Postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne, wykład 12, 19-05-2017 r.
Ukazał się już ten dziennik ustaw w którym jest zmiana ustawy, w związku z tym profesor podaje, że zmiany w KPA w PPSA, które wejdą w życie 1 czerwca 2017 roku reguluje ustawa z 7 kwietnia 2017 roku o zmianie ustawy KPA oraz niektórych innych ustaw. To jest dziennik ustaw z 2017 roku, pozycja 935. Zmiany w KPA są uregulowane w art. 1, a zmiany w PPSA są uregulowane w art. 9. Ponieważ nie ma jak dotychczas żadnych podręczników, to na stronie ministerstwa rozwoju ukazała się broszura, wydana w maju 2017, nowelizacja KPA – czego dotyczą zmiany i jak je stosować.
Jeśli chodzi o pojęcie strony i uczestnika – ono jest inne niż w KPA. W KPA mamy tylko stronę – stroną jest ten kto ma interes prawny. A w PPSA mamy strony i uczestników. Stronami jest tylko skarżący, czyli ten to złożył skargę oraz organ, którego skarga dotyczy. A pozostali mogą wystąpić tylko w charakterze uczestników. Różnica polega tylko na tym, że ci uczestnicy mogą być z mocy prawa albo dopuszczeni przez sąd. Prokurator, RPO, RPD mogą być uczestnikami, mogą występować zarówno w charakterze skarżących, bo mogą złożyć skargę nawet jeżeli nie brali udziału w postępowaniu administracyjnym. To ma tylko znaczenie dlatego jaki termin, jakie są warunki. A mogą być także uczestnikami i jeżeli oni wyrażą taką inicjatywę, to sąd ich musi dopuścić. To jest trochę taka sytuacja specyficzna, bo oni decydują, ale jak już się zdecydują to są jak gdyby z mocy prawa – taka kategoria pośrednia.
Przechodzimy do postepowania sądowoadministracyjnego, z tym że opuszczamy pewne kwestie ze względu na to że goni nas czas: terminów i doręczeń nie omawiamy, natomiast omawiamy najważniejsze instytucje z procedury.
Warunki dopuszczalności postępowania sądowoadministracyjnego
Jeżeli chodzi o warunki dopuszczalności postępowania sądowoadministracyjnego, to trzeba zwrócić uwagę, że w przesłankach dopuszczalności mamy warunki wniesienia skargi i wniosku oraz skutki wniesienia skargi i wniosku.
Jeżeli chodzi o warunki wniesienia skargi i wniosków – podstawowymi przesłankami dopuszczalności postępowania sądowoadministracyjnego jest istnienie przedmiotu zaskarżenia i istnienie aktu zaskarżenia. Czyli przedmiot zaskarżenia to jest sprawa sądowo administracyjna, która musi się mieścić w zakresie właściwości sądów administracyjnych – a więc tym co jest głównie wymienione w art. 3 §2. Po drugie musi istnieć akt zaskarżenia, czyli – ponieważ postępowanie sądowoadministracyjne jest oparte na zasadzie skargowości – musi istnieć pismo procesowe, które uruchamia postępowanie sądowo administracyjne. Postępowania sądowo administracyjnego nigdy nie można uruchomić z urzędu. To postepowanie uruchamia się bądź w skutek złożonej skargi bądź w skutek złożonego wniosku, przy czym podstawowym środkiem prawnym jest skarga. Wniosek ma charakter wyjątkowy, dotyczy odtworzenia zaginionych lub zniszczonych akt, albo dotyczy rozstrzygnięcia sporu o właściwość czy sporu kompetencyjnego. Stwierdzanie, że musi istnieć przedmiot zaskarżenia i akt zaskarżenia, pozwala teraz sądowi badanie właściwych przesłanek dopuszczalności skargi i wniosków. Przez te przesłanki właściwe profesor rozumie wymogi formalne, jakie PPSA stawia, żeby te pisma mogły być rozpatrywane przez sąd. To dotyczy zarówno podmiotów uprawnionych czyli tego, kto może wnieść skargę, ale profesor będzie mówiła o skardze, bo w zasadzie zajmują się w sądzie skargami, do wniosku analogicznie pewne przepisy o skardze się odnoszą. A więc po pierwsze dotyczy to podmiotów które są uprawnione do zainicjowania, ponieważ jest oparte na zasadzie skargowości. Następnie warunkom formalnym tych pism oraz trybu ich wnoszenia. Jeśli chodzi o to kto może wnosić, to zgodnie z art. 50 uprawnionym do wniesienia skargi, czyli tym kto może wnieść skargę, jest każdy kto ma w tym interes prawny, nie zależnie czy brał udział w postępowaniu administracyjnym czy nie – to może wnieść skargę jeśli ma interes prawny. Następnie prokurator, RPO, RPD – oni nie musieli brać udziału w postępowaniu administracyjnym oraz organizacja społeczna jeżeli nie ma własnego interesu prawnego to może złożyć skargę tylko wtedy jeżeli dotyczy to interesów prawnych innych osób niż jej, mieści się ten rodzaj spraw w zakresie jej statutowej działalności i jeżeli brała udział w postępowaniu administracyjnym. To jest to kto może wnieść skargę, przy czym można wnieść skargę osobiście, można wnieść skargę za pośrednictwem pełnomocnika.
Druga grupa przesłanek dotyczy warunków formalnych. Poszczególne pisma procesowe muszą spełniać różne warunki. Skarga jest w istocie pismem stosunkowo mało sformalizowanym – dużo bardziej jest sformalizowana skarga kasacyjna. Skarga powinna spełniać ogólne warunki pism procesowych wynikające z art. 46 PPSA, a więc powinna zawierać: oznaczenie sądu do którego jest skierowana, imię i nazwisko lub nazwę strony, przedstawicieli ustawowych i pełnomocników, oznaczenie rodzaju pisma, osnowę wniosku lub oświadczenia, podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika, wymienienie załączników, jeżeli jest to pierwsze pismo w sprawie powinno zawierać oznaczenie miejsca zamieszkania strony; w razie jego braku – adresu do doręczeń lub siedziby strony, ich przedstawicieli ustawowych lub pełnomocników oraz przedmiotu w sprawie. Dalsze zaś pisma musza zawierać sygnaturę akt. Do tego pisma należy dołączyć pełnomocnictwo lub jego uwierzytelniony odpis, jeśli wnosi to pełnomocnik, który jeszcze w danej sprawie nie złożył tych dokumentów. Do pisma należy odpisy i odpisy załączników dla doręczenia ich stronom. A poza tym, jeżeli nie złożono ich w sądzie w oryginalne – załączniki i odpisy dla sądu. Czyli tyle ile jest stron, to tyle pism + pismo dla sądu. To jest istotne, bo możemy być uzupełnieni później do uzupełnienia braków formalnych. Oprócz tych ogólnych warunków pism procesowych z art. 46, w każdym piśmie należy podać wartość przedmiotu zaskarżenia, jeżeli od tej wartości zaskarżenia uzależniona jest wysokość opłaty – to wynika z art. 215 – przy czym jeżeli przedmiotem zaskarżenia jest należność pieniężna to ona stanowi wartość przedmiotu zaskarżenia. Następnie oprócz tych warunków formalnych pism procesowych, skarga powinna spełniać warunki charakterystyczne dla tego pisma procesowego jakim jest skarga, mianowicie warunki z art. 57 PPSA. Czyli musi: wskazywać zaskarżony akt lub bezczynność, oskarżenie organu, określenie naruszenia prawa lub interesu prawnego i to są warunki dodatkowe, które wynikają z tego, że to pismo jest skargą. To są warunki formalne wniesienia skargi – one są mniej istotne, bo jeżeli pismo nie spełnia warunków formalnych to wzywa się najpierw stronę do uzupełnienia tych warunków formalnych i dopiero następnie można skargę odrzucić, jeżeli w wyznaczonym terminie warunków formalnych nie spełni, to samo dotyczy wpisów o których będzie mowa dalej. Warunkiem wniesienia skargi jest bowiem również uiszczenie wpisu, ale w tej chwili niezależnie od tego czy wpis jest stały czy stosunkowy, czy pismo – skargę – wnosi strona osobiście czy wnosi pełnomocnik, to za każdym razem musi być wezwanie – przewodniczący wydziału określa wysokość wpisu i wzywa strony do uiszczenia tego wpisu.
Profesor chciała zwrócić uwagę, że trochę innym warunkom odpowiada skarga, na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego w sprawach indywidualnych, ponieważ ta skarga jest sformalizowana już na etapie postępowania pierwszej instancji i musi w art. 57a, musi zawierać wskazanie podstaw, które są określone w art. 57a. – mianowicie może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisów prawa materialnego. To jest o tyle istotne, że w tym jednym przypadku już sąd pierwszej instancji związany jest zarzutami skargi a nie granicami sprawy.
