Prawo finansowe, ćwiczenia 12, 24-05-2017
W Ordynacji podatkowej wyróżnia się różne zobowiązania (art. 120 i następne)
postępowanie podatkowe – jest uregulowane w całym dziale IV
kontrola podatkowa – w dziale V
czynności sprawdzające – w dziale VI
jest jeszcze kilka odrębnych przepisów, które normują wydawanie interpretacji podatkowych – art. 14 i następne
Będziemy mówić głównie o pierwszym postępowaniu – podatkowym, o reszcie wspomnimy na początku w kilku zdaniach.
Wydawanie interpretacji – całe postępowanie tutaj polega na tym, że podatnik ma prawo zapytać organ podatkowym jak ocenia pod kątem podatkowym jego czynność cywilnoprawną – musi napisać stan faktyczny i napisać jakby to rozstrzygnął – organ mówi że prawidłowo ocenił podatnik swoją sytuację albo źle
dwuinstancyjne:
I instancja – dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej
II instancja – Minister Finansów
Czynności sprawdzające – sprawdzanie rzetelności w deklaracjach
Kontrola podatkowa – najbardziej śledcza forma; nie wydaje się decyzji tylko wynik kontroli, który może być podstawą do wszczęcia postępowania podatkowego
Czynności sprawdzające i kontrola podatkowa często prowadzą do przeprowadzenia postępowania podatkowego
POSTĘPOWANIE PODATKOWE
Zasady ogólne – zostały w doktrynie nazwane:
zasada legalizmu
postępowanie podatkowe musi być prowadzone na podstawie przepisów prawa;
Art. 120. Organy podatkowe działają na podstawie przepisów prawa.
zasada zaufania
aby budzić zaufanie do organów podatkowych
Art. 121. § 1. Postępowanie podatkowe powinno być prowadzone w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych.
§ 2. Organy podatkowe w postępowaniu podatkowym obowiązane są udzielać niezbędnych informacji i wyjaśnień o przepisach prawa podatkowego pozostających w związku z przedmiotem tego postępowania.
zasada prawdy obiektywnej
na organach podatkowych ciąży obowiązek zebrania całego materiału dowodowego i dokonania takiej analizy by dojść do prawdy
Art. 122. W toku postępowania organy podatkowe podejmują wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy w postępowaniu podatkowym.
zasada czynnego udziału stronny
czynny udział strony ma się przejawiać w tym, że strona postępowania ma być na bieżąco informowana o tym co się dzieje w postępowaniu na etapie prowadzenia go, a przed wydaniem decyzji – poinformować stronę żeby mogła zapoznać się z całym materiałem dowodowym, ewentualnie je uzupełnić;
z tym artykułem skorelowany jest art. 200
Art. 123. § 1. Organy podatkowe obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań.
§ 2. Organ podatkowy może odstąpić od zasady przewidzianej w § 1, jeżeli w wyniku postępowania wszczętego na wniosek strony ma zostać wydana decyzja w całości uwzględniająca wniosek strony, oraz w przypadkach, o których mowa w art. 200 § 2 pkt 2.
Art. 200. § 2. Przepisu § 1 nie stosuje się:
1) w przypadkach przewidzianych w art. 123 zasada czynnego udziału stron w postępowaniu § 2 oraz w art. 165 wszczęcie postępowania podatkowego § 5;
2) w sprawach zabezpieczenia i zastawu skarbowego;
3) w przypadku przewidzianym w art. 165 wszczęcie postępowania podatkowego § 7, jeżeli decyzja ma zostać wydana wyłącznie na podstawie danych zawartych w złożonym zeznaniu, złożonej informacji lub deklaracji.
zasada przekonywania
przepis skorelowany z art. 210 Ordynacji;
chodzi o to żeby uzasadnić decyzję tak żeby przekonać stronę by nie trzeba było prowadzić egzekucji;
Art. 124. Organy podatkowe powinny wyjaśniać stronom zasadność przesłanek, którymi kierują się przy załatwianiu sprawy, aby w miarę możliwości doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez stosowania środków przymusu.
zasada szybkości postępowania
organ ma stosunkowo krótki czas na załatwienie sprawy podatkowej, nie może przedłużać czasu który jest potrzebny w danej sprawie
Art. 125. § 1. Organy podatkowe powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia.
