Renesans – synteza materiału

1. Informacje wstępne o epoce

1. Ramy czasowe.

2. Nazwa epoki.

3. Podłoże historyczne.

2. Światopogląd epoki.

1. Humanizm

2. Antropocentryzm

3. Reformacja- luteranizm, kalwinizm, anglikanizm, arianie.

3. Myśliciele renesansu – T. Morus, N. Machiavelli, Erazm z Roterdamu.

4. Nawiązania renesansu do starożytności.

5. Twórczość Mikołaja Reja.

1. „Żywot człowieka poczciwego”

2. „Krótka rozprawa między trzema osobami…”

6. Jan Kochanowski polski humanista – biografia poety.

7. Twórczość Jana Kochanowskiego

1. Pieśni- cechy gatunku, nawiązania do Horacego, dokładna znajomość min. 6 utworów
   ( ksero)

2. Fraszki- cechy gatunku, podział fraszek, problematyka min. 6 utworów

3. Treny- cechy gatunku, geneza, kompozycja trenów, kryzys światopoglądowy zawarty
   w trenach.

4. Tragedia- „Odprawa posłów greckich”- problematyka utworu.

8. Twórczość G. Boccaccio „Sokół” ( nowela z sokołem).

9. Twórczość F. Petrarki „Sonety do Laury”.

RENESANS – OPRACOWANIE EPOKI

RAMY:

Wlochy:
Początek: przełom XII i XIV w.
Koniec: XVI w.
Europa:
Początek: XV w.
Koniec: XVI w.

Renesans - Nazwę epoce dał późniejszy włoski malarz, architekt i pisarz, Giorgio Vasari. Nazwa ta miała wyrażać przeciwstawienie nowej epoki czasom średniowiecza. Termin ten oznacza powrót do starożytności, do sztuki i filozofii antycznej oraz odrodzenie człowieka i kultury. Z początku używano tej nazwy w znaczeniu odrodzenia państwa na wzór starorzymski, później dotyczyło to też literatury, filozofii i ideałów antycznych. Później znaczyło to również odnowę i rozwój ludzkości.

Odrodzenie - Z włoskiego renessaince. Odrodzenie literatury antycznej,ę ludzkości (renovatio hominis), przeszłości ,odnowienie,
podnoszenie się jej na wyższy poziom, odnowienie starożytności (renovatio antiquitais), odrodzenie przeszłości, dawnej wiedzy, kultury i sztuki antyku, programowo zapoczątkowane w XIV w.

Odkrycia geograficzne
-Johann Gutenberg: druk w 1450r.
konsekwencje: rozpowszechnienie sztuki drukarskiej i ideałów humanizmu, zmiana metod nauczania i wychowania,
-Vasca da Gama 1498r. droga do Indii,
-Krzysztof Kolumb 1492r. odkrycie Ameryki
-Magelan opłynięcie ziemi
-konsekwencje: zmiana ludzkiego myślenia, poznawanie nowych miejsc, rozwój handlu, rywalizacja, instytucja mecenatu,
-teoria heliocentryczna,

Cechy renesansu:

-zainteresowanie człowiekiem, nawrót i kontynuacja tradycji antycznych
-przekształcenie średniowiecznego stylu życia, na plan pierwszy wysunęło się zainteresowanie doczesnymi celami
-sztuka stała się laicką, jej celem było dostarczanie przyjemności, pożytku, miała uczyć i bawić
-dwujęzyczność sztuki
-nasilenie tendencji humanistycznych
-rozwój myśli racjonalistycznych
-laicyzacja nauk i form życia
-antropocentryczne zainteresowanie światem pozaziemskim
-stworzenie nowego ideału człowieka - zerwanie z ascezą i teocentrycznym poglądem na świat; człowiek staje w centrum badań i zainteresowań
-miernikiem poznania stał się rozum

.Przywołanie starożytności:

