Augustyn „Wyznania”

Geneza dzieła

Augustyn napisał Wyznania w latach 397-400. Były one efektem zapoznawania się z różnymi religiami i filozofiami (manicheizm, platonizm, neoplatonizm, astrologia, chrześcijaństwo) oraz spotkań z ludźmi (matka-chrześcijanka, ojciec-katechumen, biskupi, kapłani, towarzysze, przyjaciele). Jednak pisał to dzieło już jako świadomy chrześcijanin. Było to więc po: „nocy mediolańskiej” (bardzo istotnej dla jego życia), chrzcie, założeniu wspólnot augustiańskich w Tagaście i Hipponie, święceniach kapłańskich, a nawet objęciu urzędu biskupiego. Jako że Augustyn zmienił światopogląd, miał na celu wyrażenie skruchy, wychwalenie Boga i przedstawienie swoich rozważań filozoficznych, na kształt których wpłynęło chrześcijaństwo – właśnie to odnajdujemy w Wyznaniach

Znaczenie tytułu

Tytuł odnosi się do „wyznawania” – spowiadania się ze swoich grzechów, rozliczania z dotychczasowego życia, a również do „wysławiania” – chwalenia mądrości i wielkości Stwórcy. Dlatego autor przytacza wiele zdarzeń ze swojego życia i jako człowiek, który odnalazł słuszną drogę, rozważa, co powinien był zrobić w przeszłości. Dlatego przyznaje się do wszystkich jego zdaniem nieodpowiednich zachowań, obnaża swoją grzeszną naturę (krytykuje nawet swoje dziecinne przewinienia i uczenie się z powodu obawy przed karami). A jednocześnie jest pełen wdzięczności Bogu i zdumiony Jego wszechmocą, dlatego chwali Go.

Problematyka utworu

Budowa dzieła

Wyznania Augustyna dotyczą dzieciństwa (złość na dorosłych za to, że nie spełniają jego próśb; niechęć do nauki), młodości (brak zrozumienia dla matki-chrześcijanki, która próbowała go sprowadzić na dobrą drogę i późniejsze odkrycie, że to Bóg przemawiał jej ustami; owładnięcie przez erotyzm), dorosłości (wahania co do zmiany religii). Są to więc zarówno grzechy błahe, jak i poważniejsze. Augustynowi bardzo zależy na powiedzeniu o wszystkim Bogu.

Końcowa część Wyznań (księgi X-XII) zawiera już więcej rozważań filozoficznych, teologicznych, psychologicznych – nie ma charakteru autobiograficznego ani nie przypomina spowiedzi. Dotyczy wyjaśnienia ważniejszych terminów, Augustyn ustosunkowuje się do pojęć takich jak substancja, forma, materia czy czas. Odwołuje się do Boga i w ten sposób tworzy własną doktrynę filozoficzną.

Elementy biograficzne – wędrówka filozoficzna Augustyna

W Wyznaniach Augustyn kreśli historię swojego życia, pokazuje, jak zmieniały się jego przekonania pod wpływem ludzi, miejsc, rzeczy. Jako że jest to dzieło autobiograficzne, to można się dowiedzieć o szczegółach dotyczących jego wykształcenia i dorastania. Augustyn stara się zachować kolejność chronologiczną przekazywanych informacji, jednak niektóre uzupełniane są dopiero w dalszej części książki. Jego wspomnienia pozwalają stworzyć dokładną biografię.