§ 2. Sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień, powinny być załatwiane niezwłocznie.
zasada pisemności
co do zasady wszystko co się dzieje w postępowaniu podatkowym musi mieć formę pisemną, albo nośnik elektroniczny (nagranie) – musi być jakoś utrwalone, albo dokument elektroniczny (umożliwia powadzenie postępowania w formie elektronicznej)
Art. 126. Sprawy podatkowe załatwiane są w formie pisemnej lub w formie dokumentu elektronicznego, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.
zasada dwuinstancyjności
oznacza, że każda sprawa podatkowa musi przejść przez dwie instancje, chyba że strona nie chce się odwoływać
Art. 127. Postępowanie podatkowe jest dwuinstancyjne.
zasada trwałości decyzji ostatecznych
co to znaczy, że decyzja jest ostateczna? ostateczna jest zawsze decyzja organu drugiej instancji, bo od niej nie ma już żadnego środka zaskarżenia; z pierwszej instancji jest ostateczna jeśli się od niej nie wniesie środka zaskarżenia;
oprócz zwykłych środków odwoławczych, od decyzji ostatecznych może służyć środek wzruszenia, ale nadzwyczajny (uchylenie, zmiana, wznowienie, stwierdzenie nieważności)
Art. 128. Decyzje, od których nie służy odwołanie w postępowaniu podatkowym, są ostateczne. Uchylenie lub zmiana tych decyzji, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania mogą nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w niniejszej ustawie oraz w ustawach podatkowych.
zasada jawności
ale tylko dla stron postępowania, bo ogólnie obowiązuje tajemnica skarbowa – strona ma uprawnienie żeby zapoznać się z całym materiałem dowodowym zebranym tylko i wyłącznie w jej sprawie
Art. 129. Postępowanie podatkowe jest jawne wyłącznie dla stron.
Zasada in dubio pro tributario
od 2016 roku
w razie wątpliwości rozstrzyga się na korzyść podatnika,
Art. 2a. Niedające się usunąć wątpliwości co do treści przepisów prawa podatkowego rozstrzyga się na korzyść podatnika.
Jest to zasada poza tymi wymienionymi wyżej, bo jest zawarta w innym miejscu – w przepisach materialnoprawnych.
Podmioty postępowania – zawsze z jednej strony organ podatkowy, a z drugiej strony – strona postępowania
STRONA – art. 133:
podatnik,
płatnik,
inkasent,
następca prawny,
osoba trzecia,
- wspólny mianownik dla nich to to, że mogą być podmiotami postępowania podatkowego kiedy mają interes prawny (nie mylić z faktycznym),
interes prawny – przepisy prawa mówią ze w danym postępowaniu jesteśmy podatnikiem, płatnikiem itd.
Za stronę może działać PEŁNOMOCNIK – art. 138a i następne
Kiedy strona musi osobiście się stawić? np. kiedy strona ma złożyć zeznania
Zasada jest taka, że przez pełnomocnika zawsze można działać, ale są od tego wyjątki
Do pełnomocnika mają zastosowanie przepisu Kodeku cywilnego (o ile coś nie jest inaczej uregulowane)
inaczej uregulowane już w art. 138a §2 – wymienione trzy rodzaje pełnomocnictw które mogą tu występować:
ogólne – podatnik ustanawia pełnomocnika do wszystkich swoich spraw, nawet przed tym jak zacznie się toczyć jakieś postępowanie (We wszelkich sprawach podatkowych pełnomocnikiem ustanawiam…)
szczególne – podatnik ustanawia pełnomocnika do konkretnego postępowania przed konkretny organem podatkowym
do doręczeń – art. 138f, który nakazuje podatnikom którzy się wyprowadzają za granicę albo czasowo będą tam przebywać wyznaczenie pełnomocnika do doręczeń
Te pełnomocnictwa są zgłaszane na specjalnych formularzach, prowadzone są rejestry pełnomocnictw – to dotyczy szczególnie ogólnego pełnomocnictwa.
KURATOR
Art. 138. § 1. Organ podatkowy występuje do sądu z wnioskiem o wyznaczenie kuratora dla osoby niezdolnej do czynności prawnych lub osoby nieobecnej, jeżeli kurator nie został już wyznaczony.
w sytuacjach osób fizycznych,
gdy brak zdolności prawnej lub osoba jest nieobecna
Art. 138. § 3. Jeżeli osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej nie może prowadzić swoich spraw wskutek braku powołanych do tego organów, organ podatkowy składa do sądu wniosek o ustanowienie kuratora.
