Interakcja pedagogiki z filozofią. Pod względem metod badań a także założeń światopoglądowych i wskazań ideowych pedagogika nawiązuje bezpośrednio do filozofii. Przyczyną tej interakcji jest fakt, że filozofia pomaga pedagogice w całościowym podejściu do człowieka. Ponad to filozofia udostępnia podstawowe wskaźniki wzorca osobowości człowieka, czyli pedagogika odwołuje się do pewnych prawidłowości ludzkiego istnienia w tworzeniu zasad, praw i ustalaniu norm wychowania odpowiadających aktualnym potrzebom. Jak wspominałam już na samym początku twórcą pedagogiki nowożytnej był Jan Amos Komeński, jednak od wieków poglądy pedagogiczne nawiązywały do filozoficznych przesłanek swojej epoki. Poczynając od starożytności ( filozoficzna pragmatyka sofistów, filozofia Platona i Arystotelesa, wychowanie Cycerona,)a kończąc na wieku XIX i XX ( pedagogika pod wpływem filozofii pozytywistycznej ) -W. Dielthey3 i E. Spranger 4jako źródła swych teorii wychowania dopatrują się w tzw. filozofii życia i filozofii kultury; ahistoryczny naturalizm psychoanalizy S. Freuda i A. Adlera5 to tylko nieliczne tego przykłady. Teoria wychowania czerpie dość dużo z filozofii, ponieważ to właśnie filozofia nadaje sens( określony według konkretnych zasad, za pomocą rozumu), czyli konsekwentną pod względem zarówno światopoglądowym jak i ideowym praktykę pedagogiczną , która wytycza kierunki myśli poglądów a także opinii w zakresie teorii wychowania. Nadaje treść intencjom teorii wychowania a tym samym wypełnia nią dążenia i działania pedagogiczne. Można więc stwierdzić, że jest to pewne ześrodkowanie czynności wychowawczych na ideowej pryncypialności zasad ( kierujących zachowaniem człowieka w stosunku do człowieka) oraz podejmowanie tych czynności na podstawie określonych wskaźników norm. Gdyby nie było tych zasad to teoria wychowania stałaby się pedagogicznie bezsensowna, bo nie miałaby ukierunkowania( ludzko-celowego). Szczególna rola w tym „ukierunkowywaniu” przypada filozofii materializmu dialektycznego i historycznego.
Filozofia ta wykrywa ogólne, przedmiotowo-podmiotwe zasady. Poza tym w materialno- duchowej obiektywności spaja rzeczywistość świata i człowieka z działalnością wychowawczą. Rzeczywistość ta to nic innego, jak świat społeczny istnienia człowieka i jego otoczenia i to właśnie owa rzeczywistość stanowi źródło celów człowieka i w niej rozwija się wszelka działalność pedagogiczna. Filozofia materializmu dialektycznego i historycznego ukazuje, że zarówno w teorii jak i praktyce wychowanie nigdy nie było „neutralne”, ponieważ wychowujący, jak i wychowywany przynależą różne miejsca w społeczeństwie. Człowiek jako jednostka stanowiąca zarazem przedmiot i podmiot oddziaływań i działań wychowawczych, jednostka uniwersalna a przede wszystkim samo określająca się. Ideałem wychowania opartego na tej koncepcji jest jak najszerzej rozumiany humanizm. Co najważniejsze wychowywany jest równocześnie własnym wychowawcą (a nie biernym podmiotem), co czyni go odpowiedzialnym za siebie i za swoje zachowanie. Dlatego filozofia materializmu dialektycznego i historycznego staje się dla pedagogiki teoretycznym i metodologicznym źródłem zasad poznania, ale także daje podstawy etyki i wychowania moralnego, odpowiadające godności człowieka.- ,,bądź człowiekiem” Pedagogika przeobraża wychowanie w ,,czynienie człowieka człowiekiem”, czyli przystosowywanie go do życia, do jego tworzenia i korzystania z jego uroków. Natomiast drugi człon przesłania: ,,bądź człowiekiem `', czyli :”powróć do samego siebie jako do człowieka społecznego, to znaczy ludzkiego”- mowa jest tu o tym , że człowiek , który przestaje być narzędziem i środkiem staje się dla siebie i dla innych najwyższą wartością. Pedagogika w procesie wychowawczym łączy osobowościową istotę człowieka z jego społecznym istnieniem, prowadzi do zniesienia konfliktu między światem rzeczy, a nowo budowanym „światem człowieka”, konfliktu między człowiekiem ,a człowiekiem (pedagogika socjalistyczna)- człowiek jako wartość najwyższa.
Należy jednak zaznaczyć, że wiele systemów filozoficznych początkowo zamykało się na człowieka, nie doceniało go. Zapominano o człowieku konkretnym, tworząc jeden model człowieka, absolutny, ponadjednostkowy i przede wszystkim ponadhistoryczny- po prostu nierzeczywisty. Dlatego sens i celowość pedagogiki jest możliwy tylko z filozofią dla , której najwyższą wartością jest człowiek, a najważniejszym zadaniem humanizowanie świata.
3 żył w latach: 1833- 1911; niem. filozof; metodolog humanistyki i teoretyk kultury
4 żył w latach: 1882- 1963; niem. filozof, psycholog i pedagog; rozwijał tzw. psychologie rozumiejącą
5 żył w latach: 1879- 1960; aust. psychiatra i psycholog