Filozofia odpowiedzi

1.Cztery żywioły- pierwotne podstawowe pierwiastki wg Arystotelesa to: ogień (suchy, ciepły), woda, powietrze (ciepłe i wilgotne), ziemia (zimna, sucha)
dylemat- ?

2. Tales z Miletu- pramaterią jest woda; wysnuł ten wniosek na podstawie potocznych obserwacji, według których woda jest ośrodkiem życia, z wody wywodzi się życie, a dzięki temu, że zmienia stany skupienia - występuje w każdej formie. Według Talesa, świat jest wieczny i wyłonił się z pramaterii.

3. Jońska filozofia przyrody – reprezentuje archaiczny, grecki materializm żywiołowy zapoczątkowany przez Talesa z Miletu około VI-IV wieku p.n.e. Podjęła pierwsze niemitologiczne, racjonalne próby wyjaśnienia natury (physis), będące punktem wyjścia dla rozwoju filozofii i nauki europejskiej. Ci filozofowie zastanawiali się generalnie, z czego powstał świat i w jaki sposób jest zbudowany.

- w tym okresie Grecy uważali czas za cykliczny, nie znali pojęcia początku i końca

- wąż pożerający własny ogon – pod wpływem czasu wszystko ulega zniszczeniu

-Świat ma jednorodną, materialną strukturę, jest zbiorem konkretnych ciał. Początkiem i zasadą świata, a zarazem właściwą naturą rzeczy jest przenikająca wszystko, wieczna pramateria (prasubstancja, prapierwiastek, pierwotny żywioł), która ulegając nieustannej przemianie - ożywia i różnicuje byt. Na tej zasadzie z jedności (pierwotnego żywiołu) powstaje różnorodność.

-Badania filozoficzne polegały na poszukiwaniu początku-zasady (arche) natury. Arche jest stałe i niezmienne, nie podlega niszczącej roli czasu.

4. Według Heraklita świat jest wieczny i odwieczny – nie stworzył go żaden bóg.
Heraklit dużo uwagi poświęcił etyce: jego zdaniem mądrość polega na poznaniu logosu i myśleniu zgodnym z jego prawami. Pracował subiektywnie analizując swoją twórczość, krytykował m.in. poznanie zmysłowe. Pisał o mądrości mędrca i tłumu. Kosmogonia Heraklita opiera się na zasadzie konieczności (logosu). Zasada ta stanowi syntezę przeciwieństw. Nie jest jednak pełną ogólnością, Logos to, co prawda prawo i wiedza o świecie, ale również fizyczna szczególność (ogień).

5. PARAMIDES
- Parmenides zrywa z badaniem rzeczywistości przy pomocy zmysłów i idzie w kierunku rozumowego myślenia

- „byt jest, niebytu nie ma” – istnieje wyłącznie byt

- zmysły nas łudzą, ważniejsze są wnioski wynikające z logicznego myślenia

  Konsekwencje myślenia Parmenidesa:

- byt jest jeden, nie istnieje granica między bytami

- byt jest jednorodny

- byt jest niezmienny i wieczny (istnieje poza czasem)

- w tej koncepcji nie ma miejsca na bogów

- byt jest doskonały, bo nie podlega niszczącej roli czasu

- byt jest ciągły, nieruchomy i niezmienny

6. EMPEDOKLES – twórca koncepcji czterech żywiołów

- Empedokles starał się pogodzić budzący zbyt wiele kontrowersji monizm eleatów z codziennymi obserwacjami.

-Zajmuje stanowisko pośrednie między Parmenidesem, według którego byt jest jeden i niezmienny, a Heraklitem, głoszącym totalną zmienność bytu

- zasada bytu (arche) jest czworaka i tworzą ją cztery korzenie, nazwane później żywiołami, elementami lub pierwiastkami.

- Empedokles wprowadził dwa elementy czynne: miłość i waśń. Również i elementy czynne są wieczne.

- oddzielenie pojęcia siły od materii – stała się ona czymś biernym, co kształtowane jest przez zewnętrzną w stosunku do niej siłę.