Urodził się w Tagaście w Numidii, jego rodzicami byli: Patrycjusz i Monika (wówczas dwudziestotrzyletnia). Gdy był chłopcem wysłali go oni do Madaury na studia retoryczne. Jednak problemy materialne sprawiły, że musiał wrócić do Tagasty. Ojciec wciąż zbierał pieniądze na jego dalsze kształcenie i Augustyn mógł w końcu pojechać na studia do Kartaginy. Tam właśnie związał się z kobietą, która urodziła mu syna – Adeodata (później się z nią rozstał i zaręczył z inną). Wkrótce związał się z manichejczykami, ale wrócił do rodzinnego miasta i zaczął nauczać retoryki. Śmierć przyjaciela tak go poruszyła, że postanowił znów wyruszyć do Kartaginy, tam poznał biskupa manichejskiego – Faustusa (manicheizm powoli przestawał go już fascynować). Znów wyruszył w drogę, tym razem do Rzymu (tam założył szkołę retoryki) i po raz kolejny miał styczność z manichejczykami. W Mediolanie natomiast odwiedził katolickiego biskupa, Ambrożego.

Jego życiu towarzyszyły więc ciągłe dociekania filozoficzne, prowadził je też z przyjaciółmi, Alipiuszem i Nebrydiuszem. Chcieli oni nawet założyć filozoficzną wspólnotę egzystencji, ale nie doszło to do skutku. Dzięki rozmowie z przyjacielem przestał wierzyć w astrologię, zaczął studiować dzieła platończyków i neoplatończyków. Właśnie wtedy pomyślał o zgłębieniu Pisma Świętego. Symplicjan, kapłan katolicki, opowiedział mu też o nawracaniu się. Natomiast od Pontycjana dowiedział się o życiu św. Antoniego i o swoich towarzyszach, którzy przystąpili do wspólnoty zakonnej.

Przełomowym momentem była „noc mediolańska” – medytacja Augustyna w ogrodzie, kiedy to ukazało mu się dziecko i przemówiło: „Weź to, czytaj!”. Pod wpływem tego wydarzenia wybrał drogę życiową, zrezygnował z nauczania retoryki i przyjął chrzest. Jego matka zmarła (od tego momentu kończy się część autobiograficzna; zob. biografia św. Augustyna).

Są to suche fakty, jednak Augustyn przeplata je swoimi rozważaniami na temat istoty człowieczeństwa, zachowań poszczególnych osób, analizuje też swoje postępowanie z przeszłości i konfrontuje je z teraźniejszością. Wszystkie słowa kieruje do Boga i rzeczywistość odnosi właśnie do Niego. Nawet gdy pisze o rzeczach z pozoru nieistotnych, np. o dziecięcych kłamstwach, zwraca się do Stwórcy.

Wyznania pokazują długą wędrówkę Augustyna – odwiedził on wiele miejsc, aż w końcu ukształtowały się jego poglądy. Manicheizm, platonizm, neoplatonizm, astrologia, chrześcijaństwo – wszystkie te religie i filozofie złożyły się na jego myśl filozoficzną.

Istota i rola Boga

Autor na przykładzie swojego życia pokazuje, jak wielkie jest miłosierdzie Boga w stosunku do grzesznego człowieka. Jest świadom swojego zbłądzenia, przyznaje się do wszystkich win i w ten sposób ujawnia swój stosunek do Boga. Uległ on licznym przemianom, Augustyn przyznaje, że odsuwał się od Stwórcy, nie kochał Go.

Dopiero po czasie zaufał Mu bezgranicznie, stał się pewien Jego potęgi. Musiał jednak przebyć długą drogę, zanim to nastąpiło, miał styczność z wieloma wyznaniami. Dopiero po przeczytaniu Biblii doszedł do wniosku, że Bóg góruje nad całym światem: jest najważniejszym Bytem, źródłem poznania, dobrem i wszechmocnym Stwórcą. Doprowadza to do ujawnienia istoty ludzi i Boga: punktem wyjścia do zbawienia jest grzech, przy czym konieczna jest obecność łaski. Człowiek to tylko bezwolna istota zmuszona do wyboru między dobrem a złem, wyczekująca zbawienia.