-tragedia renesansowa jako kontynuacja tragedii antycznej,
-zaczerpnięcie tematów ze starożytnej mitologii,
-powrót do łaciny klasycznej - "łaciny Cycerona",
-dewizą epoki hasło rzymskiego pisarza Tyrencjusza: "człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce",
-dążenie do przyjemności życiowych hasłem epoki,
-humanizm- prąd umysłowy rozwijający wiedzę o człowieku zawartą w starożytnej filozofii i literaturze,
-odrodzenie kultury antyku,
-Horacjanizm,
-powrót sztuki retoryki,
-powrót do epikureizmu i stoicyzmu,

HUMANIZM zapoczątkowany we Włoszech ruch umysłowy, który z czasm rozprzestrzenił się na inne kraje Europy. Przejawem humanizmu były studia nad klasyczną literaturą łacińską oraz uznanie założeń kultury starożytnej za obowiązujący wzorzec. W znaczeniu szerszym używa się terminu 'humanizm' od wieku XIX na określenie postawy filozoficznej, której głównym założeniem było przekonanie o nieograniczonych możliwościach rozwoju człowieka oraz jego rozumu. Humaniści odrzucili średniowieczny teocentryzm na rzecz antropocentryzmu, a poznanie praw rządzących światem i życiem człowieka uznali za naczelne zadania filozofii, nauki i sztuki. Humanizm przejawiał się zainteresowaniem filozofią, etyką, religią polityką, poezją, retoryką, gramatyką, które to dziedziny określano mianem studiów humanistycznych, czyli właściwych człowiekowi.


REFORMACJA zapoczątkowany w XVI wieku przez Marcina Lutra ruch religijny, postulujący reformę Kościoła katolickiego. Reformacja doprowadził do rozłamu chrześcijaństwa i powstania nowych wyznań.

LUTERANIZM zapoczątkowany przez Marcina Lutra odłam wyznaniowy jako główną tezę przyjął przekonaniem, iż do zbawienia człowieka potrzebna jest wiara i łaska wsparte Ewangelią, nie zaś dobre uczynki. Luter negował możliwość dostąpienia życia wiecznego przez płatne odpusty, krytykował nadużycia Kościoła katolickiego. Postulował powrót do Biblii jako do pierwotnego źródła wiary. Odrzucił tradycje Kościoła (m. in. sakrament kapłaństwa), uwalniając człowieka od autorytetu instytucji i wskazując mu bezpośrednią drogę do Boga. Dokonany przez Lutra niemiecki przekład Biblii przyczynił się do rozwoju języka narodowego.

KALWINIZM zapoczątkowany przez Jana Kalwina, był odłamem znacznie radykalniejszym od luteranizmu. Jego podstawowym założeniem była nauka o predestynacji, czyli przekonanie, iż człowiek przeznaczony został przez Boga do zbawienia lub potępienia. Teza ta unieważniała wszelkie starania człowieka, podejmowane w celu osiągnięcia życia wiecznego. Zakładane przez kalwinizm zbory rządziły się bardzo surowymi zasadami moralnymi.
Spory między odłamami reformacyjnymi a chrześcijaństwem i wynikające stąd wojny religijne oraz prześladowania próbowano łagodzić, nawołując do pokoju i współdziałania między różnymi odłamami wiary. Postawa taka, charakterystyczna zwłaszcza dla poglądów Erazma z Rotterdamu nosiła nazwę irenizmu (gr. eirene - pokój) i znajdowała wielu zwolenników wśród europejskich humanistów, a także pośród Polaków.

ARIANIE - Zwani też jako bracia polscy. Nurt ten rozwinął się w Polsce i był nurtem radykalnym bo głosił oprócz założeń religijnych również hasła społeczne. Arianie potępiali poddaństwo chłopów, głosili potrzebę wyrzeczenia się majątku. W połowie XVII wieku wygnano ich

ANGLIKANIZM - Nurt powstały w Anglii. Ruch ten powstał z natury politycznej i prywatnej. Henryk VIII chciał poślubić Annę Boleyn, a kościół katolicki zabraniał mu (odmowa rozwodu). Dlatego król Anglii sam mianował siebie zwierzchnikiem kościoła anglikańskiego i poślubił ukochaną, którą i tak skazał na ścięcie

ANTROPOCENTRYZM charakterystyczna dla renesansu tendencja filozoficzna, umieszczająca w centrum zainteresowania człowieka z jego wszelkimi potrzebami i możliwościami rozwoju. Antropocentryzm był jednym z założeń humanizmu.