-Empedokles przystąpił do wyjaśniania świata i dokonujących się w nim przemian.
ANAKSAGORAS

-Anaksagoras zradykalizował myśl Empedoklesa wskazując na istnienie nieskończenie wielu pierwiastków.

Te jednak nie mogły wytworzyć rzeczy z własnej mocy, początkowo znajdowały się w bezwładnej mieszaninie.

-Katalizatorem powstania rzeczy stał się ruch, ruch natomiast został spowodowany przez znajdujący się poza światem umysł. Zatem to umysł czy też duch jest zasadą, z kolei pierwiastki jedynie budulcem.

7. Dzięki Anaksymandrowi (z Miletu) pojawia się w miejsce przyrody pojęcie „natury”, czyli tego co jest w niej od początku, jest i będzie.

• Wyraz natura oznaczał u Greków prawo które rządzi zjawiskami, ogólną zasadę, ład kosmiczny. Zjawiska są dostępne zmysłom, natura jest ukryta, trzeba jej szukać, zjawiska są różnorodne, przypadkowe, natura jest jedna, konieczna.

• Przyroda powstaje z bezkresu (apeiron) poprzez wyłanianie się przeciwieństw, których przyczyną jest wieczny ruch.

• U Heraklita nie ma bytu jest tylko zmiana i stawanie się

8. LEUCYP - Myśl Leucypa kontynuował jego uczeń Demokryt z Abdery. Poglądy ucznia i mistrza były na tyle bliskie, że wobec niedostatku źródeł trudno ocenić dokładnie wkład Leucypa w rozwój filozofii atomistycznej.

DEMOKRYT – najważniejszy atomista

Atomos – niepodzielny

- pierwszy dojrzały system filozofii materialistycznej

- prawdziwe poznanie wychodzi od zmysłów, ale da się osiągnąć tylko umysłem, który odróżnia złudne własności zmysłowe, od właściwej poza nimi leżącej istoty

- atomy niewidzialne dla człowieka, niepodzielne, poruszające się w próżni

- każdy człowiek wynikiem przypadkowego połączenia się atomów

- był podejrzewany przez mieszkańców Abdery o szaleństwo – stąd „śmiejący się filozof”

- byt to cząsteczki (atomy) pozostające w ciągłym ruchu

- atomy mają różny kształt i wirują w próżni – z ich różnorodnych połączeń powstają wszelkie obiekty, w tym ludzie, a nawet dusza

- Najdelikatniejsze, najgładsze atomy tworzą duszę, która wskutek tego może przenikać całe ciało, jednak jest materialna i podlega rozkładowi. Atomy duszy rozsiane są w powietrzu i człowiek wciąga je wraz z oddechem

- Najważniejszym dobrem jest tzw. eudaimonia, czyli stan szczęśliwości polegający na wewnętrznym spokoju i pogodzie ducha

11. Arystoteles:
-dusza myśląca to rozum odpowiedzialny za aktywność duchową
-człowiek osiąga dobro i szczęście gdy postępuje zgodnie z tym, co rozum podpowiada duszy
-poznanie prawdziwe jest możliwe tylko dzięki rozumowi
-poznanie zmysłowe jest poddawane krytycznemu osądowi rozumu

12. Filozofia z greki znaczy ,,miłość mądrości” w czym mądrość należy rozumieć jako zainteresowanie światem, próbę pozyskania o nim wiedzy, zachodzącymi zjawiskami oraz dążenie do wykorzystywania nabytej wiedzy. Zanim Grecy zajęli się filozofią wcześniej mieli system wierzeń religijnych, który miał charakter emocjonalny.
- siły przyrody i zjawiska ulegały personifikacji, w ten sposób powstawały mity obserwujące tajemnice świata i życia ludzkiego
-nowe znaczenie filozofii nadał Pitagoras, uznając że jest ona wiedzą o bycie, oddzielając od niej wiedzę o zjawiskach – to co jest zmienne.
-Arystoteles z pierworodnego znaczenia filozofii wyodrębnił: ,, o bycie jako takim” i ,,sztuka dla wielu”
- sławiona przez greków mądrość sprowadzała się do umiaru i rozsądku ,, umiar jest najlepszy” , ,,znaj stosowną chwilę”,

