kciuka. Prawie pionowo do góry)

- na „trzy” w dół (również trzema palcami razem)

Rzecz, która stawia na początku pewne wyzwanie to fakt, że ostatnie uderzenie w biciu (czyli na „trzy”) i następujące po nim uderzenie na „raz” w kolejnym takcie są uderzeniami w dół. Czyli ręka w tym biciu nie porusza się już tak równomiernie „góra-dół” jak w biciu 4/4 z poprzedniej lekcji

 

Odsłuchaj teraz przykładu z samą gitarą

Przykład 2: 2

 

I graj według zapisanego poniżej przeze mnie układu taktów do rytmu perkusji:

Przykład 3 3

 

Przykład zastosowania - "Piwo" 

Zapraszam Cię Marku do ćwiczenia.

  A    | D    | A      | E       |

  A    | D    | A  E  | A  E :||    

 

Formalnie rzecz ujmując utwór ten jest w metrum 12/8 lub 4/4 z podziałem w triolach ósemkowych. Wrócę do tego w przyszłości w jednej z lekcji teoretycznych.

Teraz nie bądźmy formalistami : ) i traktujmy go jako utwór na 3/4 w szybkim tempie.

A co praktycznie masz robić?

Praktycznie zagraj w każdym takcie bicie cztery razy.

W pierwszym takcie 4 x A-dur

W drugim 4 x D-dur

…itd. grając dla danego taktu właściwy akord - aż do szóstego taktu włącznie.

W siódmym takcie zagraj 2 x A-dur i 2 x E-dur

Tak samo w takcie ósmym - 2 x A-dur i 2 x E-dur.

 

Ilustracja muzyczna – „Piwo” w wykonaniu „Zdrowej Wody”

Zobacz jak prezentuje utwór Zdrowa Woda na swoim profilu na YouTube: 4

Ćwiczenia praktyczne do poprzedniej lekcji

Jestem przekonany, że bardzo dobrze opanowałaś/-eś bicie 4/4 z pierwszej lekcji.

Poćwicz to więc na bazie wybranych utworów.

Kilka moich podpowiedzi – (utworów, które można śmiało zagrać tym biciem) możesz pobrać stąd: dokumenty Google online zbooojmarq

 

W pliku znajdziesz akordy do utworów:

- „Dzieci” grypy Elektryczne gitary

- „Cisza” grupy Universe

- „Już nie ma dzikich plaż” Ireny Santor

 W utworach tych już nie ograniczamy się do akordów triady harmonicznej, a więc trochę wybiegam.

Załączyłem Ci jednak wszystkie potrzebne diagramy, więc wyrażam przekonanie, że sobie z łatwością poradzisz.

Lekcja 2 - teoria

  O czym w lekcji?

    * Skala durowa
    * Triada harmoniczna dla skali dur
    * Transpozycja (zmiana tonacji)
    * Budowa akordów - trójdźwięki
 

Skala durowa

Do pierwszej lekcji wybrałem utwór w tonacji a-moll. 
W drugiej lekcji wybrałem utwór w tonacji A-dur. 
Chodziło mi o to, by pokazać wyraźną różnicę pomiędzy skalą molową (minor) i skalą durową (major) gdy obydwie oparte są na tym samym dźwięku
Triada harmoniczna w tonacji durowej składa się podobnie jak w tonacji molowej z akordów zbudowanych na I, IV i V stopniu skali.
W lekcji praktycznej w utworze „Piwo” graliśmy właśnie te akordy.
Najpierw rozpiszmy skalę durową od dźwięku A.
No tak… rozpiszmy…
…ale co to może znaczyć??? :)
Zacznę od takiego tam wszystkim znanego
do-re-mi-fa-sol-la-si-do
Znane?
Już dzieci w przedszkolu uczą się, że jest to skala C-dur :))

Będziemy bardziej precyzyjni, gdy zamiast „do” użyjemy nazwy dźwięku C… zamiast „re” dźwięku D… itd.
Dźwięki skali C-dur to:
C D E F G A H C

Co tak naprawdę decyduje o tym, że jak ktoś nam zagra, zaśpiewa… zanuci gamę C-dur, to wiemy, że jest to C-dur?
Już odpowiadam.
Po pierwsze ZDECYDOWANA większość ludzi nie ma słuchu absolutnego, a co za tym idzie wcale nie słyszą, że jest to konkretnie "C"-dur, tylko że jest to ogólnie skala durowa.
Ale skąd wiemy, że to skala durowa?
Słyszymy to. Słyszymy „melodię” skali dur.
To odległości (fachowo interwały) między dźwiękami tej skali nadają jej melodię.
Zobaczmy więc jakie są te odległości.  By to sprawdzić przyrównajmy gamę (skalę) C-dur do skali chromatycznej (zawierającej wszystkie dźwięki)