w sytuacjach osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej;
kiedy osoba prawna nie ma organów, bo to uniemożliwia kontakt ze stroną
Kurator wyznaczany przez sąd
TERMINY załatwiania spraw – art. 139
I instancja
bez zbędnej zwłoki, datą graniczną jest miesiąc
chyba że sprawa jest bardziej skomplikowana to dwa miesiące
II instancja
nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia otrzymania odwołania przez organ odwoławczy
do tych terminów nie wliczamy takiego czasu kiedy organ nie ma wpływu na ten upływ czasu, np. czeka na odpowiedź innego organu albo strony
art. 140 – konieczność informowania o przedłużeniu terminu – podanie powodu i wyznaczenie nowego terminu
art. 141 – PONAGLENIE – uprawnienie strony
DORĘCZENIE – dotyczy osób fizycznych
za pokwitowaniem,
pod adresem miejsca ich zamieszkania albo pod adresem do doręczeń w kraju,
w siedzibie organu podatkowego,
w miejscu zatrudnienia lub prowadzenia działalności przez adresata – adresatowi lub osobie upoważnionej przez pracodawcę do odbioru korespondencji,
w razie niemożności doręczenia pisma we wskazany wyżej sposób, a w także w innych uzasadnionych przypadkach pisma doręcza się w każdym miejscu, gdzie się adresata zastanie,
na skrytkę pocztową.
Doręczenie w formie elektronicznej – art. 144a – musi być wyrażona wola strony że ona chce żeby to było w formie elektronicznej, to wynika z tego że jest to nowa instytucja, wprowadzona dopiero od 2016 roku
adres elektroniczny – profil zaufany w portalu ePUAP
obowiązek korespondencji elektronicznie również wtedy kiedy ktoś korzysta z profesjonalnego pełnomocnika
Doręczenie zastępcze:
może być ono bezpośrednie – art. 149 – bezpośrednie bo pismo do kogoś fizycznie trafia
Art. 149. W przypadku nieobecności adresata w miejscu zamieszkania albo pod adresem do doręczeń w kraju pisma doręcza się za pokwitowaniem pełnoletniemu domownikowi, a gdyby go nie było lub odmówił przyjęcia pisma – sąsiadowi, zarządcy domu lub dozorcy – gdy osoby te podjęły się oddania pisma adresatowi. Zawiadomienie o doręczeniu pisma sąsiadowi, zarządcy domu lub dozorcy umieszcza się w oddawczej skrzynce pocztowej lub na drzwiach mieszkania adresata, lub w widocznym miejscu przy wejściu na posesję, na której zamieszkuje adresat lub której adres wskazano jako adres do doręczeń.
może być pośrednie – art. 150 – awizowanie przesyłek – upływ 14 dni powoduje że uznaje się że pismo jest doręczone
Art. 150. § 1. W razie niemożności doręczenia pisma w sposób wskazany w art. 148 § 1 lub art. 149:
1) operator pocztowy w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe przechowuje pismo przez okres 14 dni w swojej placówce pocztowej – w przypadku doręczania pisma przez operatora pocztowego;
2) pismo składa się na okres 14 dni w urzędzie gminy (miasta) – w przypadku doręczania pisma przez pracownika organu podatkowego lub przez inną upoważnioną osobę.
§ 2. Zawiadomienie o pozostawaniu pisma w miejscu określonym w § 1, wraz z informacją o możliwości jego odbioru w placówce pocztowej albo w urzędzie gminy w terminie 7 dni od dnia pozostawienia zawiadomienia, umieszcza się w oddawczej skrzynce pocztowej lub, gdy nie jest to możliwe, na drzwiach mieszkania adresata, lub miejsca wskazanego jako adres do doręczeń w kraju, na drzwiach jego biura lub innego pomieszczenia, w którym adresat wykonuje swoje czynności zawodowe bądź w widocznym miejscu przy wejściu na posesję adresata.
§ 3. W przypadku niepodjęcia pisma w terminie, o którym mowa w § 2, pozostawia się powtórne zawiadomienie o możliwości odbioru pisma w terminie nie dłuższym niż 14 dni od dnia pierwszego zawiadomienia o złożeniu pisma w placówce pocztowej albo w urzędzie gminy.
§ 4. W przypadku niepodjęcia pisma, doręczenie uważa się za dokonane z upływem ostatniego dnia okresu, o którym mowa w § 1, a pismo pozostawia się w aktach sprawy.
Fikcję doręczenia można obalić, np. wykazując że nie było nas w domu, ale ciężar dowodu jest po stronie podatnika
PRZEBIEG POSTĘPOWANIA
WSZCZĘCIE POSTĘPOWANIA
Art. 165. § 1. Postępowanie podatkowe wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu.