JAN KOCHANOWSKI

Najwybitniejszy twórca renesansu, dbał o swój styl, formę uprawianych gatunków, artyzm języka i wszechstronną wiedzę, znał łacinę, grekę, hebrajski, studiował epokę starożytną (filozofię i sztukę) znał dzieła Erazma z Rotterdamu i innych mu współczesnych twórców nawiązywał do antyku min. w gatunkach literackich (pieśni, fraszki, dramat klasyczny, elegie) propagował starożytne filozofie i odwoływał się do twórczości Horacego podejmował motywy mitologii i literatury greckiej ,przetłumaczył psalmy Starego Testamentu (Psałterz Dawidów) uważał, że świat to jedna harmonia widział wielkie wartości natury i wsi, wielbi człowieka głosi epikureizm i stoicyzm.

Tren – gatunek poezji żałobnej, ukształtowany w starożytnej Grecji. Pieśń wyrażająca żal z
powodu czyjejś śmierci, rozpamiętująca czyny i myśli zmarłego, a także zawierająca
pochwałę jego zalet. W poezji greckiej treny pisał m.in. Pindar, a w rzymskiej –
Owidiusz. Kochanowski nadaje gatunkowi nowe cechy : jego treny są wspomnieniem
dziecka, a nie kogoś wybitnego, bohatera, i mówią wiele o przeżyciach tego, kto
rozpacza po stracie. Ponadto tworzy nieznaną dotąd formę cyklu trenologicznego .
Treny Jan Kochanowskiego to arcydzieło europejskiej poezji żałobnej, wzór i
inspiracja dla późniejszych twórców, począwszy od XVI wieku aż do współczesności
(w poezji dwudziestowiecznej były one wzorem m.in. dla Władysława Broniewskiego
w cyklu żałobnym Anka).
(NA KSERO 6 TRENÓW)

Fraszka - Z włoskiego słowa „frasca” co oznacza gałązka. Od frasche co oznacza bagatela, drobnostka. Jest to krótki utwór poetycki będący odmianą epigramatu, najczęściej żartobliwy i na błahy temat, dotyczy jakiegoś zdarzenia lub osoby, o charakterze anegdotycznym, zamknięty wyrazistą puentą stanowiącą wyostrzenie myśli lub konkluzje. Nazwę wprowadził Kochanowski w okresie renesansu. Fraszka renesansowa miała charakter głównie sytuacyjny, współczesna posługuje się chętnie kontrastem form językowych

- "Ku Muzom" - apel do Muz o zachowanie w pamięci potomnych własnych wierszy ("...niech ze mną za raz me rymy nie giną / Ale kiedy ja umrę, ony niechaj słyną!"). Motywy antyczne (Muzy, rosa ippokreńska), paralelizm składniowy i znaczeniowy (wersy zaczynające się od "jeslim", "jesli").

- "Na fraszki" - wyliczenie poszczególnych uciech życia dworskiego (pijaństwo, gry miłości) i końcowe ich zaprzeczenie: "Wy tedy, co kto lubi, moi towarzysze, / Pijcie, grajcie, kochajcie - Jan niech fraszki pisze!". Utwór rozpoczyna pytanie retoryczne, uniwersalizm podkreśla 3 os l. poj. w jakiej przemawia podmiot liryczny.

- "Na lipę" - fraszka czarnoleska. Podmiotem lirycznym jest uosobiona lipa z Czarnolasu, adresatem - strudzony gość. Idylliczna, arkadyjska natura dostarcza człowiekowi różnych po-żytków, zaś życie zgodne z nią daje ludziom ukojenie, beztroskie bytowanie i szczęście (wyraz epikurejskich przekonań poety). Kunsztowna budowa: - epitety (poetyckie: "rozstrzelone cienie", "wonny kwiat", "słodki sen"; potoczne: "pracowite pszczoły", "chłodne wiatry"), - wyszukane, odwołujące się porównanie (2 ostatnie wersy).