Augustyn wielokrotnie podkreśla ważną rolę Boga w życiu człowieka, wychwala Go słowami:

Jakże wielki jesteś, Panie. Jakże godzien, by Cię sławić. Wspaniała Twoja moc. Mądrości Twojej nikt nie zmierzy. Pragnie Cię sławić człowiek, cząsteczka tego co stworzyłeś. On dźwiga swą śmiertelną dolę, świadectwo grzechu, znak wyraźny, że pysznym się sprzeciwiasz, Boże. A jednak sławić Ciebie pragnie ta cząstka świata, którąś stworzył. Ty sprawiasz sam, że sławić Cię jest błogo.

Wszystkie zwroty do Boga są utrzymane w tym samym tonie – Augustyn dostrzega, że Stwórca znacznie przewyższa człowieka. Często też zadaje pytania retoryczne, chce się dowiedzieć, kim jest Bóg, jaka jest postać tego, który ma taką siłę.

Filozofia św. Augustyna jest zdecydowanie teocentryczna, Bóg jest ośrodkiem wszystkich jego myśli, każdą koncepcję odwołuje właśnie do Niego. Jest to wyraz wielkiej wiary Augustyna, który przyznaje, że zbłądził, bo wyznawał inne wartości. Jednak poznał istotę swojego grzechu i wyraził chęć naprawy zła, które w nim tkwiło. Ostatecznie połączył przekonania chrześcijańskie z poglądami platońskimi.

Dobro i zło

Pojęcie dobra nie było dla Augustyna tak skomplikowane, jak pojęcie zła. Całe istnienie zostało stworzone na podobieństwo boskich idei – jest więc dobre.

Augustyn zastanawiał się jednak nad pochodzeniem zła i nie mógł znaleźć rozwiązania. Wyjaśnienie otrzymane od manichejczyków nie dało się pogodzić z podstawowymi dogmatami katolicyzmu. W końcu odkrył, że zło jest niebytem, bierze się z braku dobra, ma związek z odwróceniem się od wyższych wartości i zasad. Nie należy ono do przyrody (jest więc tworem człowieka, który odwraca się od Boga), i, mimo że istnieje absolutne dobro, nie ma absolutnego zła. Najgorszym przewinieniem jest poleganie na samym sobie, bo żadne stworzenie nie jest samowystarczalne – złem jest pokładanie ufności w człowieku. Natomiast dobry czyn nie może być „celem samym w sobie”, musi do czegoś prowadzić. Właściwych wyborów (poświęcenie się dobru, niezbaczanie na drogę zła) dokonują ludzie, których Bóg obdarzył łaską – właśnie oni będą zbawieni, pozostałych spotka potępienie (predestynacja).

Świat i przyroda

Augustyn uważał, że Bóg stworzył świat z absolutnej nicości. Początkowo była to bezkształtna materia, później Stwórca ukształtował, na podstawie swoich idei, wszystkie byty materialne. Byty duchowe (np. ludzie) powstały od razu z nicości. Między stworzeniem tej nieokreślonej materii a ukształtowaniem poszczególnych rzeczy, nie było żadnego odstępu czasowego, wszystko odbyło się w jednej chwili:

Ty je stworzyłeś [dzieła – przyp. A.M.] – stworzyłeś je z niczego, a nie z Twojej substancji ani nie z jakiegokolwiek tworzywa nie stworzonego przez Ciebie, już przedtem istniejącego, lecz z materii, której stworzenie przez Ciebie było zbieżne z ukształtowaniem z niej rzeczy: nie upłynął bowiem żaden czas przed wyposażeniem tej bezkształtnej materii w formę.

Zatem Augustyn uważał, że sześć dni stworzenia (i ich opis w Księdze Rodzaju) to przenośnia pomagająca człowiekowi w zrozumieniu tego procesu.

Do swojej koncepcji włączył też teorię idei Platona, jednak zinterpretował ją na swój sposób: idee to myśli Boga, a skoro Bóg istnieje odwiecznie, to tak samo musi być z ideami, zatem świat również jest wieczny. W jego obrębie znajdują się postaci o skończonej naturze i te, które dalej mogą się rozwijać – to również zależy od Boga.