C  Cis  D  Dis  E  F  Fis  G  Gis  A  B  H  C    (skala chromatyczna)
C       D        E  F        G       A      H  C    (skala durowa)
     2       2     1     2        2       2    1      (odległość miedzy składnikami w półtonach)

To teraz wróćmy do rozpisania skali A-dur
Napiszmy sobie skalę chromatyczną od A i wpiszmy pierwszy dźwięk skali A-dur, czyli dźwięk A
 

A B H C  Cis  D  Dis  E  F  Fis  G  Gis  A       (skala chromatyczna)
  
A
 

Co dalej?
W C-dur kolejny składnik był oddalony od pierwszego dźwięku o 2 półtony.
To jest właśnie charakterystyczne dla skali durowej. Więc tu też bierzemy dźwięk oddalony o 2 półtony

A B H C  Cis  D  Dis  E  F  Fis  G  Gis  A      (skala chromatyczna)
A    H
   2                                                      (odległość miedzy składnikami w półtonach)
  
Dalej sądzę, że wszystko jasne… W C-dur kolejnym dźwiękiem było E oddalone od drugiego składnika (D) o kolejne 2 półtony. Czyli w budowanej przez nas skali od drugiego składnika - dźwięku H - 2 półtony, to dźwięk Cis… od Cis - trzeciego składnika, kolejny oddalony ma być o 1 półton, czyli będziemy mieli dźwięk D…

Dalej znowu 2 półtony, czyli dźwięk E. itd.
  
W efekcie otrzymujemy skalę durową od A, czyli A-dur.
 
A  B  H  C   Ci s  D   Dis   E   F   Fis   G   Gis   A       (skala chromatyczna)
A      H       Cis  D           E       Fis        Gis   A      (skala durowa)
    2       2      1       2         2         2        1        (odległość miedzy składnikami w półtonach)
 

Przeanalizuj jeszcze raz to co przed chwilą zrobiliśmy. Tym razem na rysunku:

Skoro mamy już określone z jakich dźwięków składa się skala A-dur, to teraz możemy określić triadę harmoniczną.
 

Triada harmoniczna dla skali dur

Tonika

Tonika, czyli akord oparty na I stopniu skali.
Przypominam, że w poprzedniej lekcji braliśmy co drugi stopień skali.
Budujemy akord A:
Pierwszy dźwięk A, teraz H pomijamy, do akordu bierzemy Cis. Pomijamy D i bierzemy do akordu E.
 
Jako ćwiczenie przeanalizuj według poznanych informacji, że diagram dla akordu A  jaki podałem Ci w lekcji praktycznej powoduje faktycznie wybrzmiewanie tych trzech dźwięków: A Cis E. Jest to akord durowy. …a skąd to wiemy? Wyjaśnimy sobie to jeszcze w tej lekcji.
 

Subdominanta

IV stopień skali, to D. Następnie E pomijamy, Fis bierzemy, pomijamy Gis i A bierzemy do akordu.
Uzyskany akord składający się z dźwięków D Fis A, to akord D-dur

Dominanta

V stopień skali A-dur, to dźwięk E. Przeanalizuj sobie, że akord zbudowany od V stopnia będzie zawierał dźwięki E Gis i H.
 

Skala dur reprezentowana triadą harmoniczna

Pamiętasz, że mówiłem Ci w pierwszej lekcji, że triada harmoniczna w pełni reprezentuje skalę?
Nie będę tego wprost pokazywał, jak w poprzedniej lekcji, tylko przebadamy to teraz razem.
Najpierw ładnie wypiszmy przeanalizowaną przed chwilą triadę harmoniczną.
 

Triada harmoniczna w A-dur:

I    stopień, dźwięk A – akord zbudowany na skali, to A-dur (tonika – A Cis E)
IV  stopień, dźwięk D – akord zbudowany na skali, to D-dur (subdominanta – D Fis A)
V   stopień, dźwięk  E – akord zbudowany na skali, to E-dur (dominanta – E Gis H)
 
Teraz zobaczmy, które dźwięki ze skali chromatycznej pojawiły się w akordach triady:
A (jest w akordzie A-dur i D-dur).    B nie występuje w żadnym akordzie.
H (mamy w akordzie E-dur).            C nie występuje w żadnym akordzie.
Cis (jest w akordzie A-dur)
D (jest w akordzie D-dur)                 Dis nie ma
E (jest w E-dur i A-dur)                    F nie występuje
Fis (w akordzie D-dur)                     G nie występuje
Gis (w akordzie E-dur)

Teraz jak popatrzysz jeszcze raz na dźwięki (pogrubione powyżej), które wystąpiły przynajmniej w jednym akordzie triady, to zobaczysz, że rzeczywiście „zbudowała” się nam skala A-dur.