Następna grupa przesłanek dotyczy sposobu wniesienia skargi. Jeśli chodzi o sposób wniesienia skargi tutaj pewna zmiana nastąpiła, mianowicie skargę wnosi się po pierwsze za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi. Przedtem to miało bardzo istotne znaczenie, dlatego, że w związku z niezbyt długim terminem do wniesienia skargi mogła być taka sytuacja że jak strona złożyła skargę bezpośrednio do sądu, sąd tę skargę przesyłał do organu i strona mogła przez ten czas stracić termin, bo liczyło się kiedy organ dostał. Teraz jest niemożliwe poniesienie przez to szkody dla strony, bo w art. 53 dano taki przepis §4 według którego termin do wniesienia skargi jest zachowany, jeżeli przed jego upływem strona wniosła skargę wprost do sądu administracyjnego i termin jest zachowany, a sąd musi niezwłocznie przekazać tę skargę do organu. Ale termin w tej chwili jest zachowany niezależnie od tego czy wniesiemy do organu czy do sądu. Przedtem miało to znaczenie przy organie, dlatego że jak się wniesie do niewłaściwego organu to on musi przekazać, termin się uważa za zachowany, a brak było tego przepisu w procedurze sądowej. Teraz ten art. 53 §4 pozwala na zachowanie terminu, nawet jeśli wniesiemy skargę bezpośrednio do sądu. Następnie ta skarga musi być wniesiona w odpowiednim terminie. Jeżeli chodzi o termin wniesienia skargi to on wynosi 30 dni – to jest art. 53 –od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie lub aktu o którym mowa w art. 3 §2 pkt 4a, czyli tej indywidualnej interpretacji. Prokurator, RPO, RPD mogą wnieść skargę w terminie 6 miesięcy od dnia doręczenia stronie rozstrzygnięcia w sprawie lub podjęcia czynności. Istotne to jest, bo ten termin występuje wtedy, gdy nie brali oni udziału w postępowaniu administracyjnym. Jeśli brali udział w postępowaniu, to uzyskali także rozstrzygnięcie i na zasadzie równości obowiązują ich te same wymogi które obowiązują stronę, a więc 30 dni. Ten termin 6 miesięcy dotyczy sytuacji, gdy prokurator nie brał udziału w postępowaniu, a więc dowiedział się o tym w terminie późniejszym. Wtedy ten termin 6 miesięcy liczy się od doręczenia rozstrzygnięcia stronie. Jeżeli chodzi o bezczynność i przewlekłość, to można w każdym czasie póki ta bezczynność czy przewlekłość nie ustąpi.
Następny warunek to jest wyczerpanie środków zaskarżenia. Tutaj sprawa uległa zmianie, mianowicie istnieje ten wymóg wyczerpania środka zaskarżenia, ale nie zawsze, bo nie dotyczy to wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy. Jeżeli stronie służy wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy – przez ten sam organ – to ona może sama zadecydować czy chce złożyć wniosek a następnie skargę, czy chce od razu złożyć skargę. To ma służyć przyspieszeniu postępowania i wynika to obecnie ze znowelizowanego art. 52 §3. Przez wyczerpanie środków zaskarżenia należy rozumieć sytuację, w której stornie nie przysługuje żaden środek zaskarżenia taki jak zażalenie, odwołanie lub ponaglenie. Tutaj nie jest wymieniony wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, a wręcz odwrotnie – jest napisane że strona decyduje czy chce wyczerpać czy nie chce. Nie musi tego wyczerpywać. Dlatego też w tej chwili nie w każdym przypadku należy wyczerpywać środek zaskarżenia – nie dotyczy to wezwania obligatoryjnie do usunięcia naruszenia prawa. Jeżeli ustawa nie przewiduje środków zaskarżenia w sprawie, bo dotyczy aktu i czynności z tzw. czwórki i nie przewiduje środków zaskarżenia – nie mówi nic na ten temat – to wtedy żeby wnieść skargę, wnosi się ją w terminie 30 dni od kiedy dowiedzieliśmy się o akcie lub czynności. Nie ma tu powiedzenia łączącego tego z odpowiedzią. Skargę wnosi się w terminie 30 dni, gdy skarżący dowiedział się o wydaniu aktu bądź podjęciu innej czynności. Przywrócenie terminu na wniosek, a tu może sąd stwierdzając uchybienie może stwierdzić sam, że nastąpiło ono bez winy skarżącego i rozpoznać skargę. Skargę na bezczynność i przewlekłość postępowania można wnieść po wniesieniu ponaglenia do właściwego organu. Z tym że przyjmuje się, że w sprawach z zakresu administracji publicznej, kiedy bezczynność i przewlekłość dotyczy aktów lub czynności z czwórki, nie ma konieczności składania takiego ponaglenia – ponaglenie dotyczy bowiem postępowania jurysdykcyjnego. Ten wymóg wyczerpania środków zaskarżenia nie dotyczy prokuratora, co nie oznacza że on może wnieść skargę na akty lub czynności nieostateczne. Może wnieść skargę tylko na akty lub czynności ostateczne. Natomiast jego nie dotyczy wymóg wyczerpania środka zaskarżenia, ponieważ §1 art.52 nie uległ zmianie.
Skutkiem wniesienia skargi i wniosku, jest:
wszczęcie postępowania sądowo administracyjnego. Wszczęcie postępowania następuje w momencie wpłynięcia skargi. Wszczęcie jest z momentem wniesienia skargi do organu, czyli złożenie skargi do organu – bo organ musi następnie, o czym będziemy mówić dalej, przekazać tę skargę wraz z aktami i odpowiedzią na skargę d sądu, ale wszczęcie już jest w momencie złożenia do organu. Dlaczego? To ma konsekwencje, bo jeżeli ktoś złoży druga skargę po tym terminie to już mamy sprawę zawisłą i ta druga będzie musiała być odrzucona. Ale co ważniejsze – jeżeli organ administracyjny teraz w wyniku samokontroli zmieni swoją decyzję to nie zakończy postępowania sądowoadministracyjnego – to wtedy sąd administracyjny będzie musiał sprawę umorzyć. Nawet jeśli będzie dokonana samokontrola to to wszystko będzie musiało być przekazane do sądu, ponieważ zostało już uruchomione i wszczęte postępowanie sądowoadministracyjne. Ono jest wszczęte od momentu wniesienia sprawy do organu, a nie kiedy wpłynie skarga do sądu. To ma znaczenie, ponieważ z tym momentem następuje zawisłość sprawy przez określonym sądem, a to ma istotne konsekwencje, bo stanowi ujemną przesłankę dopuszczalności skargi w tej samej sprawie. Jeżeli ktoś by teraz złożył po tym terminie ponowna skargę w tej samej sprawie, to ta druga skarga będzie musiała być odrzucona.
Po drugie wywołuje to określone skutki dla właściwości sądu, ponieważ sąd który jest właściwy w momencie wniesienia skargi, pozostaje właściwy do końca.
Po trzecie powstaje dla organu określony obowiązek, mianowicie przekazania sądowi akt sprawy wraz z odpowiedzią na skargę w terminie 30 dni od jej wniesienia. Organ ten może jednak w tym terminie dokonać samokontroli. Na podstawie art. 54 §3 może więc uwzględnić sam skargę w całości. Jest nowelizacja tego przepisu – ściśle jest określone co można zrobić. W przypadku skargi na decyzję, uwzględniając skargę w całości, organ uchyla zaskarżoną decyzję i wydaje nową – dodano to bo były wątpliwości czy można stwierdzać nieważność. Uwzględniając skargę, kiedy dotyczy ona działania bezczynności lub przewlekłości, organ musi się także w wyniku samokontroli wypowiedzieć, czy te wady które spowodowały że w dokonanej przez niego samokontroli został przekonany do własnego błędu, że te wady postępowania były spowodowane tym, że działał bez podstawy prawnej albo z rażącym naruszeniem prawa, bo to ma później znaczenie dla odszkodowania. W niektórych sytuacjach strona nie musi wyczerpywać środka zaskarżenia, mianowicie jeżeli służy jej wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy to ona może wybrać skargę do sądu. Ale stron może być kilka – jedna wybierze skargę do sądu a druga wybierze wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Taką sytuację przewiduje art. 54a – ale dotyczy to tylko takich sytuacji jeśli to nastąpi przed przekazaniem skargi do sądu to organ wtedy wcześniej złożoną skargę i teraz złożony wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, rozpatruje jako dwa wnioski o ponowne rozpatrzenie sprawy. Natomiast jeżeli taka skarga już zostanie przekazana do sądu, a inna strona w terminie zwróci się do organu z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy, organ zawiadamia o tym sąd i sąd zwraca wtedy wszystko do organu i organ rozpatruje jako dwa wnioski o ponowne rozpatrzenie sprawy. Specyficzna sytuacja dotyczy sprzeciwu od decyzji. Sprzeciw od decyzji dotyczy tzw. decyzji kasacyjnej, wydanej na podstawie art. 138 §2 KPA. Od tej decyzji kasacyjnej można wnieść do sądu sprzeciw. Ten sprzeciw oparty jest na trochę innych zasadach. On co prawda powinien spełniać takie warunki jak skarga ale trochę mniejsze, dlatego że głównie warunki formalne pisma procesowego, wskazanie decyzji zaskarżonej, żądanie jej uchylenia i oznaczenie organu. W tym postępowaniu wszczętym sprzeciwem nie ma w ogóle uczestników postępowania, bo nie stosuje się art. 33. Krótszy jest termin, mianowicie sprzeciw wnosi się w ciągu 14 dni od doręczenia decyzji organu. Dalej wnosi się tak samo – za pośrednictwem organu, jeżeli się wniesie bezpośrednio do sądu to strona ma zachowany termin i ten sprzeciw później się rozpatruje na posiedzeniu niejawnym, ale to teraz dla warunków dopuszczalności nie ma, tutaj tylko profesor zwraca uwagę, że są inne trochę przesłanki.