Znaczenia ważniejszych pojęć

Augustyn stworzył swoją koncepcję czasu. Był on dla niego własnością zmienności i miarą ruchu. Sądził, że, tak jak całe stworzenie, jest on dany ludziom przez Boga. Jednak zauważył, że nieodłącznie wiąże się z ruchem substancji i wywnioskował, że mamy trzy „teraz”: to, które w chwili wypowiadania przechodzi do przeszłości, to związane z teraźniejszością i to, które jeszcze nie zostało wypowiedziane. Jedyne, co jest pewne, to śmierć, która nastąpi w przyszłym „teraz”.

Czas teraźniejszy to chwila, której nie da się podzielić na jakiekolwiek, nawet niewielkie cząstki. Z pojęciem czasu wiązała się definicja wieczności – była ona dla niego nieruchomym i zastygłym „teraz”, nie oznaczała więc nieskończonego biegu czasu.

Augustyn dostrzegał zmienność wszystkich rzeczy, jednak nie wiedział, czym ona sama dokładnie jest. Musiała pochodzić od Boga, bo od niego właśnie pochodzą wszystkie rzeczy istniejące w jakikolwiek sposób. To dzięki niej istnieją pory czasu.

Bardzo istotne było dla Augustyna pojęcie duszy, zdecydowanie oddzielił ją od ciała. Określał ją jako substancję samoistną, która może obcować z prawdami wiecznymi.

Teoria poznania

Augustyn wychodził z założenia, że działania człowieka nie są wolne od grzechu, jednak najważniejsze jest dostrzeżenie go i chęć nawrócenia. Najistotniejsze jest poznanie Boga i duszy, a więc odkrycie prawdy. To właśnie Bóg umożliwia doświadczenie jej poprzez oświecenie. Właśnie ta iluminacja jest łaską ofiarowywaną ludziom przez Boga (doświadczył jej również Augustyn).

Augustyn był praktyczny, według niego najkorzystniejsze było znalezienie takiej prawdy, która uszczęśliwi człowieka. Doszedł do wniosku, że można ją osiągnąć tylko dzięki zespoleniu się z Bogiem. W tym celu trzeba zaufać Mu, uwierzyć w Jego istnienie, zobaczyć w Nim autorytet. W koncepcji tej widoczne są echa eudajmonii, czyli rozważań filozoficznych, które mają na uwadze przede wszystkim szczęście człowieka. Jednak jest to szczęście szczególnie pojęte, Augustyn pisze:

Stworzyłeś nas dla siebie i niespokojne jest serce nasze, dopóki nie spocznie w Tobie.

Oddaje to cały sens teorii poznania Boga.

Równie ważne jest poznanie samego siebie, dopiero wówczas można pojąć prawdę, zjednoczyć się z Najwyższym:

Idą ludzie podziwiać wysokie góry, olbrzymie fale morskie, szerokie wodospady rzek, przestrzeń Oceanu i drogi gwiezdne, a zaniedbują siebie samych.

Istotne jest więc poznanie Boga i duszy. To doprowadzi do zbawienia, a jednocześnie zapewni szczęśliwość. Taka postawa jest charakterystyczna dla całej filozofii chrześcijańskiej.