- "Do gór i lasów" - utwór autotematyczny, rodzaj lirycznej biografii., spojrzenie poety na własne życie w momencie przenosin do Czarnolasu. Apostrofa do stron rodzinnych, następnie zwięzłe, czasem ironiczne ("przypasany do miecza rycerz") wyliczenie kolei życia (podróże, studia, pobyt na dworze, funkcje kościelne). Skontrastowane pytania retoryczne odnoszące się do przeszłości i przyszłości, wskazują nieprzydatność doświadczeń w oborze nowej drogi ży-ciowej. Epikurejska pointa: "Śrebrne w głowie nici, / A ja z tym trzymam, kto co w czas uchwyci".

- "Na dom w Czarnolesie" - pochwała domu jako podstawowej wartości życia ludzkiego, Arkadii spokoju i radości. Etyczny program życia szczęśliwego: zdrowie, sumienie czyste, "pożywienie ućciwe", ludzka życzliwość, "obyczaje znośne", "nieprzykra starość". Interesują-cy kontrast między skromnością "gniazda ojczystego" a zbytkiem "pałaców marmurowych".

- "Na zdrowie" - jedyna fraszka napisana pieciozgłoskowcem, co nadaje jej bardzo wyrazisty rytm. Kontrastujące zestawienie prawdziwej wartości jaką stanowi zdrowie z pozorną warto-ścią przedmiotów martwych (perły, kamienie szlachetne), przemijalnością młodości i urody oraz zaszczytów (dostojeństw i stanowisk).

- "Raki" - dowcip (tytuł wskazuje na rodzaj wiersza - zabawy poetyckiej, który można czy-tać w dwojakiej kolejności wyrazów: od strony lewej do prawej i odwrotnie). Tu wiersz czyta-ny tradycyjnie jest pochwałą kobiety ("Folgujmy paniom, nie sobie, ma rada"), odwrotnie - jej naganą ( "Rada ma: sobie, nie paniom, folgujmy"). Podwójny rym: wyrazów początkowych i końcowych w każdym wersie.

Odprawa posłów greckich” Jana Kochanowskiego to tragedia, która opiera się na jednym z motywów antycznych – początku wojny trojańskiej. Sam tytuł „odprawa” nie oznacza tu „odesłania”, ale „zajęcie się posłami”, „załatwienie sprawy”. Kochanowski skupił się zatem w swoim dramacie na politycznym aspekcie zagrożenia konfliktem zbrojnym, które funkcjonuje tutaj w formie uniwersalnej wizji modelu państwa znajdującego się w stanie kryzysu.


MIKOLAJ REJ

„Zywot człowieka poczciwego”
Jest to utwór parenetyczny czyli propagujący pewien typ osobowości, który ma być wzorem cnót dla czytelników współczesnych autorowi. W tym przypadku ideałem jest szlachcic, właściciel dóbr ziemskich, wiodący prawy i spokojny tryb życia. Rej podaje wiele pouczeń jak wychowywać młodego człowieka. Autor kładzie nacisk na wiek dojrzały. Według niego szlachectwo to nie tylko powód do chwały i wyróżnienie, ale obowiązek, który nakłada człowiekowi herb , powinność wobec ojczyzny i szereg cnót. Rej pokazuje to prezentując też scenki negatywne. Wyśmiewa naśladowców obcej mody, pretensjonalność i snobizm szlachciców zapatrzonych na inne kraje. Proponuje on szlachcicowi spokojny tryb życia w posiadłości wiejskiej, korzystanie z wszelkich dóbr, jakie przynoszą kolejne pory roku (zbiór owoców jesienią, rybołóstwo, a zimą polowania...). Rej nie stroni od analizowania kwestii życia człowieka (dobór małżonków, praca, rozrywka, obowiązki obywatelskie). Poczciwy ziemianin prowadzi pogodny tryb życia, nie boi się starości ani śmierci. [stoicyzm - spokój, umiar, cnotliwe życie w zgodzie z naturą i rozumem, rozplanowanie bez zbytnich namiętności][epikureizm: nie zakazuje on pełnego korzystania z dóbr natury i wsi, namawia do czerpania rozrywek, przyjemności wynikające z życia zapobiegliwego i gospodarnego człowieka poczciwego.