Wiem, wiem… Poświęciłem dużo czasu temu, by wyraźnie udowodnić jeszcze raz stwierdzenie:

„triada harmoniczna w pełni reprezentuje skalę”

Ten czas zaowocuje jednak W Twojej karierze muzycznej. Zapewniam Cię!!!

Na marginesie Już wiele razy słyszałem nawet od technicznie dobrze grających muzyków: „na pentatonice umiem zagrać solo, ale to już mi się nudzi… Chciałbym zagrać na większej ilości dźwięków, ale w pełnej skali durowej lub molowej się gubię. Jakoś mi to nie podchodzi” (Można rzec wniosek: i tak źle… i tak niedobrze) Można sobie również zadać pytanie: „Jak nie podchodzi, skoro już w triadzie można skorzystać z wszystkich dźwięków, to w zasadzie MUSI podchodzić?” :) …no trochę przesadzam. Nie jest to takie banalne :-P

Transpozycja (zmiana tonacji)

"Transpozycja, to przeniesienie utworu muzycznego lub jego części o ustalony interwał w górę lub w dół"
Tak mniej więcej mówi definicja Wikipedii.

No dobra, tyle definicja, ale:
    * Po pierwsze co to jest interwał?
    * Po drugie transpozycja - „…po co? (tak praktycznie)”
    * Po trzecie transpozycja - „…jak na gitarze?”

 
"Interwał, to odległość między dwoma dźwiękami"

Czyli w transpozycji chodzi o to, by obniżyć lub podwyższyć wszystkie dźwięki o taką samą liczbę półtonów. Zauważ, że w zasadzie my w tej lekcji dokonaliśmy już transpozycji skali C-dur do A-dur. Czyli każdy dźwięk z C-dur obniżyliśmy o 3 półtony w dół. Jeśli będziemy chcieli nazwać taki interwał (trzech półtonów), to nosi on nazwę tercji. Po co dokonaliśmy transpozycji? W tym wypadku chodziło mi o przeniesienie czegoś, co znasz (gama C-dur) do czegoś, co mogę porównać z materiałem z poprzedniej lekcji. Czyli skalę dur od C (C-dur) przenieśliśmy do skali dur od A (A-dur) w celu porównania jej ze skalą molową od A (A-moll)

Transpozycja – Po co? (tak praktycznie)

Po co w rzeczywistych przypadkach stosuje się transpozycje? Podam Ci dwa chyba najczęściej spotykane powody:

• Bo wokalista nie daje rady -  to chyba najczęstszy przypadek. Jeśli np. gramy w tonacji A-dur i na najwyższych dźwiękach melodii wokalista pieje jak kogut :), to możemy zmienić tonację dokonując transpozycji np. o sekundę wielką (2 półtony) w dół do tonacji G-dur

• Bo jest trudno grać – jeżeli np. chcemy opracować na gitary utwór, który pierwotnie bał grany na saksofonach. Taki utwór prawdopodobnie jest w tonacji niezbyt wygodnej dla gitary. Es-dur lub B-dur – typowe, i bardzo wygodne tonacje dla saksofonów. Są to jednak tonacje zupełnie nie wykorzystujące możliwości gitary (nie można skorzystać z silnego brzmienia pustych strun). Wystarczy dokonać transpozycji o sekundę małą (1 półton) w dół, a już będziemy w „gitarowych” tonacjach E-dur lub A-dur.

  
Może być więcej powodów, dla których będziesz chciał dokonać transpozycji. Sam je poznasz prędzej czy później .
Powyżej dokonaliśmy faktycznej transpozycji w zapisie dźwięków skali durowej z C do A.
Istnieją metody dokonania transpozycji bez zmiany zapisu.
W łatwy sposób zrobią to klawiszowcy wybierając odpowiednią funkcję w menu instrumentu np. +2 (półtony) lub -3 (półtony)
My gitarzyści też mamy swoje sposoby J
Poniżej o tych sposobach:
    * kapodaster – podwyższanie tonacji
    * przestrojenie gitary – zazwyczaj obniżenie lub nieznaczne podwyższenie tonacji

Kapodaster

W naturalny sposób można dokonać transpozycji na gitarze stosując urządzenie o nazwie kadaster.

