Książka autorstwa Jacques’a Le Goff – „Inteligencja w wiekach średnich” opisuje rozwój inteligencji – 1 rozdział, kryzys inteligencji – 2 rozdział i człowieka humanistę w XIV w. – 3 rozdział.

Intelektualista rodzi się wraz z rozwojem miast, w wieku XII- choć średniowieczne miasta nie wyrosły nagle. Historycy dostrzegają już całkowicie ukształtowane miasta w X i XI w. W okresie do IX w. możemy mówić o kulturze synów szlachectwa, o klerze, a manuskrypty z tej epoki były dziełami luksusowymi, powiększały skarbce magnatów, nie były tak powszechne jak w średniowieczu.

Intelektualiści wieku średniego-identyfikowali się ze starożytnymi, opierali swoją wiedzę na ich doświadczeniach.

Pionierami okresu średniego byli tłumacze, tłumaczono języka arabskiego na łaciński. Powstawały również nowe ośrodki życia kulturowego – Charter, Paryż, Londyn.

W wieku XII- rodzi się nowa grupa inteligencji – Goliardowie (wędrowni studenci) wędrujący za swoim profesorem z miasta do miasta nadając tej epoce awanturniczy i buntowniczy charakter. Goliardowie tworzyli poezję goliardowską- krytykującą ówczesne społeczeństwo. W XIII wieku goliardowie znikają z powodu prześladowań.

Pierwszym wybitnym profesorem tej epoki był Piotr Abelard- główny logik i moralista, który domagał się sojuszu rozumu i władzy. Ukochaną Abelarda była Heloiza. Abelard musiał ukryć małżeństwo z Heloizą, gdyż instytucja małżeństwa była niepopularna w ówczesnym czasie – małżeństwo szkodziło rozwojowy intelektualizmu.

Znane były także nazwiska wybitnych matematyków i przyrodników jak Benard Silvestins i Wilhelm z Conches.

Wiek XIII to dojrzałość inteligencji i jej problemy. Ludzie uniwersytetu nie umieli wybrać odpowiedniej drogi rozwoju, walczyli z władzami kościelnymi i miejskimi o przywileje. Władze uniwersytetu próbowały ograniczyć ingerencje władz miejskich w sprawy uniwersytetu. Dopiero znalezienie sojusznika w papiestwie, zwolniło uniwersytety od jurysdykcji świeckiej.

Kryzys wieku średniego spowodowany był nie tylko mieszaniem się władz świeckich i kościelnych w sprawy uniwersytetu, powodowały go również sprzeczności wewnętrzne w korporacji uniwersyteckiej, dobrych organizacji studiów i warunków przyjęć.

Ogólnie można stwierdzić, że studia trwały ok. 6 lat i przypadały na wiek 14- 20 lat. Nauczanie na uniwersytetach polegało głównie na komentowaniu tekstów. Rozwijały się też nowe metody nauczania – scholastyka, dialektyka. Duchy uniwersytetu zaczęły nękać też problemy natury materialnej. Należało wprowadzić wynagrodzenie dla profesorów i płatne studia.

Rozdział 3 – zmierzch średniowiecza- okres przeobrażeń, zahamowanie wzrostu demograficznego i jego spadek spowodowany przez fale głodu i zarazy.

Ludzie uniwersytetu dokonali wyboru dot. Wynagrodzenia za swoją pracę, dlatego na uniwersytety przestali napływać ubodzy studenci.

Profesorowie- gł. Najsławniejsi stali się bogaci i pożyczali ubogim studentom na procent. Uzupełnianie kadr odbywało się drogą dziedziczenia.

W tych warunkach, gdzie profesor to gł. Bogaty arystokrata rodzi się humanizm. Humanista to człowiek, który pracuje w ciszy i ukrywa to, że pracuje.