To że zostanie dokonana samokontrola nie zwalnia organu z obowiązku przekazania skargi sądowi. Jeśli sąd otrzyma taką skargę a akt wydany w wyniku samokontroli nie zostanie zaskarżony to sąd postępowanie umarza. Z tym wniesieniem skargi wiążą się obowiązki dyscyplinujące dotyczące sytuacji, kiedy organ by nie przekazywał skargi albo nie przekazywał akt sprawy. W takim przypadku jeżeli organ nie zastosuje się do tych obowiązków przekazania skargi wraz z aktami sprawy i odpowiedzią na skargę, wówczas sąd może na wniosek skarżącego orzec o wymierzeniu organowi grzywny, natomiast jeżeli organ nie przekazał tylko skargi, mimo wymierzenia grzywny, to sąd może rozpoznać sprawę na podstawie nadesłanego odpisu skargi, jeżeli stan faktyczny i prawny nie budzi wątpliwości i mamy jeszcze dodatkowo obowiązek sygnalizacyjny – mianowicie o rażących przypadkach naruszenia tych obowiązków można zawiadomić organy właściwie wyższego stopnia – bo organy właściwe do rozpatrywania petycji, skarg i wniosków. Skutkiem naruszenia tych przepisów jeśli zostanie niezachowany właściwy tryb wniesienia skargi – czyli skarga zostanie wniesiona do innego organu lub sądu – to teraz nie ma ujemnych konsekwencji, bo uważa się, że termin jest zachowany, natomiast skargę przekazuje się do organu właściwego. Niewyczerpanie toku środków zaskarżenia – tam gdzie istnieje ten obowiązek wyczerpania środków zaskarżenia – może spowodować odrzucenie skargi na podstawie art. 58 §1 pkt 6, jeżeli z innych przyczyn wniesienie skargi jest niedopuszczalne. Uchybienie terminowi do wniesienia skargi spowoduje jej odrzucenie na podstawie art. 58 §1 pkt 2, z tym że może nastąpić przywrócenie terminu do wniesienia skargi na wniosek strony złożony wraz ze skargą w terminie 7 dni od dnia uchybienia terminu. Jeżeli skarga czy wniosek nie spełniają warunków formalnych to wtedy wzywa się do uzupełnienie braków formalnych i w razie braku uzupełnienia tych braków nastąpi odrzucenie skargi na podstawie art. 58 §1 pkt 3. Jeśli nie został uiszczony wpis to najpierw trzeba wezwać do uiszczenia wpisu, a następnie można odrzucić skargę, jeśli mimo wezwania wpis nie został uiszczony.
Jak wygląda przebieg postepowania przed sądami administracyjnymi? W tym przebiegu postępowania można wyróżnić:
czynności wstępne,
postępowanie rozpoznawcze,
orzekanie.
W ramach czynności wstępnych sąd powinien zbadać swoją właściwość w sprawie. Jeżeli stwierdza się, że sąd jest w sprawie niewłaściwy, to odrzuca on skargę na podstawie art. 58 §1 pkt 1. Odrzucenie następuje w formie postanowienia, może nastąpić na posiedzeniu niejawnym. Sąd nie może z tego powodu odrzucić skargi, jeśli już uprzednio sąd powszechny uznał się za niewłaściwy. Wtedy sąd musi rozpatrzyć skargę mimo braku swojej właściwości, chyba że dana sprawa w ogóle nie kwalifikuje się do drogi sądowej, np. jest skargą powszechną załatwianą w trybie skarg i wniosków. Przewodniczący wydziału dokonuje wstępnej oceny czy skarga spełnia warunki formalne, jeżeli nie spełnia to kieruje się ją na posiedzenie niejawne, na skład jednego sędziego – to jest istotne, bo posiedzenia niejawne mogą się odbywać w składzie jednego sędziego lub trzech sędziów, czasem nawet siedmiu sędziów – ale to posiedzenie w składzie jednego sędziego dotyczy wtedy gdy wchodzą kwestie formalne i kwestie braku dopuszczalności. Wyznacza jednocześnie przewodniczący wydziału skład orzekający zarządzeniem, każda zmiana musi być uzasadniona i mieć odbicie w uzasadnieniu. Zmiana składu orzekającego może się łączyć z instytucją wyłączenia sędziego. Wniosek o wyłączenie sędziego może być wniesiony tylko w toku postepowania i wyłączenie sędziego nigdy nie może dotyczyć wyłączenia całego sądu. Wyłączenie sędziego może – to ma znaczenie później dla przesłanek na przykład nieważności przy skardze kasacyjnej – dotyczyć wyłączenia z mocy prawa, a więc z mocy ustawy. Przypadki wyłączenia z mocy ustawy są określone w art. 18 i są związane ze stosunkiem pokrewieństwa czy pewną zależnością pomiędzy stroną a sędzią. Niezależnie od tego może nastąpić wyłączenie z mocy postanowienia sądu – i to wtedy nie jest przesłanka nieważności jeżeli to nie nastąpi. Sąd wyłącza wówczas sędziego bądź na jego żądanie (sędzia nie chce orzekać, bo uważa że mogą zachodzić podstawy do zarzucania mu pewnego zainteresowania w sprawie) lub na wniosek strony jeżeli zajdą okoliczności takiego rodzaju, że wywołują uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego np. przyjaźń. Nie ma natomiast wyłączenia sądu jako takiego. O wyłączeniu decyduje sąd, w składzie 3 sędziów i na odmowę służy zażalenie na podstawie art. 194 §1 pkt 6 ale tylko w przypadku oddalenia takiego wniosku o wyłączenie.
Na tym etapie czynności wstępnych może nastąpić także wstrzymanie wykonania aktu lub czynności. Zasadniczo dopóki sprawa jest w organie administracji, to organ administracyjny może dokonać wstrzymania z urzędu lub na wniosek strony. Natomiast już wtedy kiedy skarga wpływa do sądu, to uprawnienie do decydowania przechodzi na sąd – to jest istotne ponieważ samo wniesienie skargi nie wstrzymuje aktu lub czynności. Więc jeżeli chcemy żeby nastąpiło wstrzymanie to musimy złożyć taki wniosek – taki wniosek możemy też składać na etapie postępowania kasacyjnego. Wtedy decyduje o tym sąd, ale przesłanki przed sądem są nieco inne.
Sąd działa na zasadzie skargowości.
Sąd nie jest związany tym co przedtem organ zadecydował.
Żądanie wstrzymania musi być dobrze uzasadnione.
Jedynymi przesłankami wstrzymania jest to, że jest prawdopodobieństwo wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków. Musi być wskazane na czym to polega, ta szkoda musi być znaczna, a więc dokonuje się pewnej oceny szkody jaka może wystąpić dla strony, a dla innych uczestników postępowania czy obrotu, stąd np. kiedy chodziło o wstrzymanie wykonania zatrzymania prawa jazdy osobie która prowadziła pod wpływem alkoholu, mimo że ta osoba wskazywała na to że poniesie teraz znaczną szkodę bo jej zawód wiąże się z przejeżdżaniem przez różne miejscowości, musi być mobilna, to sąd stwierdził że bierze się pod uwagę także również interes innych osób, w tym także interes publiczny i dokonuje się ważenia. Poza tym, jeżeli chodzi o skutki – to muszą być takie skutki, które trudno odwrócić. Jeżeli np. strona ma zapłacić jakąś sumę pieniędzy i nie jest to taka sytuacja, że spowoduje bankructwo, to będzie to słaba podstawa do wstrzymania wykonania, bo można wtedy powiedzieć że skutki są do odwrócenia, przecież my ci te pieniądze – jeżeli wygrasz sprawę – zwrócimy. natomiast są sytuację kiedy się nie wstrzymuje, bo nie podlega to wstrzymaniu, np. nie wstrzymuje się wykonania aktów prawa – wtedy kiedy jest skarga na uchwałę aktu prawa miejscowego to dopiero może rozstrzygnąć sad jak stwierdzi jej nieważność, do tego czasu skutki biegną, nie można jej wstrzymać. Nie wstrzymuje się wykonania aktów nadzoru, bo nie ma co wstrzymywać – bo akt nadzoru staje się wykonalny dopiero wtedy jeżeli jest prawomocny, czyli jest już ostatni. Do tego czasu akt nadzoru nie podlega wykonaniu w związku z tym nie trzeba niczego wstrzymywać.