Krotka rozmowa miedzy 3 osobami…”
W utworze "Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem, a Plebanem" widać troskę autora o sprawy kraju. Wyraża się ona w krytyce poszczególnych stanów, organizacji państwa, sądownictwa, starosty, sejmu , wojskowości. Rej krytykuje te stany, które mają wpływ na kształt i rządy w Rzeczypospolitej. Szlachtę obwinia o hazard, zbytki, prywatę, rozrzutność, obojętność wobec ojczyzny. Duchownym zarzuca chciwość, zaniedbanie obowiązków duszpasterskich, świecki, bogaty tryb życia, zepsucie instytucji Kościoła. Najmniej winny jest wójt (biedny, wystraszony, wyzyskiwany przez obie warstwy), który kwituje dysputę "Ksiądz pana wini, pan księdza, a nam prostym zewsząd nędza..."

MYŚLICIELE RENESANSU:

Erazm z Rotterdamu (1467 – 1536) – najwybitniejszy przedstawiciel humanizmu chrześcijańskiego; znawca starożytnych języków, uczony, filolog, pisarz, teolog. Wydał krytyczny przekład Nowego Testamentu. Występował przeciwko średniowiecznej scholastyce. Nigdy nie zrzekł się katolicyzmu, jednak ostro piętnował nadużycia w Kościele. Napisał Rycerstwo chrześcijańskie a żywot duchowny w 1502 r. (przekład polski wydano w 1558 r.), w którym zasady pobożności porównał do sztuki życia wewnętrznego. Nawoływał do zgody między narodami. Głosił potrzebę jedności świata chrześcijańskiego, czym naraził zarówno Kościołowi, jak i reformacji. Stanowisko to nazywamy irenizmem (od gr. eirene – pokój, pochwała pokoju).
Erazm opowiadał się też przeciwko ślepemu naśladownictwu starożytnej stylistyki (np. Cycerona). Występował przeciwko Lutrowi w dziele O wolnej woli. Uważał, iż człowiek jest z natury dobry, zło pochodzi z niewiedzy. Jednocześnie potępiał on pychę i próżność uczonych w utworze Pochwała głupoty z 1509 r. Myśliciel z Rotterdamu nie stworzył obozu, stronnictwa czy wyznania. Jego poglądy podzielała głównie elita intelektualna epoki, ale miał też licznych wrogów. Dzieło Erazma znalazło silny oddźwięk na ziemiach polskich. Erazm z Rotterdamu utrzymywał częste kontakty korespondencyjne z Polakami. Jego bibliotekę wykupił w ramach mecenatu Jan Łaski (młodszy), pozostawiwszy ją Rotterdamczykowi w użytkowanie. Po śmierci uczonego Andrzej Frycz Modrzewski jeździł po ten księgozbiór do Bazylei.

Tomasz Morus żył w latach 1478 – 1535. Autor Utopii, w której zawarł wizję państwa idealnego. Członek brytyjskiej Izby Lordów. Uznany przez Kościół katolicki za świętego. Patron polityków. Skazany na ścięcie przez króla Henryka VIII, ponieważ nie uznał jego małżeństwa z Anną.

Niccolo Machiavelli żył w latach 1469 – 1527. Pisarz, dyplomata, historyk. Autor Księcia. Jego doktryna polityczna uzasadniała przemoc, podstęp, gdy służyło to interesom kraju. Dobro publiczne jest ideałem, który uzasadnia, by „cel uświęcał środki”. Władca z Księcia ma być jednocześnie lwem (siła, odwaga) i lisem (spryt, przebiegłość). Człowiek jest z natury zły. Cechuje go obłuda i chciwość. Taka postawa to tzw. Makiawelizm

Twórczość G. Boccaccio „Sokół” ( nowela z sokołem).