13. Poglądy Pitagorasa i Pitagorejczyków
-dusza może się wyzwolić od ciała
-wiara w nieśmiertelność
-dusza istnieje oddzielnie od ciała i jest nieśmiertelna
-liczba jest zasadą wszelkiego bytu, wielkością przestrzenną i formą wszechświata
-wprowadził terminy takiej jak: parabola, hiperbola, elipsa, system dziesiętny, tabliczka mnożenia, liczby parzyste i nieparzyste

- ziemia jest kulą (krąży wokół ognistego słońca
-wszechświat jest arcydziełem ładu i regularności (kosmos- znaczy porządek, piękno, harmonia)

15. SOFIŚCI– V w p.n.e.

- wielość filozoficznych idei rodzi kryzys

- względność prawdy

- Czy istotnie powinniśmy ufać zmysłom?

- pojawia się typ myślenia krytycznego i samokrytycznego

- sofiści – wędrowni nauczyciele – polityka, filozofia, retoryka, etyka

- sofistyka – udowadnianie czegoś, co niekoniecznie jest prawdą

16. Poglądy Sokratesa i Sofistów
SOKRATES - (469-399 p.n.e.)

- stał na stanowisku intelektualizmu etycznego, uznając, że prawdziwa wiedza o tym, co słuszne i sprawiedliwe, zawsze prowadzi do cnoty, ta zaś jest warunkiem dobra i szczęścia.
-Twierdził, w przeciwieństwie do sofistów, że istnieje powszechna i obiektywna prawda.
-Wyrocznia w Delfach obwieściła, że jest on najmądrzejszym człowiekiem na świecie, choć Sokrates uważał, iż "wie, że nic nie wie".
-Stosował dwie metody: elenktyczną, polegającą na zbijaniu w dyskusji też przeciwnika poprzez doprowadzanie jego wywodów do absurdu, i majeutyczną (jak twierdził, odziedziczył ją po matce, która była położną)
- uważał, że sam niczego nie wie, ale dyskutując pozwala, aby w rozmówcy "narodziła się" wiedza, co jest możliwe, ponieważ każdy człowiek ma w swym umyśle wiedzę wrodzoną

-Sokrates jest centralną postacią dla starożytnej filozofii greckiej. Dokonał bowiem całkowitej reorientacji zainteresowań filozoficznych z physis (filozofia przyrody), na człowieka wyposażonego wduszę (psyche).
– potraktował on człowieka z jego życiem wewnętrznym jako odrębny od natury kosmos – jedyny, który warto badać.
-Sokratejskie hasło, by "poznać samego siebie", wskazywało, że należy odejść od problematyki jońskiej filozofii przyrody i zwrócić się ku problematyce antropologicznej i etycznej.

18. PLATON 427 p.n.e. żył około 80 lat

• Powołał do życia szkołę filozofów Akademie

• Kontynuował rozważania Sokratesa dotyczące dobra, cnoty, duszy i próbował je zdefiniować. Doszedł do wniosku że oprócz rzeczy przemijających istnieją również byty niezmienne, niematerialne i wieczne i to do tych bytów, a nie do rzeczy odnoszą się pojęcia. To te byty będące przedmiotem pojęć ogólnych nazywał ideami.

• rzeczywistość składa się z świata rzeczy odbieranych zmysłami oraz świata idei istniejącego poza czasem i przestrzenią – poznawanych przez pojęcia czyli rozumowo

• świat realny jest odwzorowaniem świta idealnego.

• Idee są obiektywne, niezmienne istnieją poza świadomością, niezależnie od nas – idealizm obiektywny

• Ilość idei jest nieskończona – najważniejsza jest idea dobra (utożsamiana z Bogiem), która umożliwia poznawanie prawdy o bycie

• Poszukując metod poznawania idei stwierdził, że metody empiryczne są niewystarczające, a prawdziwa jest dialektyka czyli badanie przyczyn, celu zjawisk i logicznych zależności miedzy nimi.

• Nawiązując do Sokratesa poruszał znaczenie cnoty jako dzielności i szlachetności duszy, każdej jej części odpowiadał określony rodzaj cnoty: cnotą rozumu jest mądrość; -popędliwości – męstwo; pożądliwości – panowanie nad samym sobą umiarkowanie. Te 3 cnoty podporządkowane są czwartej – sprawiedliwości (cnoty kardynalne)

• Realizacja cnót prowadzi duszę do stanu równowagi i harmonii.