Następny etap to jest postępowanie rozpoznawcze. Przedmiotem tego rozpoznania jest rozpatrzenie sprawy, przy czym sąd może zadecydować rozdzielenie jednej skargi na kilka, jeżeli ona dotyczy różnych aktów, a może też przejąć, stwierdzić – jeżeli są złożone dwie różne skargi – może przejąć sprawę do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia, albo do wspólnego rozpoznania na jednej rozprawie a rozstrzygnięcia są odrębne. Przedmiotem tego postępowania rozpoznawczego jest rozstrzygnięcie sprawy. To rozstrzygnięcie następuje na posiedzeniach sądowych – bądź w trybie zwykłym bądź w trybach szczególnych. Posiedzenia sądu mogą przybierać formę rozprawy lub posiedzenia niejawnego. W zasadzie sąd orzeka na rozprawie, w składzie 3 sędziów, rozprawa odbywa się jawnie. Może być tajność rozprawy. Podstawową formą posiedzenia jest rozprawa, przed którą może odbyć się postępowanie mediacyjne, o tym postępowaniu będziemy mówili przy trybach szczególnych. Rozprawa odbywa się w składzie 3 sędziów, kieruje nią przewodniczący. W zasadzie na początku sprawdza się doręczenie zawiadomień, jeżeli jest nieprawidłowe doręczenie – rozprawę trzeba odroczyć. Inne przypadki odroczenia rozprawy mają charakter wyjątkowy. Przedmiotem postępowania rozpoznawczego jest zbadanie legalności zaskarżonego aktu lub czynności lub bezczynności, to wpływa na granice. W pierwszej instancji sąd – z wyjątkiem skargi na indywidulane interpretacje przepisów prawa podatkowego – nie jest związany z zarzutami skargi. Związany jest dopiero na etapie postępowania II instancji. Natomiast sąd jest związany granicami sprawy – tzn. tym jaki akt, czynność lub bezczynność zostały zaskarżone. Mniej istotne jest jakie zostały wniesione zarzuty, nawet jeżeli jakiegoś zrzutu naruszenia prawa nie podniesiono, to sąd musi je uwzględnić. Sąd orzeka na podstawie akt sprawy, ponieważ zasadniczo sąd orzeka według stanu faktycznego i prawnego decyzji, z punku widzenia stanu faktycznego i prawnego który istniał w dniu jej wydania. Nie teraz, a w dniu jej wydania. Dlatego też w zasadzie sąd nie przeprowadza postępowania dowodowego, wyjaśniającego. To nie oznacza, że on nie ocenia dowodów, on ocenia dowody, ale zgromadzone w aktach sprawy. W związku z tym, jeżeli uważa że te dowody są niewystarczające to ma obowiązek uchylić decyzję i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania do organu, który ma przeprowadzić postępowanie wyjaśniające. To oznacza, że on może inaczej ocenić te dowody niż organ administracji, natomiast ich nie przeprowadza – nie ma przed sądem administracyjnym żadnego przesłuchiwania świadków, o co niejednokrotnie strony występują. Sąd czyta akta i dlatego to co może sprawiać wrażenie pewnego lekceważenia strony, że przywołuje się strony np. żeby ograniczyły swoją wypowiedź – ma to niekiedy znaczenie co strona powie, ale w większości nie, bo sąd ocenia to co jest w aktach. Jak ma wątpliwości to sam będzie dopytywać stronę, będzie zadawał pytania i są sytuacje kiedy to ma istotne znaczenie, ale w większości przypadków nie, bo z akt sprawy wynika stan jasny, oczywisty bez żadnych wątpliwości. Jedyny dowód dodatkowy, którego nie było w aktach sprawy a który sąd może przeprowadzić – ale to jest fakultatywne – to jest na podstawie art. 106 §3 dowód z dokumentu. I to tylko wtedy, kiedy nie spowoduje to przedłużenia postępowania. W związku z tym, to jest słaba skarga kasacyjna, bo jest to fakultatywne uprawnienie sądu. Sąd orzeka na podstawie stanu faktycznego i prawnego istniejącego w dniu wydania orzeczenia, natomiast w przypadku bezczynności, sąd jednak działa na podstawie tego co jest w momencie orzekania częściowo – o on może stwierdzić że była bezczynność lub przewlekłość, ale jeżeli ona ustała w toku postępowania przed sądem, to sąd nie może zobowiązać do wydania aktu, tylko wówczas stwierdzi że była bezczynność i czy miała miejsce z rażącym naruszeniem prawa czy nie, bo to ma znaczenie dla odszkodowań. Natomiast na posiedzeniu niejawnym sąd bada przede wszystkim przesłanki dopuszczalności skargi i to takie które są prostsze, bo w sprawie skomplikowanej zawsze się przekaże sprawę na rozprawę, a tutaj działanie jednego sędziego. Tutaj się też orzeka o wstrzymaniu, rozpatruje się różnego typu wnioski. Czymś innym jest posiedzenie niejawne, które jest szczególnym trybem postepowania (o czym będziemy mówili w przypadku postępowania uproszczonego) bo wtedy ono się odbywa w składzie 3 sędziów. I też w składzie 3 sędziów rozpatruje się wnioski o wyłączenie sędziego.
To postepowanie może ulegać pewnym przeszkodom. Przeszkody w postepowaniu sądowoadministracyjnym, podobnie jak przeszkody w postępowaniu administracyjnym, mogą być chwilowe – związane z odroczeniem rozprawy, mogą być bardziej trwałe związane z zawieszeniem postępowania i mogą być w zasadzie trwałe i wiązać się z umorzeniem postępowania.
Pierwszy przypadek, czyli odroczenie rozprawy dotyczy przeszkód krótkotrwałych, następuje na podstawie art. 109 PPSA. Dotyczy takich sytuacji, kiedy rozprawa musi być odroczona z tego powodu, że nie zostały właściwie wezwane strony na rozprawę albo jeżeli nieobecność strony lub jej pełnomocnika jest wywołana nadzwyczajnym wydarzeniem, któremu się nie dało zapobiec, chyba że te podmioty prosiły o rozpatrzenie sprawy bez ich udziału. Poza tym, jeśli sąd stwierdzi że występują inne osoby, które chciałby zawiadomić, natomiast w zasadzie w pozostałych przypadkach postepowania się nie odracza, bo wchodzi w grę zasada szybkości – może być na zgody wniosek stron, ale tylko z ważnych przyczyn. Odroczenie następuje w drodze zarządzenia przewodniczącego składu i formą odroczenia jest postanowienie, na które nie służy zażalenie. Profesor nawet uważa, że to jest zarządzenie, a nie postanowienie – ponieważ może tego dokonać przewodniczący, ale w zasadzie dokonuje tego skład, bo jest formuła „Sąd postanowił w dniu dzisiejszym rozprawę odroczyć”. Sąd wydaje postanowienie a przewodniczący zarządzenie, wskazując m.in. kogo na następną rozprawę należy wezwać i czego należy dokonać.
Drugiego typu przeszkodą są przeszkody powodujące zawieszenie postepowania. Zawieszenie postępowania polega na wstrzymaniu czynności, bez przerwania zawisłości sprawy i bez zakończenia postępowania. Zawieszenie postępowania może nastąpić z mocy prawa na podstawie art. 123, jeżeli zaprzestanie czynności następuje przez sąd, w skutek siły wyższej, np. jest totalna powódź, trwa dłuższy czas, postępowanie trzeba zawiesić. Nie ma możliwości działania w tym czasie – nie jest konieczne wydanie żadnego postanowienia. Następnie może być zawieszenie postępowania z urzędu obligatoryjne, zawieszenie postępowania z urzędu fakultatywne i zawieszenie na wniosek strony. Zawieszenie postępowania obligatoryjne z urzędu jest na podstawie przesłanek z art. 124 – to śmierć strony gdy sprawa nie jest bezprzedmiotowa, braki w składzie jednostki organizacyjnej, wszczęte wobec strony postępowanie upadłościowe itp., albo przedstawienie pytania prawnego w tej sprawie. Zawieszenie fakultatywne z urzędu (może wnioskować o to także strona, ale dokonuje tego sąd i może dokonać sam) – o ile przesłanki obligatoryjne są w art. 124, o tyle przesłanki fakultatywnego zawieszenia są w art. 125. I tutaj w takich sytuacjach sąd może zawiesić ale nie musi. Między innymi to dotyczy sytuacji, kiedy zostało zadane pytanie w innej sprawie ale podobnej do tej którą sąd rozstrzyga. Sąd może zadecydować czy zawiesi postępowanie czy nie. On musi zawiesić tylko w tej sprawie, w której zadał pytanie. Oprócz tego, sąd może zawiesić postępowanie, ale tylko na zgodny wniosek stron. Po ustaniu przeszkody postępowanie się odwiesza. Na postanowienia wydane w tym trybie służy zażalenie, ale tylko wtedy jeżeli na podstawie art. 131 zostaje wydane postanowienie w takiej sprawie – to tylko na postanowienie o zawieszeniu i o odmowie podjęcia zawieszonego postępowania. W czasie zawieszenia nie biegną terminy, nie dokonuje się czynności, ale niekiedy konsekwencją zawieszenia postępowania będzie jego umorzenie. Czyli postępowanie zawieszone może się skończyć niekiedy umorzeniem. Mianowicie to przewidziane jest w art. 130 i chodzi o taką sytuację, kiedy np. zawieszenie nastąpiło na zgodny wniosek stron a żadna ze stron nie chce podjąć – nie podjęła się tego postępowania w ciągu 3 lat (podobnie jak w KPA). Po drugie, jeśli zawieszenie było z powodu braku następcy prawnego strony, która utraciła zdolność sądową, a w każdym razie po upływie 3 lat od postanowienia o zawieszeniu z tej przyczyny. I w razie śmierci strony, jeżeli nie zgłosi się następca prawny to po 5 latach następuje umorzenie postepowania.
Generalnie zaś umorzenie postępowania jest skutkiem trwałej przeszkody. Powoduje zakończenie postępowania przed sądem administracyjnym i umorzenie postępowania następuje bądź w skutek zdarzeń, które powodują niedopuszczalność wydania wyroku – to są przyczyny określone w art. 161. A więc pierwsza grupa przyczyn umorzenia wynika z art. 161 i jest związane z niedopuszczalnością wydania wyroku, mianowicie – ta pierwsza grupa przyczyn, to jeżeli skarżący skutecznie cofnął skargę, a skutecznie może zawsze cofnąć skargę chyba że istnieją przesłanki nieważności, w razie śmierci stron – jeżeli przedmiot sprawy był ściśle związany z osobą zmarłego, gdy postępowanie z innych przyczyn stało się bezprzedmiotowe, np. dotyczyło pewnego zezwolenia które w tej chwili nie jest wymagane. Druga grupa przesłanek umorzenia to jest umorzenie będące skutkiem bezczynności stron, to o czym mówiliśmy przy art. 130 – kiedy umorzenie jest skutkiem zawieszenia. Umorzenie następuje w formie postanowienia i na to postanowienie nie służy skarga kasacyjna, a służy w tej chwili zażalenie. To jest rodzaj postanowienia kończącego w sprawie na które obecnie służy zażalenie po nowelizacji. To był tryb postępowania rozpoznawczego zwykły i przeszkody w ogóle w postępowaniu, które mogą wystąpić, ale oprócz tego możemy mieć tzw. tryby szczególne.