G. Boccaccio- Był nieślubnym dzieckiem toskańskiego kupca i jego kochanki pochodzącej z Certaldo bądź Florencji. Dzieciństwo spędził we Florencji, od piętnastego roku życia przebywał w Neapolu, gdzie niezbyt chętnie studiował prawo i handel, co uznał za czas stracony. Jednak to właśnie w tym czasie poznał Francesca Petrarkę, zbliżył się do literatury i kultury antycznej. Szczególnie umiłował Tacyta i Liwiusza.

Przykładowe utwory:

• Łowy Diany (przed 1334) – poemat tercyną.

• Opowieść o nimfach z Fiesole (1344-1346) – niedługi poemat oktawą.

• Filostrato – poemat oktawą.

• Filocolo (do 1366) – opowieść prozą.

• Tezeida o zaślubinach Emilii (1339-1340) – poemat oktawą w dwunastu księgach.

• Komedia o florenckich nimfach

„SOKÓŁ”- streszczenie

Bogaty szlachcic Federigo chcąc zdobyć miłość Monny Giovanny stracił cały majątek. Zamieszkał na wsi z sokołem, który był jego jedynym źródłem utrzymania.
Po jakimś czasie mąż Monny umarł, a ona unikając plotek przeniosła się na wieś, tam gdzie Federigo. Syn kobiety zakolegował się z Federigiem. Bardzo podobał się mu jego sokół. Pewnego dnia chłopiec zachorował. Powiedział zdesperowanej matce, że gdyby miał sokoła Federiga to na pewno by wyzdrowiał. Zmartwiona matka, myśląc że nie ma wyboru, wybrała się z towarzyszką do sąsiada. Federigo nie spodziewał się że odwiedzi go jego pierwsza miłość. Chcąc ugościć ją godnie zabił i upiekł sokoła na obiad. Po uczcie Monna wyjawiła w jakim celu przyszła. Załamany Federigo upadł na ziemię i zaczął płakać wyjawiając co zrobił ze zwierzęciem. Po kilku dniach syn Manny zmarł.
Rodzina chciała aby kobieta wyszła za mąż za bogatego mężczyznę. Ona lecz wyszła za Federiga, bo woli mieć męża bez majątku niż majątek bez męża.

Petrarca, Petrarka, Francesco (1304-1374), jeden z najwybitniejszych pisarzy włoskich i europejskich, uwieńczony laurem poetyckim (poeta laureatus) na rzymskim Kapitolu 1341. Dzieciństwo spędził we Włoszech, młodość w południowej Francji, następnie odbył szereg podróży, nawiązując stosunki z wieloma wybitnymi ludźmi epoki we Włoszech i za granicą.

Zbiór „Sonetów do Laury”- (lub inaczej „Canzoniere”) obejmuje 366 utworów. Całość dzieli się na dwie części. Pierwsze 263 liryki pisane są „na cześć Madonny Laury żywej”, kolejne – „na cześć Madonny Laury umarłej”. Sonety Petrarki to liryczna opowieść o wielkiej, niespełnionej miłości. Możemy zakładać że piękna muza poety istniała naprawdę. Podmiot liryczny podaje dwie ważne daty dotyczące jej życia. Jedna z nich wyznacza moment pierwszego spotkania z ukochaną: „Rok tysiąc trzysta dwadzieścia i siedem, / Dzień szósty kwietnia o rannej godzinie / Wszedłem w labirynt, dotąd nie wyszedłem.” Kolejna wskazuje dokładnie na moment śmierci Laury: „Bo w roku tysiąc trzysta czterdziestym i ósmym / Roku, szóstego kwietnia, ranną porą / Duchowe siły z tego ciała uszły.” W sonetach nie znajdziemy jednak opisów jakichkolwiek wydarzeń, spotkań (prócz tego pierwszego), rozmów, (podmiot liryczny „rozmawia” jedynie ze zmarłą Laurą) czy potajemnych schadzek.