Być może w części praktycznej lekcji drugiej sięgnąłeś do zaproponowanych ćwiczeń bicia z pierwszej lekcji. Jeśli tak, to wiesz że zaproponowałem użycie kapodastra.

Zobacz (na rysunku), że łapiąc układ akordu G-dur, ale z kapodastrem na 3 progu uzyskujesz akord B-dur. Podobnie będzie z innymi akordami. Np. a-moll „zmienia się” w c-moll, a D-dur, to teraz F-dur.Grasz układ jak dla tonacji G-dur, a wszystko „samo” Ci się transponuje do B-dur Kapodaster może nam pomóc jeśli chcemy dokonać szybkiej transpozycji w górę o kilka półtonów.   Pewnie teraz w Twojej głowie rodzi się pytanie: "A czy w dół się tak da?" - Owszem!!! Przestrój gitarę.  

Przestrojenie gitary
Przy automatycznym transponowaniu w dół w z pomocą może nam przyjść wspomniane już przeze mnie w pierwszej lekcji urządzenie – tuner.

Uwaga! Do zmiany stroju gitary o kilka półtonów potrzebny nam będzie tuner chromatyczny. Piszę o tym, bo istnieją na rynku tunery, które mogą dostrajać jedynie dźwięki właściwe dla pustych strun tradycyjnie strojonej gitary (E1 H2 G3 D4 A5 E6)

O ile można przestrajać gitarę?
Im grubsze struny tym więcej.
W praktyce nie stosuje się raczej obniżania stroju gitary o więcej niż o 3 półtony (czyli do des-moll. Będzie to zmiana o interwał tercji małej)

Jeśli nie chcesz się pomylić przy przestrajaniu gitary, to skorzystaj z diagramów poniżej.

Ciekawostka Wiele zespołów stosuje przestrajanie gitar o pół tonu w górę lub w dół dla uzyskania mniej „osłuchanego” brzmienia.

Akordy – trójdźwięki

Dziś zajmę się budową najpopularniejszych i najczęściej używanych akordów w większości gatunków muzycznych.
Te akordy, to trójdźwięki.
Znasz już z cała pewnością (choćby z moich diagramów) akordy dur i moll.
Dzisiaj powiem Ci jeszcze o dwóch trochę innych typach trójdźwięków.
  
Tercjowa budowa akordów
Generalna zasada przy analizie jest następująca:
Akordy buduje się z interwałów tercji
  
Już wiesz, że interwał, to odległość między dwoma dźwiękami.
Tematyce interwałów poświęcę przynajmniej jedną odrębną lekcję teoretyczną.

Ale już dziś o interwałach kilka słów:

• Pryma – odległość pomiędzy pierwszym i pierwszym dźwiękiem skali.
  W skali C-dur od C do C Znasz to już zapewne dobrze, bo dwa zagrane w czasie strojenia gitary dźwięki E - na pierwszej pustej strunie i na drugiej strunie na piątym progu to właśnie odległość prymy (gdy już dostroimy oczywiście :))
  Jeśli nie wiesz o czym piszę, to zapewne stroisz za pomocą tunera. Spoko – będzie też lekcja o strojeniu instrumentu.  

• Sekunda – odległość pomiędzy pierwszym i drugim dźwiękiem skali.
  W skali C-dur od C do D

• Tercja –odległość pomiędzy pierwszym i trzecim dźwiękiem skali W skali C-dur od C do E

• Kwarta – odległość pomiędzy pierwszym i czwartym dźwiękiem skali.
  W skali C-dur od C do F

• Kwinta - odległość pomiędzy pierwszym i piątym dźwiękiem skali.
  W skali C-dur od C do G

• Seksta –odległość pomiędzy pierwszym i szóstym dźwiękiem skali.
  W skali C-dur od C do A

• Septyma –odległość pomiędzy pierwszym i siódmym dźwiękiem skali.
  W skali C-dur od C do H

• Oktawa - odległość pomiędzy pierwszym i ósmym dźwiękiem skali.
  W skali C-dur od C do C’ (niektórzy powiedzą, że to ten sam dźwięk :) Poniekąd tak jest. Dokładnie to dźwięk drgający z dokładnie 2 razy większą częstotliwością)

To co napisałem powyżej o interwałach, to prawidłowy, ale trochę uproszczony model.
No bo zobacz jak sprawa się ma dla interwału tercji w poznanych skalach a-moll i A-dur:
Z definicji napisanej powyżej: Tercja –odległość pomiędzy pierwszym i trzecim dźwiękiem skali.
Czyli w skali a-moll to odległość od A do C - 3 półtony
a w skali A-dur to odległość od A do Cis -4 półtony

No to jak to jest 3, czy 4 półtony, to tercja???
No właśnie, tu już uproszczony model nam nie wystarczy.