Postępowania szczególne.
Do tych postępowań należy postepowanie mediacyjne, postepowanie uproszczone, postepowanie w sprawie odtworzenia zaginionych lub zniszczonych akt, postępowanie w sprawie prawa pomocy i postepowanie w sprawie wymierzenia grzywny. Profesor zwróci uwagę na takie postępowania jak mediacyjne, uproszczone i w sprawie prawa pomocy. Te postępowania są szczególne, dlatego że inny jest sposób obradowania, czasem inny skład sądu czy podmiotu, który prowadzi np. w odniesieniu do postępowania mediacyjnego, inne są uprawnienia lub obowiązki stron.
Postępowanie mediacyjne. W postępowaniu mediacyjnym w istocie nastąpiło najwięcej zmian. To postępowanie ma charakter szczególny i ma na celu rozważenie okoliczności faktycznych i prawnych sprawy, po to aby dokonać ustaleń co do sposobu jej załatwienia w granicach obowiązującego prawa. Trzeba zwrócić uwagę, że to nie jest tak jak w przypadku samokontroli – tylko uwzględnienie w całości żądania strony, ale dokonanie takich ustaleń, które są dopuszczalne w ramach prawa. Czyli każdy może trochę ustąpić. Pierwszą zasadniczą różnicą jaka jest w tej chwili w postępowaniu mediacyjnym, że nie prowadzi jej już sędzia lub referendarz sądowy – postępowanie mediacyjne prowadzi mediator wybrany przez strony. To jest zasadnicza zmiana postępowania mediacyjnego. Prowadzi je mediator wybrany przez strony, z tym że jeśli strony nie dokonały zgodnie wyboru mediatora, to wtedy sąd kierując sprawę do mediacji, wyznacza mediatora posiadającego szczególną wiedzę. Mediatorami (bo to jest nowy rodzaj zawodu) może być osoba fizyczna, która posiada zdolność do czynności prawnych i korzysta w pełni z praw publicznych, a w szczególności (czyli nie wyklucza to innych osób) mediator wpisany na listę stałych mediatorów lub do wykazu instytucji uprawnionych do prowadzenia mediacji – i ta lista jest prowadzona przez prezesa sądu okręgowego. To jest pierwsza różnica, że to postępowanie mediacyjne prowadzi podmiot niezależny od sądu. Następnie wskazywano przepisy, które mają służyć niezależności mediatora. Mianowicie mediacja odbywa się z udziałem stron, ale mediator powinien zachować bezstronność, ma prawo przeglądać akta, postepowanie mediacyjne nie jest jawne, obowiązuje tajemnica – mianowicie mediator, strony i inne osoby biorące udział w postępowaniu mediacyjnym – to są wszystkie zmiany, które mają na celu zabezpieczenie tajności tego postępowania – są zobowiązani zachować w tajemnicy fakty, o których się dowiedzieli w toku tego postępowania. Podobne propozycje ugodowe jakie w tym postępowaniu padną lub oświadczenia nie mogą być wykorzystywane dalej, z wyjątkiem tego co się znajdzie w protokole, dlatego że tak naprawdę postępowanie mediacyjne kończy się protokołem spisanym na podstawie art. 116e, podpisanym przez mediatora, skarżącego i organ, odpis protokołu doręcza się stronom i sądowi. Samo postępowanie mediacyjne odbywa się poza sądem i kończy się protokołem. A teraz – co się dzieje z postępowaniem sądowym? Sąd dostaje protokół i w tym protokole strony dokonują pewnych ustaleń. Następnie strona może z powodu tych ustaleń cofnąć skargę albo organ może uchylić decyzję a strona cofnąć skargę albo organ może uchylić a strona skargi nie cofa, albo organ może uchylić decyzję a strona wnosi skargę na nową decyzję – w zależności od tego sąd się różnie dalej zachowuje. Jeżeli strona cofnie skargę albo organ uchyli decyzję zaskarżoną a strona niczego nie wnosi, to postępowanie sądowoadministracyjne staje się bezprzedmiotowe i postępowanie się umarza w drodze postanowienia sądu. Natomiast jeśli strony nie dokonają ustaleń albo strona zaskarży nowy akt albo organ nic nie zrobi mimo obietnicy, to z wyjątkiem zaskarżenia nowego aktu sprawa wygląda w ten sposób, że sąd po prostu dalej prowadzi sprawę. Jeżeli strona zaskarży nowy akt, to mamy sytuację dwóch skarg - skargę na decyzję, która została uchylona i skargę na nową decyzje. Sąd najpierw rozpatruje to co istnieje czyli skargę na nowy akt. Jeśli tę skargę oddali to umarza pierwsze postępowanie, bo ono jest bezprzedmiotowe, bo decyzja wyszła z obrotu prawnego – została uchylona przez organ w wyniku tej mediacji, a nie uznano za nielegalne uchylenie tego aktu przez organ i wydanie nowej decyzji. Jeżeli natomiast sąd stwierdzi, że akt mediacji został wydany niezgodnie z prawem, przekraczał granica prawa albo przekraczał ustalenia dokonane przez strony, wtedy sąd uchyla akt mediacji. Co się dzieje? Aktu mediacji nie ma, pozostaje nam pierwsza skarga, która jest przedmiotowa, bo jak uchylono akt mediacji to zniweczono skutki uchylenia poprzedniej decyzji – czyli wtedy rozpatruje się skargę w trybie zwykłym na tę nową decyzję.
Te wszystkie postępowania o których mówimy to są postępowania szczególne, ale nie tyle ze względu na przedmiot zaskarżenia – chociaż czasem przedmiot decyduje kiedy się go wybierze – ale ze względu na to w jakim składzie, przez kim się odbywa, jakie są uprawnienia i obowiązki. Niektóre z tych postępowań odbywają się na posiedzeniu niejawnym i my czasem mylimy posiedzenie niejawne z postępowaniem uproszczonym, a to nie jest równoznaczne, bo na posiedzeniu niejawnym dokonywane są również czynności wstępne, ale wtedy jest inny skład, bo wtedy jest skład jednego sędziego.
Postępowanie uproszczone. Postępowanie uproszczone to jest postępowanie, w którym chodzi nie o dokonywanie pewnych ustaleń jak w mediacji, ale o rozstrzygnięcie merytoryczne. Czyli polega to na rozpoznaniu sprawy, ale to rozpoznanie sprawy następuje na podstawie art. 120 obecnie, na posiedzeniu niejawnym w składzie 3 sędziów. Podręczniki są pisane w różnych okresach – obecnie to jest posiedzenie niejawne, czyli nie zaprasza się publiczności, nie zaprasza się stron, ale orzeka trzech sędziów – to polega na tym, że zawsze jak jest sędzia sprawozdawca, że ja mamy dzień rozprawy to najpierw siedzimy i rozprawę robimy, a później siedzimy i robimy niejawne, zresztą przedtem jest narada, więc bardzo często jest tak, że po naradzie, czy już na naradzie sędzia sprawozdawca przedstawia, w formie projektu uzasadnienia – projekt rozstrzygnięcia danej sprawy, ale sędziowie wszyscy muszą się pod tym podpisać, więc to wcale nie jest tak że faktycznie decyduje tylko jeden sędzia. Decyduje trzech sędziów i często tutaj dyskusje są zażarte. Uproszczenie polega więc na tym, że nie wzywa się stron. Można wezwać niektóre osoby, ale zasadniczo rozstrzyga to trzech sędziów w ciszy gabinetu, co przyspiesza to postepowanie dlatego że nie trzeba czekać chociażby na zwrotki, w zasadzie bardzo mogą być rozpatrzone sprawy na postępowaniu uproszczonym, stąd ten element skargi „czy zrzekasz się rozprawy” – bo to jest istotne przyspieszenie.
Kiedy może być tak rozpatrywana sprawa na posiedzeniu niejawnym w składzie trzech sędziów, a więc w postępowaniu uproszczonym? O tym mówi art. 119:
Gdy decyzja jest dotknięta wadą nieważności albo takim naruszeniem, które daje podstawę do wznowienia – czy to z KPA czy z przepisów szczególnych. Tutaj można wydać tylko rozstrzygniecie stwierdzające nieważność albo uchylające. Bo jeżeli sąd stwierdzi że nie ma przesłanek do tego, to nie może tego rozpatrywać w postępowaniu uproszczonym. Tu chodzi o pewne sytuacje oczywiste, np. widać na pierwszy rzut oka, że decyzja jest dotknięta wadą nieważności czy wznowienia, bo strona nie brała udziału w postępowaniu, czyli że wiadomo od razu – na pierwszy rzut oka – że się stwierdzi nieważność tej decyzji albo uchyli ją, bo po co wzywać strony i tracić na to czas, jeśli sprawa jest oczywista?
Jeśli strona zgłosi wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu uproszczonym (czyli zrzeknie się rozprawy) a żadna ze stron nie zażąda przeprowadzenia rozprawy. Czyli tutaj niezależnie od wad w każdej sprawie ale chcącemu nie dzieje się krzywda, a jest to znaczna możliwość przyspieszenia sprawy.
Jeśli przedmiotem skargi jest postanowienie - każde zaskarżalne postanowienie.
Jeśli przedmiotem skargi jest bezczynność lub przewlekłość postępowania.
Dodano teraz pkt 5 – jeżeli sprawa była rozpatrywana w trybie uproszczonym w postępowaniu administracyjnym, to jest rozpatrywana w trybie uproszczonym w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Bo przecież tam się orzeka na wniosek i elementy dowodowe składane we wniosku.