• Czynnikiem wspomagającym dążenie do prawdy i dobra był EROS . Miłość podąża ku temu co piękne i dobre. Miłość wznosi człowieka ponad doczesny materialny świat i pozwala osiągnąć prawdziwe, wieczne, niezmienne wartości

• Platon poszukiwał idealnego ustroju państwowego realizującego dążenie człowieka do doskonałości odraz realizującego Idee Dobra

21.Dylemat platoński
Dylemat ten wynikał z rozważań nad znaczeniem pojęcia bytu. Podstawą systemu Platona było przyjęcie, że prawdziwy wieczny byt to idee, a rzeczywistość materialna jest jedynie odbiciem wiecznotrwałych, niezmiennych idei. Zdaniem Platona, relacja między światem idei a światem rzeczywistym jest podobna do relacji prawdziwych przedmiotów i ich odbić w mętnym świetle. Świat idei Platon wyobrażał sobie niemal "namacalnie". Świat ten składał się z nieskończonej liczby idealnych i doskonałych obiektów. Obiekty te są "wieczne", co znaczy, że nie były nigdy stworzone, ani nie mogą ulec zniszczeniu. Idee tworzą hierarchię – najwyższą ideą jest idea dobra, obdarzająca inne idee bytem i poznawalnością. Naczelnymi ideami u Platona były: dobro, piękno i prawda. Idea była dla Platona piątym i ostatnim etapem, który należy przejść, żeby osiągnąć doskonałość. (Generalnie w tym dylemacie chodzi o rozdźwięk między tym co dostrzegają nasze zmysły, a ty co jest wg Platona prawdziwe czyli ideami. Co innego empirycznie odbieramy zmysłami, a co innego jest dobre i prawdziwe).
Dylemat Konstytucyjny:
Dylemat Konstytucyjny polega na tym że według preambuły mamy być wolnym demokratycznym i laickim krajem, a bodajże punkt 25 przypomina nam że mamy być Katolikami, zatem mamy do czynienia według pana Paradowskiego z Autorytaryzmem. Dodatkowo możemy walnąć tezę właściwie że skoro preambuła głosiła iż każdy jest równy i ateista i Katolik, po czym później jednak jest uznawane w Konstytucji że to jednak chrześcijanizm i chrześcijanie są równiejsi...noto znowu szkopuł.

26/27. ARYSTOTELES 384 p.n.e. żył 63 lata uczeń Platona

• Zostawił pisma logiczne, z zakresu fizyki, biologii, filozofii, etyki, polityki, retoryki i poetyki

• Był nauczycielem Aleksandra Wielkiego

• Założył szkołę Likejon – nauczyciele i uczniowie byli perypatetykami

• Negował fundamentalny dogmat filozofii Platona – naukę o ideach. Jego zdaniem idee w sensie realnym nie istnieją poza światem – można uznać że tkwią w indywidualnych rzeczach, stanowiąc ich istotę – tj. formę.

• Nie istnieją transcendentne idee, tylko immamentna forma

• Stworzył podstawy Arystotelesowskiej logiki – tj. nauki o pojęciach, sposobach posługiwania się nimi, czyli nauki o zasadach myślenia. Pojęcia powiązane w zdania tworzą sądy, szereg sądów w oparciu o reguły składa się we wnioskowanie, na podstawie którego przeprowadza się dowodzenie. Są 2 metody dowodzenia: dedukcja - (przechodzimy od zasad ogólnych do szczegółów), indukcja – (od szczegółów do zasad ogólnych). Dzięki indukcji tworzymy definicje pozwalające odróżnić przedmioty jedne od drugich.

• Odrzuca platoński dualizm idei i rzeczy wprowadza dualizm materii i formy
  (rzesz= materia + forma kształt ). Forma sprawia, że byt jest ty czym jest, co odróżnia rzeczy miedzy sobą. Forma odgrywa ważniejszą rolę w poznaniu niż materia - forma stanowi istotę rzeczy. Materia jest potencją bytu urzeczywistniającego się przez formę.