§ 2. Wszczęcie postępowania z urzędu następuje w formie postanowienia.
§ 3. Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony jest dzień doręczenia żądania organowi podatkowemu, z zastrzeżeniem art. 165a.
§ 3a. O wszczęciu postępowania na wniosek jednej ze stron organ podatkowy zawiadamia wszystkie pozostałe osoby będące stroną w sprawie.
§ 3b. Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony wniesione za pomocą środków komunikacji elektronicznej jest dzień wprowadzenia żądania do systemu teleinformatycznego organu podatkowego.
§ 4. Datą wszczęcia postępowania z urzędu jest dzień doręczenia stronie postanowienia o wszczęciu postępowania.
§ 5. Przepisów § 2 i § 4 nie stosuje się do postępowania w sprawie:
1) ustalenia zobowiązań podatkowych, które zgodnie z odrębnymi przepisami ustalane są corocznie, jeżeli stan faktyczny, na podstawie którego ustalono wysokość zobowiązania podatkowego za poprzedni okres, nie uległ zmianie;
2) umorzenia zaległości podatkowych w przypadkach, o których mowa w art. 67d § 1;
3) nadania decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności;
4) zabezpieczenia;
5) zaliczenia wpłaty, nadpłaty lub zwrotu podatku;
6) wstrzymania wykonania decyzji;
7) wygaśnięcia decyzji.
§ 6. W postępowaniu przed organem podatkowym w sprawach dotyczących podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego z tytułu importu towarów, prowadzonym w związku ze stwierdzeniem nieprawidłowości w zgłoszeniu celnym przed zwolnieniem towaru, nie wydaje się postanowienia o wszczęciu postępowania. Za datę wszczęcia postępowania przyjmuje się datę przyjęcia zgłoszenia celnego.
§ 7. Organ podatkowy nie wydaje postanowienia o wszczęciu postępowania w przypadku złożenia:
1) zeznania podatkowego przez podatników podatku od spadków i darowizn;
2) informacji przez podatników podatku od nieruchomości, podatku rolnego i podatku leśnego;
3) deklaracji do wymiaru zaliczek na podatek dochodowy od dochodów z działów specjalnych produkcji rolnej przez podatników podatku dochodowego od osób fizycznych.
§ 8. W przypadkach wymienionych w § 7 za datę wszczęcia postępowania przyjmuje się odpowiednio datę złożenia zeznania, deklaracji lub informacji.
Może być wszczęte albo na żądanie strony albo w urzędu
Odmowa wszczęcia postępowania:
art. 165a
osoba niebędąca stroną albo jakiekolwiek inne przyczyny
postanowienie zaskarżalne
Art. 165a. § 1. Gdy żądanie, o którym mowa w art. 165, zostało wniesione przez osobę niebędącą stroną lub z jakichkolwiek innych przyczyn postępowanie nie może być wszczęte, organ podatkowy wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania.
§ 2. Na postanowienie, o którym mowa w § 1, służy zażalenie.
POSTĘPOWANIE DOWODOWE – art. 180 – 200
Na organie ciąży obowiązek zebrania materiału dowodowego
Dowodami mogą być:
księgi podatkowe
deklaracje złożone przez stronę
dokumenty urzędowe
zeznania świadków
opinie biegłych
materiały i informacje zebranie w toku oględzin
materiały zebrane w toku innych postępowań, w tym karnych
Każda czynność w postępowaniu dowodowym musi być dokumentowania postanowieniem + wysyłane do strony
Mamy otwarty katalog dowodowy – art. 180 – wszystko co nie jest sprzeczne z prawem może być dowodem
Art. 180. § 1. Jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem.
Może być przeprowadzona rozprawa – art. 200a – tylko organ odwoławczy, nie może być przez organ I instancji; przyczyna przeprowadzenia rozprawy – bo np. materiał dowodowy jest niewystarczający
powództwo do sądu powszechnego – art. 199a – środek quasi-dowodowy – sąd ocenia czynność od strony cywilnoprawnej – organ podatkowy może to robić sam, ale jeśli go to przerasta to może poprosić sąd o pomoc
ZAWIESZENIE POSTĘPOWANIA – art. 201 – katalog zamknięty (§1 – organ zawiesza; §1b – organ może zawiesić)
Art. 201. § 1. Organ podatkowy zawiesza postępowanie:
1) w razie śmierci strony, jeżeli postępowanie nie podlega umorzeniu jako bezprzedmiotowe;
2) gdy rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd;
3) w razie śmierci przedstawiciela ustawowego strony;
4) w razie utraty przez stronę lub jej ustawowego przedstawiciela zdolności do czynności prawnych;
7) w razie wniesienia skargi do sądu administracyjnego na decyzję uchylającą w całości decyzję organu pierwszej instancji i przekazującą sprawę do ponownego rozpatrzenia przez ten organ lub stwierdzającą nieważność decyzji;
8) w razie wystąpienia o opinię Rady.