Wyznania - św. Augustyn

problematyka

Jedno z najważniejszych dzieł św. Augustyna. Pod względem gatunkowym Wyznania są autobiografią z elementami spowiedzi publicznej - formy na owe czasy nowej, obowiązującej w ówczesnym kościele katolickim. Tytuł dzieła - Confessiones - znaczy z jęz. łac. „wyznajemy”. Jest to zarówno wyznanie grzechów jak i wyznanie wiary w Boga poprzez oddanie Mu chwały. Celem św. Augustyna było wyrażenie miłości do Boga oraz dowiedzenie, że tylko życie w Bogu może człowiekowi przynieść prawdziwe szczęście. Spowiada się ze swojego życia, z błędów młodości, upadków, aby pokazać potęgę miłości Boga, który nigdy nie odrzuca grzesznika, ale jak dobry ojciec zawsze jest gotów przyjąć jego skruchę i przebaczyć. O swoich Wyznaniach św. Augustyn mówi: „Trzynaście ksiąg moich Wyznań chwali Boga sprawiedliwego i dobrego za to, co było dobre i złe, a nadto pobudza ku Niemu ludzki umysł i uczucie”.

Na poglądy św. Augustyna miały wpływ: myśli Cycerona, neoplatonizm, manicheizm.

Zagadnienia filozoficzno-etyczne poruszone w Wyznaniach:

• Bóg: początkowo, zgodnie z teoriami manichejskimi Bóg był dla św. Augustyna bytem duchowym oddalonym od świata i stworzenia. Za twórcę świata i człowieka manichejczycy i św. Augustyn uważali Demiurga - złego Boga, stąd świat przenikają pierwiastki zła. Stopniowo św. Augustyn doszedł do idei Boga - miłości i miłosierdzia, który jest celem i jedynym prawdziwym szczęściem człowieka i z którym człowiek potrafi nawiązać prawdziwy, żywy kontakt, czego dobitnym dowodem są Wyznania. Według św. Augustyna wszystko, co istnieje, zawdzięcza swoje istnienie Bogu, On też narzuca bytom granice: „... wszystko znajduje się nie tylko w odpowiednim dla siebie miejscu, ale także w odpowiednim czasie, (...) Ty, który jedynie jesteś wieczny, nie zacząłeś działać dopiero po upływie niezmierzonego przeciągu czasu - i ten, który minął, i ten, który nadejdzie - nie mógłby ani przeminąć ani nadejść, gdybyś Ty bez przerwy nie działał”;

• problem zła: według manichejczyków zło było wynikiem działania złego Demiurga, Platon nauczał, że zło to brak dobra. Pod wpływem neoplatonizmu św. Augustyn uznał, że zło nie jest bytem, tylko jego brakiem, jest nicością.

• duch i materia: św. Augustyn pisze: „w tym czasie lektura dzieł platoników zachęciła mnie do szukania prawdy niecielesnej i zobaczyłem, że „niewidzialne rzeczy” Twoje przez dzieła Twoje „zrozumiałymi się stały”. Filozof rozróżnia więc byty materialne i duchowe, a samego Boga uznaje za byt duchowy i najdoskonalszy;

• poznanie: według św. Augustyna poznaniem było przede wszystkim doświadczeniem wewnętrznym a nie zmysłowym; w akcie poznania współdziała Bóg, który dzięki iluminacji (oświeceniu) pozwala człowiekowi poznać to, co dla niego niewyobrażalne;

• antropologia: filozof głosił dualizm człowieka, który posiada ciało i duszę od ciała niezależną, która nad nim dominuje; choć człowiek kieruje się w swoim postępowaniu rozumem, wyższa nad rozum jest wolna wola;

• etyka: św. Augustyn uważał miłość za wartość najwyższą, z której wynikają inne.

Św. Augustyn - idee ("Wyznania")

Św. Augustyn urodził się w 354 r w numidyjskim mieście, Tagaście. Studiował pisma Cycerona, które zainspirowały jego filozoficzne rozważania. Chociaż jego matka była chrześcijanka, początkowy stosunek Augustyna do religii był dość sceptyczny. W młodości był wyznawcą manicheizmu charakteryzującym się skrajnym dualizmem zła i oraz dobra. Szybko uświadomił sobie jednak braki takiej doktryny i przeszedł na stronę sceptycyzmu akademickiego. Potem powrócił do filozofii platońskiej, z której czerpał. Augustyn dużo podróżował, poznawał różne teorie filozoficzne, religie, kultury. W końcu nawrócił się na wiarę chrześcijańską, odtąd jego filozofia miała w niej oparcie. Dużo pisał, jego najsławniejszym dziełem są: "Wyznania". Zmarł w 430 roku.

