Przykład: orzecznictwo MTS.
Nie ulega wątpliwości natomiast, że państwo, co do zasady, odpowiada za działania, wykorzystywanych przez siebie najemników oraz szpiegów.
Powszechne prawo zwyczajowe nie zabrania jak się wydaje, wykorzystywania najemników.
Pewne ograniczenia zawarte są jednak w traktatach. Zgodnie z konwencją w sprawie zapobiegania werbowaniu, wykorzystywaniu, finansowaniu i szkoleniu najemników (z 1989 roku) państwa zobowiązały się nie wykonywać tych aktów. Znaczenie tej konwencji jest jednak marginalne, gdyż jej stronami jest tylko 30 państw.
Zgodnie z protokołem 1 do Konwencji Genewskich o Ochronie Ofiar Wojennych (aż 167 państw jest stronami) najemnik nie ma statusu kombatanta oraz jeńca wojennego.
Art. 47 1 protokołu dodatkowego.
Dodać należy, że na gruncie polskiego prawa zakazana jest pod groźbą kary, zarówno służba najemnicza, jak i, co do zasady, regularna służba wojskowa w formacjach zbrojnych państwa obcego.
Artykuł 141 Kodeksu Karnego.
Statusu jeńców wojennych nie mają również szpiedzy.
Artykuł 46 1 protokołu dodatkowego do Konwencji Genewskich.
Państwo ponosi odpowiedzialność za czyny osoby lub grupy osób, jeżeli faktyczne realizują one elementy władzy państwowej w przypadku, gdy taka władza nie istnieje, bądź nie działa efektywnie, a wykonywanie władzy w tym zakresie jest uzasadnione.
Sprawa Yeager vs. Iran.
Sprawa Home Missionary Society.
Jeżeli państwo działa w dobrej wierze i bez zaniedbań, to nie ponosi ono odpowiedzialności za czyny osób, wszczynających zamieszki i powstania, powodujące starty i szkody.
Państwo ponosi natomiast odpowiedzialność za akty ruchów powstańczych, jeżeli udało im się dojść do władzy i utworzyć nowy rząd.
Ad. b) Druga przesłanka odpowiedzialności, spełniona jest wówczas, gdy akt przypisany danemu państwu nie jest zgodny z prawem międzynarodowym, obowiązującym dane państwo.
Projekt oparty jest na koncepcji odpowiedzialności obiektywnej, zgodnie z którą, element subiektywny czyny, czyli wina (tj. nagannie oceniany stosunek sprawcy do czynu, np. zamiar popełnienia czynu, lekkomyślność, niedbalstwo) nie stanowi odrębnej przesłanki odpowiedzialności państwa. Nie można jednak wykluczyć, że odpowiedzialność państwa będzie, w pewnych przypadkach, uzależniona od tego, czy państwo dołożyło należytej staranności przy wykonywaniu obowiązku prawnego. Wynikać to musi jednak z okoliczności sprawy.
Przykład.
Projekt nie wymienia również szkody, jako przesłanki odpowiedzialności państwa. W doktrynie wskazuje się jednak, że w niektórych przypadkach zaistnienie szkody będzie konieczną przesłanką odpowiedzialności. Chodzi tu np. o:
Zaniechania, gdy istniał obowiązek działania, np. jeżeli obca placówka dyplomatyczna nie jest chroniona w czasie demonstracji, to w braku szkody odpowiedzialność państwa przyjmującego nie powstaje.
(działania dozwolone przez prawo międzynarodowe) kiedy szkoda brana jest pod uwagę.
OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE BEZPRAWNOŚĆ CZYNU
Przykład.
Zgoda państwa (volenti non fit iniuria - chcącemu nie dzieje się krzywda).
Ważna zgoda, wyrażona przez dane państwo, na dany akt innego państwa, wyłącza bezprawność tego aktu, w zakresie, w jakim mieści się on w ramach zgody.
Przykład dotyczący floty czarnomorskiej.
Ważna zgoda to taka zgoda, która:
wyrażona jest przez organy państwa do tego kompetentne
jest wolna od wad takich jak np.: błąd, przymus, oszustwo, przekupstwo.
Przykład: sprawa utworzenia protektoratu Czech i Moraw.
Siła wyższa - nieodparta siła lub nieprzewidziane zdarzenie, pozostające poza kontrolą danego państwa i czyniąca rzeczą zasadniczo niemożliwą wykonanie zobowiązania.
Ta niemożność może wynikać z przyczyn naturalnych (np. susza, powódź itp.), jak również z przyczyn zależnych od ludzkiej interwencji (utrata kontroli nad częścią terytorium w wyniku działań ugrupowań powstańczych).
Podkreślić trzeba, że chodzi tu o bezwzględną niemożliwość w zakresie wykonania zobowiązania, nie zaś o trudności w tym zakresie.
Przykład: sprawa Rainbow Warrior.
Na siłę wyższą nie można powoływać się w przypadku zaniedbań, prowadzących do skutków przypadkowych i zamierzonych, a także wówczas, gdy państwo samo przyczyniło się do powstania siły wyższej.
Sprawa: USS Chattanooga.
Działanie w sytuacji zagrożenia (DISTRESS).
Bezprawność czynu państwa jest wyłączona, jeżeli jego autor nie miał innego wyjścia, w sytuacji zagrożenia, działając w celu ratowania życia swojego lub osób oddanych pod jego pieczę.
Przykład: naruszenie przestrzeni powietrznej Jugosławii.
Na tę okoliczność nie może się powołać państwo, które samo się przyczyniło do jej powstania.
Stan wyższej konieczności (NECESSITY)
Nie może być powoływany jako okoliczności wyłączająca bezprawność aktu, chyba że ten akt:
jest jedynym środkiem dla ochrony istotnego interesu państwa przed poważnym i bezpośrednim zagrożeniem
oraz nie narusza w poważny sposób interesów państwa, w stosunku do którego naruszone zobowiązanie przysługuje.
Przykład: sprawa Torrey Canyon.
Działanie w samoobronie - bezprawność aktu jest wyłączona również...
Dozwolone środki odwetowe.
Punkty 5 i 6 do samodzielnego opracowania.
Prawo międzynarodowe publiczne - wykład 12, 12.05.2008.
35
EP - all rights reserved ;)