Teorię rozbudowuję więc na razie jedynie dla tercji:
    * tercja mała – to odległość 3 półtonów
      np. odległość A i C (czyli pierwszy i trzeci składnik skali molowej)
    * tercja wielka – to odległość 4 półtonów
      np. odległość pomiędzy A i Cis (czyli pierwszy i trzeci składnik skali durowej)

Teraz już możemy wrócić do meritum – tercjowej budowy akordów
  
Akord moll
(oznaczamy małą literą np. a = a-moll = A-moll)

Skoro akordy buduje się z tercji, to przebadajmy akord molowy a-moll
Składa się on z dźwięków A C E (pierwszy, trzeci i piąty składnik skali a-moll)

Policzmy odległość patrząc na skalę chromatyczną:



Od A do B – jeden
Od B do H – dwa
Od H do C – trzy
Czyli od A do C mamy tercję małą
Teraz już sam policz, że od drugiego składnika jakim jest C do trzeciego składnika jakim jest E mamy odległość 4 półtonów.

Wniosek:
Akord molowy zbudowany jest z tercji  małej i tercji wielkiej

Ćwiczenie dla Ciebie
- Przebadaj, że akord D jest rzeczywiście w skali a-moll akordem molowym.

Akord dur
(oznaczamy wielką literą np. A = a-dur = A-dur)

Akord C-dur składa się z dźwięków C E G (pierwszy, trzeci i piąty składnik skali C-dur)

 

Jak widzisz odwrotnie niż w akordzie molowym.
Akord durowy zbudowany jest z tercji wielkiej i tercji małej

Ćwiczenie dla Ciebie

• Przebadaj, że akord G jest rzeczywiście w skali C-dur akordem durowym.

• Przebadaj, że akord E jest rzeczywiście w skali a-moll harmonicznej (!!!) akordem durowym (patrz lekcja pierwsza)

-------- 

Pozostało nam jeszcze dwie możliwości zbudowania akordów przez inne połączenie dwóch tercji – tercja mała i tercja mała (3+3) oraz tercja wielka i tercja wielka (4+4) 
 

Te akordy spotkasz raczej rzadko w początkowej fazie nauki. Praktycznie stosuje się je częściej jako krótko wybrzmiewające łączniki pomiędzy innymi akordami. Rzadziej jako dłużej wybrzmiewające akordy. 

Akord zmniejszony 
(oznaczamy jako Xzm, Xdim lub rzadziej Xmoll5-) 

Akord zmniejszony zbudowany jest z tercji małej i tercji małej. 

Ćwiczenie dla Ciebie 
- Przebadaj, że akord H jest akordem zmniejszonym w skali C-dur

 Uwaga!!! Nie stosuj zapisu  Xmoll-5  (czyli znak „-„ przed „5”), bo nie oznacza to akordu zmniejszonego. (dojdziemy do tego) 

Akord zwiększony
(oznaczamy jako Xzw, X+ lub X5+)

Akord zwiększony zbudowany jest z tercji wielkiej i tercji wielkiej.

Ćwiczenie dla Ciebie
- Przebadaj, że akord E w skali a-moll (harmonicznej) może być nie tylko durowy (jest wtedy wyraźną dominatą) ale też może być właśnie zwiększony!!!

Ciekawostka! Mistrzem w pięknym wykorzystaniu akordów świetnie rozłożonych w skali jest w polskiej muzyce Seweryn Krajewski. Jako dodatkowe ćwiczenie do drugiej lekcji polecam bardziej wprawionym nieśmiertelny utwór napisany przez duet autorski Krajewski-Osiecka: „Niech żyje bal” z rep. Maryli Rodowicz. Co interesującego dla Ciebie w tym przykładzie? Występuje tu właśnie zastosowanie zarówno akordu zwiększonego jak i durowego – obydwa zbudowane od dźwięku E (trzeci i czwarty takt zwrotki) Możesz zagrać na razie ten utwór właśnie poznanym biciem na 3 Utwór jest w poznanej właśnie skali a-moll W solo gitary utwór bardzo ciekawie przechodzi do (również poznanej przez nas) skali A-dur    a-moll                                         E7/5+                  E-dur7… „Życie kochanie trawa tyle co taniec, fandango, bolero, Bi-bop…” Pobierz akordy do całego utworu –online..

