Adam Mickiewicz, Wybór poezyj, tom drugi, oprac. Czesław Zgorzelski.
Twórczość okresu rosyjskiego
Na początku stagnacja w twórczości, niewątpliwie miało to związek ze zmianą otoczenia, gdzie Micek czuł się obco. 22.02./06.03 1826 r. napisał do Odyńca – „Moja muza - długo niema, zaczęła w Odessie ruszać się trochę, ale w tym momencie odebrałem rozkaz wyjazdu. Później kontynuował swoją gadkę. Po wydaniu pierwszego tomu okazało się, że jednak miał coś do powiedzenia. Poznaje Żukowskiego, Puszkina. Adam podejmuje się nawet tłumaczenia dzieł.
W Rosji Mickiewicz balował na salonach. W liście opisywał swój dzień:
„mój dzień każdy idzie równo. Rano czytam, niekiedy – rzadko – piszę, o drugiej lub trzeciej jem obiad albo się ubieram na obiad; jadę na koncert wieczór lub inną zabawę i powracam najczęściej późno.”
To sprzyjało poezji okolicznościowej, anakreontyczno – epigramatycznej. Oprócz tego powstają utwory erotyczne o charakterze anakreontycznym, Do D.D., Dwa słowa, Rozmowa. Wtedy też powstaje wiersz „Niepewność”.
Sonety odeskie – zaczynają się cytatem z Petrarki - „Kiedy byłem po części innym człowiekiem, niż jestem”. Galeria kochanek osoby mówiącej w wierszu.
Możliwości odczytań:
Od sentymentalnego sonetu, poprzez niepokój sumienia, zgryzoty przypomnień, do namiętnych wzburzeń, oskarżeń przeciw niegodnej kochance.
Od konfliktów („Nie dbam, że los i ludzie przeciwko nam stoją”). Od sonetu „Rezygnacja” sytuacja ulega zmianie, znika petrerkowskie złudzenie, a na scenę wchodzi bayronowski bohater. Kilka sonetów dalej zachodzi kolejna przemiana – staje się bohaterem salonowym.
Rozwój miłości, do wyrzutów sumienia, ogromny żal, cierpienie duchowe.
Poeta posługuje się: monologiem, dialogiem, opowiadaniem.
Sonety krymskie – atmosfera niezwykłości (orientalizm), podniosły ton. Kubacki mówi:
„poetę zajmują tylko wielkie zjawiska i wielkie ruiny, poszukuje myśli tylko wyjątkowo podniosłych”. Hiperboliczność stylu, Mirza spełnia rolę nauczyciela, przewodnika. Pielgrzym jedynie słucha, to Mirza naprowadza jego myśli ku metafizyce. Zan rzekł, że są: „ prawdziwą historią serca poety”. Z jednej strony Pielgrzym poznaje obce kraje, podziwia ich piękno, a z drugiej tęskni za Litwą (co zostało już podkreślone w 1. sonecie). Jego wędrówka ma wymiar metafizyczny, chce się czegoś dowiedzieć o rzeczach, których nawet nie potrafimy nazwać. Harmonia pierwiastków wyobraźni oraz uczucia (tęsknoty). Mickiewicz ujawnia przejawy swego życia wewnętrznego poprzez opis.
Elegie odeskie – Do D.D Elegia, Godzina i Dumania, sfera intymności, zabarwienie emocjonalne, wypowiedź spontaniczna, prosta, luźna konstrukcja liryki otwartej, pohamowany patos, zmienność intonacji, mieszenie czasu przeszłego z teraźniejszym (Godzina). Dynamizacja poprzez wykrzyknienia, zapytania.
Ballady, bajki i „Popas w Upicie” :
„Czaty” i „Trzech Budrysów” (inaczej niż w Balladach i romansach) przyćmienie wpływów naiwności ludowej, porzucenie nadprzyrodzonej cudowności, swojszczyzna na mniejszą skalę. Na pierwszy plan wysuwają się zdarzenia, a nie postaci, większy dystans narratora, szybsze tempo wydarzeń.