• Formą jest również energia urzeczywistniająca możliwości zawarte w materii – stąd zjawisko ruchu i przekształcania (kinesis). Rozwój dokonuje się ze względu na jakiś cel i polega na przechodzeniu od tego co możliwe, ku temu co rzeczywiste.

• W odróżnieniu od Platona uważał, ze ciel tkwi w samej rzeczy a nie poza nią.

• W metafizyce i kosmologii każde zjawisko i zdarzenie ma przyczynę i cel. Świat jest w ciągłym ruchu którego przyczyną jest łączenie materii i formy. Na początku łańcucha jest pierwsza przyczyna trwająca w stanie idealnego bezruchu, będąc samą czystą formą. U Arystotelesa pierwsza przyczyną i formą jest Bóg, który nie jest stwórcą świata lecz jego celem, stąd koncepcja dualizmu Boga i świata.

31. ŚW. AUGUSTYN – jeden z Ojców Kościoła

- w filozofii chrześcijańskiej wiara poprzedza zrozumienie

- wspólne wątki ze stoicyzmem – pokora wobec boskiego planu, idea doskonalenia siebie

- powrót do świata duchowego po śmierci ciała

- życie ziemskie jest czymś wtórnym, dualizm świata – z platonizmu

- filozofia chrześcijańska ma tłumaczyć teksty biblijne – funkcja hermeneutyczna

- zło jako deficyt dobra tworzy człowiek, kierując się wolną wolą

Woluntaryzm – pierwszeństwo woli nad rozumem, moralność zależy od wolnej woli

- wolność jest złotwórcza, zło nie jest dziełem Boga – teodycea

- św. Augustyn przeciwstawia się greckiej koncepcji czasu, oni widzi czas linearnie

- Bóg istnieje poza czasem, On widzi wszystko jednocześnie

Predestynacja – każdy człowiek został stworzony przez Boga z góry z myślą o pójściu do Nieba lub Piekła

- ciało więzieniem duszy (jak u Platona)

- człowiek to tak naprawdę dusza, ciało jest tylko dodatkiem

- św. Augustyn lekceważy poznanie rzeczywistości – najważniejszym przedmiotem poznania jest Bóg

- trzeba zasłużyć na to, żeby Bóg zesłał na ciebie pełną wiedzę w postaci iluminacji

KARTEZJUSZ – XVII w

- całą swoją dotychczasową wiedzę postanawia podać w wątpliwość

- Czy nie jest tak, że istnieję tylko ja i moje wyobrażenia?

- odrzucenie informacji dostarczanych przez zmysły, bo nie wiadomo, kiedy nas łudzą

- czy cała rzeczywistość nie jest snem?

- Wychodząc, tak jak św. Augustyn z zasadniczego zwątpienia o wszystkim, co nazywamy poznaniem, dochodzi Kartezjusz do odkrycia, iż jedynie tylko uświadomienie sobie zwątpienia jest bezwzględnie pewne. Wątpienie jest aktem myśli, więc stwierdza równocześnie istnienie myślących ludzi. Tak dochodzi do swego pierwszego twierdzenia: „cogito ergo sum” („myślę, więc jestem”). Ponieważ wszystkie twierdzenia o mojej osobie mogę odrzucić, a nie mogę odrzucić tylko myślenia, bo choćbym je odrzucił, to jednak negując je - myślę, przeto wynika z tego, że istota człowieka polega na myśleniu

- na stwierdzeniu „Cogito ergo sum” Kartezjusz odbudowuje wiarę w istnienie świata

- wiara w istnienie Boga – to istota doskonała, a atrybutem doskonałości jest dobro – Bóg nie może więc człowieka ciągle wprowadzać w błąd   - Bóg to idea wrodzona (wrodzona jest też np. idea liczby)

- nie istnieje nic poza substancją – substancja jest więc nieskończona

- jedynym atrybutem substancji jest rozciągłość

- dusza to substancja myśląca (nierozciągła) – posiada ją tylko człowiek

- Dlaczego istnieje Bóg? Bo substancję myślącą trzeba wprawić w ruch