"Makbet" - motywy działania bohaterów Szekspira. Portret psychologiczny Makbeta. Istota tragizmu szekspirowskiego. Cechy tragedii szekspirowskiej.

Cechy tragedii szekspirowskiej

W dziedzinie rozwoju form dramatycznych Szekspir zapisał się jako twórca nowożytnego teatru. Wprowadził bowiem innowacje, odstępując od zasad tragedii klasycznej. Są to:
-złamanie zasady trzech jedności. W "Makbecie" nie została zachowana jedność miejsca-akcja rozgrywa się w komnatach pałacowych, na leśnej polanie, na polu bitwy. Nie zachodzi tu także oszczędność czasu. Można powiedzieć, że akcja jest wielowątkowa: temat walki dobra ze złem, walka o władzę, przemiana psychiki postaci, udział istot fantastycznych w toku akcji,
-Szekspir odstąpił też od zasady, że na scenie mogło znajdować się najwięcej trzech aktorów. Wprowadził sceny zbiorowe (scena przedstawiająca ucztę na zamku),
-rezygnacja z zasady decorum, czyli odpowiedniości. Szekspir wprowadza do swoich utworów humor (scena z Odźwiernym),wątki tragiczne występują obok komicznych,
-zmienność charakteru postaci (Makbeta na początku utworu cechuje swojego rodzaju łagodność, uległość wobec Lady Makbet. Następnie jego uczucia narastają: ambicja, żądza władzy, strach. Z kolei Lady Makbet na początku jawi się jako kobieta silna psychicznie, zdaje się być motorem działań. Potem, jakby nie mogąc unieść ciężaru zdarzeń, popada w obłąkanie,
-wprowadza podział na akty i sceny,
-eliminuje chór, na jego miejsce wprowadza wielkie monologi bohaterów,
-wprowadzenie osób i wątków baśniowych (wiedźmy, które przepowiadają przyszłość Makbetowi).

Portret psychologiczny Makbeta

Szekspir dokonuje wnikliwego studium psychologicznego głównego bohatera, który ogarnięty żądzą władzy, przejdzie znamienną ewolucję wewnętrzną - od szlachetnego, prawego człowieka wiernego rycerskiemu etosowi, do cynicznego zabójcy króla i pozbawionego skrupułów moralnych władcy Szkocji. Poznajemy Makbeta jako wzór rycerza- odznaczony męstwem na polu bitwy, pogromca buntu przeciwko szkockiemu królowi Dunkanowi. Makbet usłyszy od wiedźm przepowiednię, która zaważy na całym jego późniejszym życiu. Dowie się, że czeka go nagroda za zwycięstwo nad Norwegami, a w przyszłości korona. Gdy sprawdziła się pierwsza część przepowiedni, w duszy Makbeta rodzi się myśl o zdobyciu tronu. Zaledwie zrodzone w jego duszy ambicje zostają jednak "wyciszone" głosem sumienia (władca Szkocji przecież żyje).Niemałą rolę w momentach wewnętrznej rozterki Makbeta odegrała Lady Makbet- podsyciła w swym mężu namiętne pragnienie władzy, do której najszybszą drogą było zabójstwo. Królobójstwo stało się pierwszym ogniwem w łańcuchu dalszych zbrodni nowego władcy. Makbet zasiada na tronie, ale cały czas obawia się, że jego władza jest niepewna i zagrożona. Kierowany strachem o utratę tronu będzie zabijał świadków swojej zbrodni, a potem wszystkich co mogą do tronu pretendować (tak zginie Lady Makduf i jej maleńkie dzieci, Banko). Z biegiem czasu Makbet ulega procesowi całkowitej autodestrukcji oraz degradacji psychicznej i moralnej (sumienie zupełnie zanikło). Zupełnie zanikły w nim ludzkie uczucia - staje się zimny, cyniczny, obojętny wobec choroby i śmierci żony. Śmierć zadana mu z ręki Makdufa (pojedynek) staje się ostatecznym i sprawiedliwym kresem jego losu.
Szekspir - doskonały znawca ludzkiej psychiki- wnikliwie analizuje poszczególne stadia wewnętrznych przeobrażeń bohatera (początkowo skrupuły, obawy, wyrzuty sumienia aż do całkowitej utraty moralnego instynktu, okrucieństwa, tyranii, odczłowieczenia). Szekspir zagłębia się w psychikę swego bohatera, ukazuje jego przemianę, podatność na wpływy zewnętrzne, wreszcie obsesję w jaką popada ( Makbet po śmierci żony powie: "Życie jest cieniem ruchomym jedynie, jest bajką opowiedzianą przez głupca"). W psychice Makbeta toczy się ciągła walka między dobrem a złem, zbrodnią a czystym sumieniem. Ciekawy proces przeobrażeń zachodzi u Lady Makbet (mimo iż była kobietą bezwzględną i pozbawioną skrupułów nie potrafiła udźwignąć ciężaru zbrodni- nadworny lekarz określa jej obłęd jako "chorobę duszy"). Szekspir na podstawie swoich bohaterów ukazuje, że nieetyczna postawa człowieka rodzi reakcję w nim samym i obraca się przeciwko niemu, ponieważ jest sprzeczna z naturalnym porządkiem moralnym. Tak więc bohater Szekspira staje się potwierdzeniem tezy, że studiowanie człowieka jest próbą zgłębienia tajemnicy o nim.