Poglądy

Źródłem filozofii św. Augusta stała się filozofia Platona. W metafizyce Augustyn odwoływał się do platońskiego idealizmu, w teorii poznania przejawiał absolutyzm, za greckim filozofem uznawał odrębność ducha, dualizm ciała i ducha, życia ziemskiego i idealnego życia wiecznego.

Poznanie duszy

Augustyn nauczał, iż celem człowieka ma być szczęście, zaś zadaniem filozofii jest odnalezienie tego szczęścia. Szczęście jest możliwe jedynie dzięki Bogu. Augustyn twierdził, że do szczęścia niezbędnie potrzebne staje się poznanie. Wbrew sceptykom uważał, że jest ono możliwe, należy tylko znaleźć odpowiednią metodę, nie podlegającą błędom i będącej przez to niezawodnym początkiem dla wiedzy. Augustyn doszedł do wniosku, że własna myśl stanowi pewnik istnienia, wszystko może nieść wątpliwość prócz tego, iż jestem oraz myślę. "Wejdź we wnętrze siebie, we wnętrzu człowieka mieszka prawda"- ta zasada, która jest znana jako myśl Kartezjusza został już przed nim wypowiedziana przez Augustyna. Oznaczało to przekreślenie obiektywizmu, poza który nie była w stanie wyjść starożytność.

Poznanie idei oraz oświecenie od Boga

Augustyn stwierdził, że umysł lepiej od własnych przeżyć poznaje prawdy absolutne. Umysł, zgodnie z platońskim poglądem, dzięki rozumowaniu uświadamia sobie wieczne, niezmienne prawy. Nie jest on wytwórcą prawd, ale ich odbiorcą. Nie może stworzyć prawd wiecznych, a jedynie przejmować wiedzę daną wprost, bez pośrednictwa ciała, bez udziały zmysłów.

Świat idealny filozof utożsamiał z Bogiem. Tylko On jest wieczny, toteż prawdy wieczne mają swoje istnienie jedynie w Bogu. Dusza poznaje prawdy wieczne wyłącznie dzięki temu, iż Bóg istnieje. Człowiek posiada świadomość istnienia wiecznych, absolutnych prawd; wszystko co jest wieczne może istnie jedynie w Bogu. Z tych rozważań wynikało, iż jest oczywistością, że Bóg istnieje.

Bóg udziela człowiekowi wiedzy wyłącznie przez oświecenie, czyli iluminacje. Nie każdy ma możliwość dostąpienia iluminacji, stanowi ona łaskę, dar od Boga.

Bóg to byt najwyższy, tylko Jego istnienie płynie ze swej własnej natury. Wszystko inne ma istnienie wyłącznie dzięki bożej łasce. Bóg to najwyższe dobro, z równocześnie przyczyna wszelkiego dobra. Kiedy człowiek zespoli się z Bogiem, osiągnie szczęście.

Dualizm duszy i ciała

Augustyn widział w duszy samoistną substancję, która nie może być ani specyficzną własnością ciała, czy też rodzajem ciała. Wbrew nauce starożytnych dusza nie może mieć nic wspólnego ani z ciałem, ani z funkcjami biologicznymi. Cechą duszy jest nieśmiertelność, niezniszczalność. Dusza jest bliższa Stwórcy, może poznawać prawdy wieczne. Człowiek posiada więcej wiedzy o duszy niż o ciele, dlatego powinien o nią dbać bardziej niż o ciało.

Człowiek posiada rozum, jednak to nie on stanowi jego istotę. Jest nią czynna wola. Boga poznaje się poprzez wiarę, która nie jest rzeczą rozumu, ale woli.

