Grzyby trujące

12.10.2010

J.Szajewski, M.Jankowski, K.Szułdrzyński

Choroby wewnętrzne pod redakcją A. Szczeklika i P. Gajewskiego, Medycyna Praktyczna, Kraków 2010

Większość grzybów trujących powoduje w krótkim czasie po spożyciu niezbyt nasilone dolegliwości żołądkowe:

• nudności,

• wymioty,

• ból brzucha.

Objawy takie występują też po spożyciu stosunkowo mało szkodliwych grzybów o działaniu prawie wyłącznie gastroenterotoksycznym: niektórych niejadalnych gatunków borowików, pieczarek, mleczajów, gołąbków i gąsek oraz tęgoskóra i olszówki. Wczesne objawy żołądkowo jelitowe pojawiają się też po spożyciu bardziej trujących grzybów o działaniu atropinopodobnym: muchomora czerwonego i plamistego. W przypadku grzybów powodujących poważniejsze zatrucia objawy żołądkowo jelitowe występują późno, kiedy już doszło do uszkodzenia wątroby lub nerek. Objawy są wtedy wynikiem uszkodzenia narządów, a nie bezpośredniego działania na przewód pokarmowy. Wymioty występujące w kilka godzin po zjedzeniu grzybów nie wykluczają spożycia przez chorego mniej trujących grzybów (często potrawy zawierają więcej niż jeden gatunek)

.

Chory może wcześnie wymiotować z powodu mało trującego składnika potrawy, w której był też np. muchomor sromotnikowy. Wskazówki jakie grzyby chory zjadł, może dostarczyć badanie mykologiczne popłuczyn żołądkowych (zarodniki grzybów).

Podstawowa zasada zapobiegania zatruciom grzybami, że nie należy zbierać grzybów mających białe lub pomarańczowo brunatne blaszki pod kapeluszem, nie zapobiega niesety wszystkim zatruciom grzybami, ale pozwala uniknąć najgroźniejszych – muchomorem sromotnikowym i zasłonakiem rudym.

1. Muchomor sromotnikowy

Muchomor sromotnikowy ma oliwkowozielonkawy kapelusz, białawy trzon wyrastający z postrzępionej pochwy i kołnierzyk na wysokości 2/3 trzonu. Równie groźne odmiany – muchomor wiosenny i muchomor jadowity różnią się od niego barwą kapelusza – odpowiednio żółtawą i białą. Zawierają 3 grupy toksyn: amatoksyny (amanityny α, β γ), falloidyny i fallolizyny. Najgroźniejsze są amatoksyny, zakłócają transkrypcję DNA. Nie ulegają zniszczeniu w procesie gotowania, marynowania lub suszenia.

Szybko wchłaniają się z przewodu pokarmowego. We krwi można je wykryć przez 36 h po spożyciu, a nawet później. Trwale wiążą się z wątrobą (powodują martwicę), słabiej z nerkami (uszkadzają cewki nerkowe). Nie są metabolizowane; 90% zostaje wydalone z moczem. Dawka śmiertelna amatoksyn 0,1–0,3 mg/kg. Spożycie jednego grzyba może być śmiertelne (40 g grzyba zawiera 5–15 mg amanityny α).

Obraz kliniczny i rozpoznanie

Objawy zatrucia:

1) objawy żołądkowo jelitowe, pojawiające się 8–12 h po spożyciu grzybów (działanie fallotoksyn) – nudności, wymioty, biegunka, czasem ze znaczną utratą wody i elektrolitów;

2) objawy ostrej niewydolności wątroby, pojawiające się później, niekiedy po przejściowej poprawie samopoczucia (uszkodzenie wątroby przez amanityny) – żółtaczka, jawna skaza krwotoczna, hipoglikemia, encefalopatia wątrobowa, śpiączka; niewydolność wątroby ujawnia się klinicznie zwykle po upływie >36 h;

3) objawy ostrej niewydolności nerek.

Badania pomocnicze:

1) badanie mykologiczne popłuczyn z żołądka i ew. kału na obecność zarodników muchomora;

2) badanie krwi – stężenia amanityny, elektrolitów, bilirubiny, glukozy, mocznika, kreatyniny; aktywność aminotransferaz, INR, gazometria krwi tętniczej.