Poza tym sprawa może być rozpoznania (więc to jest fakultatywne) w trybie uproszczonym w przypadku kiedy chodziło o sytuację związaną z niewypełnieniem obowiązku, a więc jeśli sąd nie przekazał skargi mimo wymierzenia grzywny a sprawa jest możliwa do ustalenia na podstawie odpisu skargi, bo stan faktyczny i prawny nie budzi wątpliwości – jak nie budzi wątpliwości to można to rozstrzygnąć na posiedzeniu niejawnym. Z tym że zawsze sąd może przekazać sprawę do rozpoznania na rozprawie.
Postępowanie w sprawie przyznania prawa pomocy. Postępowanie w sprawie prawa pomocy to jest postępowanie związane ze zwolnieniem z kosztów, ale nie zwolnieniem z mocy ustawy, bo w pewnych sytuacjach zwolnienie wynika z mocy ustawy, np. zwolnione są od wpisów skargi w sprawach z zakresu stosunków zatrudnienia, pomocy społecznej itp. Natomiast chodzi o taką sytuację, gdzie ktoś występuje o prawo pomocy na wniosek. To może dotyczyć takich sytuacji, kiedy nie ma ustawowego zwolnienia. Prawo pomocy może być przyznane tylko na wniosek zarówno przed wszczęciem postepowania jak i w toku. Ten wniosek jest wolny od opłat sądowych. To prawo pomocy może być jako prawo całkowite lub prawo częściowe. W zakresie całkowitym – gdy ktoś nie ma możliwości poniesienia żadnych kosztów postepowania, generalnie rzecz biorąc, bo w przypadku jednostek organizacyjnych to jest zawsze fakultatywne, a w zakresie częściowym jak ktoś nie może ponieść pełnych kosztów. Prawo pomocy w zakresie całkowitym, to jest zarówno zwolnienie z kosztów sądowych (całe) jak i ustanowienie fachowego pełnomocnika. Częściowe może być w części zwolnienie od kosztów albo tylko ktoś chce pełnomocnika – różne mogą być tutaj warianty. O ile przyznanie prawa pomocy może tylko nastąpić na wniosek, o tyle może być cofnięte z urzędu – jeżeli okaże się, że okoliczności podane były fałszywe albo nigdy nie zaistniały. Zasada jest taka, że oprócz przesłanek pozytywnych, czyli niemożności poniesienia kosztów postępowania, są i przesłanki negatywne. Mianowicie nie przyznaje się prawa pomocy w razie oczywistej bezzasadności skargi – art. 247 i nie przyznaje się na podstawie art. 246 §3, jeśli strona zatrudnia albo pozostaje w innym stosunku prawnym z adwokatem, radcą prawnym itp. Tryb przyznania prawa pomocy jest trybem szczególnym, ponieważ co do zasady wniosek składa się na urzędowym formularzu. Tam się podaje różne dane. Jeżeli strona złoży wniosek nie na urzędowym formularzu, to najpierw referendarz (bo on głównie rozpatruje te wnioski) wezwie do uzupełnienia – złożenia na urzędowym formularzu, a jeżeli nie złoży to w ogóle pozostawi bez rozpoznania. Czyli wniosek jest na urzędowym formularzu, tam są różne dane które trzeba wypełnić, ale referendarz może wzywać również do podania innych danych np. stanu oszczędności, stanu kont itd. Wniosek o przyznanie prawa pomocy rozpatruje referendarz sądowy. On może przyznać prawo pomocy, może odmówić przyznania prawa pomocy i on głównie wykonuje te czynności, czasem może działać sąd, ale w zasadzie czynności te podejmuje referendarz. Od czynności referendarza przysługuje specyficzny środek prawny jakim jest sprzeciw. Sprzeciw się wnosi w terminie 7 dni. Sprzeciw – jeżeli jest wnoszony przez fachowego pełnomocnika – wymaga uzasadnienia, art. 259. Sprzeciw może być odrzucony jak jest po terminie albo nie zawiera tego uzasadnienia a sporządził go fachowy pełnomocnik. Jeśli się nie wniesie sprzeciwu albo zostanie on odrzucony, to wtedy to postanowienie czy zarządzenie referendarza wywołuje skutki prawne takie jak orzeczenie sądu. Natomiast jeżeli ktoś wniesie skutecznie – tzn. w terminie i z przesłankami formalnymi spełnionymi – w tej chwili sprzeciwy rozpatruje sąd wojewódzki działający jako sąd II instancji, a więc on działa tak jakby rozpatrywał zażalenie. Jedynie w przypadku gdyby sprawę rozpatrywał w I instancji sąd wojewódzki, np. gdy chodzi o całkowitą bezzasadność skargi jako odmowy przyznania prawa pomocy – to jest pewne rozstrzygnięcie merytoryczne więc to może orzec tylko sąd w I instancji – to wtedy będzie przysługiwało zażalenie do NSA, ale w zasadzie prawo pomocy kończy się na etapie WSA. Co jeszcze istotne w przypadku prawa pomocy? Mniejsza ze zwolnieniami, bo to może być w różnych procentach, kwotowo – bardziej jest istotna kwestia co się dzieje w przypadku ustanowienia fachowego pełnomocnika? Mianowicie w tej chwili jeśli ktoś się zgłasza o wyznaczenie pełnomocnika, to może wskazać osobę, którą chce jako pełnomocnika. To generalnie nie wiąże, tzn. powinno być uwzględnione o ile jest taka możliwość, ponieważ ten wniosek sąd tylko przyznaje prawo pomocy w zakresie pełnomocnika lub nie, ale nie przyznaje określonej osoby. Sąd ten wniosek kieruje następnie do właściwej okręgowej rady adwokackiej, rady okręgowej izby radców prawnych, Krajowej Rady Doradców Podatkowych lub Krajowej Rady Rzeczników Patentowych – to jest art. 253. I one powinny w ciągu 14 dni wyznaczyć pełnomocnika i w zasadzie – jeżeli mogą – to powinny uwzględnić żądanie tej strony – ale to zależy i od równomiernego obciążenia i od tej osoby. Tej osobie przysługuje wtedy zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu i wniosek ten składa się obecnie do WSA. Może się zdarzyć, że to prawo pomocy zostanie ustanowione na etapie postępowania kasacyjnego, a więc może być tak, że strona, która dotąd nie korzystała z prawa pomocy wystąpi do sądu, po wydaniu orzeczenia przez I instancję, a to dlatego że skargę kasacyjną może tylko sporządzić adwokat, radca prawny, doradca podatkowy, rzecznik patentowy – z wyjątkiem określonych sytuacji, np. jak ktoś jest profesorem nauk prawnych. A więc zasadniczo tutaj jest już konieczne do sporządzenia środka prawnego przymus adwokacko-radcowski, czego nie ma w sądzie I instancji. Strona może skargę napisać osobiście i występować przed sądem osobiście. Natomiast skargę kasacyjną już sama nie może sporządzić, chociaż przed NSA może wystąpić osobiście. W związku z tym może być istotna kwestia terminu do wniesienia skargi kasacyjnej, bo przecież prawo pomocy trwa jakiś czas – to nie jest coś, co się rozpatruje od ręki. Wówczas mają znaczenie terminy – w takim przypadku – o ile normalnie zawsze termin do wniesienia skargi kasacyjnej biegnie od dnia doręczenia rozstrzygnięcia z uzasadnieniem (co jest bardzo istotne, bo nie ma uzasadnienia z urzędu przy oddaleniu skargi, dlatego jeśli sąd nam skargę oddala to w ciągu 7 dni od wydania tego orzeczenia, my musimy wystąpić z wnioskiem o uzasadnienie, bo tylko ten kto wystąpi z tym wnioskiem może następnie złożyć skargę kasacyjną). Terminy są więc w istocie dość krótkie – normalnie jest 30 dni, ale przy oddaleniu skargi najpierw musimy w ciągu 7 dni złożyć wniosek o uzasadnienie. Skargę kasacyjną można sporządzić w terminie tych 30 dni. Mogą powstać szczególne sytuacje związane z prawem pomocy i je określa art. 177 §3 i dalsze. Mianowicie pierwsza sytuacja jest taka – strona wystąpiła o prawo pomocy w postaci pełnomocnika i go dostała. Wtedy termin do wniesienia skargi kasacyjnej nie zaczyna biec od czasu, kiedy ona dostała wyrok sądu z uzasadnieniem, tylko zaczyna biec od dnia wyznaczenia tego pełnomocnika, bo on musi mieć możliwość zaznajomienia się ze sprawą. Czyli ten termin biegnie od dnia zawiadomienia pełnomocnika, ale nie wcześniej niż od dnia doręczenia stronie odpisu z uzasadnieniem, czyli strona musi przedtem wystąpić o to uzasadnienie, bo inaczej pełnomocnik nie będzie mógł wnieść skargi kasacyjnej. Druga sytuacja – strona wystąpiła o pełnomocnika z urzędu i go dostała, ale pełnomocnik jej napisał, że nie widzi podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej, bo ma do tego prawo na postawie art. 177 §4. Co z tego, że mam pełnomocnika, jak on mówi że nie widzi podstaw? Wówczas termin do wniesienia skargi kasacyjnej zaczyna biec od czasu kiedy strona dostaje odpis tego pisma że on nie widzi podstaw. Bo ma teraz 30 dni na to, żeby pójść i szukać sobie adwokata na własną rękę. Trzecia sytuacja – gdy strona wystąpiła o prawo pomocy a sąd jej odmówił. Wtedy termin do wniesienia skargi kasacyjnej zaczyna biec od tego dnia, gdy stronie doręczono to postanowienie o odmowie i to prawomocne – jeżeli było zaskarżone to prawomocne, a jeżeli nie było zaskarżone to jak się uprawomocniło – od tego momentu biegnie dopiero termin do wniesienia skargi kasacyjnej. Czyli te czynności związane z prawem pomocy wpływają na to, że terminy do wniesienia niektórych środków zaskarżenia będą biegły wolniej, bo będą biegły od innych czynności.