Dla dociekliwych

Na zakończenie lekcji skomentuje pewne uproszczenia, jakiego używałem w dotychczasowych lekcjach.
Mówiłem o dwóch skalach nazywając je dur i moll.
Formalnie jednak to, co nazywałem skalą durową, to jest skala jońska, a to co nazywałem skalą molową (naturalną), to skala eolska.

Na potrzeby tego kursu możemy zostać przy nazewnictwie skala durowa i skala molowa.  Wchodząc w szczegóły innego kursu, czyli grając solówki gitarowe nie moglibyśmy stosować tak dużego uproszczenia.
Jest jeszcze ogromna ilość skal mających charakter molowy i durowy.
Skalę określamy jako skalę o charakterze durowym, gdy trzeci jej składnik to tercja wielka.
Analogicznie skalę określamy jako tę o charakterze molowym, gdy trzeci jej składnik, to tercja mała.
Chcesz wiedzieć więcej?
Pogooglaj np. użyciem hasła „skale modalne”

Lekcja 3

O czym w lekcji?

• Modyfikacja bicia 3/4

• Akordy z poprzeczką barré

• Nowe akordy

• Ćwiczenia praktyczne - "Hiszpańskie dziewczyny" i "Zabiorę Cię właśnie tam"

Modyfikacja bicia 3/4

W dzisiejszej lekcji chcę byś zmodyfikował swoje bicie na 3/4 jakiego nauczyłeś się w lekcji drugiej.

Modyfikacja będzie niewielka, a już za chwilę zobaczysz jak ciekawy efekt uzyskach po jej wprowadzeniu!!!

Ja bicie to nazywam "na 3/4", chociaż faktyczny rytm w jakim je wykorzystasz może być bardzo różny np. na 6/8, 12/8 lub 4/4 w podziale triolowym.
Myślę, że w tej chwili nie ma to większego znaczenia.
Ważne, że nadal można liczyć na trzy - "raz, dwa, trzy, raz, dwa, trzy"

Zobacz schemat bicia po modyfikacji na rysunku.


Zauważ, że całe bicie ma przebieg 2x rytm 3/4.
Modyfikacja dotyczy jedynie pierwszego przebiegu.

Jak widzisz liczba i kierunek uderzeń w struny nie uległy zmianie.
Nadal uderzamy "dół, góra, dół"

Jedyna zmiana jest taka, że drugie uderzenie jest nie na "dwa" tylko minimalnie później - na "i" po tym "dwa" (czyli jest bliżej uderzenia na "trzy") .
Czyli jeśli pomiędzy "raz... dwa... trzy..." wrzucilibyśmy wszędzie "i"

licząc "raz i dwa i trzy i", to uderzamy na:

"raz ...i trzy"

Czyli można to też zapisać "raz i dwa i trzy i" (pogrubione, to uderzenia)

W drugim przebiegu uderzenie są jak w poprzedniej lekcji - równo na "raz, dwa, trzy"

Najlepiej posłuchaj i zagraj w ten sam sposób: 1
Gram tu dwa proste akordy, które już znasz - A-dur i E-dur.
Dokładnie przykład wygląda tak:
A | A | A | A | E | E | E | E :||

Na początku proponuję, byś zagrał razem z przykładem nagranym przeze mnie, a później przerzucił się na granie z rytmem perkusji lub metronomem.

Zacznij od rytmu perkusji w tempie 60: 2

Później  (gdy Twoja ręka będzie już nabierała swobody) zwiększaj tempo grając w kolejnych prędkościach:
- tempo 70 - 3
Gdy zaczniesz się mylić w tempie 70, wtedy wróć do ćwiczeń z tempem 60.
Gdy nabierzesz swobody (ale nie wcześniej), przejdź do kolejnego tempa.
- tempo 80 - 4 
Znowu... Dopiero gdy tempo 80 będzie szło swobodnie idź do kolejnej prędkości.
- tempo 90 - 5
- i wreszcie tempo 100 - 6
Zobacz jak mniej więcej efekt osiągniesz gdy trochę poćwiczysz: 7

 

Dobra rada! Graj precyzyjnie w rytmie   Najlepsze wyniki w szybkim graniu osiągniesz zwiększaj tempo danego dnia tylko do momentu gdy zaczniesz się mylić. Cofnij wtedy tempo minimalnie i ćwicz.  To jest Twoje optymalne tempo na dziś.

Akordy z poprzeczką barré

W dzisiejszych przykładach praktycznych pojawiają się już akordy, które zagrasz z użyciem poprzeczki barré.
A co to jest poprzeczka barré?
- To palec ułożony na gryfie w ten sposób, że przyciska więcej niż jedną strunę.