Nadprzyrodzone czynniki

Augustyn dostrzegał w przyrodzie działalność sił nadprzyrodzonych. Wykładał, iż Bóg jest stworzycielem i kierownikiem świata, działającym według konkretnego planu. Jest to koncepcja egzemplaryzmu, mówiąca o tym, iż w Bogu zawiera się idealny wzorzec realnego świata.

Teodycea

Filozof, pomimo iż w świecie, jako dziele bożym widział dobro, nie wykluczał jednak działania zła. Twierdził, że istoty obdarzone wolną wolą czynią źle w momencie, kiedy nie czynią dobra. Zło jest więc brakiem dobra. Jest jednak potrzebne, aby mogła być zachowana harmonia świata. Augustyn doszedł do wniosku, że Bóg wolał uczynić większe dobro wraz ze złem, aniżeli mniejsze dobro z wyłączeniem zła.

Nauka o łasce

Wśród ludzi są tacy, którzy dostąpili łaski od Boga oraz tacy, których nie objęło działanie bożej łaski. Augustyn stwierdza, że w rzeczywistości żaden człowiek na nią nie zasłużył, jest ona darem. Ludzie, którzy dostąpili łaski i żyją w wierze, są dobrzy osiągną zbawienie; ludzie źli zostaną potępieni.

Filozofia Augustyna była cała oparta na wierze, Bogu, jedynym doskonałym oraz absolutnym bycie, wobec którego świat doczesny przestaje mieć znaczenie. Bóg jest źródłem, dawcą życia, łaski, umożliwiającym człowiekowi poznanie. Tylko dzięki Niemu człowiek może poznać prawdę, poprzez dostąpienie oświecenia. Jedynie dzięki bożej łasce może on czynić dobrze oraz osiągnąć zbawienie i życie wieczne. Cała przyroda kierowana jest przez siły nadprzyrodzone, czyli bożą Opatrzność. Bóg to nie tylko pierwsza przyczyna świata, ale także jego kierownik i sędzia. Nauka Augustyna zakładała, że człowiek jest rozdarty pomiędzy dobrem a złem, na drabinie bytów umieszczony jest między aniołami a zwierzętami. Pomimo tego rozdarcia może osiągnąć szczęście, ale tylko wtedy, gdy otworzy się na działanie bożej łaski i złoży swe życie w Bogu. Człowiek, poprzez ascezę, medytację i refleksję musi dążyć do poznania Boga i własnej duszy, nastąpić to może dopiero dzięki iluminacji, bożemu oświeceniu.

"Wyznania"

Największe dzieło św. Augustyna "Wyznania", powstałe ok. 400 r. zawiera wykład myśli tego filozofa, opartej na głębokiej wierze w Boga. Wątki autobiograficzne ukazują drogę człowieka, żyjącego w dostatku i rozkoszach życia do nawrócenia. Przemianę poganina w człowieka, który bezgranicznie zaufał Bogu.

Najważniejsze pojęcia:

Absolut - to pojęcie filozoficzne, które oznacza najwyższy, doskonały i nieograniczony niczym byt, który swe istnienie zawdzięcza samemu sobie (Summa Esencia).

Asceza - oznacza skrajną postawę polegającą na wyzbyciu się dóbr doczesnych i ziemskich przyjemności w imię bożej miłości, polega też na całkowitym odrzuceniu ciała, uznanym jako grzeszne i złe; postawa przeciwna afirmacji życia.

Teocentryzm - światopogląd szczególnie popularny w czasach średniowiecza, polega na całkowitym poświęceniu Bogu wszelkich spraw życia, postawieniu Go w centrum zainteresować, podporządkowanie Mu każdej sfery życia; w Augustynizmie - teocentryzm metafizyki - polegał na skoncentrowaniu na Bogu zajmującej się niematerialnymi czynnikami myśli - czyli myśli metafizycznej.

.