Rozstrzygnięcia podejmowane w postępowaniu w I instancji.
Na te rozstrzygnięcia wywołuje wpływ przyjęty model sądowej kontroli legalności, sąd w zasadzie nie może zastępować organów administracji, sąd działa na zasadzie skargowości, a więc nie może wydać orzeczenia na niekorzyść skarżącego, zgodnie z art. 134, chyba że orzeczenie rażąco naruszałoby prawo. A więc dotyczy jedynie ciężkich naruszeń prawa skutkujących nieważnością – to jest art. 134 §2. Sąd w I instancji nie jest związany granicami skargi, działa w granicach sprawy art. 134 §1. Rozstrzyga na podstawie akt, po zamknięciu rozprawy.
Sąd rozstrzyga sprawę za pomocą orzeczeń – wyróżniamy dwa rodzaje orzeczeń, mianowicie wyroki i postanowienia. Wyroki stanowią rozstrzygnięcie sprawy i dotyczą jej istoty. Wyrok może być zarówno wydany na posiedzeniu jawnym jak i na posiedzeniu niejawnym w postępowaniu uproszczonym albo jeśli ustawa tak stanowi. Wyrok wydaje się po zamknięciu rozprawy, zasadniczo na tym posiedzeniu, na którym zamknięto rozprawę, wyjątkowo w sprawie zawiłej (art. 139) sąd może odroczyć rozpoznanie sprawy na okres do 14 dni i termin ten może być przedłużony tylko raz i na termin najwyżej 7 dni – bo może zawsze być krótszy. Najpierw wskażemy na rodzaje rozstrzygnięć, a potem wskażemy jakie rodzaje rozstrzygnięć mogą być wydane w konkretnej sprawie. Uzasadnienie wyroku sąd sporządza z urzędu z wyjątkiem jednej sytuacji – oddalenia skargi ale w pierwszej instancji, bo NSA zawsze uzasadnia swoje wyroki. Przy oddaleniu skargi w I instancji, ta strona która chce złożyć skargę kasacyjną musi w terminie 7 dni wystąpić o uzasadnienie.
Jeśli chodzi o postanowienia, to zasadą jest że zapadają one wtedy gdy przepisy nie przewidują wydania wyroku. Zasadniczo zapadają w postepowaniu w składzie 1 sędziego o ile są wydane na posiedzeniu niejawnym i dotyczą spraw wpadkowych, natomiast jeżeli zapadają na rozprawie – są wydawane w składzie 3 sędziów. Na posiedzeniu niejawnym mogą być wydane postanowienia o odrzuceniu skargi lub o umorzeniu postepowania. Postanowienia można podzielić na dwie grupy: postanowienia kończące postępowanie (to ma później znaczenie dla zaskarżalności) i postanowienia niekończące postępowania sądowo administracyjnego. Jeżeli postanowienie kończy postepowanie administracyjne – a do tych postanowień zaliczamy postanowienie o umorzeniu postępowania czy postanowienie o odrzuceniu skargi – to wtedy na te postanowienie może służyć w zależności od przyczyny – przy odrzuceniu – skarga kasacyjna lub zażalenie, a w przypadku umorzenia – zażalenie. Zawsze musi służyć jakiś środek zaskarżenia zwyczajny. W przypadku postanowień niekończących postepowania – wydanych w toku postępowania – służy zażalenie jeżeli ustawa tak stanowi. Zasada jest więc niezaskarżalność postanowień incydentalnych.
Innym rodzajem rozstrzygnięć oprócz wyroków i postanowień mogą być takie postanowienia, które są wydane w pierwszej i ostatniej instancji przez NSA. Do tej grupy postanowień zaliczamy postanowienia o rozstrzygnięcie sporów o właściwość (niektórych) i sporów kompetencyjnych.
Postępowanie w sprawie sporów to jest takie postępowanie które prowadzone tylko przed NSA i dotyczy sytuacji, kiedy jest spór o właściwość miedzy jednostkami samorządu terytorialnego nie mających organu stopnia wyższego albo spory kompetencyjne pomiędzy organami administracji rządowej i samorządowej. To postępowanie wszczyna się w skutek złożonego wniosku. W przypadku sporów negatywnych, wniosek ten może pochodzić od strony postępowania. Zasadniczo zaś wnioski takie (bo prokurator rzadko składa takie wnioski) składają organy pozostające w sporze. Sąd naczelny to postępowanie kończy postanowieniem. To postanowienie jest wydane w pierwszej i ostatniej instancji i jest niezaskarżalne, bo wydaje je NSA. Sąd może odrzucić wniosek (wszystko w formie postanowienia), gdy uważa że nie mamy do czynienia ze sporem. Bo ktoś przykładowo chce ogólnej interpretacji prawa, a spór w ogóle jeszcze nie zaistniał. Sąd może oddalić wniosek – oddala wniosek wtedy jeżeli co prawda spór zaistniał, ale jest tak nieokreślony, że w zasadzie nie wiadomo o co w nim chodzi (takie sytuacje się zdarzają) bo organy nie dostarczają mimo wszystko materiałów, które pozwalają na rozstrzygnięcie sporu, a także wtedy gdy okazałoby się, że te dwa organy które się kłócą między sobą – to żaden z nich nie jest właściwy – nie można wyznaczyć innego który nie brał udziału. W związku z tym wtedy się oddala, wskazując dlaczego się oddala – że żaden z tych organów nie jest właściwy. Można przytoczyć przepis prawa – bo nie można wyraźnie wskazać który jest właściwy – żeby się zorientowali kto tak naprawdę właściwy w sprawie mógłby być. A jeżeli uzna się, że wszystko jest okej – odpowiada warunkom formalnym – to wtedy sąd naczelny wydaje postanowienie wskazujące jaki organ jest właściwy w sprawie, czyli kto ma rozpatrzeć np. złożony wniosek o stwierdzenie nieważności. To już wtedy wiąże. Mogą być również takie specyficzne quasi-rozstrzygnięcia jak uchwały (konkretne lub abstrakcyjne, one są w pierwszej i ostatniej instancji niezaskarżalne), quasi-rozstrzygnięciami są również zarządzenia – zarządzenia mogą być zarządzeniami sądu, przewodniczącego wydziału, który wyznacza wpis, albo zarządzeniem przewodniczącego składu orzekającego. Od niektórych zarządzeń, wtedy kiedy przepis wyraźnie tak stanowi (np. o zarządzeniu o pozostawieniu podania bez rozpoznania) służy zażalenie – jeżeli to wyda sąd a nie jeżeli dotyczy to prawa pomocy, bo wtedy przysługuje sprzeciw.
Zajmiemy się teraz wyrokami i postanowieniami, które mogą zapaść w sprawie. A więc wskażemy na takiego rodzaje rozstrzygnięć jakie mogą zapaść w sprawie – w zależności od rodzaju rozstrzygnięcia.
Po pierwsze – niezależnie od rodzaju rozstrzygnięcia – w zależności od przyczyn może nastąpić odrzucenie skargi. Odrzucenie skargi następuje w drodze postanowienia, różnie zaskarżalnego (o tym będziemy dalej mówili) i sąd odrzuca skargę z powodów wskazanych w art. 58, a więc:
jeśli sprawa nie należy do właściwości sądów administracyjnych,
jeśli skarga nie została wniesiona w terminie,
jeżeli nie uzupełniono w wyznaczonym okresie błędów formalnych,
jeżeli sprawa zawisła lub jest res iudicata – już rozstrzygnięta,
jeżeli są braki w zdolności sądowej i zdolności procesowej,
jeżeli – to jest jedyny przypadek kiedy odrzucenie dotyczy też pewnego meritum – interes prawny lub uprawnienie wnoszącego skargę na uchwałę lub zarządzenie jednostki samorządu terytorialnego lub akt prawa miejscowego jednostki samorządu terytorialnego lub organu administracji rządowej nie zostały naruszone – bo tam do wniesienia skargi nie jest konieczne tylko naruszenie prawa, ale musi być to naruszenie interesu prawnego danego podmiotu
jeżeli z innych przyczyn wniesienie skargi jest niedopuszczalne np. brak wyczerpania środków zaskarżenia.
Oznacza to, że odrzucenie skargi następuje zasadniczo z przyczyn formalnych. Następuje w drodze postanowienia, przy czym istotne jest, że z powodu niedopuszczalności skargi nie można odrzucić takiej skargi w której już przedtem sąd powszechny uznał się za niewłaściwy. Odrzucenie skargi oznacza zamknięcie postępowania, postępowanie nie może być już zakończone w sposób merytoryczny. Na to postanowienie służy – w zależności od przyczyny – skarga kasacyjna jeżeli chodzi o przyczynę pierwszą i szóstą.
Następnym rodzajem, którym może się zakończyć postepowanie administracyjne w pierwszej instancji to jest postanowienie o umorzeniu, czyli umorzenie postępowania. Jeżeli chodzi o umorzenie postępowania, następuje ono z dwóch przyczyn – z przyczyn wskazanych w art. 161 (np. z powodu skutecznego cofnięcia skargi, śmierci strony, bezprzedmiotowości innej postępowania); ale umorzenie postępowania może być również skutkiem milczenia organu po zawieszeniu postępowania – to wynika z art. 130 (np. gdy w ciągu 3 lat nie podjęto zawieszonego postępowania na zgodny wniosek stron). Umorzenie postępowania następuje w drodze postanowienia na które służy zażalenie.