Diagramy akordów barré w zasadzie możesz budować wykorzystując wiedzę teoretyczną z pierwszej i drugiej lekcji.
Zacznę może od akordu b-moll.
Diagram dla tego akordu będzie wyglądał tak:

Zauważ, że palce 2, 3 i 4 ułożone są w taki sam chwyt, jaki znasz z akordu a-moll z pierwszej lekcji z tym, że wszystkie są przesunięte o jeden próg dalej.

Palec pierwszy ułożony wzdłuż I-go progu w akordzie b-moll pełni tę samą funkcję, co wybrzmiewające puste struny w akordzie a-moll.
Można powiedzieć, że jest to transpozycja akordu. 
Teorię na ten temat poznałeś w 2-giej lekcji (teoretycznej)

Znając skalę chromatyczną i jeden układ akordu molowego, już możemy znaleźć każdy inny akord molowy wykorzystując chwyt z poprzeczką barré.

Gdy przypomnisz sobie skalę chromatyczną, to zobaczysz jakie to proste.
Łapiąc chwyt jak w powyżej przedstawionym akordzie b-moll, ale przesuwając go na inne progi uzyskasz następujące akordy:

a   b   h   c   cis   d   dis   e   f   fis   g   gis   a    

    I  II  III  IV    V   VI   VII VIII  IX   X    XI  XII 

Rzymska liczka poniżej nazwy akordu molowego oznacza tu próg, na którym chwytasz poprzeczkę barré.

Nam w dzisiejszej lekcji będzie potrzebny akord h-moll.
Złapiesz go więc w ten sposób:


O takim chwycie mówi się, że jest akordem h-moll w 2-giej pozycji

Ćwiczenie

Jako ćwiczenie dla Ciebie pozostawiam następujące pytanie:
W jakiej pozycji należy zagrać powyżej omawiany chwyt, by był to akord d-moll?
(odpowiedź znajdziesz w diagramach akordów do tej lekcji :))

 

A teraz rodzi się pytanie:
"Jak łapać chwyty barowe, by struny nie brzęczały?"
Chyba nie ma dnia, by ktoś z uczestników kursu nie przysłał mi podobnego pytania...
I pewnie myślisz, że skoro tak wiele osób zadaje to pytanie, to mam gotową odpowiedź :)))
Niestety tak nie jest.

Pytanie jest zadawane przez początkujących na praktycznie wszystkich forach gitarowych.

Też kiedyś zadawałem sobie to pytanie.

Ja nie znam odpowiedzi i takowej nie widziałem w żadnym ze wspomnianych miejsc w sieci Internet czy literaturze.

Anegdota z morałem :) - Jak się dostać do filharmonii – pyta przechodnia gość, trzymający w ręku bilet na koncert - Trzeba dużo ćwiczyć! – odpowiada przechodzień

 

Prawda jest taka, że każdy z nas ma trochę inaczej zbudowane palce i odpowiedź dla każdego jest trochę inna. Trzeba sobie to samemu wypracować i skorzystać z mądrości przedstawionej w anegdocie powyżej.

 

Nie będę jednak taki i coś Ci jednak doradzę:

• Pierwsza i najważniejsza rada ode mnie, jest taka:
  - graj te akordy jak najczęściej. Unikaniem grania ich (jak robi wiele osób) szybko nie znajdziesz rozwiązaniu.

• Druga rada:
  - kładź palec na gryfie trochę bokiem. Pamiętaj, że najczęściej chodzi o dociśnięcie jedynie dwóch strun na górze i jednej na dole gryfu lub odwrotnie - jednej na górze i dwóch na dole gryfu.
  Zwróć uwagę na dociskanie końcem palca i jego nasadą.
  Zauważyłem, że wielu początkujących gitarzystów całkiem niepotrzebnie stara się docisnąć wszystkie 6 strun nie uwzględniając tego, że np. w akordzie F-dur struny 3, 4 i 5 są dociskane kolejnymi palcami (środkowym, serdecznym i małym)

• Trzecia rada:
  - jeśli absolutnie nie możesz zagrać akordów z całą poprzeczką barré, to stosuj akordy w prostszej wersje na mniejszej ilości strun, gdzie przynajmniej przez kilka strun jest przyciśnięta poprzeczką barré. 
  Stosuj jednak tę radę jedynie, gdy musisz -np. masz zagrać dla ludzi (powiedzmy... występ przed rodziną)
  Przykładem  takiego "uproszczonego" akordu jest wersja akordu F-dur zastosowana przez grupę The Animals w utworze "House of The Rising Sun" ("Dom wschodzącego słońca")
  (wzbudź ciekawość i znajdź oryginalny "teledysk" z 1964 roku.  Zobacz, że rzeczywiście "maszerujący gitarzyści" na tym teledysku grają tę wersję akordu F-dur :) Oni jednak grają z gitarą basową w składzie i to czego nie zagra gitara rytmiczna, to zostanie uzupełnione właśnie przez basistę.