„Dzwon i dzwonki” mówi się, że można to zestawić z „Ptaszkami w klatce” Krasickiego, ze względu na ton liryczny, gdyż wskazuje na to, iż na wygnaniu czuje się niczym pusty dzwon, wdeptany w piasek. Pozostałe bajki: Pchła i rabin, Przyjaciele, Zając i żaba.
„Farys” – dramat, zainteresowanie orientalizmem, początkowo bardzo dobrze przyjęty, sam Mickiewicz polecał innym, aby go tłumaczyli. Gdzieś w okolicach Przybosia zaczęto dostrzegać jego sztuczność. Wykrzyknienia, intonacyjne zburzenie, zmienny rytm. Jaturn mówi o zbytniej wybujałości metafor. Prus sądził, że Farys symbolizuje skrajny indywidualizm, a jego idea, jest ideą próżnego awanturnika. Najczęściej jednak kojarzony jest z kimś wytrwałym, kto dąży do celu, pomimo wszelkich przeszkód. Dwie interpretacje:
Jednostka w pełni samowystarczalna, heroiczna indywidualność wielkiego, samotnego i często tragicznego człowieka.
Poemat na część odwagi.
23.05.1829r. Mickiewicz opuszcza Rosję
II. RZYM WIELKOPOLSKA DREZNO
Początkowo sytuacja podobna do tej w Rosji, wena milczy. Berlin go nudzi, ale pochłonęły go do reszty Włochy. Jednak właśnie wtedy powstaje jeden z najpiękniejszych wierszy erotycznych w jego wykonaniu „Do ***. Na Alpach w Splugen 1829”. Miłość bez hiperbolizacji, mówi konkretnie, prostym językiem.
Pozostałe erotyki z tego okresu: „Do mego cziczerona” – napisany w imienniku Henrietty Ankiewiczówny. Napomknienia, aluzje, nic nie jest powiedziane wprost. Kobieta w roli przewodniczki, oprowadza po Rzymie.
„Do H***. Wezwanie do Neapolu” – parafraza pieśni Goethego, śpiewność, rytmiczność, regularność, zgodność składniowa, wersyfikacyjna, brak następstwa przyczynowego, wszystko działa na zasadzie wariacji lirycznych.
Liryka religijna – oczywiście ma to związek z przemianą wewnętrzną, na którą wpłynęło miejsce (Rzym) oraz ówcześnie czytana literatura, religijni przyjaciele. Pierwszym takim wierszem jest „Do M.Ł. W dzień przyjęcia komunii świętej”. Utwór o dość luźnej kompozycji.
- „Arcy-Mistrz”- regularne sestyny, trzy ilustracje boskich dzieł wielkiego Mistrza. Czwarta strofa ma wydźwięk pouczająco – refleksyjny, mówi, iż trzeba być pokornym.
- „Rozmowa wieczorna” – serdeczność, poufałość tonu, czystość uczuć, prostota, naturalność wyrazu. Kolokwialność wypowiedzeń, ale broń Boże niedbałość! Nastrojowość – wszystko dzieje się nocą.
- „Mędrcy” – alegoryczny sens fabuły, Mędrcy, którzy zgłębiają swą wiedzę w różnorakich księgach idą łowić Boga, kiedy przychodzi do spotkania padają na kolana, a Bóg jest spokojny. Napadają na Boga, który im to wybacza, kocha ich i się za nich modli. Wywód przeciwko rozumowi, przy współudziale czynników intelektualnych. Kończy wiersz lakoniczną konkluzją: „ Traktat poetycki o słabości rozumu i o blaskach wiary wypadł zbyt rozumowo.” (Warto zaznaczyć, że Mickiewicz napisał coś takiego jak „Rozum i wiara”)
-„Aryman i Oromaz” – jądro ciemności i jasność słońca, nawiązanie do prastarych bóstw, nawiązania do stylu biblijnego, archaizmy.