Następnym rodzajem zakończenia postępowania, które jest wspólne dla wszystkich rozstrzygnięć to jest oddalenie skargi. To jest coś, co zawsze mylimy z odrzuceniem – mówimy o odrzuceniu gdy skarga jest bezzasadna – a bezzasadność oznacza, że nie ma podstaw, czyli rozpatrujemy merytorycznie. Bezzasadność dotyczy oddalenia skargi wtedy gdy stwierdzamy, że wszystkie warunki formalne zostały spełnione, badamy skargę, po czym stwierdzamy że ona jest nieuzasadniona. Oddalenie skargi następuje wyrokiem, od którego zawsze (jeżeli to jest WSA) służy skarga kasacyjna.
To o czym dotąd mówiliśmy jest wspólne dla wszystkich rozstrzygnięć i wszystkich prawnych form działania. Różni je uwzględnienie skargi, ale profesor będzie za każdym razem powtarzała te wszystkie sytuacje, żebyśmy wiedzieli że przy skardze wniesionej na poszczególną prawną formę mogą także zapaść te rozstrzygnięcia o których teraz powiedzieliśmy.
Pierwszy rodzaj skargi, to jest skarga na decyzje i postanowienia. Jeżeli wpływa skarga na decyzję lub postanowienie – czym się może zakończyć?
odrzuceniem – art. 58,
umorzeniem – art. 161 i 130,
następnie może nastąpić oddalenie skargi, gdy uznaje się że skarga jest niezasadna – to w drodze wyroku od którego służy skarga kasacyjna.
Natomiast jeżeli sąd skargę uwzględnia na decyzję to może wydać rozstrzygnięcia o których mowa w art. 145 i 145a. Mianowicie przy uwzględnieniu skargi sąd może:
uchylić decyzje lub postanowienie, w całości lub w części (do dotyczy tych trzech pierwszych prawnych form). Uchylenie powoduje, że sprawa wraca do organu, ale sentencja to jest uchylenie.
stwierdzić nieważność,
stwierdzić wydanie decyzji lub postanowienia z naruszeniem prawa.
To są trzy pierwsze rodzaje rozstrzygnięć, które mogą zapaść w wypadku uwzględnienia skargi – uchylenie w całości lub w części, nieważność, stwierdzenie niezgodności z prawem.
Kiedy się uchla? Uchyla się – art. 145 §1 pkt 1:
gdy nastąpiło naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy;
gdy nastąpiło naruszenie prawa, które daje podstawę do wznowienia postępowania, czy to z KPA czy przepisów szczególnych (np. ordynacji podatkowej)
gdy inne naruszenie przepisów postepowania jeżeli mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Na przykład naruszenie zasad ogólnych – to nie jest naruszenie przepisu dające podstawę do wznowienia, ale jeżeli mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy to powoduje uchylenie decyzji lub postanowienia.
To są przypadki kiedy decyzję lub postanowienie się uchyla.
Po drugie – sytuacja kiedy się stwierdza nieważność?
jeżeli nieważność wynika z KPA
lub z przepisów szczególnych,
np. art. 156 KPA, czyli stwierdza się że decyzja została wydana np. bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa.
Kiedy się stwierdza niezgodność z prawem? Jeżeli na przykład przepisy to przewidują. Przykładowo: decyzja nieważna w niektórych przypadkach po upływie 10 lat, a we wszystkich przypadkach gdy wywoła nieodwracalne skutki prawne, w przypadku wznowienia – dwie pierwsze przyczyny 10 lat, pozostałe przyczyny 5 lat – nie stwierdza się nieważności ani się nie uchyla decyzji, tylko się stwierdza niezgodność z prawem, co oznacza powiedzenie „niezgodność z prawem”? Sąd stwierdza „zaszły przesłanki nieważności, zaszły przesłanki wznowienia, ale nie możemy tej decyzji uchylić bo minął termin albo są nieodwracalne skutki prawne”. Co to znaczy? Mam coś, co jest najpiękniejsze na świecie – wyrok z którym idę do sądu powszechnego po odszkodowanie – nie każdy chce cofnięcia skutków decyzji.
Dotąd były te takie wyroki typowe i teraz mówimy o tzw. wyrokach reformatoryjnych. To co się nazywa wyrokiem reformatoryjnym, a jest przewidziane w art. 145a po pierwsze – to podlega stopniowaniu, a po drugie – wcale nie oznacza że sąd wypowie się zawsze co do tego jakie jest uprawnienie lub obowiązek. Bo na czym polega kompetencja z art. 145a? Po pierwsze - ona dotyczy tylko niektórych przypadków. Mianowicie żeby sąd mógł zastosować 145a to musi być skarga na decyzję lub postanowienie. Po drugie – sąd musi wówczas stwierdzić, że nastąpiło naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy albo naruszenie prawa dające podstawę do stwierdzenia nieważności. Nie dotyczy innych przyczyn, dotyczy naruszenia prawa materialnego i nieważności, która też jest w istocie naruszeniem prawa materialnego. Czyli obraca się wokół przesłanek materialnoprawnych. Następnie, nigdy nie można tego zastosować gdy decyzja jest pozostawiona uznaniu organu – a więc już mamy pewne obostrzenia. Nie w każdej sytuacji, nie wobec każdej decyzji. Ale dalej – nawet w tych sytuacjach wcale od razu nie dochodzi do wyroku merytorycznego. Bo jest pewna stopniowalność tej merytoryczności. Najpierw sąd, uchylając decyzję czy stwierdzając nieważność, może zobowiązać organ do wydania decyzji w określonym terminie – ta jakby to była bezczynność. Zobowiązuje, że w określonym terminie trzeba wydać decyzję, ale jednocześnie wskazuje trochę jaką. Bo może wskazać sposób załatwienia sprawy, ale także rozstrzygniecie. To są dwie alternatywne metody – jedna mniej wiążąca organ, druga bardziej. Czyli teraz na pierwszym etapie sąd jak to stwierdza mówi: „załatw to tak, stosując to i to”, albo „wydaj takie rozstrzygnięcie”. Tam jeszcze tego nie robi – i teraz jeżeli on tak zobowiąże, to jest §1 art. 145a, to wówczas wcale nie tak jak mówimy na podstawie §2, że w ciągu 7 dni organ ma wydać tę decyzję – to nie prawda. Ma wydać w terminie który wyznaczył sąd. Ale jak wyda, to w ciągu 7 dni powinien zawiadomić sąd o tej decyzji. Tutaj znowu – wcale jeszcze nic nie ma poza tym, że organ musi zawiadomić o wydaniu decyzji w ciągu 7 dni od jej wydania, bo jeżeli tego nie zrobi – czyli nie zawiadomi sądu – nawet wydał decyzję, nawet wydał dobrze – ale nie zawiadomił sądu – to wtedy sąd może orzec o wymierzeniu grzywny i to postanowienie może wydać na posiedzeniu niejawnym. Trzeba zwrócić uwagę, że tutaj nie jest powiedziane że na wniosek strony – ale oczywiście skądś będzie musiał się dowiedzieć o tym, że takie uchybienie mogło nastąpić, w związku z tym profesor widzi tutaj trudności w działaniu z urzędu. Tutaj jeszcze nie ma takiego orzeczenia ściśle merytorycznego. Ale może się zdarzyć dalej, że nie wyda organ takiego orzeczenia – sąd go zobowiązał, wskazał jak, a organ nie wydaje – nie chodzi tutaj o sytuację kiedy wydaje, bo jak wydaje a sprzecznie z warunkami to ja możemy tę drugą decyzję zaskarżyć. Tu chodzi o sytuację kiedy organ milczy – nie wydaje takiej decyzji. To wówczas jest potrzebna inicjatywa strony do tego – strona może wnieść skargę i strona może w tej skardze: po pierwsze musi ją wnieść, pod drugie musi w niej zażądać tego merytorycznego rozstrzygnięcia – wcale nie jest tak łatwo od razu wydać merytoryczne rozstrzygnięcie – czyli skarga strony i żądanie strony, żeby sąd stwierdził istnienie lub nieistnienie uprawnienia lub obowiązku. I co wtedy robi sąd? Jeżeli okoliczności sprawy jemu na to pozwalają – ale należy zwrócić uwagę kiedy to się dzieje – jak przedtem nie była sprawa oparta na uznaniu i ją uchylił albo stwierdził nieważność i wskazał sposób rozstrzygnięcia lub samo rozstrzygnięcie a organ tego nie robi – wtedy strona musi złożyć skargę, strona musi zażądać i wtedy sąd – jeżeli sąd wyda (ale jeżeli pozwalają na to okoliczności sprawy – a więc zakłada to pewną możliwość oceny) takie orzeczenie i jednocześnie stwierdza czy ono miało miejsce z rażącym naruszeniem prawa, a więc czy to że nie wydano mimo zobowiązania było rażące – może decydować termin jaki minął, i jednocześnie – zarówno z urzędu jak i na żądanie strony – może jeszcze jedną rzecz zrobić (ale musi być przedtem skarga i strona musi wykazać inicjatywę). Sąd może to poszerzyć o tyle, że może wymierzyć organowi grzywnę albo tzw. zadośćuczynienie na rzecz strony. Różnica jest taka, że grzywna idzie do sądu, a zadośćuczynienie do kieszeni strony. I to może zrobić z urzędu i na wniosek, natomiast skargę musi mieć. Zadośćuczynienie dla strony może wynosić połowę tego ile może wynosić grzywna. Na tym kończymy jeśli chodzi o skargę na decyzję i postanowienia, czyli pierwsze trzy formy działania. Na następnym wykładzie omówimy dalej + środki zaskarżenia.