 

Ćwiczenia praktyczne

Jako ćwiczenia praktyczne do utrwalenia poznanego dziś bicia proponuję Ci dwa utwory.
Jeden bardzo wolny, a drugi dosyć szybki.

Zacznijmy od wolnego. Utwór, który w oryginalnej wersji nie zawiera partii gitary z takim biciem, ale gdybyś chciał go np. zaśpiewać przy akompaniamencie gitary akustycznej, to takie bicie będzie bardzo dobrym rozwiązaniem.
"Zabiorę Cię właśnie tam" zespołu Kancelarya. 8

Utwór w oryginalnym wykonaniu grany jest w tonacji E-dur.
Zapis akordów wygląda tak:

zw.   E | H  | cis| A   | (grane 4 razy)

ref.  A | E  | H  | cis |      

              A | E  | H  | H   | 

A z biciem nagrałem Ci to do odsłuchania: 9

Jeżeli akordy barowe idą Ci jeszcze średnio lub chcesz to zaśpiewać w innej tonacji, to przeniosłem to dla Ciebie (dokonałem transpozycji) do tonacji G-dur.
W tonacji G-dur możesz zagrać wszystkie chwyty bez używania poprzeczki barré:

zw.  G | D | e | C | (grane 4 razy)

ref. C | G | D | e |

     C | G | D | D | 


W tonacji G-dur również nagrałem Ci to z biciem - posłuchaj: 10

 

Rytm perkusji do ćwiczenia dla Ciebie możesz pobrać z tego miejsca:11


Ćwiczenie dla Ciebie
Jako ćwiczenie w zmienianiu tonacji (transpozycji) proponuję Ci przeniesienie utworu do tonacji C-dur. Zrób to sam (daj sobie tyle czasu ile potrzebujesz) i porównaj z rozwiązaniem.
Rozwiązanie znajdziesz w pliku z akordami do lekcji.

Teraz przechodzimy do drugiego utworu będącego ćwiczeniem praktycznym.
Będzie to znany i lubiany na całym świecie utwór szanty:

"Hiszpańskie dziewczyny" ("Spanish ladies")

Zapis akordów:
zwrotka 
 e  | e  | C7+ | h  |

 e  | e  | C7+ | D  |

 C  | D  | G   | e  |

 C7+| C7+| h7  | e  |

 

refren
 e  | e  | G   | D  |

 e  | e  | G   | D  |

 C  | D  | G   | D  |

 C  | C  | h7  | e   | 


Z poznanym dziś biciem posłuchaj tutaj:12
Ja proponuję Ci grać ten utwór z tym: 13

lub tym rytmem:14

Zobacz też ilustracje muzyczne w internecie
Moja pierwsza propozycja pochodzi z oficjalnego profilu YouTube znanego szantowca Krzysztofa Malinowskiego 15

Proponuje Ci również sprawdzenie na portalu wrzuta.pl - jest naprawdę sporo wykonań.
Chyba najbardziej zbliżone bicie gitarowe do poznanego dziś jest w tym wykonaniu: 
----------------
Kolejna dawka materiału do przyswojenia znalazła się w Twoich rękach.
Jestem przekonany, że się dobrze bawisz.

 

Szczerze powiem, że "Hiszpańskie dziewczyny" to już "skok na głęboką wodę"

Jest kilka powodów: 

• nowe akordy - również te zwane siódemkowymi lub septymowymi - np. h7. O akordach septymowych opowiem Ci właśnie w najbliższej lekcji teoretycznej.

• szybkie tempo - to naprawdę idzie do przodu :)

• szybkość zmieniania akordów - i to uważam będzie dla Ciebie największe wyzwanie. Mała praktyczna (chociaż nie do końca polecana przeze mnie) rada. Jeśli w tym tempie nie będzie Ci łatwo grać z akordem barowym h-moll i h-moll7, to zamień go na poczatku wszędzie na D-dur. Efekt powinien być wystarczająco dobry. Akord h-moll wprowadzisz sobie w drugiej kolejności, gdy już się "rozprawisz" z gęstością zmiany akordów i tempem utworu.