Art. 201. § 1b. Organ podatkowy może zawiesić postępowanie:
1) w razie wystąpienia, na podstawie ratyfikowanych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, do organów innego państwa o udzielenie informacji niezbędnych do ustalenia lub określenia wysokości zobowiązania podatkowego, jeżeli nie ma żadnych innych okoliczności poza objętymi wystąpieniem, które mogą być przedmiotem dowodu, albo
2) jeżeli wszczęta została procedura wzajemnego porozumiewania.
UMORZENIE POSTĘPOWANIA
Mimo ze postępowanie się toczy, dochodzi do umorzenia
art. 208 – katalog zamknięty, ale nie do końca sprecyzowany
decyzja która kończy postępowanie, ale jej nie rozstrzyga.
Art. 208. § 1. Gdy postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe, w szczególności w razie przedawnienia zobowiązania podatkowego, organ podatkowy wydaje decyzję o umorzeniu postępowania.
§ 2. Organ podatkowy może umorzyć postępowanie, jeżeli wystąpi o to strona, na której żądanie postępowanie zostało wszczęte, a nie sprzeciwiają się temu inne strony oraz nie zagraża to interesowi publicznemu.
ROZSTRZYGNIĘCIE
Decyzja – art. 207 – co do zasady, rozstrzygają o istocie sprawy
Postanowienie – art. 216 – w toku postępowania, a nie na końcu
DECYZJE – art. 211 i 212 – musi być doręczona strona, musi być na piśmie, organ jest nią związany od momentu doręczenia
Sprostowanie, uzupełnienie, wyjaśnienie decyzji – art. 213 i 215 – sprostowanie itd. oczywistych omyłek
Co zawiera decyzja?
Art. 210. § 1. Decyzja zawiera:
1) oznaczenie organu podatkowego;
2) datę jej wydania; - na jaki moment podstawa prawna ma być aktualna,
3) oznaczenie strony;
4) powołanie podstawy prawnej; - zarówno podstawa procesowa jak i materialnoprawna
5) rozstrzygnięcie;
6) uzasadnienie faktyczne i prawne;
7) pouczenie o trybie odwoławczym – jeżeli od decyzji służy odwołanie;
8) podpis osoby upoważnionej, z podaniem jej imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego, a jeżeli decyzja została wydana w formie dokumentu elektronicznego – kwalifikowany podpis elektroniczny albo podpis potwierdzony profilem zaufanym ePUAP.
– tutaj jest wymóg, że decyzja musi zawierać wszystkie elementy
ŚRODKI ZASKARŻENIA
zwyczajne:
odwołanie od decyzji
art. 223, 222
zażalenie na postanowienie – art. 236
nadzwyczajne – takie które odnoszą się do decyzji ostatecznych (II instancji lub I po upływie terminu na wniesienie odwołania)
wznowienie postępowania – art. 240 i następne
stwierdzenie nieważności decyzji – art. 247 i następne
uchylenie zmiana decyzji – art. 253 i następne
Rozstrzygnięcie organu drugiej instancji – art. 228 – organ drugiej instancji musi sprawdzić czy odwołanie jest dopuszczalne i czy było wniesione w terminie, bo jeśli nie to postanowienie o pozostawieniu bez rozstrzygnięcia
art. 234 – zakaz reformationis in peius – zakaz zmiany na niekorzyść strony, najczęściej zakaz orzekania wyższej należności
ROZSTRZYGNIĘCIA – katalog zamknięty z art. 233:
utrzymanie w mocy decyzji I instancji
uchylenie decyzji:
w całości
w części
- pod warunkiem że decyzja jest podzielna
organ uchylając może albo sam orzec co do istoty sprawy albo przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia (np. postępowanie dowodowe nie było przeprowadzone)
umorzenie postępowania odwoławczego
Autokontrola lub nadanie biegu środkowi zaskarżenia – organ po odwołaniu może stwierdzić że chce uchylić decyzję i wydać decyzję jeszcze raz i wtedy nowa decyzja znów podlega odwołaniu