Motywy działań bohaterów Szekspira

W duszy Makbeta, po usłyszeniu przepowiedni, rodzi się myśl o zdobyciu tronu. Makbet pragnie władzy. Pozostaje pod wpływem proroctwa, w jego umyśle pojawia się niepokój i pierwsze plany, prowadzące do zrealizowania usłyszanych słów. A zatem machinę zła rozpętały siły nadprzyrodzone. Rozerwanego wewnętrznie, ambitnego Makbeta do czynu nakłania żona, która podsyciła w swym mężu namiętną chęć władzy (to ona pomogła dokonać wyboru, czy przepowiednia sama się spełni, czy należy jej w tym pomóc). Makbet i jego żona to postacie ambitne, które jednak swą ambicję źle rozumieją i źle wykorzystują. Obie postacie łączy ogromne pragnienie władzy, zaspokojenie swojej ambicji i dokonanie pierwszej zbrodni. Podobnie źródłem czynów obu postaci jest ich charakter i niewłaściwie ukształtowana psychika, żądza władzy, tyrania, zaspokojenie osobistych pragnień. Po zdobyciu tronu Makbet kieruje się strachem, dlatego zabija kolejnych świadków swej zbrodni. Ogarnięty absolutną namiętnością, narusza ustanowione przez Boga odwieczne prawa świata, wchodzi na drogę zbrodni, z której nie ma już odwrotu.

Istota tragizmu szekspirowskiego

Bohater Szekspira jest bohaterem tragicznym. W jego myślach rozgrywa się ciągły konflikt wewnętrzny. Początkowo wydaje nam się naturą wrażliwą, poddaną całkowicie wpływom demonicznej żony. Bez jej zachęty nie dokonałby zapewne pierwszej zbrodni, która pociąga za sobą kolejne morderstwa. Został uwikłany w machinę zła nie z własnej woli, ale pod wpływem sił nadprzyrodzonych. Do swej ostatniej walki, w której ponosi klęskę, staje osamotniony i wówczas możemy dojrzeć w nim prawdziwego bohatera tragicznego.
Tragizm Szekspira to również ukazanie presji winy na człowieka, wyrzutów sumienia, konfliktów wewnętrznych rozgrywających się w myślach bohaterów ( Lady Makbet staje się lunatyczką, ma wizje i omamy, widzi na swoich rękach krew). Bohaterowie Szekspira ponoszą klęskę totalną (Lady Makbet popada w obłęd i umiera, osamotniony Makbet ginie w pojedynku).

MIŁEJ NAUKI W NIEDZIELE WIECZOREM xD