Leczenie

1

. Dekontaminacja: płukanie żołądka (i podanie węgla aktywowanego) ma znaczenie terapeutyczne w pierwszych kilkudziesięciu minutach po spożyciu grzybów, natomiast płukanie wykonane później umożliwia tylko identyfikację mykologiczną. Niektórzy podają węgiel aktywowany co 4 h przez 36–48 h w dawce 20–50 g.

2. Odtrutka: stosuje się penicylinę G (ma wypierać amanityny z wątroby) i.v. 300 000–1 000 000 j./kg/d, skuteczność nieudowodniona.

3. Metody przyśpieszonej eliminacji: hemoperfuzja i plazmafereza nieskuteczne; MARS nie usuwa amanityn, ale bywa stosowany przez kilka dni, w krańcowo ciężkiej niewydolności wątroby, by dać choremu szansę na doczekanie przeszczepienia wątroby.

4. Leczenie ostrej niewydolności wątroby. Jedynym sposobem uratowania życia w ciężkiej niewydolności jest przeszczepienie wątroby (można wykonać w 4. dniu choroby).

2. Zasłonak rudy

Zasłonak rudy jest średniej wielkości grzybem o żółtawym cylindrycznym trzonie, pomarańczowobrązowym kaŹpeluszu, pomarańczowobeżowych blaŹszŹkach i żółtawym miąższu (ryc. 7-1E). Zawiera orelaninę – peptyd przekształcający się m.in. pod wpływem światła w nefrotoksyczne kortynaryny, uszkadzające komórki cewek nerkowych. Dawka toksyczna – 100–200 g świeżych grzybów.

Obraz kliniczny i rozpoznanie

Objawy zatrucia: występują po kilkudniowym okresie utajenia – nudności, wymioty, biegunka, ból i zawroty głowy, suchość w ustach i wzmożone pragnienie, ból mięśni, ból w okolicy lędźwiowej; po 7–14 dni – skąpomocz lub bezmocz wskutek ostrej niewydolności nerek.

Badania pomocnicze:

• stężenia elektrolitów,

• mocznika,

• kreatyniny

• i aktywność aminotransferaz w surowicy,

• gazometria krwi tętniczej.

Leczenie

1. Płukanie żołądka i podawanie węgla aktywowanego bezcelowe. Odtrutki nie ma.

2. Metody przyśpieszonej eliminacji nieskuteczne, ale hemodializy mogą być konieczne w okresie ostrej niewydolności nerek.

3. Leczenie objawowe: podtrzymuj podstawowe czynności ustroju i koryguj występujące zaburzenia

3. Piestrzenica kasztanowata

Piestrzenica kasztanowata ma krótki trzon i brązowy, kalafiorowaty, fantazyjnie powyginany kapelusz; mylona ze smardzem. Zawiera gyromitrynę, która drażni przewód pokarmowy, działa toksycznie na wątrobę i układ nerwowy, powoduje hemolizę. Właściwości trujące grzyba znacznie zmniejsza suszenie.

Obraz kliniczny i rozpoznanie

Objawy zatrucia:

• nudności,

• wymioty,

• ból i wzdęcie brzucha,

• biegunka, odwodnienie,

• zaburzenia elektrolitowe,

• ból i zawroty głowy,

• zaburzenia koordynacji ruchowej,

• drgawki,

• śpiączka,

• objawy niewydolności wątroby,

• skąpomocz.

Badania pomocnicze:

• morfologia krwi,

• stężenia elektrolitów,

• bilirubiny,

• glukozy,

• mocznika i kreatyniny

• oraz aktywność aminotransferaz w surowicy,

• INR,

• gazometria krwi tętniczej.

Leczenie

1. Dekontaminacja: płukanie żołądka ma znaczenie terapeutyczne tylko w ciągu 1 h po spożyciu grzybów, natomiast płukanie wykonane później umożliwia tylko identyfikację grzyba. Podanie węgla aktywowanego jest bezcelowe.

2. Odtrutka: witamina B6 i.v. (Vitaminum B6 Pliva) 25 mg/kg w ciągu 15–30 min, dawka całkowita 20–25 g.

3. Metody przyśpieszonej eliminacji: nieskuteczne.

4. Leczenie objawowe: podtrzymuj podstawowe czynności ustroju i koryguj występujące zaburzenia.

Źródło:

http://nagle.mp.pl/wpraktyce/show.html?id=55309